Why do we see illusions? - Mark Changizi

Tại sao chúng ta nhìn thấy những ảo ảnh? - Mark Changizi

Translator: Andrea McDonough Reviewer: Bedirhan Cinar

Translator: CẨM NHƯ LÊ Reviewer: Trang Rương

Vì sao chúng ta lại thấy ảo ảnh?

Why do we see illusions?

I'm going to tell you about some of my research,

Tôi sẽ nói cho bạn nghe về một số nghiên cứu của tôi,

where I provided evidence for a different kind of hypothesis

nơi mà tôi cung cấp chứng cứ cho những loại giả thuyết khác nhau

than the one that might be in the book

so với cái mà có ở trong sách

on your coffee stand.

để ở trên bàn của bạn.

Alright, so let's look at one of the illusions here.

Được rồi, hãy nhìn một trong những ảo ảnh ở đây.

And this is a stand-in for many, many kinds of illusions

Và nó đại diện cho nhiều, nhiều loại ảo ảnh

that are explained by this hypothesis.

được giải thích bằng giả thuyết này.

I'm just going to walk through it for this particular one.

Tôi chỉ chú trọng hơn vào vấn đề này.

As usual in these things,

Thông thường,

these two lines are, in fact, parallel,

đây là hai đường, thực chất là song song

but you perceive them to bow outwards at their centers.

nhưng bạn nhận thấy chúng uốn cong ở phía ngoài tại trung tâm.

At the center where those radial lines are,

Tại trung tâm nơi mà đường xuyên tâm làm

it's wider in your visual field than the parts above and below.

vùng thị giác thấy chúng rộng hơn phần trên và dưới.

And this is remarkable,

Và nó rất là thú vị,

because it's a remarkably simple stimulus.

bởi đây là một sự kích thích đơn giản dễ chú ý.

It's just a bunch of straight lines.

Nó chỉ là một loạt các đường thẳng.

Why should one of the most complicated objects in the universe

Tại sao một trong những thứ phức tạp trong vũ trụ lại

be unable to render this incredibly simple image?

không thể nhận thấy hình ảnh vô cùng đơn giản này?

When you want to answer questions like this,

Khi bạn muốn trả lời câu hỏi kiểu thế này,

you need to ask,

bạn cần hỏi,

well, what might this mean to your brain?

vậy, điều này có nghĩa gì với bộ não của bạn?

And what your brain is going to think this is,

Và những gì bộ não của bạn sẽ nghĩ rằng đây

is not some lines on a page.

không phải là vài dòng trên một trang

Your brain has evolved to handle the kinds of natural stimuli

Bộ não được phát triển để xử lý các loại kích thích tự nhiên

that it encounters in real life.

mà nó gặp trong cuộc sống thực.

So when does the brain encounter stimuli like this?

Vậy khi nào bộ não gặp các kích thích như vậy?

Well, it seems a bit odd, but in fact,

Vâng, có vẻ hơi lạ, nhưng trên thực tế,

you've been encountering this stimulus all day long.

bạn đã gặp phải các kích thích này cả ngày.

Whenever you move,

Mỗi khi bạn di chuyển

whenever you move forward, in particular.

cụ thể, khi bạn di chuyển về phía trước

When you move forward, you get optic flow,

bạn nhận được lưu lượng quang,

flowing outwards in your visual field,

chảy ra ngoài vùng thị giác của bạn,

like when the Enterprise goes into warp.

giống the Enterprise đi vào đường cong.

All of these objects flow outwards

Tất cả các đối tượng này tràn ra ngoài

and they leave trails, or blur lines, on your retina.

và chúng để lại những con đường mòn, hoặc đường mờ, trên võng mạc.

They're activating mini-neurons all in a row.

Chúng kích hoạt các vi nơron trong cùng một hàng.

So, this is a version of what happens in real life

Vậy, đây là phiên bản diễn ra trong đời thực

and this another version of what happens in real life all the time.

và phiên bản khác này xảy ra trong cuộc sống thực.

In fact, cartoonists know about this.

Thực tế, họa sĩ vẽ tranh biếm họa biết điều này.

