What the biggest brain on Earth can do - David Gruber and Shane Gero

Translator: Nguyễn Huệ Anh Reviewer: 24 Anh

In the mid-1800s,

Vào giữa những năm 1800,

soon after American whaling ships began operating in the North Pacific,

ngay sau khi các tàu săn cá voi của Mỹ bắt đầu hoạt động ở Bắc Thái Bình Dương,

an interesting trend emerged.

một xu hướng thú vị đã xuất hiện.

Whalers saw a 58% drop in their successful strikes within just a few years.

Tỷ lệ thành công của các tàu săn cá voi đã giảm 58% chỉ trong vài năm.

Sperm whales in the region had suddenly become much harder to kill.

Những con cá nhà táng trong khu vực đột nhiên trở nên khó đánh bắt hơn nhiều.

Generally, when predators like orcas are nearby,

Thông thường, khi những kẻ săn mồi như cá voi sát thủ ở gần đó,

sperm whales protect their most vulnerable

cá nhà táng sẽ bảo vệ con dễ bị tổn thương nhất

by forming defensive circles at the surface.

bằng cách tạo ra các vòng tròn phòng thủ ở trên mặt nước.

But this behavior made them susceptible to whaling ships.

Nhưng hành vi này khiến chúng dễ bị các tàu săn cá voi tấn công.

It seems that sperm whales in the North Pacific

Có vẻ như cá nhà táng ở Bắc Thái Bình Dương

were somehow able to quickly adapt to this reality.

bằng cách nào đó đã có thể nhanh chóng thích nghi với thực tế này.

Groups that likely hadn’t yet experienced human attacks

Những con cá có thể chưa từng bị con người tấn công

began escaping whaling boats on fast currents

đã bắt đầu tận dụng dòng hải lưu chảy xiết để thoát khỏi tàu săn cá voi

instead of forming defensive circles.

thay vì tạo ra các vòng tròn phòng thủ.

And, based on what we’re starting to understand about sperm whales,

Và, dựa trên những gì chúng ta đang bắt đầu hiểu về cá nhà táng,

it seems possible they were actually broadcasting survival strategies

có vẻ như chúng đang thực sự truyền bá các chiến lược sinh tồn cho nhau.

to one another.

Indeed, unbeknownst to whalers,

Thật vậy, các tàu săn cá voi không hề biết rằng

spermaceti, the material they killed for,

dầu cá nhà táng, nguyên liệu mà họ bắt cá voi để thu về,

is an essential part of the sperm whale’s sophisticated communication

là một phần thiết yếu

trong hệ thống định vị và liên lạc bằng tiếng vang phức tạp của cá nhà táng.

and echolocation system.

This waxy substance fills a cavity in the sperm whale’s head.

Chất sáp này lấp đầy một khoang trên đầu cá nhà táng.

And their head is mostly comprised of an expanded nose

Chiếc mũi to chiếm đa số diện tích phần đầu của cá nhà táng,

that serves as a highly calibrated sonar system.

đóng vai trò như một hệ thống lan truyền âm thanh được hiệu chỉnh cao.

Sperm whales generate some of the loudest biological noises on record,

Cá nhà táng tạo ra một số tiếng động sinh học lớn nhất từng được ghi nhận,

communicate copiously using an array of complex vocalization styles,

giao tiếp đa dạng bằng cách sử dụng một loạt các kiểu phát âm phức tạp

and have the largest brains on Earth.

và có bộ não lớn nhất trên Trái đất.

They spend most of their time searching the ocean's depths for prey.

Chúng dành phần lớn thời gian săn mồi ở vực thẳm đại dương.

They can stay submerged for over an hour, and dive deeper than 1,200 meters,

Chúng có thể lặn trong hơn một giờ và lặn sâu hơn 1.200 mét,

far beyond sunlight’s reach, where they’re guided by sound.

vượt xa tầm với của ánh sáng mặt trời, nơi chúng định vị hướng đi bằng âm thanh.

The loudest noise recorded underwater is around 270 decibels.

Tiếng ồn lớn nhất được ghi nhận dưới nước là khoảng 270 dB.

Sperm whale-generated sounds can reach 230.

Âm thanh do cá nhà táng tạo ra có thể lên tới 230.

And they frequently fix their high-intensity echolocation clicks

Và chúng thường sử dụng âm lách cách định vị bằng tiếng vang có cường độ cao

on squid.

để xác định vị trí của mực.

Some of the air they inhale through their blowhole is routed into their lungs,

Một phần không khí mà chúng hít vào qua lỗ thở được dẫn vào phổi,

while the rest enters a complex, sound-producing system.

trong khi phần còn lại đi vào một hệ thống tạo ra âm thanh phức tạp.

There, air is funneled through lip-like appendages at the front of their heads.

Ở đó, không khí được dẫn qua các phần phụ giống như môi ở phía trước đầu của chúng.

This generates a sound that travels backwards through their spermaceti organ,

Điều này tạo ra âm thanh truyền ngược qua cơ quan sản sinh dầu của chúng,

bounces off an air sac, then traverses another waxy organ,

nảy ra khỏi túi khí, sau đó đi qua một cơ quan sáp khác

which amplifies and directs the sound.

chuyên khuếch đại và điều hướng âm thanh.

