Does "The Wonderful Wizard of Oz" have a hidden message? - David B. Parker

Liệu "Phù thủy xứ Oz" chứa đựng một thông điệp ẩn ý? - David B. Parker

Translator: Trần Minh Hiền Reviewer: Nguyen Cao

In the summer of 1963,

Vào mùa hè năm 1963,

a high school teacher changed the way the world looked at "The Wizard of Oz."

một giáo viên phổ thông đã thay đổi

cách nhìn của thế giới về cuốn "Phù thủy xứ Oz."

His name was Henry Littlefield,

Tên của ông ấy là Henry Littlefield,

and he was teaching an American history class.

và lúc đó ông đang dạy một lớp lịch sử Mỹ.

He'd made it to the late 19th century, a time called The Gilded Age,

Ông dạy đến phần cuối thế kỷ 19,

một thời đại được gọi là "Thời đại Mạ hóa,"

but he was struggling to keep his class interested

nhưng ông ấy gặp khó khăn

để làm lớp học thấy hứng thú

in the complex social and economic issues of the time.

với những vấn đề xã hội và kinh tế phức tạp

của thời đại đó

Then one night, while he was reading

Thế rồi một đêm, khi ông đang đọc

"The Wonderful Wizard of Oz" to his daughters,

cuốn "Phù thủy xứ Oz" cho các con gái,

he had an idea.

ông đã nảy ra một ý tưởng.

In the 1890s, farmers wanted to add silver to the gold standard

Vào những năm 1890, nông dân muốn

thêm bạc vào tiêu chuẩn vàng

to put more money in circulation

để thêm tiền vào lưu thông

and make it easier for farmers to borrow.

và để dễ dàng hơn khi đi vay mượn.

In the book, Dorothy walked to the Emerald City on the Yellow Brick Road

Trong cuốn sách, Dorothy đã đi đến

thành phố Ngọc Lục Bảo trên Con đường Gạch Vàng

in her silver shoes.

trên chiếc giày bạc của mình

The movie's ruby red slippers started out as silver.

Ban đầu đôi giày đỏ ruby trong phim

là một đôi màu bạc.

Silver and gold on the road to prosperity.

Bạc và vàng trên con đường tới sự phồn vinh.

L. Frank Baum had published the book in 1900

L.Frank Baum đã xuất bản cuốn sách vào năm 1900

at the height of The Gilded Age,

vào lúc đỉnh cao của Thời đại Mạ hóa

and the analogy didn't seem out of the question.

và sự tương đồng không có vẻ gì là không thể.

No one else had seen these connections,

Chưa có ai khác thấy được những mối liên kết

but that didn't deter Littlefield.

nhưng điều đó chẳng làm nản lòng Littlefield.

He taught his class about The Gilded Age using the book,

Ông đã dùng cuốn sách để dạy về Thời đại Mạ hóa,

and soon he and his students were finding more connections.

và nhanh chóng, ông và các học trò của mình

đã tìm thấy nhiều mối liên hệ hơn.

For instance, in the late 1890s,

Ví dụ, vào cuối những năm 1890,

the U.S. had recently recovered from the Civil War

nước Mỹ vừa mới hồi phục sau nội chiến

and integrated vast new territories,

và sát nhập những vùng lãnh thổ mới rộng lớn,

bringing an era of prosperity for some.

mang đến một thời đại phồn vinh cho một số người.

But while industry and finance in the North and East prospered,

Công nghiệp tài chính

ở miền Bắc và Đông phát đạt

farmers across the South and Midwest struggled.

thì những người nông dân ở miền Nam và Tây phải vật lộn.

This led to the Populist movement,

Điều này đã dẫn đến Phong trào Dân túy

uniting farmers and workers against urban elites.

đoàn kết nông dân và lao động

chống lại giới thượng lưu thành thị.

By 1896, the movement had grown into the People's Party,

Đến năm 1896, phong trào đã phát triển thành Đảng Nhân dân

and its support of Democrat Williams Jennings Bryan

ủng hộ cho nhà dân chủ William Jennings Bryan

put him in reach of the presidency.

đưa ông vào tranh cử chức tổng thống.

Meanwhile in Oz, claimed Littlefield,

Trong khi đó, ở xứ Oz Littlefield đã khẳng định,

Dorothy is a typical American girl

Dorothy - một cô bé Mỹ điển hình

whose hard life in Kansas is literally turned upside down

nghèo khó ở Kansaa,

bị đảo lộn hoàn toàn theo nghĩa đen.

by powerful forces outside her control.

bởi một thế lực quyền năng ngoài tầm kiểm soát của mình.

The munchkins are the common people oppressed by the Witch of the East,

Những người lùn là những người bình thường

bị áp bức bởi Phù thủy phương Đông,

banks and monopolies.

các ngân hàng và các công ty độc quyền.

