How to fossilize...yourself - Phoebe A. Cohen

Làm thế nào để hóa thạch...chính mình - Phoebe A. Cohen

Translator: Dieu Dang NguyenTran Reviewer: Ai Van Tran

Imagine being a fossil:

Tượng tượng khi bạn là một hóa thạch:

touring the world's great museums,

được du lịch các bảo tàng thế giới,

inspiring awe in onlookers of all ages,

được mọi người chiêm ngưỡng,

posing for hordes of fawning photographers.

và tạo dáng trước ống kính.

Sound like something you'd like?

Bạn nghe có thích không?

Well, good luck!

Vậy, chúc may mắn nha!

At least 99.9% of creatures that have ever lived

Ít nhất 99.9% sinh vật từng sống

aren't preserved in the fossil record.

không được bảo quản khi chết.

But forget about them,

Nhưng kệ đi,

everyone else will,

nếu ai muốn thì,

and listen up!

thì hãy nghe nha!

If you want your corpse

Nếu bạn muốn xác của bạn

in the exclusive 0.01% Club,

ở trong Hội 0.01%

the Hall of Preserved Fossil Fame,

hay đặt ở Đại Lộ Hóa Thạch Danh Vọng,

it will not be easy.

không dễ đâu.

You better work!

Bạn phải cố gắng nhiều đấy!

Step one: die.

Bước một: chết.

It's a cold, hard fact of fossilization.

Đó là sự thật lạnh lùng của hóa thạch.

Everything paleontologists find

Tất cả các thứ các nhà cổ sinh vật học

was once alive and, at some point, died.

tìm ra đều từng sống và đã chết.

We'll skip the details

Bỏ qua chi tiết

and assume you had a long, fulfilling life

và cho rằng bạn đã sống cuộc sống sung túc

so we can get to what is really important --

giờ ta tới đến phần quan trọng --

how you die.

bạn chết thế nào.

There are many ways to become a fossil,

Có nhiều cách để thành hóa thạch,

so let's highlight your top death options.

đây là những cách chết trong top đầu.

You could get yourself trapped in tree sap,

Bạn có thể té vào đống nhựa cây,

which, when hardens, turns into amber

thứ sẽ cứng lại, biến thành hổ phách

and can survive intact for millions of years.

và có thể tồn tại cả triệu năm.

But unless you find a really big tree to sit under,

Nhưng sẽ rất khó để tìm được cái cây siêu bự,

amber preservation will likely remain

bảo quản bằng hổ phách chỉ dành cho

the domain of insects and other very small animals.

côn trùng hay những động vậy rất nhỏ.

Generally, the right place to be

Nói chung, nơi để bạn

if you want to end up a fossil

biến thành hóa thạch là

is wherever sediment is actively being deposited,

nơi có lớp trầm tích lắng đọng,

like a lake or an ocean floor.

như hồ hay đáy biển.

A mountaintop or prairie?

Đỉnh núi hay thảo nguyên?

Not good!

Không được!

You need to get buried,

Bạn cần được chôn,

the faster the better,

càng nhanh càng tốt

because the longer you hang around on the surface,

vì xác bạn còn nằm trên bề mặt,

the more likely you'll get eaten,

nó sẽ bị ăn thịt,

scavenged,

dọn dẹp

or otherwise destroyed

hay bị phá hủy

before ever having a chance to get preserved.

trước khi có cơ hội được bảo quản.

If you can get buried someplace

Nếu bạn được chôn ở nơi

with little to no oxygen,

ít hay không có oxy,

like a bog or a deep lake bottom,

như đầm lầy hay đáy của hồ sâu,

even better.

thì sẽ tốt hơn.

That lack of oxygen will slow down your decay

Sự thiếu oxy sẽ làm chậm sự phân rã

and give you more time to fossilize.

và cho xác của bạn thêm thời gian để hóa đá.

So, let's say you're lucky enough to die

Nên, bạn rất may mắn khi chết

and get buried in a shallow sea

và được côn ở vùng biển nông

under muddy, sandy sediments.

dưới lớp hóa thạch.

What's your next move?

Tiếp theo bạn làm gì?

One option is a process

Bạn có thể chọn cách

called permineralization.

hóa thạch bằng khoáng chất.

While all your soft parts decay away,

Khi những mô mềm bị thối rữa hết,

your bones get saturated with mineral-rich waters.

xương của bạn sẽ bị bão hòa bởi nước đầy khoáng chất.

