Feedback loops: How nature gets its rhythms - Anje-Margriet Neutel

Çeviri: Eda Alparslan Gözden geçirme: Gözde Alpçetin

Testing, testing, one, two, three.

Deneme, deneme, bir, iki, üç.

When your band is trying to perform, feedback is an annoying obstacle,

Grubunuz çalmaya çalışırken geri bildirim sıkıcı bir engeldir.

Ama doğanın yüce orkestrasında, geri bildirim yararlı olmakla kalmayıp

but in the grand orchestra of nature, feedback is not only beneficial,

it's what makes everything work.

tüm işlerin yürümesini sağlar.

What exactly is feedback?

Geri bildirim tam olarak nedir?

The key element, whether in sound, the environment or social science,

Seste, doğada veya sosyal bilimlerde

is a phenomenon called mutual causal interaction,

temel öge X'in Y'i, Y'nin de X'i etkilediği durumlarda

sürekli bir geri bildirim döngüsü oluşturan

where x affects y, y affects x, and so on,

ortak nedensel etkileşim fenomenidir.

creating an ongoing process called a feedback loop.

Doğal yaşam, canlı ve cansızlar arasındaki bağların oluşturduğu;

And the natural world is full of these mechanisms

formed by the links between living and nonliving things

popülasyonları ve besin zincirlerini

yöneten bir dayanıklılık sağlayan

that build resilience by governing the way populations

and food webs respond to events.

bu mekanizmalarla doludur.

When plants die, the dead material enriches the soil with humus,

Bitkiler öldüğünde ölü maddeler bitkilerin toprağıyla birlikte,

a stable mass of organic matter, providing moisture and nutrients

diğer bitkilerin büyümesi için nem ve besin maddesi içeren ölü toprak,

for other plants to grow.

döngüye katılır.

Bitkiler büyüyüp öldükçe ölü toprak ortaya çıkıp

The more plants grow and die, the more humus is produced,

allowing even more plants to grow, and so on.

başka bitkilerin büyümesine yardım eder ve bu böylece sürüp gider.

This is an example of positive feedback,

Bu, doğanın oluşum süreçlerinde temel bir kuvvet olan

an essential force in the buildup of ecosystems.

"Pozitif Geri Bildirim"e bir örnektir.

But it's not called positive feedback because it's beneficial.

Ancak pozitif olarak adlandırılmasının sebebi yararlı olması değildir.

Rather, it is positive because it amplifies a particular effect or change

Aksine koşullara bağlı etkiyi arttırdığı için pozitif adını alır.

from previous conditions.

These positive, or amplifying, loops can also be harmful,

Bu pozitif döngüler zararlı da olabilir.

like when removing a forest makes it vulnerable to erosion,

Bir ormanı yok ettiğinizde erozyon riskini artırmanız,

which removes organic matter and nutrients from the earth,

erozyonun da topraktaki organik materyali ve besin maddesini yok ederek

leaving less plants to anchor the soil, and leading to more erosion.

toprağı tutan bitkilerin yetişmesine engel olup daha çok erozyona yol açması gibi.

In contrast, negative feedback diminishes or counteracts changes in an ecosystem

Negatif geri bildirim doğadaki değişimleri engelliyor veya azaltıyor olsa da

to maintain a more stable balance.

dengeyi sürdürmekte daha iyidir.

Consider predators and their prey.

Avcıları ve avlarını düşünün.

When lynx eat snowshoe hares, they reduce their population,

Bir vaşak kar tavşanını yediğinde türün nüfusunu azaltır.

but this drop in the lynx's food source will soon cause their own population to decline,

Ama vaşağın yemek kaynağının bu şekilde azalması

kısa sürede kendi türünü de olumsuz etkiler,

reducing the predation rate and allowing the hare population to increase again.

vaşak nüfusunu azaltarak tavşanların sayısının artmasını sağlar.

The ongoing cycle creates an up and down wavelike pattern,

Devam eden bu döngü dalgalı bir grafik oluşturarak

maintaining a long-term equilibrium and allowing a food chain to persist over time.

uzun vadede dengeyi ve besin zincirinin sürekliliğini sağlar.

Feedback processes might seem counterintuitive because many of us

Geri bildirim süreçleri başta mantıksız görünebilir

çünkü çoğumuz doğrusal ve daha öngörülebilir

are used to more predictable linear scenarios of cause and effect.

nedensel süreçlere alışkınız.

For instance, it seems simple enough that

Örneğin, pestisitlerle zararlı böcekleri öldürerek

spraying pesticides would help plants grow by killing pest insects,

bitkilerin büyümesine yardımcı olacağımız açıkça görülüyor

but it may trigger a host of other unexpected reactions.

ancak beklemediğimiz reaksiyonlar da ortaya çıkabilir.

