Ugly history: The 1937 Haitian Massacre - Edward Paulino

Translator: Hong Diem Nguyen Reviewer: Hung Tran Phi

When historians talk about the atrocities of the 20th century,

Khi các nhà sử học nói về tội ác của thế kỷ 20,

we often think of those that took place during and between the two World Wars.

ta thường nghĩ đến những gì đã diễn ra trong và giữa hai Thế chiến.

Along with the Armenian genocide in modern-day Turkey,

Cùng với nạn diệt chủng người Armenia ở Thổ Nhĩ Kỳ,

the Rape of Nanking in China,

vụ thảm sát Nam Kinh ở Trung Quốc,

and Kristallnacht in Germany,

và Đêm bạo động ở Đức,

another horrific ethnic cleansing campaign

nhưng có một chiến dịch thanh trừng sắc tộc thảm khốc khác

occurred on an island between the Atlantic Ocean and Caribbean Sea.

đã xảy ra trên một hòn đảo giữa Đại Tây Dương và biển Caribe.

The roots of this conflict go back to 1492,

Nguồn gốc của cuộc xung đột này là vào năm 1492,

when Christopher Columbus stumbled onto the Caribbean island

khi Christopher Columbus phát hiện ra hòn đảo Caribe

that would come to be named Hispaniola, launching a wave of European colonization.

sau này được đặt tên là Hispaniola, khơi làn sóng thuộc địa hóa của Châu Âu.

The island’s Taíno natives were decimated by violence and disease

Người bản xứ Taíno trên đảo đã bị tàn sát bởi bạo lực và bệnh tật

and the Europeans imported large numbers of enslaved Africans

còn Châu Âu thì nhập khẩu một lượng lớn nô lệ người Châu Phi

to toil in profitable sugar plantations.

để làm việc cực nhọc tại các nông trang đường đầy lợi nhuận.

By 1777, the island had become divided

Đến năm 1777, hòn đảo bị chia cắt

between a French-controlled West and a Spanish-controlled East.

phía Tây, người Pháp thống trị,

còn phía Đông do người Tây Ban Nha kiểm soát.

A mass slave revolt won Haiti its independence from France in 1804

Năm 1804, sự nổi dậy hàng loạt của nô lệ đã giúp Haiti dành lại độc lập từ Pháp

và trở thành nước Cộng hòa của người da đen đầu tiên trên thế giới.

and it became the world’s first black republic.

But the new nation paid dearly,

Nhưng quốc gia mới này đã phải trả giá đắt:

shut out of the world economy and saddled with debt by its former masters.

bị loại khỏi nền kinh tế thế giới và chịu nợ nần của các đế quốc trước đây.

Meanwhile, the Dominican Republic would declare independence

Trong khi đó, nước Cộng hòa Dominica tuyên bố độc lập

by first overthrowing Haitian rule of eastern Hispaniola

khi lần đầu lật đổ sự cai trị của Haiti ở miền Đông Hispaniola

and later Spanish and American colonialism.

và sau đó là chủ nghĩa thực dân Tây Ban Nha và Mỹ.

Despite the long and collaborative history shared by these two countries,

Dù có sự chia sẻ, hợp tác lâu dài trong lịch sử của hai quốc gia này,

many Dominican elites saw Haiti as a racial threat

nhiều tầng lớp quý tộc Dominica vẫn coi Haiti như mối đe dọa chủng tộc

that imperiled political and commercial relations with white western nations.

gây hại cho mối quan hệ thương mại và chính trị với các quốc gia phương Tây.

In the years following World War I,

Những năm sau Thế chiến thứ I,

the United States occupied both parts of the island.

Mỹ chiếm cả hai phần của hòn đảo

It did so to secure its power in the Western hemisphere

để củng cố quyền lực ở bán cầu Tây

by destroying local opposition and installing US-friendly governments.

bằng cách tiêu diệt phe đối lập địa phương và thiết lập chính phủ thân Mỹ.

The brutal and racist nature of the US occupation,

Sự chiếm đóng mang bản chất tàn bạo và phân biệt chủng tộc của Mỹ,

particularly along the remote Dominican-Haitian border,

đặc biệt là dọc biên giới hẻo lánh Dominica - Haiti,

laid the foundation for bigger atrocities after its withdrawal.

đã đặt nền móng cho sự tàn bạo khác lớn hơn sau khi Mỹ rút quân.

In 1930, liberal Dominican president Horacio Vásquez

Năm 1930, tổng thống Dominica, Horacio Vásquez

was overthrown by the chief of his army, Rafael Trujillo.

bị chỉ huy quân đội Rafael Trujillo lật đổ.

Despite being a quarter Haitian himself,

Dù bản thân có một phần tư là người Haiti,

Trujillo saw the presence of a bicultural Haitian and Dominican borderland

Trujillo coi sự hiện diện hai nền văn hóa ở vùng biên giới Haiti - Dominica

as both a threat to his power

là mối đe dọa đối với quyền lực của ông ta.

and an escape route for political revolutionaries.

và là đường thoát thân cho các nhà cách mạng chính trị.

In a chilling speech on October 2, 1937,

Trong bài phát biểu hùng hồn ngày 2 tháng 10 năm 1937,

he left no doubt about his intentions for the region.

Trujillo khẳng định ý đồ của mình đối với khu vực.

