The human and the honeybee - Dino Martins

Tłumaczenie: Małgorzata Ciborska Korekta: Rysia Wand

I know, insects, it's really weird,

Wiem, temat insektów jest dziwaczny,

but bear with me.

ale dajcie mi chwilę.

Now, I am an entomologist.

Jestem entomologiem.

I confess to that.

Przyznaję się.

And, when I look at the planet,

Gdy patrzę na naszą planetę,

the reason I'm an entomologist

wiem, że jestem entomologiem

is because out of the 1.9 million species

dlatego, że z 1,9 miliona gatunków

that are described on planet Earth,

opisanych na Ziemi

over 1 million of them are insects.

ponad 1 milion stanowią owady.

And I truly believe as a scientist today

Jako naukowiec we współczesnym świecie wierzę,

we live in the best of times

że żyjemy w najlepszych czasach,

because here we are enjoying TED,

bo możemy korzystać z TEDa,

and Facebook,

Facebooka,

and YouTube,

YouTube,

and this wonderful theater,

tej cudownej sali,

healthcare,

opieki zdrowotnej,

longer life spans.

dłuższego życia.

But we also live in the worst of times

Żyjemy też w najgorszych czasach,

because we are on a planet with 7 billion people

bo mieszka nas na planecie 7 miliardów

with a lot of problems.

i mamy wiele problemów.

And for those of us who look at biodiversity,

Tym, którzy pracują z bioróżnorodnością,

it's a heart-wrenching and wonderful time all together

nasze czasy łamią serce i jednocześnie sprawiają radość,

because we see the links between nature and people,

bo widzimy powiązania między przyrodą i ludźmi,

and we're losing them at the same time.

jednocześnie je tracąc.

Both honeybees and humans originate in East Africa.

Zarówno pszczoły, jak i ludzie pochodzą z Afryki Wschodniej.

And, here in Kenya, a wonderful relationship exists

Tu w Kenii istnieje cudowna relacja,

where a bird called a honeyguide, up there,

w której ptak o nazwie miodowód

has this interesting phenomenon

zachowuje się w ciekawy sposób,

where it actually leads either humans,

który od tysięcy lat

which it's done for thousands of years,

prowadzi ludzi,

77,000 year old paintings from Tanzania,

jak widać na liczących 77 000 lat malowidłach z Tanzanii,

and the honey badger

oraz ratela miodożernego

to the wild honeybee colony.

do kolonii dzikich pszczół.

Now, for a long time we thought this relationship

Długi czas sądziliśmy, że ta relacja

first evolved between the honeyguide

najpierw rozwinęła się między miodowodem

and the honey badger.

a ratelem miodożernym.

But it turns out that it actually evolved

Okazuje się jednak, że faktycznie powstała ona

between the human and the honeyguide,

między człowiekiem a miodowodem,

and the badger's a parasite.

a ratel na niej pasożytuje.

Now, when we look at bees,

Przyglądając się pszczołom

there is this amazing diversity out there,

widać zdumiewającą różnorodność

20,000 species.

w postaci 20 000 gatunków.

And one in three bites of food that we eat

Za co trzeci kęs naszego pożywienia

is thanks to an insect pollinator.

możemy podziękować owadom zapylającym.

So one of the things I'm working on

Do moich zajęć należy przyglądanie się

is looking at those links

powiązaniom między przyrodą

between nature and sustainable human life.

a zrównoważonym życiem człowieka.

And here are just a few of the beautiful bees

Oto zaledwie kilka z pięknych pszczół,

that we have in Kenya,

które możemy spotkać w Kenii,

in fact, not far from Nairobi.

a konkretnie w okolicach Nairobi.

Now, how many of you like coffee?

Kto z was lubi kawę?

Yeah, I actually can't drink it

Ja nie mogę pić kawy,

because if I do, my hands shake,

bo mi się po niej ręce trzęsą

and I can't pick up ants and bees.

i nie daję rady zbierać mrówek i pszczół.

Chocolate?

Czekoladę?

I love chocolate, the darker the better,

Uwielbiam czekoladę, im ciemniejsza tym lepiej.

so I really like chocolate.

Naprawdę uwielbiam.

Now the thing is, without insect pollinators,

Bez owadów zapylaczy

there would be very little coffee

na naszej planecie

nie byłoby czekolady i rosłoby bardzo mało kawy.

and no chocolate on the planet.

Could you imagine that?

Czy umiecie to sobie wyobrazić?

That's really scary!

To naprawdę przerażające!

Now, I want to show you

Chcę wam teraz pokazać,

out of thousands of examples

wybrawszy ten przykład z tysiąca innych,

that I could have brought here today

które mógłbym tu dziś omówić,

to show you how insects are connected to your life,

jak insekty wiążą się z waszym życiem,

to every single human being on the planet.

z życiem każdego człowieka na naszej planecie.

Here are two colleagues and friends.

Oto dwoje kolegów po fachu i przyjaciół.

Domina is a farmer in Mwanza

Domina jest rolniczką w Mwanza

in western Tanzania,

w zachodniej Tanzanii,

and Peter is from the Kerio Valley

a Peter pochodzi z doliny Kerio

in northwestern Kenya.

położonej w północno-zachodniej Kenii.

Now, Domina grows pigeon feed, cow feed,

Domina uprawia pasze dla gołębi i krów

a whole wide range of legumes.

i wiele rodzajów roślin strączkowych.

