History vs. Egypt’s "most powerful" pharaoh - Jessica Tomkins

Çeviri: Gözde Zülal Solak Gözden geçirme: esra kurul

Pharaoh Ramesses II reigned for almost 70 years

Firavun II. Ramses, m.ö. 13üncü yüzyılda

in the 13th century BCE.

neredeyse 70 yıl hüküm sürdü.

He presided over a golden age of Egyptian prosperity.

Mısır refahının altın çağını yönetti.

But was he a model leader,

Fakat o model bir lider miydi

or a shameless egomaniac and master of propaganda?

yoksa utanmaz bir benmerkezci ve propaganda ustası mıydı?

Order! Order! Who do we have on the stand? Ramesses II?

Sessizlik! Tanık sandalyesinde kim var? II. Ramses mi?

Ahem, I believe you mean "The strong bull, protector of Egypt,

sanırım "Güçlü boğa, yabancı toprakları zapt eden

who subdues foreign lands;

Mısır'ın koruyucusu;

rich in years, great in victories, chosen by Ra— whose justice is powerful—

yıllarca zenginleşen, zaferler kazanan, - adaleti güçlü - Ra'nın seçtiği

Ramesses, beloved of Amun."

Ramses, Amon'un sevileni" demek istediniz.

But you may refer to him as Ramesses the Great.

Fakat ona Büyük Ramses de diyebilirsiniz.

Ramesses, Ramesses— I think I've heard of him.

Ramses, Ramses -- Sanırım duymuştum.

"Let my people go!"

"İnsanlarımı bırakın!"

Yes, Your Honor, he was the infamously stubborn pharaoh of Exodus,

Evet, sayın yargıç, kendisi,

şatafatlı başkenti Pi-Ramses'i inşa etmeleri için esir Yahudilere

who forced enslaved Hebrews

to build out his extravagant capital city of Pi-Ramesses.

baskı yapan, büyük göçün adı çıkmış inatçı firavunu.

Objection, there's no archaeological evidence

İtiraz ediyorum, Ramses'in inşa projelerinde

that Ramesses used forced labor in his construction projects.

zorla çalıştırma kullandığına dair arkeolojik kanıt yoktur.

Egyptians relied on highly trained artisans and craftsmen

Mısırlılar, şehirlerinin ve anıtlarının inşasında yüksek eğitimli

to build their cities and monuments.

sanatçı ve zanaatçılara güveniyordu.

And menial labor, like quarrying and moving stones,

Taşları kazma ve taşıma gibi küçük işler ise

was done by military soldiers and foreign mercenaries—

ordu askerleri ve yabancı paralı askerler tarafından yapılıyordu --

all of whom were compensated for their work.

hepsi de işi için ücret alıyordu.

So he's not the pharaoh from Exodus?

Peki o büyük göçte adı geçen firavun değil mi?

It's hard to say for certain.

Kesin olarak söylemek zor.

According to some timelines,

Bazı zaman çizelgelerine göre

Ramesses is the best candidate for that particular pharaoh.

özellikle o firavunluk için en iyi aday Ramses.

But there's no evidence of any Hebrew population in Egypt during his reign,

Fakat onun saltanatında Mısır'da Yahudi nüfusu bulunduğuna dair kanıt yok

and certainly no records of a revolution or mass migration

ve büyük göçte anlatılan gibi bir devrim veya büyük göçe dair

like the one described in Exodus.

bir kayıt kesinlikle yok.

Is that really so surprising?

Bu gerçekten çok mu şaşırtıcı?

It's not like Ramesses kept records of any other time he was defeated.

Ramses'in uğradığı diğer yenilgilerinin kaydını tutmaması gibi bir durum değil.

What do you mean?

Ne demek istiyorsun?

Our "great" pharaoh here operated one of the largest propaganda machines

Buradaki "büyük" firavunumuz, antik dönemdeki en büyük

propaganda makinalarından birini yönetti.

in ancient history.

