A day in the life of an ancient Athenian - Robert Garland

Translator: Phuong Nguyen Le Reviewer: Nguyễn Đức Chí Thanh

Đây là năm 427 trước Công Nguyên, năm xảy ra cuộc nội chiến kinh hoàng nhất

It’s 427 BCE and the worst internal conflict ever to occur

in the ancient Greek world is in its fourth year.

trong vòng bốn năm lập quốc của Hi Lạp cổ đại.

The Peloponnesian War is being fought

Chiến tranh Peloponnesia đang diễn ra

between the city-states of Athens and Sparta, as well as their allies.

giữa người Athen và Sparta cùng phe đồng minh của hai bên.

The Athenians can’t match the formidable Spartan army on land.

Người Athen không chống chọi được lực lượng của Sparta trên đất liền.

So they’ve abandoned the countryside

Nên họ đã bỏ vùng ngoại ô để chuyển vào

and moved inside the walls surrounding their city and port,

trong tường thành bao quanh thành phố và cảng biển,

now provisioned by a superior fleet and extensive maritime empire.

dưới sự bảo vệ của hải quân hùng mạnh.

Không khí ngột ngạt gây thiệt hại nghiêm trọng:

The cramped conditions have taken a toll

and a recent plague wiped out a third of the population.

một đợt dịch bệnh đã quét sạch một phần ba dân số.

But city life goes on.

Nhưng cuộc sống trong thành phố vẫn tiếp tục.

Archias and Dexileia live in the center of Athens.

Archias và Dexileia sống trong trung tâm của Athen.

As a painter of high-class pottery,

Là nghệ nhân vẽ gốm lành nghề, Archias khá giàu có

Archias is relatively well-off and takes great interest in the city’s affairs.

và được hưởng lợi không nhỏ từ chính sách của thành phố.

Dexileia, on the other hand, can't participate in politics or own property.

Ngược lại, Dexileia không thể tham gia chính trị hay sở hữu của cải.

The couple are grateful to the gods that three of their four children,

Cặp đôi ấy rất biết ơn Chúa vì ba trong bốn đứa con của họ,

a son and two daughters,

gồm một con trai và hai con gái, sống sót qua thời thơ ấu.

have survived past infancy.

Many parents see daughters as a liability

Nhiều cha mẹ coi con gái là người để trông cậy

since they require dowries to find husbands.

nên họ yêu cầu của hồi môn để tìm chồng cho con.

But Archias is confident that his wealth

Nhưng Archias tự tin rằng tài sản

will allow him to make good matches for them without going bankrupt.

có thể giúp ông tìm được cặp xứng đôi mà không thua lỗ.

Like many Athenians, the family owns slaves.

Giống như nhiều người Athen khác, gia đình ấy cũng có người hầu.

Originally from Thrace, they were captured in war.

Họ đến từ Thrace, nước thua cuộc trong chiến tranh.

Thratta does most of the housework and helps raise the children.

Người Thrace làm gần hết việc nhà và giúp nuôi nấng trẻ nhỏ.

Philon is a paidagôgos,

Philon là một paidagôgos (chàng trai cường tráng)

who supervises the son’s education, teaching him reading and writing.

dạy học, đọc và viết cho các cậu con trai.

Archias is up early because there’s a meeting of the Ekklêsia,

Archias dậy sớm vì có một cuộc họp của Ekklêsia,

the assembly of citizens,

hội đồng nhân dân, được tổ chức vào rạng sáng.

taking place at dawn.

Before setting out, he burns incense

Trước khi bắt đầu, ông ấy thắp nhang

and pours a libation at the small shrine in the courtyard

và rót rượu ở bái đường trong sân

on behalf of his entire household.

để đại diện cho cả gia đình.

Dexileia will remain at home all day, teaching her daughters domestic skills.

Dexileia sẽ ở nhà cả ngày và dạy các con gái việc nhà.

Later, she’ll retire to the inner courtyard for some fresh air.

Sau đó, bà sẽ ngồi nghỉ trong sân sau để hít thở không khí trong lành.

When Archias arrives at the agora,

Khi Archias tới quảng trường,

the civic and commercial heart of the city,

trung tâm và nơi buôn bán của thành phố,

he finds the square swarming with his fellow citizens,

ông thấy một nhóm đông người quen của ông trong thành phố,

native-born adult males who have completed military training.

những chàng trai sinh ra và lớn lên ở đây vừa hoàn thành nghĩa vụ quân sự.