And she feeds her family,

Żywi swoją rodzinę,

she survives in a very remote area

udaje się jej przetrwać na odległym obszarze

based off of these amazing crops,

dzięki tym niesamowitym uprawom,

legumes, a lot of traditional vegetables,

roślinom strączkowym, wielu tradycyjnym warzywom.

and all of them are pollinated

Wszystkie one są zapylane

by these different wild bee species.

przez różne gatunki dzikich pszczół.

Now, Peter grows five varieties of mango on his farm,

Peter uprawia pięć odmian mango.

and he actually paid for his education

Zapłacił za swoje wykształcenie,

by growing and selling mangoes.

uprawiając i sprzedając mango.

And I really like mangoes

Bardzo lubię mango,

and so it's really a great pleasure working on the farm

więc praca na farmie, gdzie rośnie pięć odmian mango,

with five different varieties of mango.

jest bardzo przyjemna.

And if you look at all these different fruits and crops here,

Patrząc na różne rodzaje owoców i upraw,

one thing that connects us to biodiversity

widać, że tym, co łączy nas z bioróżnorodnością,

and one thing we do as a scientist,

a co robimy jako naukowcy,

we write papers.

jest pisanie prac.

We do research, and we write papers.

Przeprowadzamy badania i piszemy prace.

Nobody ever reads them,

Nikt ich nigdy nie czyta,

but here's one of my papers.

ale oto jedna z moich prac.

It's on the African violet.

Jej temat to sępolia, fiołek afrykański.

This is in the U.S.

To w Stanach.

This florist sells about 10,000 dollars worth

Ta kwiaciarnia rocznie sprzedaje fiołki

of violets a year.

wartości 10 000 dolarów.

It's worth about 6 billion dollars in trade.

Handel fiołkami to około 6 miliardów dolarów.

It originates in East Africa,

Pochodzi z Afryki Wschodniej

and we never knew what pollinated it.

i nie wiedzieliśmy, co tę roślinę zapyla.

Well, I went off and studied this.

Zacząłem to badać.

One thing to say about pollinators

O owadach zapylających z pewnością

is it comes done to being about sex.

można powiedzieć to, że chodzi im głównie o seks.

And how many of you like sex?

Jak wielu z was lubi seks?

Where are we, the Vatican?

Gdzie my jesteśmy, w Watykanie?

So what happens when insects help plants have sex

Gdy owady pomagają roślinom w seksie,

is there's really good sex.

jest on bardzo udany.

This is an example of really good sex.

Oto przykład bardzo udanego seksu.

So basically the bee comes along,

Przylatuje pszczoła,

it vibrates the flower

sprawia, że kwiat wibruje

at a specific frequency, 11 to 12 hertz,

z częstotliwością 11 do 12 herców,

pollen is released,

uwalniany jest pyłek,

and the plant survives in the wild.

a roślina przetrwa w środowisku naturalnym.

This is one of the world's most endangered plants.

To jedna z najbardziej zagrożonych roślin na świecie.

We go up into the deserts of northern Kenya,

Udajemy się na pustynie w północnej Kenii,

which are now very famous

które są teraz słynne

because of the discovery of oil.

z powodu odkrycia ropy naftowej.

But I will tell you a little different story.

Opowiem wam jednak inną historię.

These animals, the camel,

Te zwierzęta, wielbłądy,

which allow life in this very remote community,

które pozwalają przeżyć na odludziu,

are browsing off of a shrub called indigofera,

skubią krzak, który nazywa się indygowiec.

and indigofera is 100% dependent on bee pollination.

Roślina ta w 100% zależy od zapylania przez pszczoły.

So all these wild bees produce the indigofera,

Pszczoły więc sprawiają, że istnieje indygowiec,

which the camels and goats eat.

który zjadają wielbłądy i kozy.

And we look at a community like this,

Patrzymy na wioskę taką jak ta,

Nalaray, northern Samburu,

Nalaray w północnym Samburu.

and people will look at these children

Te dzieci wielu osobom wydadzą się biedne.

and say they are poor.

And I disagree

Nie zgadzam się,

because over lunch we collected 30 different bee species

bo podczas przerwy śniadaniowej zebraliśmy ponad 30 gatunków pszczół

in the Acacia where they had their lunch

z drzewka akacjowego, obok którego się posilały,

and 400 pollinator species in the Acacia tortilis

a na drzewie zwanym acacia tortilis, w miejscu, gdzie znajduje się ich klasa,

where their classroom is located.

było 400 gatunków owadów zapylających.

So I want to leave you with a radical piece of technology

Na koniec chcę was zapoznać z fundamentalnym przykładem technologii,

called the bee hotel

czyli hotelem dla pszczół.

that you can innovate and build for yourself.

Można go zmodyfikować i zbudować samemu.

Create a habitat where bees can nest and live

Można stworzyć środowisko, w którym zamieszkają pszczoły.

in your own backyard.

A wszystko to na waszym podwórku.

But more importantly, please create space

Co ważniejsze, stwórzcie proszę miejsce

in your hearts for insects.

dla owadów w swoich sercach.

Spend five minutes a day with them if you can.

Spędźcie z nimi pięć minut dziennie, jeżeli możecie.

(Brawa)

And I believe that if the one lesson

Sądzę, że od insektów

we can learn from insects

możemy nauczyć się jednego,

is that meek shall inherit the Earth.

a mianowicie, że cisi posiądą ziemię.