Why tragedies are alluring - David E. Rivas

Tłumaczenie: Andrzej Bedziak Korekta: Rysia Wand

The story goes something like this:

Zazwyczaj opowieść zaczyna się tak:

a royal, rich or righteous individual, who otherwise happens to be a lot like us,

Ktoś bogaty, cnotliwy i szlachetnie urodzony,

choć poza tym taki sam, jak my,

makes a mistake that sends his life, and the lives of those around him,

popełnia błąd, przez który doprowadza

życie swoje i swoich bliskich do ruiny.

spiraling into ruin.

Brzmi znajomo?

Sound familiar?

To klasyczny scenariusz greckiej tragedii.

This is the classic story pattern for Greek tragedy.

For thousands of years,

Przez tysiące lat

we've spun spellbinding tales that fit this pattern,

ludzie snuli fascynujące opowieści,

co robią także współcześni pisarze.

and modern storytellers around the world continue to do so.

Trzy decydujące składniki opowieści inspirowane "Poetyką" Atystotelesa

Three critical story components influenced by Aristotle's "Poetics"

pozwolą nam zrozumieć, dlaczego tak się dzieje.

help us understand the allure.

First, the tragic hero should be elevated in rank and ability,

Po pierwsze, bohater tragiczny musi mieć

wysoką pozycję i wielkie zdolności,

but also relatable.

ale być osobą, z którą możemy się identyfikować.

Perhaps he is a king, or extraordinary in some other way.

Zazwyczaj jest królem lub osobą wyjątkową.

But because you and I are neither unusually good

Ale ponieważ ani ja ani ty nie jesteśmy wyjątkowo dobrzy

nor unusually bad,

ani wyjątkowo źli,

neither is the hero.

nie możemy być bohaterami.

And he has one particular tragic flaw, or hamartia,

Posiada on szczególną wadę lub skazę,

something like ambition, tyranny, stubbornness, or excess pride

jak skłonności do ambicji, tyranii, uporu czy dumy,

that causes him to make a critical mistake.

które sprawiają, że popełnia poważny błąd

doprowadzający do katastrofy i upadku.

And from that mistake comes disaster and downfall.

As an example of these elements in action,

Przyjrzyjmy się zatem

let's look to Sophocles's "Oedipus Rex,"

"Królowi Edypowi" Sofoklesa,

about a man who doesn't know he was adopted,

historii o człowieku,

który nie wiedział, że jest adoptowany,

and is warned by an oracle that he's destined to murder his father

a któremu wyrocznia

przepowiedziała zamordowanie

and marry his mother.

własnego ojca i poślubienie własnej matki.

In trying to escape this fate,

Próbując uciec przeznaczeniu,

he kills a man who won't get out of his way at a crossroad.

zabija człowieka, który nie chciał ustąpić mu drogi.

Nastepnie sprytnie rozwiązuje zagadkę potwornego Sfinksa,

He then cleverly answers the riddle of the monstrous Sphynx,

freeing the Kingdom of Thebes from a plague.

tym samym uwalniając królestwo Teb od plagi.

He marries the widowed queen and becomes king.

Poślubia owdowiałą królową i zostaje królem.

But after he finds out that the murdered man was his father,

Niestety dowiaduje się, że człowiek, którego zabił, był jego ojcem,

and the queen he married is his mother,

a królowa to jego matka.

Edyp wydłubuje sobie oczy i ucieka na pustkowie.

Oedipus gouges out his eyes and retreats into the wilderness.

At the beginning of his story,

Na początku tragedii poznajemy Edypa

Oedipus is elevated in ability, and he's elevated in rank.

jako osobę o dużych zdolnościach

i wysokiej pozycji.

He's neither unusually evil nor saintly.

Nie jest osobą ani złą ani świątobliwą.

He's relatable.

Jest taki jak my.

Notice the height of the fall.

Trzeba zwrócić uwagę na jego upadek.

Once a king, but now homeless and blind.

Król zostaje bezdomnym ślepcem.

It's more tragic, after all, if a king falls from a tall throne

Tragiczniejszy jest upadek króla z tronu

than if a jester falls off his step stool.

niż upadek błazna ze stołka.

Oedipus's tragic flaw is hubris, or excessive pride,

Tragiczną wadą Edypa jest jego wyniosła duma,

and it causes him to attempt to avoid the fate prophesied for him,

przez którą próbuje uniknąć przeznaczenia,

which is exactly what makes it happen.

a która ostatecznie doprowadza go do tragedii.

He's a particularly unlucky soul

Edyp ma prawdziwego pecha.

because his mistake of killing his father and marrying his mother

Zabójstwa własnego ojca i poślubienia własnej matki

Edyp dokonuje w kompletnej niewiedzy.

is done in complete ignorance.

Of course, these narrative principles transcend classic Greek tragedy.

Oczywiście te reguły narracji nie występują tylko w greckiej tragedii.

In Shakespeare's canon,

W twórczości Szekspira

we see Hamlet's indecisiveness lead to a series of bad decisions,

wahanie Hamleta prowadzi go do serii złych decyzji

or perhaps non-decisions,

albo ich braku,

that culminate in the death of almost every character in the play,

co powoduje śmierć

prawie wszystkich postaci w sztuce.

and Macbeth's ambition catapults him to the top

Z kolei ambicja Makbeta umożliwia mu

wspięcie się na sam szczyt,

before sending him careening to his grave.

aby później spowodować jego śmierć.

Even modern pop culture staples like "Game of Thrones" and "The Dark Knight"

Nawet współczesne dzieła jak "Gra o tron" czy " Czarny Rycerz"

resonate with the tropes Aristotle identified over 2000 years ago.

są pełne wzorów zaczęrpniętych z tworczości Arystotelesa

sprzed dwóch tysięcy lat.

So what's the point of all of this suffering?

Jaki jest cel tego cierpienia?

According to Aristotle, and many scholars since,

Według Arystotelesa i wielu innych uczonych

dobra tragedia wywołuje u widzów strach i współczucie.

a good tragedy can evoke fear and pity in the audience:

Fear of falling victim to the same or similar catastrophe,

Obawę stania się ofiarą takiej samej katastrofy

and pity for the height of the hero's downfall.

i współczucie dla upadku bohatera.

Ideally, after watching these tragic events unfold,

Idealnie, po obejrzeniu takich tragicznych wydarzeń

powinniśmy doświadczyć katharsis,

we experience catharsis,

a feeling of relief and emotional purification.

uczucia ulgi i emocjonalnego oczyszczenia.

Nie wszyscy są zgodni, dlaczego tak się dzieje.

Not everyone agrees why this happens.

It may be that empathizing with the hero

Być może wczuwanie się w rolę bohatera

allows us to experience and release strong emotions that we keep bottled up,

pozwala nam doświadczyć wyzwolenia silnych emocji, które trzymamy w sobie,

or maybe it just lets us forget about our own problems for a little while.

albo po prostu pozwala nam zapomnieć o naszych problemach.

But regardless of how you feel when you watch poor Oedipus,

Bez względu na to, jak się czujesz, oglądając biednego Edypa,

never has there been a more salient reminder

pamiętaj, że obojętnie jak źle

that no matter how bad things get,

ci się wiedzie w życiu,

at least you didn't kill your father and marry your mother.

przynajmniej nie zabiłeś swojego ojca

i nie poślubiłeś własnej matki.