Claiming to be protecting Dominican farmers from theft and incursion,

Tuyên bố để bảo vệ nông dân Dominica khỏi trộm cắp và xâm lược,

Trujillo announced the killing of 300 Haitians along the border

Trujillo công khai giết chết 300 người Haiti dọc biên giới

and promised that this so-called "remedy" would continue.

và hứa hẹn thứ được gọi là "cải chính" này sẽ còn tiếp tục.

Over the next few weeks, the Dominican military,

Chỉ vài tuần sau đó, quân đội Dominica,

acting on Trujillo’s orders,

theo lệnh của Trujillo,

murdered thousands of Haitian men and women,

đã sát hại hàng ngàn đàn ông và phụ nữ Haiti,

and even their Dominican-born children.

thậm chí những đứa trẻ được sinh ra tại Dominica.

The military targeted black Haitians,

Quân đội nhắm vào người Haiti da đen,

even though many Dominicans themselves were also dark-skinned.

dù nhiều người Dominica cũng có làn da sẫm màu.

Some accounts say that to distinguish the residents

Vài báo cáo nói rằng để phân biệt cư dân

of one country from the other,

của nước này với nước khác,

the killers forced their victims to say the Spanish word for parsley.

những kẻ giết người buộc nạn nhân nói từ "ngò tây" tiếng Tây Ban Nha.

Dominicans pronounce it perejil, with a trilled Spanish "r."

Người Dominica phát âm là "perejil", với âm rung "r" theo tiếng Tây Ban Nha.

The primary Haitian language, however, is Kreyol, which doesn’t use a trilled r.

Tuy nhiên, ngôn ngữ chính của Haiti là Kreyol, không dùng âm rung khi đọc "r".

So if people struggled to say perejil,

Vậy nếu người nào phải gắng gượng để đọc "perejil",

they were judged to be Haitian and immediately killed.

sẽ bị cho là người Haiti và bị giết chết ngay lập tức.

Yet recent scholarship suggests that tests like this

Các học bổng gần đây cũng yêu cầu bài kiểm tra như thế này

weren’t the sole factor used to determine who would be murdered,

nhưng không phải để phân biệt người nào sẽ bị giết,

especially because many of the border residents were bilingual.

đặc biệt vì nhiều cư dân ở biên giới nói hai ngôn ngữ.

The Dominican government censored any news of the massacre,

Chính phủ Dominca đã che đậy mọi tin tức về cuộc thảm sát:

while bodies were thrown in ravines,

thi thể bị vứt vào các khe núi,

dumped in rivers,

dìm dưới sông,

or burned to dispose of the evidence.

hoặc đốt cháy để tiêu hủy chứng cứ.

This is why no one knows exactly how many people were murdered,

Đây là lý do không ai biết chính xác số người bị giết,

though contemporary estimates range from about 4,000 to 15,000.

dù con số ước tính lúc đó vào khoảng 4.000 đến 15.000 người.

Yet the extent of the carnage was clear to many observers.

Tuy nhiên, mức độ tàn sát là quá rõ ràng đối với nhiều nhà quan sát.

As the US Ambassador to the Dominican Republic at the time noted,

Đại sứ Mỹ tại Cộng hòa Dominica vào thời điểm đó đã ghi chép,

“The entire northwest of the frontier on the Dajabón side

"Toàn bộ vùng biên giới Tây Bắc phía Dajabón

is absolutely devoid of Haitians.

tuyệt nhiên không có người Haiti.

Those not slain either fled across the frontier or are still hiding in the bush.”

Những người thoát chết hoặc đã trốn qua biên giới hoặc còn ẩn trốn trong bụi rậm."

The government tried to disclaim responsibility

Chính phủ đã ra sức chối bỏ trách nhiệm

and blame the killings on vigilante civilians,

và đổ lỗi cho dân phòng,

but Trujillo was condemned internationally.

nhưng Trujillo đã bị lên án trên toàn thế giới.

Eventually, the Dominican government

Cuối cùng, chính phủ Dominica

was forced to pay only $525,000 in reparations to Haiti,

bị buộc phải trả chỉ 525.000$ để bồi thường cho Haiti,

but due to corrupt bureaucracy,

nhưng do quan liêu tham nhũng, hầu như không khoản tiền nào

barely any of these funds reached survivors or their families.

đến được tay những người sống sót hay gia đình của họ.

Neither Trujillo nor anyone in his government

Trujillo và không ai trong chính phủ của ông ta

was ever punished for this crime against humanity.

bị trừng phạt vì tội ác chống lại nhân loại này.

The legacy of the massacre remains a source of tension

Di tích của vụ thảm sát vẫn là một nguồn gây căng thẳng

between the two countries.

giữa hai đất nước.

Activists on both sides of the border have tried to heal the wounds of the past.

Các nhà hoạt động ở hai bên biên giới đã ra sức hàn gắn vết thương của quá khứ.

But the Dominican state has done little, if anything,

Nhưng chính phủ Dominica đã có chút động thái,

to officially commemorate the massacre or its victims.

để tưởng niệm vụ thảm sát và các nạn nhân một cách chính thức.

Meanwhile, the memory of the Haitian massacre remains a chilling reminder

Trong khi đó, ký ức về vụ tàn sát ở Haiti vẫn là một lời nhắc nhở lạnh người

of how power-hungry leaders can manipulate people

về cách các nhà lãnh đạo hám quyền có thể thao túng người ta

into turning against their lifelong neighbors.

vào cuộc chiến chống lại những láng giềng lâu đời của họ.