They put these blur lines in their cartoons

Họ đặt những đường mờ trong phim của họ

and it means to your brain: motion.

và nghĩa của chúng là; chuyển động

Now, it's not that in real life you see blur lines.

Bây giờ, không phải ở thực tế bạn thấy những đường mờ

The point is that it's the stimulus at the back of your eye

Vấn đề là nó là kích thích tại mặt sau của mắt

that has these optic blurs in them,

nơi có những đường thị giác mờ

and that's what tells your brain that you're moving.

và nó nói với não bạn là chúng đang di chuyển

When you move forward, your eyes fixate like cameras,

Khi bạn di chuyển về phía trước mắt bạn tập trung

like snapshot cameras,

như máy chụp ảnh liên tục,

it fixates, it fixates, little (Snapshot sound) camera shots,

nó chụp cái này, cái kia, những bức hình thu nhỏ,

and each time it fixates when you're moving forward,

và mỗi lần nó chụp khi bạn di chuyển,

you get all this flowing outwards.

chúng tràn hết ra ngoài.

So when you take a fixation,

Thế nên khi bạn cố định vị trí,

you end up with this weird optic blur stuff,

bạn thấy những vật mờ mắt kì lạ,

and it tells you the direction you're moving.

và chúng cho bạn biết hướng bạn đang đi.

Alright, that's half the story.

Và đó là nửa câu chuyện rồi.

That's what this stimulus means.

Đó là ý nghĩa của sự kích thích này.

It means that your brain thinks,

Bộ não của bạn suy nghĩ,

when it's looking at the first image,

khi nó tiếp nhận hình ảnh đầu tiên,

that you're actually on your way, moving towards the center.

là bạn đang trên đường di chuyển, về hướng trung tâm.

It still doesn't explain

Nhưng nó không giải thích

why you should perceive these straight lines as bowed outwards.

vì sao bạn thấy những đường thẳng lại cong ở phía ngoài.

To understand the rest of the story,

Để nắm phần còn lại,

you have to understand that our brains are slow.

bạn phải hiểu rằng bộ não của ta rất chậm.

What you would like is that when light hits your eye,

Cái bạn muốn là có 1 ánh sáng chiếu vào mắt bạn,

then -- ping! -- immediately you have a perception

rồi -- bùm! Ngay lập tức bạn nhận thức

of what the world is like.

được thế giới là như thế nào.

But it doesn't work that way.

Nhưng nó không dễ như vậy.

It takes about a tenth of a second for your perception to be created.

Sự nhận thức mất khoảng 1/10 giây để được hình thành.

Và khoảng 1/10 giây thì nghe không lâu,

And a tenth of a second doesn't sound very long,

but it's a long time in normal behaviors.

nhưng là lâu so với loạt hành vi thông thường.

If you're moving just at one meter per second, which is fairly slow,

Nếu bạn di chuyển 1m/s, chậm lắm,

then in a tenth of second, you've moved 10 centimeters.

thì 1/10 giây bạn mới đi được 10cm.

So if you didn't correct for this delay,

Vì vậy, nếu bạn không sửa sự trễ nãi này,

then anything that you perceived to be within 10 centimeters of you,

thì bất cứ thứ gì bạn thấy được trong vòng 10cm,

đến lúc bạn biết rồi,

by the time you perceived it,

you would have bumped into it or just passed it.

thì bạn chỉ có thể tông hoặc bỏ qua nó.

And of course, this is going to be much worse --

Và tất nhiên, điều này sẽ tồi tệ hơn --

(Laughter)

(Tiếng cười)

it's going to be much worse in a situation like this.

Nó sẽ trở nên tệ hơn trong tình huống như vầy.

Your perception is behind.

Nhận thức của bạn tuột lại phía sau.

What you want is that your perception should look like this.

Cái bạn muốn là nhận thức của bạn trông như thế này.

You want your perceptions at any time T

Bạn muốn nhận thức của bạn vào bất cứ thời điểm T nào

to be of the world at time T.

cũng song hành với thế giới tại thời điểm T đó.

