Why tragedies are alluring - David E. Rivas

Làm thế nào bi kịch lại lôi cuốn được chúng ta - David E.Rivas

Translator: Huyền Nguyễn

The story goes something like this:

Câu chuyện đại khái thế này:

a royal, rich or righteous individual, who otherwise happens to be a lot like us,

một nhân vật hoàng gia giàu có, công minh, mặt khác cũng như bao người chúng ta,

makes a mistake that sends his life, and the lives of those around him,

đã mắc phải một lỗi lầm đẩy cuộc đời ông và những người xung quanh

spiraling into ruin.

đến bờ vực lụi tàn.

Sound familiar?

Nghe quen không?

This is the classic story pattern for Greek tragedy.

Đây là mẫu hình kinh điển cho bi kịch của người Hi Lạp

For thousands of years,

Trong hàng nghìn năm,

we've spun spellbinding tales that fit this pattern,

chúng ta đã dệt nên bao câu chuyện lí thú cho hình mẫu này,

and modern storytellers around the world continue to do so.

và ngày nay những người viết truyện trên thế giới lại tiếp tục công việc đó.

Three critical story components influenced by Aristotle's "Poetics"

Ba yếu tố quyết định làm nên câu chuyện được ảnh hưởng từ "Thi pháp học" của Aristotle.

help us understand the allure.

sẽ giúp ta hiểu được sức lôi cuốn của nó.

First, the tragic hero should be elevated in rank and ability,

Đầu tiên, nhân vật anh hùng trong bi kịch phải có địa vị và khả năng hơn người,

but also relatable.

nhưng đừng quá xa vời.

Perhaps he is a king, or extraordinary in some other way.

Anh ta có thể là quốc vương, hoặc không phải khác thường ở phương diện nào đó.

But because you and I are neither unusually good

Nhưng vì bạn và tôi không tốt đến mức thần thánh

nor unusually bad,

và cũng chẳng phải kẻ quá tồi tệ,

neither is the hero.

vị anh hùng ấy cũng thế.

And he has one particular tragic flaw, or hamartia,

Anh ta có một điểm yếu chết người,

something like ambition, tyranny, stubbornness, or excess pride

đại loại như tham vọng, sự bạo quyền, tính cố chấp hay lòng tự phụ

that causes him to make a critical mistake.

sẽ khiến anh ta mắc phải một sai lầm nghiêm trọng.

And from that mistake comes disaster and downfall.

Và từ đó dẫn đường cho tai họa và bi kịch tìm đến.

As an example of these elements in action,

Một ví dụ cụ thể minh họa cho những yếu tố này

let's look to Sophocles's "Oedipus Rex,"

là tác phẩm "Vua Oedipus" của Sophocles,

about a man who doesn't know he was adopted,

kể về một chàng trai không biết mình được nhận nuôi,

and is warned by an oracle that he's destined to murder his father

được tiên tri sẽ giết chết cha ruột

and marry his mother.

và cưới chính mẹ mình.

In trying to escape this fate,

Khi cố gắng thoát khỏi số mệnh này,

he kills a man who won't get out of his way at a crossroad.

chàng đã giết người đàn ông cản đường mình tại một ngã tư.

He then cleverly answers the riddle of the monstrous Sphynx,

Sau khi khôn ngoan giải được câu đố của quái vật Sphynx,

freeing the Kingdom of Thebes from a plague.

và giải thoát Vương quốc Thebes khỏi tai họa,

He marries the widowed queen and becomes king.

chàng kết hôn với nữ hoàng rồi trở thành quốc vương.

But after he finds out that the murdered man was his father,

Nhưng khi phát hiện ra người đàn ông mình giết chính là cha đẻ,

and the queen he married is his mother,

và nữ hoàng kia chính là mẹ mình,

Oedipus gouges out his eyes and retreats into the wilderness.

Oedipus tự chọc thủng mắt mình rồi vào rừng hoang sống cuộc đời ẩn dật.

At the beginning of his story,

Tại đầu câu chuyện,

Oedipus is elevated in ability, and he's elevated in rank.

Oedipus là một người ở vị thế cao về năng lực và địa vị.

He's neither unusually evil nor saintly.

Chàng không cực kì tàn ác cũng không quá thánh thiện.

