5 philosophers on anger - Delaney Thull

Translator: 24 Anh

Anger is a complicated emotion.

Giận dữ là một cảm xúc phức tạp.

It can feel reasonable and righteous or impulsive and uncontrollable.

Ta có thể cảm thấy nó hợp lý và chính đáng hoặc bốc đồng và không thể kiểm soát được.

But is it ever morally right to be angry? And if so, when?

Nhưng có bao giờ tức giận là đúng về mặt đạo đức không?

Và nếu có thì là khi nào?

One of the most foundational understandings of anger

Một trong những cách hiểu cơ bản nhất về sự tức giận

comes from the Greek philosopher Aristotle

là của nhà triết học Hy Lạp Aristotle,

who proposed an idea called “the doctrine of the mean.”

người đã đề xuất khái niệm gọi là “Trung Dung”.

In this model, there’s a sweet spot for our actions and emotional reactions,

Trong mô hình này, có sự kết hợp tối ưu giữa hành vi và phản ứng cảm xúc của ta,

and it's up to you to develop practical wisdom about when you should feel what

và chính bạn là người quyết định việc phát triển nhận thức thực tế

về thời điểm bạn nên cảm nhận cảm xúc và cảm nhận mạnh mẽ ra sao.

and how strongly to feel it.

For example, let’s say you’re going to sleep early

Ví dụ, giả sử bạn sẽ ngủ sớm

because you have an important meeting tomorrow

vì bạn có cuộc họp quan trọng vào ngày mai

and your neighbor just started blasting music.

và hàng xóm của bạn vừa bắt đầu mở nhạc to.

If you can’t sleep, you might botch your meeting,

Nếu không thể ngủ, bạn có thể làm hỏng cuộc họp của mình,

so feeling angry is definitely understandable.

vì thế cảm thấy tức giận chắc chắn là điều dễ hiểu.

But how much anger should you feel? And what actions, if any, should you take?

Nhưng bạn nên giận dữ đến mức nào?

Và nếu phải hành động thì bạn nên làm gì?

To answer these questions, Aristotle would need to know more details.

Để trả lời những câu hỏi này, Aristotle cần biết thêm chi tiết.

Have you previously talked to your neighbor about this issue?

Trước đây bạn đã nói chuyện với hàng xóm về vấn đề này chưa?

Is it a reasonable time to be playing music?

Đây có phải là thời điểm hợp lý để mở nhạc?

Is your neighbor trying to antagonize you, or are they just enjoying their evening?

Hàng xóm có đang cố gây chiến với bạn, hay chỉ đang tận hưởng buổi tối của họ?

Relying on practical wisdom in Aristotle’s case-by-case approach

Phân tích thông tin thực tế trong cách tiếp cận tùy hoàn cảnh của Aristotle

makes a lot of sense for navigating interpersonal conflicts.

là hoàn toàn hợp lý khi điều hướng xung đột giữa các cá nhân.

But what about when there’s no one to blame for your anger?

Nhưng còn khi bạn không có ai để trút giận thì sao?

Imagine a tornado completely destroys your house

Tưởng tượng cơn lốc xoáy phá hủy hoàn toàn ngôi nhà của bạn

while your neighbor’s home is untouched.

trong khi nhà hàng xóm không bị ảnh hưởng.

No amount of anger can undo the disaster,

Giận đến mức nào cũng chẳng thể khắc phục thảm họa,

and there isn’t really a suitable target for your frustration.

và thực sự không có mục tiêu thích hợp để trút nỗi bực dọc của bạn.

Yet for the ancient Stoics,

Nhưng với những ai theo chủ nghĩa Khắc kỷ cổ đại,

the tornado and the noisy neighbor are basically identical.

cơn lốc xoáy và người hàng xóm ồn ào về cơ bản giống hệt nhau.

The Stoics believed life is like an uncontrollable cart we’re all tied to,

Những người Khắc kỷ tin rằng cuộc sống là

chiếc xe đẩy không thể kiểm soát mà chúng ta đều bị trói vào,

and we can either learn to go with the flow

và ta chỉ có thể học cách thuận theo tự nhiên

hoặc bị tổn thương khi kháng cự trước đà của nó.

or hurt ourselves fighting its momentum.

Theo logic của họ, tất cả chúng ta đều sống theo sự sắp đặt của số phận,

In their logic, we all live at the whims of fate,

and our actions can never actually change things—

và hành động của ta thực sự không bao giờ thay đổi được chuyện gì,

whether it's a natural disaster or how others act towards us.

cho dù là thiên tai hay cách người khác đối xử với chúng ta.

So Stoics believe anger is always wrong,

Vì vậy, người theo chủ nghĩa Khắc kỷ tin rằng tức giận luôn là sai trái,

since it causes pain and is ultimately futile.

vì nó gây ra đau khổ và suy cho cùng là vô ích.