Attached to the central monument is a noticeboard with the meeting’s agenda.

Bảng thông báo được gắn vào tượng đài ở giữa quảng trường.

Today, there’s only one item of discussion:

Hôm nay, chỉ có duy nhất một chủ đề cần bàn:

what to do with the people of Mytilene,

cách xử trí người dân của Mytilene,

a city on the island of Lesbos

một thành phố nằm trên đảo Lesbos, nơi mà cuộc bạo loạn

where a revolt against Athenian rule has just been put down.

chống lại luật của người Athen vừa bị dập tắt.

The meeting takes place on a hill west of the acropolis known as the Pnyx.

Cuộc họp diễn ra trên đồi phía Tây thành phòng thủ Athen tên Pnyx,

The word means “tightly packed,"

nghĩa là "rất chật chội":

and the crowd of 5,000 citizens makes it clear why.

dân số đông đúc gồm 5000 người là lời giải thích cho ý nghĩa đó.

The heralds purify the hill by sprinkling its boundary with pig’s blood

Sứ giả sẽ làm sạch ngọn đồi bằng cách rải máu lợn dọc biên giới

and call for order.

và ra lệnh tập trung.

As everyone sits on benches facing the platform,

Khi tất cả ngồi trên ghế hướng mặt vào sảnh,

the presiding officer opens the meeting with the words:

chủ tọa mở đầu cuộc họp bằng câu nói:

“Tis agoreuein bouleutai?”

“Tis agoreuein bouleutai?”

“Who wishes to address the assembly?”

"Ai muốn phát biểu trước hội đồng?"

One by one, citizens speak, some advising mercy, others bent on vengeance.

Từng người phát biểu, một vài khuyên theo thiện chí, nhóm khác muốn trả thù.

A motion is proposed to execute all the Mytileneans

Có một lời đề nghị chém chết tất cả người Mytilene

and enslave their women and children

và bắt phụ nữ và trẻ em làm nô lệ

because they betrayed their Athenian allies during a time of war.

vì họ phản bội đồng minh là người Athen trong chiến tranh.

A majority raises their right hands in favor.

Một nhóm đông giơ tay ủng hộ ý này.

Once the meeting’s over, Archias heads back to the agora to buy food and wine.

Khi cuộc họp kết thúc, Archias đi chợ để mua đồ ăn và rượu.

Hundreds have gathered there to discuss the results,

Hàng trăm người tụm lại để thảo luận về kết quả,

many unhappy with the decision.

nhiều người không hài lòng với ý kiến đó.

When Archias returns home, he tells Dexileia about the debate.

Về đến nhà, Archias kể với Dexileia về cuộc tranh luận.

She thinks that killing the innocent as well as the guilty

Bà cho rằng giết người, cả vô tội lẫn xấu xa

is harsh and counterproductive,

đều dã man và tốn công sức,

and tells him as much.

và đã nói với ông nhiều lần như vậy.

Around dusk, Archias goes to a friend’s house for a symposium.

Trời mờ tối, Archias đến thăm nhà bạn để có cuộc thảo luận thân mật.

The nine men drink wine and discuss the meeting well into the night.

Chín người đàn ông uống rượu và bàn bạc đến tận đêm.

Archias shares his wife’s opinion urging mercy, and his friends eventually agree.

Archias chia sẻ ý kiến của vợ mình về mong muốn thiện chí,

cuối cùng, các bạn của ông đồng ý.

Before dawn, something unprecedented happens.

Trước rạng sáng, một việc chưa có tiền lệ đã xảy ra.

Heralds circulate throughout Athens

Những sứ giả đi khắp Athen để thông báo có một cuộc họp khác.

announcing the council has called another meeting.

Cuộc tranh luận lần thứ hai này cũng nảy lửa không kém,

The second debate is equally heated,

but a new resolution, to execute only the leaders of the revolt,

nhưng giải pháp mới là chỉ chém những tên cầm đầu cuộc bạo loạn,

narrowly passes.

được thông qua một cách khó khăn.

Nhưng một vấn đề khác lại dấy lên,

Yet there’s a problem –

a ship with orders to carry out the first resolution

con thuyền thi hành mệnh lệnh đầu tiên

was dispatched the previous day.

đã khởi hành vào ngày hôm kia.

And so another ship quickly sets sail to countermand the order –

Vậy nên, một thuyền khác nhanh chóng khởi hành để thu hồi mệnh lệnh,

a race of democracy against time.

một cuộc chạy đua của nền dân chủ với thời gian.