But the only way your brain can do that, is that it has to,

Nhưng cách duy nhất bộ não của bạn có thể làm điều đó,

instead of generating a perception of the way the world was

thay vì tạo ra nhận thức về thế giới khi có ánh sáng

when light hit your retina,

tác động vào võng mạc,

it has to do something fancier.

nó phải làm gì đó phức tạp hơn.

It can't passively respond and create a best guess,

Nó không thể phản xạ thụ động và đoán mò,

it has to create a best guess about the next moment.

nó phải tạo ra một suy luận cho khoảnh khắc tiếp theo.

What will the world look like in a tenth of a second?

Thế giới sẽ trông thế nào trong 1/10 giây kế?

Build a perception of that,

Xây dựng nhận thức về điều đó đấy,

because by the time your perception of the near future occurs in your brain,

bởi vì vào lúc não bạn nhận thức những gì gần xảy ra trong tương lai,

the near future will have arrived

cũng là lúc nó đã đến

and you'll have a perception of the present,

và bạn sẽ nhận thức được thực tại,

which is what you want.

những gì mà bạn trông đợi.

In my research,

Trong nghiên cứu của tôi,

I provided a lot of evidence -- and there's other research areas

Tôi cung cấp rất nhiều bằng chứng và các nghiên cứu khác cũng

that have provided evidence --

chứng minh --

that the brain is filled with mechanisms

rằng bộ não được lấp đầy những cơ cấu

that try to compensate for its slowness.

để bù cho sự chậm chạp của nó.

And I've shown that huge swaths of illusions are explained by this,

Và tôi đã chứng minh hàng tá loại ảo ảnh được giải thích với việc đó,

this just being one example.

và đây chỉ là 1 ví dụ.

But let me finish by saying,

Nhưng hãy để tôi kết thúc,

how exactly does this explain this particular example?

thực chất thì nó giải thích ví dụ này ra sao?

So, the question, really, we have to ask

Vậy câu hỏi chúng ta cần thắc mắc

is: how do those two vertical lines in that first stimulus,

là: làm thế nào hai đường thẳng trong sự kích thích đầu tiên,

how do they change in the next moment

sao chúng thay đổi như thế trong giây kế tiếp

were I moving towards the center,

khi tôi di chuyển về trung tâm,

that all those optical lines are suggesting that I'm moving.

tất cả hệ thống thị giác cho biết tôi đang di chuyển.

What happens to them?

Chuyện gì xảy ra với chúng?

Well, let's imagine.

Được rồi, hãy tưởng tượng.

Imagine you've got a doorway.

Có 1 cánh cửa.

You've got a doorway.

Bạn có một cánh cửa.

Imagine it's a cathedral doorway, to make it more concrete --

Hãy nghĩ đó là một ô cửa giáo đường, cho dễ hình dung --

it'll be helpful in a second.

sẽ giúp ích trong giây lát.

When you're very far away from it,

Khi bạn ở rất xa nó,

the sides are perfectly parallel.

hai cạnh song song đều nhau.

But now imagine what happens when you get closer.

Nhưng nghĩ tới điều sẽ xảy ra khi bạn đến gần.

It all flows outwards in your visual field,

Tất cả đều vượt ra ngoài vùng thị giác của bạn,

flowing outwards.

vượt ra ngoài.

But when you're really close --

Nhưng khi bạn đang ở rất gần,

imagine the sides of the doorway are here and here,

tưởng tượng hai bên cái cửa ở đây và ở đây,

but if you look up at this cathedral doorway and do your fingers like this,

nhưng nếu bạn nhìn lên ô cửa và di các ngón tay thế này,

the sides of the doorway are going up,

hai bên của nó đang hướng lên,

like railroad tracks in the sky.

như đường ray xe lửa thẳng lên bầu trời.

What started off as two parallel lines,

Bắt đầu bằng hai đường song song.

in fact, bows outwards at eye level,

Thực tế, đường cong đó nằm ngoài tầm mắt

and doesn't go outwards nearly as much above.

và không vượt ra phía ngoài giống cái cái ở trên.

So in the next moment,

Và những giây kế tiếp

you have a shape that's more like this next picture.

bạn sẽ thấy một thứ tương tự như sau.

