Why we make bad financial choices -- even when we know better | Your Money and Your Mind

Transcriber:

"Always wear sunscreen."

Translator: Elaf Farhad Reviewer: Daban Q. Jaff

“هەمیشە دژە خۆر لێبدە.”

"Eat a balanced diet."

“خۆراکى هاوسەنگ بخۆ.”

"A penny saved is a penny earned."

پارە پاشەکەوت کراو بە پارە بەدەست هێنا.

You probably all learned these lessons as a kid,

لەوانەیە بە منداڵى هەموو ئەمانە فێربووبیت,

maybe from your parents,

لەوانەیە لە دایک و باوکت,

or if you grew up in the '80s, on the public service announcements

لە ساڵانى هەشتاکان گەورە بووبیت, ڕاگەیاندراوى خزمەتگوزارى گشتیدا

at the end of every episode of the G.I. Joe cartoons.

لە کۆتاى هەموو چیرۆکى گى.ئاى. جیۆ کارتۆۆنس.

But chances are, despite knowing this,

بەڵام دەرفەتەکان, سەرەڕاى زانینى ئەوەش,

you still stepped outside without putting on sunscreen,

هێشتا بەبێ لێدانى دژە خۆر هەنگاو دەنەیتە دەرەوە,

devoured an entire bag of chips in one go

هەموو جانتایەکى لەیەک ڕۆیشتندا دایبەزاند

or spent way more of your paycheck than you anticipated.

ڕیگاى زیاترت بەسەربرد لە پارەدانەکەت لەوەى پێشبینیت دەکرد.

So why is that?

ئەمە بۆچى؟

[Your Money and Your Mind] with Wendy De La Rosa

(پارەى تۆ و مێشکى تۆ) لەگەڵ ویندى دێ لا رۆسا

A few years ago, two Yale professors coined the term "G.I. Joe fallacy"

چەند ساڵێک دواتر, دوو پرۆفیسۆرى یێلى لە “گى.ئاى. جۆى فالاسى” زاراوەکەى دایەوە

to describe this very phenomenon.

بۆ ڕوونکردنەوەى دیاردەکە.

It's the mistaken idea that knowing is half the battle.

ئەمە بیرۆکەیەکى هەڵەیە کە نیوەى جەنگ زانینە.

But as it turns out, in most situations,

بەڵام وەک ئەوەى دەردەکەوێت, لە زۆربەى حاڵەتەکاندا,

just knowing something is not nearly enough

تەنها بە زانینى شتێک تەواو نیە

for you to put it into practice.

بۆئەوەى بیخەیتە بوارى ڕاهێنانەوە.

Information doesn't always change behavior.

زانیارى هەمیشە هەڵسوکەوت ناگۆڕێت.

As a behavioral scientist helping families make better financial decisions,

وەک زانایەکى ڕەوشتى یارمەتى خێزانەکان دەدات کە بڕیارى دارایى باشتر بدەن,

I've seen people struggle to save money,

بینیومە خەڵک لە پاشەکەوت کردنى پارە کێشەى هەیە,

to cut back on their expenses or to manage their debt,

بۆ ئەوەى خەرجیەکانیان ببڕدرێتەوە یان قەرزەکانیان بەڕێوەببەن,

even after they've taken a financial literacy class.

تەنانەت دواى ئەوەى پۆلێکى داراییان وەرگرتووە.

And the reality is that people fundamentally know

ڕاستى ئەوەیە لە بنچینەوە خەڵک دەزانێت

what they need to do to improve their financial situation.

کە چى بکەن بۆئەوەى بارودۆخى داراییان باشتر بێت.

We all do.

هەموومان دەزانین.

The equation is simple: they need to save more and spend less.

هاوکێشەکە ئاسانە: پێویستیانە پارەى زۆرتر پاشەکەوت بکەن و کەمتر خەرج بکەن.

But the thing is, that's just really hard to do.

بەڵام ئەمە, بۆ ئەنجامدانى قورسە.

It's easier said than done,

بۆ وتن ئاسانترە کە ئەنجامدانى,

and I've been in this boat as well.

منیش هەمان کێشەم هەیە.

So for example, I had a magazine subscription

بۆ نموونە, بەژدارییەکى سەرسورهێنەرم هەیە

that I knew I should just cancel.

دەزانم کە دەبێت دوایبخەم.

I never read the magazine,

هەرگیز گۆڤارم نەخوێندۆتەوە,

and every month, money was coming out of my checking account,

هەموو مانگێک, پارە لە هەژمارى پشکنینى من دەهاتە دەرەوە,

and every time I reviewed my budget, I saw it,

هەموو کاتێک کە سەیرى سەروەتەکەم دەکرد, دەمبینى,

I knew I had to cancel it, but I didn't.

دەزانم دەبوایە دوام خستبایە, بەڵام نەمکرد.

It took me two years to cancel that magazine subscription.