For example, if spraying pushes down the insect population,

Mesela ilaçlama böcek nüfusunu azaltırsa

its predators will have less food.

böcek avcılarının da besini azalır.

As their population dips,

Avcıların nüfusu azaldıkça

the reduced predation would allow the insect population to rise,

azalan avlanma pestisitlerimize karşın

counteracting the effects of our pesticides.

böcek nüfusunun tekrar artmasına fırsat tanır.

Note that each feedback is the product of the links in the loop.

Her geri bildirimin döngüdeki bağlantının ürünleri olduğuna dikkat çekerim.

Add one negative link and it will reverse the feedback force entirely,

Bir negatif bağlantı eklendiğinde geri bildirim kuvveti tam tersine döner.

and one weak link will reduce the effect of the entire feedback considerably.

Zayıf bir bağlantı ise tüm geri bildirim mekanizmasının etkisini azaltır.

Lose a link, and the whole loop is broken.

Bir bağlantıyı çıkarın ve tüm döngü bozulur.

But this is only a simple example,

Ancak bunlar basit örneklerdir

since natural communities consist not of separate food chains,

çünkü doğal komüniteler ayrı ayrı besin zincirlerinden değil,

but networks of interactions.

bir etkileşim ağından oluşurlar.

Feedback loops will often be indirect, occurring through longer chains.

Geri bildirim döngüleri genelde daha uzun zincirlerden oluşur ve daha dolaylıdır.

A food web containing twenty populations can generate thousands of loops

Yirmi türü içeren bir besin zinciri

yirmi bağlantılı binlerce döngü oluşturabilir.

of up to twenty links in length.

But instead of forming a disordered cacophany,

Ancak ekolojik sistemlerde geri bildirim döngüleri

feedback loops in ecological systems play together,

düzensiz bir kakofoni oluşturmak yerine

creating regular patterns just like multiple instruments,

farklı enstürmanlar gibi düzenli melodiler oluşturarak

coming together to create a complex but harmonious piece of music.

karmaşık ama uyumlu bir dinleti oluşturmak için bir araya gelirler.

Wide-ranging negative feedbacks keep the positive feedbacks in check,

Geniş kapsamlı negatif geri bildirimler ritmi belirleyen davullar gibi

like drums maintaining a rhythm.

pozitif geri bildirimleri kontrol altında tutarlar.

You can look at the way a particular ecosystem functions within its unique habitat

Belirli bir ekosistemin kendi habitatı içindeki işleyişini

as representing its trademark sound.

o ekosistemin sesi olarak görebiliriz.

Okyanus habitatları, yırtıcıların domine ettiği türler arası etkileşimlerle

Ocean environments dominated by predator-prey interactions,

and strong negative and positive loops stabilized by self-damping feedback,

birbirlerini nötrleyen güçlü negatif ve pozitif geri bildirimleriyle

are powerful and loud, with many oscillations.

dalgalanan yüksek ve güçlü bir ses gibidir.

Desert ecosystems, where the turn over of biomass is slow,

Çöl ekosistemleri, biyokütle dönüşümünün yavaşlığı

and the weak feedbacks loops through dead matter are more like a constant drone.

ve ölü materyalin dönüşümünü sağlayan döngülerin zayıflığıyla düz bir sestir.

And the tropical rainforest, with its great diversity of species,

Tropikal yağmur ormanları, geniş tür yelpazesiyle

high nutrient turnover, and strong feedbacks among both living and dead matter,

yüksek nemliliği ve yaşayan ve ölü madde arasındaki güçlü geri bildirimlerle

is like a lush panoply of sounds.

gür bir ses ortaya koyar.

Despite their stabilizing effects,

Dengeleyici etkilerine rağmen

many of these habitats and their ecosystems develop and change over time,

habitatlatın çoğu zaman içinde değişip gelişir,

as do the harmonies they create.

yarattıkları melodiler de öyle.

Deforestation may turn lush tropics into a barren patch,

Ağaçsızlandırma yemyeşil tropik alanları çorak arazilere dönüştürebilir,

like a successful ensemble breaking up after losing its star performers.

başarılı bir grubun yıldız sanatçı ayrıldıktan sonra dağılması gibi.

But an abandoned patch of farmland may also become a forest over time,

Ama terk edilmiş bir tarım arazisi de zamanla bir ormana dönüşebilir,

like a garage band growing into a magnificent orchestra.

küçük bir grubun büyük bir orkestraya dönüşmesi gibi.