Almost all pharaohs relied on propaganda to control their country,

Neredeyse tüm firavunlar ülkelerini kontrol etmek için propagandaya güvendi

and Ramesses had particularly big sandals to fill.

ve Ramses bu konuda özellikle iyiydi.

His father, Seti I, led Egypt to a period of great wealth and stability

Babası I. Seti, Mısır'ı Ramses'in sürdürmek için çok çalıştığı

that Ramesses worked hard to maintain.

büyük bir zenginlik ve istikrar dönemine taşıdı.

Through propaganda, yes, but also military glory.

Propaganda ile, evet fakat aynı zamanda askeri görkem ile.

More like military aggression.

Daha çok askeri taarruz gibi.

By the end of Seti's reign,

Seti'nin saltanatının sonunda

he had established peace with the neighboring Hittites

Kadeş adlı popüler bir bölgede Mısır kontrolü garanti ederek

by guaranteeing Egyptian control over a sought-after region called Kadesh.

komşu Hititler ile barış sağladı.

But in the fifth year of his reign, Ramesses broke those agreements.

Fakat saltanatının beşinci yılında Ramses bu antlaşmaları bozdu.

It wasn't the most peaceful decision,

Bu alınan en barışçıl karar değildi

but Ramesses believed a military victory would aid his efforts

fakat Ramses, Mısır'ın itibarını iyileştirmek için askeri zaferin

to restore Egypt's reputation.

çabalarına yardım edeceğine inandı.

And he was right!

Haklıydı!

His victory over the Hittites cemented Ramesses' persona

Hititlere karşı zaferi

Ramses'in eski bir firavun kahraman olarak karakterini güçlendirdi.

as a heroic pharaoh of old.

Yeah, except he didn't even win!

Evet, kazanmamıştı bile!

His supposed victory was actually a stalemate

Sözde zaferi aslında bir çıkmazdı, bu çıkmazda firavunun kibri

in which the pharaoh's arrogance almost cost Egypt the entire war.

Mısır'a neredeyse bir savaşa mal olacaktı.

When two Hittite spies told Ramesses the enemy had fled in fear,

İki Hititli ajan Ramses'e düşmanın korkuyla kaçtığını söylediğinde

he let his guard down, allowing his men to be ambushed.

Ramses gardını düşürdü, adamlarının pusuya düşmesine sebep oldu.

He played right into the Hittite's trap and almost lost everything.

Hititlerin tuzağına düştü ve neredeyse her şeyi kaybetti.

Yet the official story Ramesses had chiseled across Egypt

Fakat Ramses'in Mısır'da elde ettiği resmi hikaye

cast himself as the battle's greatest hero.

onu savaşın en büyük kahramanı olarak gösterdi.

Military achievements were important for legitimizing a pharaoh's power,

Askeri başarılar firavunun gücünü haklı çıkarmak için önemliydi,

even if that meant a bit of exaggeration.

biraz abartılı olsa bile.

A bit? You can't trust anything this guy says!

Biraz mı? Bu adamın söylediği hiçbir şeye güvenemezsin!

If it wasn't for the Hittite's conflicting record,

Eğer Hititlerin çelişkili kayıtları olmasaydı

we'd still be buying Ramesses' propaganda.

Ramses'in propagandasına hala inanıyor olurduk.

I propose that this court cannot judge any historical figure's legacy

Bu mahkemenin herhangi bir tarihi kişiliğin mirasını, kendileri hakkında

by the stories they tell about themselves.

anlattıkları hikayelerle yargılayamayacağını düşünüyorum.

That seems reasonable to me.

Bu bana makul geliyor.

Fair enough. How's this record then—

Yeterince makul. Peki öyleyse bu kayıt --

the first recorded peace treaty in archaeological history

arkeolojik tarihte Ramses ve Hititler tarafından imzalanan

signed by Ramesses and the Hittites.

kaydedilmiş ilk barış antlaşması.

"Peace treaty" is pretty generous.

"Barış antlaşması" oldukça cömert.

