The human and the honeybee - Dino Martins

Çeviri: Eren Gokce Gözden geçirme: Gözde Alpçetin

I know, insects, it's really weird,

Biliyorum, böcekler gerçekten çok tuhaf

but bear with me.

ama lütfen sabredin.

Now, I am an entomologist.

Ben bir böcek bilimciyim.

I confess to that.

Kabul ediyorum.

And, when I look at the planet,

Gezegenimize ne zaman bakarsam

the reason I'm an entomologist

böcek bilimci olmamın sebebi

is because out of the 1.9 million species

dünya üzerinde tanımlanmış 1,9 milyondan fazla canlı türünün

that are described on planet Earth,

over 1 million of them are insects.

1 milyondan fazlasının böcekler olmasıdır.

And I truly believe as a scientist today

Bir bilim adamı olarak şuna inanıyorum:

we live in the best of times

Dünyanın en iyi zamanlarında yaşıyoruz.

because here we are enjoying TED,

Çünkü TED'in,

and Facebook,

Facebook'un,

and YouTube,

Youtube'un

and this wonderful theater,

ve bu harika tiyatronun,

healthcare,

sağlık hizmetinin ve uzun yaşamanın tadını çıkarıyoruz.

longer life spans.

But we also live in the worst of times

Ama aynı zamanda en kötü zaman diliminde yaşıyoruz

because we are on a planet with 7 billion people

çünkü sayısız problem ve 7 milyar insanla aynı gezegendeyiz.

with a lot of problems.

And for those of us who look at biodiversity,

Aramızda biyoçeşitlilik ile ilgilenenler

it's a heart-wrenching and wonderful time all together

bu yürek burkan ama aynı zamanda harika zaman diliminde beraberiz

because we see the links between nature and people,

çünkü biz doğa ile insanlar arasındaki bağı görüyoruz

and we're losing them at the same time.

ve aynı zamanda bu bağı kaybediyoruz.

Both honeybees and humans originate in East Africa.

Hem bal arılarının, hem de insanlığın kökeni Doğu Afrika'dır.

And, here in Kenya, a wonderful relationship exists

Burada Kenya'da harika bir bağ var.

where a bird called a honeyguide, up there,

Şuradaki bal rehberi adındaki kuş ilginç bir olguya sahip.

has this interesting phenomenon

where it actually leads either humans,

Binlerce yıldır insanlara rehberlik ediyor,

which it's done for thousands of years,

77,000 year old paintings from Tanzania,

bu Tanzanya'dan 77.000 yıllık bir resim

and the honey badger

ve yabani bal arısı kolonisine bal porsuğu.

to the wild honeybee colony.

Now, for a long time we thought this relationship

Uzun bir süre bu ilişkinin önce bal rehberi ile

first evolved between the honeyguide

bal porsuğu arasında evrildiğini sandık.

and the honey badger.

But it turns out that it actually evolved

Ancak şöyle ki aslında insan ve bal rehberi arasında evrilmiş

between the human and the honeyguide,

and the badger's a parasite.

ve porsuk da parazit.

Now, when we look at bees,

Bugün arıları incelediğimizde

there is this amazing diversity out there,

muhteşem bir çeşitlilik görüyoruz.

20,000 species.

Tam 20.000 tür

And one in three bites of food that we eat

ve yediğimiz her üç yiyecekten biri

is thanks to an insect pollinator.

polen taşıyan böcekler sayesinde oluşuyor.

So one of the things I'm working on

Benim de üzerinde çalıştığım şey

is looking at those links

sürdürülebilir insan hayatı ile doğa arasındaki bu bağları incelemek.

between nature and sustainable human life.

And here are just a few of the beautiful bees

Burada da Kenya'da yaşayan birkaç güzel arıya bakalım.

that we have in Kenya,

in fact, not far from Nairobi.

Aslında Nairobi'den çok uzak değil.

Now, how many of you like coffee?

Şimdi, kaçımız kahve seviyor?

Yeah, I actually can't drink it

Aslında ben hiç içemem.

because if I do, my hands shake,

Çünkü içersem ellerim titrer

and I can't pick up ants and bees.

ve arılar ile karıncaları tutamam.

Chocolate?

Peki çikolata?

I love chocolate, the darker the better,

Çok severim. Hatta bitter her zaman daha iyidir.

so I really like chocolate.

Evet, gerçekten çok severim.

Now the thing is, without insect pollinators,

Şimdi konumuz şu: Polen taşıyan böcekler olmasaydı

there would be very little coffee

gezegenimizde çok az kahve olurdu

and no chocolate on the planet.

ve hiç çikolata olmazdı.

Could you imagine that?

Hayal edebiliyor musun?

That's really scary!

Bu gerçekten çok korkunç!

Now, I want to show you

Bugün buraya getirebileceğim binlerce örnekten göstermek istiyorum;

out of thousands of examples

that I could have brought here today

to show you how insects are connected to your life,

böceklerin nasıl hayatımıza,

to every single human being on the planet.

gezegendeki her insana bağlı olduğunu.

Here are two colleagues and friends.

İşte iki meslektaş ve arkadaş.

Domina is a farmer in Mwanza

Domina; Batı Tanzanya'da,

in western Tanzania,

Mwanza'da bir çiftçi

and Peter is from the Kerio Valley

ve Peter Kuzeybatı Kenya'daki Kerio Vadisi'nden.

in northwestern Kenya.