He's relatable.

Chàng không quá xa vời với chúng ta.

Notice the height of the fall.

Vấn đề ở đây là độ cao cú ngã.

Once a king, but now homeless and blind.

Từng là quốc vương, giờ đây Oedipus trở thành một người mù lòa vô gia cư.

It's more tragic, after all, if a king falls from a tall throne

Sau tất cả, một vị vua đánh mất ngai vàng

than if a jester falls off his step stool.

sẽ đau gấp bội so với một anh hề ngã khỏi sân khấu.

Oedipus's tragic flaw is hubris, or excessive pride,

Sự ngạo mạn và tự phụ chính là sai lầm bi đát của Oedipus,

and it causes him to attempt to avoid the fate prophesied for him,

xui khiến chàng chống lại định mệnh được báo trước

which is exactly what makes it happen.

và dẫn đến thảm kịch cuối cùng.

He's a particularly unlucky soul

Oedipus quá không may mắn,

because his mistake of killing his father and marrying his mother

bởi chàng vướng phải những sai lầm kinh khiếp

is done in complete ignorance.

khi không hề ý thức được sự thật.

Of course, these narrative principles transcend classic Greek tragedy.

Tất nhiên, các nguyên tắc kể chuyện này đã vượt khỏi bi kịch Hi Lạp cổ điển.

In Shakespeare's canon,

Trong tác phẩm của Shakespear,

we see Hamlet's indecisiveness lead to a series of bad decisions,

sự do dự của Hamlet đã dẫn đến hàng loạt những quyết định sai lầm,

or perhaps non-decisions,

hoặc sự không quyết đoán của anh

that culminate in the death of almost every character in the play,

đã gây ra cái chết của hầu hết các nhân vật trong vở kịch,

and Macbeth's ambition catapults him to the top

và tham vọng của Macbeth đã đưa anh ta lên tới đỉnh cao

before sending him careening to his grave.

trước khi đưa anh ta thất thểu đến nấm mồ của chính mình

Even modern pop culture staples like "Game of Thrones" and "The Dark Knight"

Thậm chí những sản phẩm hiện đại như "Trò chơi vương quyền" và "Kị sĩ bóng đêm"

resonate with the tropes Aristotle identified over 2000 years ago.

cũng sử dụng đến mỹ từ pháp mà Aristotle đã tìm ra từ hơn 2000 năm trước.

So what's the point of all of this suffering?

Vậy rốt cuộc tất cả những khổ đau này có ý nghĩa gì?

According to Aristotle, and many scholars since,

Theo Aristotle và nhiều học giả thời đó,

a good tragedy can evoke fear and pity in the audience:

một vở bi kịch hay có thể gợi lên trong khán giả sự sợ hãi và lòng trắc ẩn:

Fear of falling victim to the same or similar catastrophe,

sợ rằng có khi mình cũng trở thành nạn nhân có cái kết thảm tương tự,

and pity for the height of the hero's downfall.

và thương cảm cho sự lụi tàn của người anh hùng.

Ideally, after watching these tragic events unfold,

Thông thường, sau khi xem một bi kịch

we experience catharsis,

chúng ta sẽ trải qua sự hồi hộp,

a feeling of relief and emotional purification.

cảm giác nhẹ nhõm và sự thanh lọc cảm xúc.

Not everyone agrees why this happens.

Chưa ai biết được lí do của điều này.

It may be that empathizing with the hero

Có lẽ chính sự đồng cảm với người anh hùng

allows us to experience and release strong emotions that we keep bottled up,

cho phép chúng ta cảm nhận và giải thoát những cảm xúc mạnh mẽ đã kìm nén từ lâu,

or maybe it just lets us forget about our own problems for a little while.

hoặc có lẽ ít nhất nó khiến ta tạm quên đi những rắc rối cá nhân.

But regardless of how you feel when you watch poor Oedipus,

Nhưng bất luận bạn cảm thấy ra sao khi xem Oedipus tội nghiệp,

never has there been a more salient reminder

cũng đừng quá bận tâm

that no matter how bad things get,

vì dù sự việc có tồi tệ đến đâu

at least you didn't kill your father and marry your mother.

thì ít nhất bạn cũng không giết cha rồi lại cưới mẹ mình.