Ramesses begrudgingly agreed to a mutual defense contract,

Ramses gönülsüzce Mısırlılar ve Hititlerin dış bir düşman saldırısı

where Egyptians and Hittites would work together if attacked by an external enemy.

durumunda birlikte çalışacakları ortak bir savunma anlaşmasını kabul etti.

And what's wrong with that?

Bunda yanlış olan nedir?

This peaceful end to the conflict marked the beginning

Anlaşmazlığın barışçıl sonu, Ramses'in başarılı saltanatının

of Ramesses' prosperous reign—

başlangıç nişanesiydi --

a golden age of Egyptian power and wealth.

Mısır gücü ve zenginliğinin altın çağı.

True, but we have no idea if this wealth trickled down to everyday Egyptians

Doğru, fakat bu zenginlik sokaktaki Mısırlılara yayıldı mı yoksa yalnızca

or just financed Ramesses' vain attempts to achieve immortality through stone.

Ramses'in taş ile ölümsüzlük kazanmak için boş çabalarını mı finanse etti bilmiyoruz.

He spent his entire reign pouring money into ego projects.

Tüm saltanatını, ego projelerine para yağdırarak geçirdi.

And one of the most famous, Abu Simbel, wasn't even in Egypt!

En meşhurlardan birisi, Ebu Simbel, Mısır'da bile değil!

Abu Simbel was in Nubia to showcase Egypt's strength

Ebu Simbel, Mısır'ın gücünü göstermek ve Nübye'de devrimi engellemek için

and discourage a Nubian revolution.

Nübye'de bulunuyordu.

Besides, pharaohs were expected to invest in building projects for the gods.

Ayrıca firavunlardan, tanrılar için inşa projelerine yatırım yapmaları beklenirdi.

Right, "for the gods," which Ramesses was not.

Doğru, "tanrılar için" ki Ramses tanrı değildi.

Pharaohs typically occupied a status between gods and mortals,

Firavunlar genellikle tanrılar ve ölümlüler arasında bir statü sahibiydi

but the location of Ramesses' statue inside Abu Simbel

fakat Ramses'in Ebu Simbel içindeki heykelinin konumu

positions him as their supposed equal.

onu tanrılarla sözde eşit konumlandırıyordu.

He even tore down existing temples to reuse their bricks

Hatta kendi anıtlarında tuğlaları yeniden kullanmak için

in monuments to himself!

varolan tapınakları bile yıktı!

He tore down temples built by Akhenaten,

Tek tanrıcılığı empoze etmeyi deneyen bir firavun olan

a pharaoh who'd attempted to impose monotheism.

Akhenaton tarafından inşa edilen tapınakları yıktı.

By destroying those temples,

Ramses bu tapınakları yıkarak

Ramesses reinforced his commitment to Egypt's traditional religion.

Mısır'ın geleneksel dinine bağlılığını sağlamlaştırdı.

That doesn't account for why he frequently erased other pharaohs' names on monuments

Bu neden sık sık tapınaklardaki diğer firavun isimlerini kendi ismiyle

and replaced them with his own.

değiştirdiğini açıklamıyor.

Hey, what the...?

Hey, nasıl...?

Even pharaohs who had short reigns had numerous statues made of themselves—

Saltanatı kısa süren firavunların bile sayısız heykelleri vardı --

and Ramesses ruled for almost seven decades.

ve Ramses neredeyse yetmiş yıl hüküm sürdü.

Well, he definitely made a lasting impression.

Evet, kesinlikle kalıcı bir izlenim bırakmış.

Let's face it, Your Honor, would we even be talking about him today if he hadn't?

Kabul edelim sayın yargıç, bunları yapmasa bugün onu konuşuyor olur muyduk?

It's often said that history is written by the winners,

Tarihin genelde kazananlar tarafından yazıldığı söylenir

but in this courtroom,

ama bu mahkeme salonunda

a winning record never guarantees the outcome.

bir zafer tutanağı sonucu asla garantiye almıyor.