Now, Domina grows pigeon feed, cow feed,

Domina güvercin yemi, inek yemi, baklagiller çeşidi büyütür.

a whole wide range of legumes.

And she feeds her family,

Ailesini besler,

she survives in a very remote area

baklagilleri birçok geleneksel sebze gibi

based off of these amazing crops,

bu inanılmaz ürünlerin olduğu çok uzak bir arazide yaşar

legumes, a lot of traditional vegetables,

and all of them are pollinated

ve hepsi de farklı yabani arı türü tarafından tozlaştırılmıştır.

by these different wild bee species.

Now, Peter grows five varieties of mango on his farm,

Peter çiftliğinde beş çeşit mango yetiştirir

and he actually paid for his education

ve aslında mango yetiştirip satarak

by growing and selling mangoes.

eğitim masraflarını kendi ödedi.

And I really like mangoes

Ben mangoyu gerçekten çok severim

and so it's really a great pleasure working on the farm

ve beş farklı çeşit mangonun olduğu çiftlikte çalışmak gerçekten çok harika.

with five different varieties of mango.

And if you look at all these different fruits and crops here,

Buradaki farklı meyvelere ve ürüne baktığınızda

one thing that connects us to biodiversity

bizi biyoçeşitliliğe bir şey bağlar

and one thing we do as a scientist,

ve bilim adamı olarak yaptığımız bir şey de makale yazmaktır.

we write papers.

We do research, and we write papers.

Araştırma yapıp makale yazarız.

Nobody ever reads them,

Kimse onları okumaz ama işte benim makalelerimden biri.

but here's one of my papers.

It's on the African violet.

Afrika menekşesine dair.

This is in the U.S.

Bu, ABD'de.

This florist sells about 10,000 dollars worth

Bu çiçekçi her yıl 10.000 dolar değerinde menekşe satıyor.

of violets a year.

It's worth about 6 billion dollars in trade.

Ticarette 6 milyar dolara eşit.

It originates in East Africa,

Doğu Afrika'da başlıyor

and we never knew what pollinated it.

ve neyin onu tozlaştırdığını bilmiyoruz.

Well, I went off and studied this.

Ben gidip bunu araştırdım.

One thing to say about pollinators

Tozlaştırıcılar için söylenecek bir şey

is it comes done to being about sex.

cinsellikle ilgili olduğu.

And how many of you like sex?

Kaçınız cinselliği seviyor?

Where are we, the Vatican?

Neredeyiz, Vatikan'da mıyız?

So what happens when insects help plants have sex

Böcekler, bitkilerin seks yapmasına sebep olunca

is there's really good sex.

bu gerçekten iyi bir seks oluyor.

This is an example of really good sex.

Bu, gerçekten iyi bir cinsellik örneği.

So basically the bee comes along,

Basitçe arı gelir

it vibrates the flower

çiçeğe 11 ila 12 hertz olan özel frekansta titreşir,

at a specific frequency, 11 to 12 hertz,

pollen is released,

polen açığa çıkar ve bitki yabani hayatta yaşamda kalır.

and the plant survives in the wild.

This is one of the world's most endangered plants.

Bu, dünyada tehlikede olan bitkilerden biri.

We go up into the deserts of northern Kenya,

Kuzey Kenya'nın çöllerine gidiyoruz,

which are now very famous

petrolün keşfi yüzünden artık çok ünlü.

because of the discovery of oil.

But I will tell you a little different story.

Ama size başka bir küçük hikâye anlatacağım.

These animals, the camel,

Bu hayvanlar, bu çok uzak toplumda hayatı kolaylaştıran deve,

which allow life in this very remote community,

are browsing off of a shrub called indigofera,

indigofera adında bir çalı arıyor

and indigofera is 100% dependent on bee pollination.

ve indigofera %100 arı tozlaşmasına bağlı.

So all these wild bees produce the indigofera,

Yani yabani arılar indigofera üretirler,

which the camels and goats eat.

develer ve keçiler de bununla beslenir.

And we look at a community like this,

Böyle bir topluma baktığımızda

Nalaray, northern Samburu,

Nalaray, Kuzey Samburu,

and people will look at these children

insanlar bu çocuklara bakacak ve fakir olduklarını söyleyecekler.

and say they are poor.

And I disagree

Ben buna katılmıyorum

because over lunch we collected 30 different bee species

çünkü öğle yemeğini yediğimiz yerde

in the Acacia where they had their lunch

Acacia'da 30 farklı arı türü topladık

and 400 pollinator species in the Acacia tortilis

ve sınıflarının olduğu yer olan Acacia tortilis'de

where their classroom is located.

400 tozlaştırıcı tür vardı.

So I want to leave you with a radical piece of technology

Bu sebeple sizi kendinizin yenilik katıp inşa edebileceği

called the bee hotel

arı hoteli denen radikal bir teknoloji ile başbaşa bırakmak istiyorum.

that you can innovate and build for yourself.

Create a habitat where bees can nest and live

Arıların kendi arka bahçenizde yuva yapıp yaşayacağı bir habitat yaratmak.

in your own backyard.

But more importantly, please create space

Ama daha önemlisi lütfen kalbinizde böcekler için bir yer yaratın.

in your hearts for insects.

Spend five minutes a day with them if you can.

Olabilirse onlarla günde beş dakika harcayın.

And I believe that if the one lesson

İnanıyorum ki böceklerden öğreneceğimiz bir ders,

we can learn from insects

is that meek shall inherit the Earth.

alçakgönüllülerin dünyayı miras alacağıdır.