بۆ هەڵوەشاندنەوەى گۆڤارەکە دوو ساڵى دەخایەند.

And I'm sure I'm not alone.

دڵنیام کە بەتەنها نیم.

You probably have some type of subscription

لەوانەیە تۆ هەندێک جۆرى بەشدارىکردنت هەبێت

that you know you should cancel.

دەزانیت کە دەبێت دوایبخەیت.

So the critical piece in all of this is to get rid of this belief

بۆیە پارچە ڕەخنەیەکە لە هەموو ئەمانەدا بۆ ئەوەیە کە ئەم باوەڕە بێڕێزى بکات

that financial security is just a problem that we can teach away.

ئاسایشى دارایى تەنها گرفتێکە کە دەتوانین فێرى دوورى بکەین.

In the US, for example,

لە ئەمەریکا, بۆ نموونە,

we spend nearly 700 million dollars every year on financial education programs,

بۆ بەرنامەى دارایى خوێندن ساڵانە نزیکەى حەفت سەد ملیۆن دۆلار خەرج دەکەین,

yet a team of researchers have found

بەم دوایانە تیمى ڵێکۆڵینەوە ئەوەیان دۆزیەوە

that these programs explained only 0.1 percent

ئەم بەرنامەی تەنها لەسەدا ٠.١ ڕونکردۆتەوە

of the variance in financial behaviors.

لە جیاوازى هەڵسوکەوتى دارایى.

Not zero, but pretty close to it.

نەک سفر, بەڵام نزیکە.

Meanwhile, 20 states mandate financial literacy classes in high school,

هاوکات, ٢٠ دەوڵەت پۆلەکانى دارایى لە ئامادەیى ڕاسپاردووە,

but studies have found that unless these programs are well-implemented,

خوێندن ئەوەى دۆزیەوە کە ئەم بەرنامانە بە باشى جێبەجێ کراوەە,

they are unlikely to have any effect on a student's future credit score

پێناچێت هیچ کاریگەرییەکیان هەبێت لەسەر نمرەى متمانەى داهاتووى قوتابى

or their likelihood to invest.

یاخود بە ئەگەرى وەبەرهێنان.

A more significant predictor of how well you manage your finances

پێبینیەکى گرینگتر کە چۆن دارایەت بەباشى بەڕێوەببەیت

is your general ability to do math.

ئەمە بەهرەیەکى گشتیە تا بیرکارى ئەنجام بدەیت.

From all of this, I've learned that behavior change

لەمەوە, فێربووم کە هەڵسووکەوت دەگۆڕیت

is not an educational pursuit.

ئەمە بەدواداچوونى خوێندن نیە.

It's an environmental one.

ئەوە ژینگەیە.

If you are struggling,

ئەگەر کێشە دەکێشیت,

it's not because there's something fundamentally wrong with you.

ئەمە بەهۆى ئەوە نیە کە کێشەیەک لەتۆدا هەبێت.

It's most likely because there is something wrong

بەزۆرى بەهۆى ئەوەیە کە کێشە هەیە

with how your environment is set up.

لەگەڵ وەى چۆن ژینگەکەت بنیاددەنرێت.

Look around you.

سەیرى چواردەورت بکە.

The cues to spend money have gotten smarter,

نیشامەکان زیرەکتر بوونە بۆ پارە خەرج کردن,

faster and more efficient.

خێراتر و کارامەتر.

Targeted ads are becoming more personalized,

ڕیکرامە ئامانج کراوەکان زیاتر بەکەسایەتى دەکرێن,

corporate content is becoming more engaging,

ناوەڕۆکى کۆمپانیا زیاتر سەرنجراکێشتر دەبێت,

and everything around you is focusing on spending.

هەممو شتێک لە چواردەورت سەرنجیان لەسەر خەرجکردنە.

So let's change that.

با ئەوە بگۆرین.

You can reshape your environment and how you interact with it,

دەتوانیت ژینگەکەەت بگۆڕیت و چۆن لەگەڵى کارلێک بکەیت,

and I can guide you through it.

دەتوانم ڕێنمایتان بکەم.

Over the course of this series,

لە ماوەى ئەم زنجیرەدا,

I'll take you through a step-by-step look

من تۆ دەبەم هەنگاو بە هەنگاو

at how you can change your environment

کە چۆن دەتوانیت ژینگەکەت بگۆڕیت

and regain control of your finances.

کۆنتڕۆڵى دارایت بکەیەوە.

At the end of every episode,

لە کۆتاى هەموو زنجیرەیەکدا,

I'll share practical tips based on research

زانیارى کردارى لەسەر بنەماى توێژینەوە بڵاودەکەمەوە

on how to spend less and save more today --

چۆن کەمکردنەوەى خەرج کردن و پاشەکەوتى زیاتر ئەمڕۆ__

not tomorrow, but today.

نەک بەیانى, بەڵام ئەمڕۆ.

And your future self will thank you.

داهاتوت سوپاست دەکات.