The Scarecrow is the farmer,

Bù nhìn rơm là người nông dân,

considered naive but actually quite resourceful,

chất phác nhưng thật ra khá tài năng.

the Tin Woodman is the industrial worker dehumanized by factory labor,

Người Thiếc là những công nhân bị biến thành những công cụ nhà xưởng

and the Cowardly Lion is William Jennings Bryan

còn Sư tử nhát gan là William Jennings Bryan

who could be an influential figure if only he were brave enough

người đáng lẽ đã có thể trở thành một biểu tượng có sức ảnh hưởng

nếu ông ta đủ dũng cảm.

to adopt the Populist's radical program.

để tiến hành chương trình triệt để theo Chủ nghĩa dân túy.

Together, they travel along a golden yellow road

Họ cùng nhau đi theo con đường gạch vàng

towards a grand city whose ruler's power turns out to be built on illusions.

đến một thành phố lớn

nơi quyền lực của kẻ thống trị hóa ra được xây dựng

trên những ảo ảnh.

Littlefield published some of these observations in an essay.

Littlefield đã công bố một vài quan sát trong một luận văn.

His claim that this fantasy was actually a subversive critique

Tuyên bố của ông rằng

câu chuyện giả tưởng này

thực tế là một sự chỉ trích nổi loạn về chủ nghĩa tư bản Mỹ

of American capitalism appealed to many people in 1960s.

đã hấp dẫn nhiều người vào những năm 1960.

Other scholars took up the theme,

Những học giả khác đã tiếp nối chủ đề này

and the proposed analogies and connections multiplied.

và những sự tương đồng được đề xuất

cũng như các mối liên kết được nhân lên

They suggested that Dorothy's dog Toto

Họ đã gợi ý rằng chú chó Toto của Dorothy

represented the teetotalers of the prohibition party.

đại diện cho những người bài rượu của Đảng Cấm đoán.

Oz was clearly the abbreviation for ounces,

Oz rõ ràng là viết tắt của từ ounce

an important unit in the silver debate.

một đơn vị quan trọng trong cuộc tranh luận về bạc.

The list goes on.

Danh sách cứ thế dài mãi.

By the 1980s, this understanding of the book was accepted so widely

Đến những năm 1980, cách hiểu này về quyển sách

đã được chấp nhận rộng rãi đến mức

that several American history textbooks

nhiều sách giáo khoa lịch sử Mỹ

mentioned it in discussions of late 19th century politics.

đã đề cập đến nó trong phần thảo luận về chính trị cuối thế kỷ 19.

But is the theory right?

Nhưng liệu giả thuyết này có đúng?

L. Frank Baum's introduction claims the book is just an innocent children's story.

Phần giới thiệu L. Frank Baum khẳng định

quyển sách chỉ là câu chuyện thiếu nhi trong sáng.

Could he have been deliberately throwing people off the trail?

Liệu có phải ông đã cố ý đánh lạc hướng mọi người?

And is it fair to second guess him so many decades later?

Và liệu có công bằng

khi phỏng đoán ý ông sau hàng thập kỷ?

There's no definitive answer,

Không có câu trả lời chắc chắn,

which is part of why authorial intent

điều này phần nào khiến cho việc đoán ý tác giả

is a complex, tangled, fun question to unravel.

trở thành một câu hỏi phức tạp, rối rắm và thú vị để giải đáp.

And some recent scholars have interpreted "The Wonderful Wizard of Oz"

Và một vài học giả gần đây đã diễn giải "Phù thủy xứ Oz"

in the opposite way as Littlefield.

theo một cách trái ngược với Littlefield

They claim it's a celebration of the new urban consumer culture.

Họ khẳng định rằng nó là

một sự ca tụng văn hóa tiêu thụ mới ở thành thị

Historian William Leach argued that the dazzling Emerald City of Oz

Nhà sử học William Leach đã tranh luận rằng

thành phố Ngọc lục bảo hào nhoáng của xứ Oz

was meant to acclimate people to the shiny, new America.

có ý nghĩa như sự thích nghi của mọi người

với một nước Mỹ mới lấp lánh.

In the end, all we know for sure is that Baum,

Cuối cùng thì, tất cả những gì ta biết chắc là Baum--

inspired by European folk legends,

-được truyền cảm hứng bới những thần thoại dân gian châu Âu-

had set out to create one for American children.

đã tạo nên một câu chuyện tương tự cho trẻ em Mỹ.

And whether or not he intended any hidden meanings,

Và dù ông có ẩn ý nào khác hay không,

its continuing relevance suggests he succeeded

thì những sự tương đồng vẫn tiếp tục gợi lên rằng

in creating a fairytale America can call its own.

ông đã thành công.

trong việc tạo nên một câu chuyện cổ tích cho riêng nước Mỹ.