The projective geometry -- that is, the way the things project,

Hình học xạ ảnh -- cách mà mọi vật hiển thị --

in fact, change in this way in the next moment.

thay đổi như vậy trong khoảnh khắc tiếp theo.

So when you have a stimulus like this, well, your brain has no problem,

Vì vậy, khi bạn được kích thích như vậy, thì, não bạn không có vấn đề,

there's just two vertical lines

đó chỉ là hai đường thẳng đứng

and no cues that there'll be a change in the next moment,

và không có dấu hiệu thay đổi nào cả,

vì vậy chỉ thấy nó như nó ra sao thôi.

so just render it as it is.

But if you add cues --

Và bạn thêm dấu hiệu ---

and this is just one of many kinds of cues

đây chỉ là một trong nhiều loại

that can lead to these kinds of illusions,

có thể dẫn đến đủ kiểu ảo ảnh --

this very strong optic blur cue --

đây là những đường thị giác mờ

then you're going to perceive instead

rồi bạn sẽ thấy được sự thay đổi

exactly how it will appear in the next moment.

trực giác so với ban đầu.

All of our perceptions are always trying to be about the present,

Tất cả nhận thức của chúng ta luôn xoay quanh thực tại,

but you have to perceive the future to, in fact, perceive the present.

nhưng bạn phải nhận thức được trong tương lai, để hiểu được cái bây giờ.

And these illusions are failed perceptions of the future,

Và các loại ảo ảnh này là những nhận thức bị lỗi về tương lai,

because they're just static images on the page,

vì chúng chỉ là ảnh tĩnh trên giấy,

they're not changing like in real life.

chúng không thay đổi ở ngoài đời.

And let me just end by showing one illusion here.

Và để tôi kết thúc với 1 hình nha.

If I can, I'll quickly show two.

Nếu có thể, thì tôi sẽ chiếu 2.

This one's fun.

Cái này khá vui.

If you just fixate at the middle there,

Nếu bạn tập trung tại trung tâm,

and make stabbing motions with your head,

và di chuyển đầu lên trước vào sau,

looming towards it like this.

giống như lúc đập đầu đó.

Everybody do that.

Ai cũng làm như vậy. Làm ngắn lại,

Make short, stabbing motions.

gắn vào các chuyển động.

Because I've added blur to these optic flow lines,

Bởi vì tôi đã thêm bóng mờ vào các đường sáng

your brain says, "They're probably already moving,

não bạn sẽ nói: "Chúng có thể đang chuyển động,

that's why they're blurry."

đó là tại sao chúng bị mờ."

When you do it, they should be bursting out in your visual field

Khi bạn làm vậy, chúng sẽ bắt đầu tràn ra vùng thị giác cua bạn

faster than they should.

nhanh hơn bình thường.

They shouldn't be moving that much.

Chúng không phải di chuyển nhiều.

And a final one I'll just leave in the background is this.

Và cái cuối cùng, tôi sẽ để phông nền thế này.

Here are the cues of motion,

Đây là những gợi ý về chuyển động,

the kinds of cues that you get on your retina when things are moving.

các loại tín hiệu bạn nhận được trên võng mạc khi di chuyển

You don't have to do anything -- just look at it.

Bạn không phải làm gì cả, chỉ cần nhìn thôi.

Raise your hand if things are moving when they shouldn't be.

Hãy giơ tay nếu bạn thấy mọi thứ đang di chuyển.

It's weird, right?

Rất ngộ, phải không?

But what you have now are the cues that, from your brain's point of view,

Từ suy luận của bộ não, bạn đang thấy các dấu hiệu,

you have the stimulus on your eyes, like, "Oh, these things are moving."

kích thích đôi mắt của bạn, "Ồ, những điều này đang di chuyển."

Render a perception of what they'll do in the next moment --

Hãy làm rõ nhận thức về việc chúng sẽ làm gì ở bước kế --

they should be moving and they should have shifted.

chúng nên xê dịch mới phải.

Được rồi. Cám ơn các bạn rất nhiều.

Alright, thank you very much.

(Applause)