The click exits the sperm whale’s head a powerful, focused beam.

Âm lách cách phát ra từ đầu cá nhà táng tạo thành chùm âm thanh hội tụ, mạnh mẽ.

It’s suspected that the returning vibrations

Người ta nghi ngờ rằng những rung động ngược trở lại

are received by the whale’s lower jaw and directed into the ears.

được hàm dưới của cá voi tiếp nhận và truyền vào tai.

Then, their brain’s expanded auditory processing region

Sau đó, vùng xử lý âm thanh mở rộng ở não bộ của chúng

analyzes the quality of the echoes to map their surroundings in the darkness.

phân tích chất lượng của tiếng vang

để hình dung môi trường xung quanh trong bóng tối.

With this mechanism, sperm whales can locate squid 300 meters away.

Với cơ chế này, cá nhà táng có thể định vị con mực ở cách xa 300 mét.

Scientists think squid don’t hear these high-frequency clicks—

Các nhà khoa học cho rằng loài mực không nghe thấy các âm lách cách tần số cao này—

even as they turn into rapid buzzes and creaks as the whale closes in.

ngay cả khi chúng biến thành những tiếng vo ve và lạo xạo liên tục

khi cá voi tiến lại gần.

Sperm whales can eat more than a ton of squid every day.

Cá nhà táng có thể ăn hơn một tấn mực mỗi ngày.

Their stomachs and feces are usually full of indigestible squid beaks,

Dạ dày và phân của chúng thường chứa đầy răng mực khó tiêu hóa,

and their skin often scarred by squid tentacles.

và da của chúng thường có sẹo do xúc tu mực gây nên.

When they're not hunting, however,

Tuy nhiên, khi không đi săn,

sperm whales use an entirely different vocal repertoire.

cá nhà táng dùng hệ thống âm thanh khác hoàn toàn.

Mature males make clang noises,

Những con đực trưởng thành tạo ra những tiếng kêu leng keng

which scientists suspect play a role in mating.

mà các nhà khoa học suy đoán có vai trò trong việc giao phối.

And most other sperm whales live in social family groups.

Và hầu hết các loài cá nhà táng khác sinh sống theo các nhóm gia đình xã hội.

Though their communication might get interrupted when predators are near

Mặc dù sự giao tiếp của chúng có thể bị gián đoạn khi những kẻ săn mồi ở gần

or human-generated noises dominate,

hoặc tiếng ồn do con người tạo ra lấn át,

they generally chatter at length at the water’s surface.

chúng thường nói chuyện rất lâu trên mặt nước.

Sperm whales do this using patterned click sequences akin to Morse code,

Cá nhà táng trò chuyện bằng cách dùng các chuỗi âm lách cách lặp đi lặp lại

gần giống với mã Morse,

called codas,

được gọi là coda,

which are thought to function as social identity markers.

được cho là đóng vai trò làm dấu hiệu nhận dạng xã hội.

Researchers have identified dozens of distinct types of codas,

Các nhà nghiên cứu đã xác định được hàng chục loại coda khác nhau,

according to patterns in the numbers of clicks used and their rhythm and tempo.

theo các khuôn mẫu về số lần tiếng lách cách được sử dụng

và nhịp điệu, nhịp độ của chúng.

Some codas are more ubiquitous,

Một số coda phổ biến hơn,

while others vary greatly according to family groups and individuals.

trong khi những loại khác thay đổi rất lớn tùy theo các nhóm gia đình và cá nhân.

All families in a given region

Mọi các gia đình trong khu vực nhất định

that consistently use some of the same characteristic coda patterns

mà thường xuyên sử dụng một số mẫu coda đặc trưng giống nhau

share a dialect and belong to the same vocal clan.

đều có chung phương ngữ và thuộc cùng một họ âm thanh.

Each sperm whale calf goes through a multi-year period of babbling,

Mỗi con cá nhà táng trải qua một giai đoạn bập bẹ kéo dài nhiều năm,

where they experiment with different sounds

lúc này chúng làm quen với các âm thanh khác nhau

before becoming fluent in their clan’s coda dialect.

trước khi trở nên thông thạo phương ngữ coda của họ mình.

How and what exactly sperm whales communicate to each other

Cách thức và nội dung chính xác mà cá nhà táng giao tiếp với nhau

is currently unknown,

hiện vẫn chưa được khám phá,

but there are indications that the information can be sophisticated.

nhưng có những dấu hiệu cho thấy thông điệp này có thể phức tạp.

Biologists, roboticists, linguists, cryptographers,

Các nhà sinh vật học, nhà robot học, nhà ngôn ngữ học, nhà mật mã

and artificial intelligence experts

và các chuyên gia trí tuệ nhân tạo

are collaborating to monitor and analyze sperm whale vocalizations.

đang hợp tác để theo dõi và phân tích tiếng nói của cá nhà táng.

The aim is to finally decipher what they're saying.

Mục đích cuối cùng là giải mã những gì chúng đang nói.