The 8th century Indian Buddhist philosopher Śāntideva

Tịch Thiên, nhà triết học Phật giáo người Ấn Độ sống ở thế kỷ VIII,

also questioned our free will and the value of anger,

cũng đặt câu hỏi về ý chí tự do của ta và giá trị của cơn giận,

arguing that because people often lack rational control over their emotions,

ông lập luận rằng vì con người thường thiếu sự kiểm soát hợp lý đối với cảm xúc,

we should endeavor not to let their anger and cruelty spread to us.

ta nên cố ngăn sự tức giận và tàn nhẫn của họ lan truyền đến mình.

But even if it’s hard for us to control our anger,

Nhưng ngay cả khi ta khó kiểm soát cơn giận,

there might be something we can learn from it.

nó vẫn có thể có điều gì đó mà ta học hỏi được.

Philosopher PF Strawson’s theory of reactive attitudes

Lý thuyết về thái độ phản ứng của triết gia PF Strawson

suggests that experiencing anger is a natural part of human psychology

cho rằng giận dữ là một phần tự nhiên của tâm lý con người,

that helps us communicate blame and hold each other accountable.

giúp chúng ta truyền đạt sự trách móc và buộc nhau phải chịu trách nhiệm.

In this model, anger can be an important part

Trong mô hình này, sự tức giận có thể là một phần quan trọng

of letting us know when something immoral is happening,

trong việc báo hiệu rằng có điều gì đó vô đạo đức đang xảy ra,

so removing it would impair our social lives and moral communities.

vì thế loại bỏ cơn giận sẽ làm suy yếu đời sống xã hội

và cộng đồng đạo đức của chúng ta.

But finding the right response to those psychological alarm bells can be tricky.

Nhưng việc tìm ra phản ứng phù hợp trước các báo động tâm lý đó có thể rất khó.

For instance, if you were supervising cruel, disrespectful young children,

Ví dụ, nếu bạn đang trông chừng những đứa trẻ thô lỗ, vô lễ,

it might be natural to feel anger,

cảm thấy tức giận có thể là điều tự nhiên,

but it would be wrong to treat their moral mistakes

nhưng sẽ là sai lầm nếu xem những lỗi lầm đạo đức của chúng

like those of fully formed adults.

như của những người lớn trưởng thành.

So when should you act on anger?

Vậy, bạn nên thể hiện sự tức giận khi nào?

And can it ever help change things for the better?

Và nó có bao giờ giúp thay đổi mọi thứ tốt hơn không?

Let's imagine your community is experiencing serious health issues

Tưởng tượng cộng đồng của bạn đang mắc các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng

because a nearby factory is illegally polluting the water supply.

vì một nhà máy gần đó đang gây ô nhiễm trái phép nguồn nước.

A long tradition in political philosophy argues that the righteous anger

Một truyền thống lâu đời trong triết học chính trị cho rằng

sự tức giận chính đáng thường nảy sinh khi chứng kiến loại bất công này

often invoked by witnessing this kind of injustice

can be invaluable for fueling change and motivating community action.

có thể rất hữu ích khi xúc tiến thay đổi và thúc đẩy hành động vì cộng đồng.

In unjust situations like this,

Trong những tình huống bất công như thế này,

it could be a moral mistake to suppress your anger,

đó có thể là sai lầm đạo đức khi kìm nén cơn giận của bạn,

instead of channeling it into positive action.

thay vì chuyển nó thành hành động tích cực.

But other philosophers argue that anger has an inherent negative element

Nhưng các triết gia khác cho rằng sự tức giận mang yếu tố tiêu cực sẵn có

that limits its transformative power.

mà làm hạn chế khả năng biến đổi của nó.

Philosopher Martha Nussbaum pointed out that famous civil rights activists

Triết gia Martha Nussbaum chỉ ra rằng các nhà hoạt động dân quyền nổi tiếng

such as Gandhi, Nelson Mandela, and Martin Luther King Jr

như Gandhi, Nelson Mandela và Martin Luther King Jr

warned that giving yourself over to even the most righteous anger

đã cảnh báo rằng dù cho ta để bản thân cuốn theo cơn giận chính đáng nhất

can lead one to become bitter, vengeful, or hateful of others.

thì ta cũng trở nên cay nghiệt, thù hằn và ghét bỏ người khác.

They cautioned that we should carefully calibrate our emotional responses

Họ khuyên nhủ rằng ta nên cân chỉnh cẩn thận các phản ứng cảm xúc của mình

to ensure that we see others not as enemies

để đảm bảo rằng ta không xem người khác là kẻ thù,

but as community members with whom we must learn to coexist,

thay vào đó là thành viên cộng đồng mà ta phải học cách cùng tồn tại,

regardless of our ever-changing emotions.

bất kể cảm xúc luôn thay đổi của chúng ta.