Bit by bit, microscopic crystals precipitate

Từng phần một, những tinh thể li ti lắng

out of these waters

khỏi loại nước đó

to fill in the empty spaces and pores in your bones.

để lắp đầy khoảng trống trong xương của bạn.

Otherwise, you'd better hope

Không thì bạn nên cầu nguyện là

the sediments around you harden

lớp trầm tích cứng lại

while your bones decay away

trong khi xương bạn phân rã

and another sediment or mineral fills in the spaces

và lớp trầm tích hay chất khoáng sẽ lắp đầy

your bones leave behind,

khoảng trống mà xương để lại

creating a perfect cast of your skeleton.

tạo ra một cái khuôn của bộ xương.

Over time, the sediments around your fossil

Qua thời gian, lớp trầm tích đó

will lithify or turn into rock.

sẽ hóa đá.

But you're not in the clear yet!

Nhưng chưa xong đâu!

Many things could happen

Nhiều điều vẫn có thể xảy ra

to those sedimentary rocks

với miếng đá đó,

that might destroy your chances

có thể phá hủy cơ hội

of getting discovered.

được khám phá của xương của bạn.

They could get uplifted into a mountain range

Chúng có thể bị nâng lên thành núi

and eroded away

và bị xói mòn

or carried along in an oceanic plate

hoặc chìm vào đại dương

and subducted back into the Earth's mantle,

chìm trong vỏ trái đất,

melting your fossil into hot mush.

nấu chảy hóa thạch trong dung nham.

Fingers crossed your rock surroundings

Cầu nguyện là lớp đá

will get gently lifted up

sẽ được nâng lên nhẹ nhàng

by plate tectonics,

bởi các mảng kiến tạo,

sea levels will change,

mực nước biển thay đổi,

and you'll end up under dry land

và bạn sẽ được đưa lên bờ

close to the surface,

gần mặt nước,

but not so close

nhưng không quá gần

that erosion from wind and rain wipes you away

vì gió và mưa có thể làm bạn xói mòn

before someone can come find you.

trước khi người ta tìm thấy bạn.

The last step in this long process,

Bước cuối trong quá trình này,

an intrepid paleontologist has to come find you.

một nhà cổ sinh vật học phải đến tìm bạn.

Maybe she's a research scientist

Có thể cô ấy là nhà nghiên cứu

scouting for fossils your age and type

truy tìm các hóa thạch

or just an amateur collector

hay chỉ là người sưu tập gà mờ

hoping for a fortuitous find.

mong tìm ra cái gì đó.

She whacks away at layers of rock above you

Cô ấy đào chục lớp đá lên,

or spots your fossil exposed

hay thấy hóa thạch của bạn

in a creek bank after a flood.

nằm sẵn đó.

And there you are,

Và bạn đây rồi,

a magnificent scientific discovery,

một phát hiện khoa học tuyệt vời,

millions of years in the making!

mất cả triệu năm để tạo ra!

She and her colleagues gently extract you

Cô ấy và đồng nghiệp sẽ tách bạn

from the surrounding sediment,

ra khỏi lớp đất đá,

measure and photograph

đo lường rồi chụp ảnh

all the bits and pieces they find,

tất cả mảnh vụn mà họ tìm được,

and begin the complex task of reconstructing

rồi bắt đầu tái hiện lại

how and when you lived

bạn đã sống như thế nào và khi nào

based on the evidence they find in your bones.

dựa vào bằng chứng họ tìm được trong xương.

Paleontologists will be some of your biggest fans

Fan của bạn sẽ là nhà cổ sinh vật học

along with all those admiring crowds at the museum.

và đám đông ngưỡng mộ ở bảm tàng.

You made it!

Bạn thành công rồi đó!

You spent years underground in obscurity,

Bạn dành mấy năm dưới đất tối tăm,

shedding blood,

bỏ máu,

sweat,

mồ hôi,

tears,

and your internal organs.

nước mắt,

và nội tạng của bạn.

You worked yourself to the bone

Bạn chỉ còn lại xương

until your bones disintegrated

rồi xương bạn phân rã

and were replaced by minerals and sediments.

rồi bị thay thể bởi khoáng chất.

But it was all worth it

Nhưng cũng đáng mà

because you're a famous fossil!

vì bạn là bộ hóa thạch nổi tiếng đấy!

Now, you better hold that pose!

Tạo dáng đi nào!