Human sperm vs. the sperm whale - Aatish Bhatia

Çeviri: Fahrettin Perçin Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

In 1977, the physicist Edward Purcell

1977'de fizikçi Edward Purcell,

calculated that if you push a bacteria and then let go,

bir bakteriyi itip bıraktığınızda

it will stop in about a millionth of a second.

saniyenin milyonda birinde duracağını hesapladı.

In that time, it will have traveled less than the width of a single atom.

Bu zaman içinde, bir tane atomun eninden daha az hareket etmiş olacak.

The same holds true for a sperm and many other microbes.

Bu hesap bir sperm için ve birçok mikrop için geçerli.

It all has to do with being really small.

Tüm mesele oldukça küçük olmakla alakalı.

Microscopic creatures inhabit a world alien to us,

Mikroskopik canlılar bize çok yabancı bir ortamda yaşıyorlar.

where making it through an inch of water is an incredible endeavor.

Birkaç santimetrelik suyu aşmanın inanılmaz bir çaba istediği bir ortam.

But why does size matter so much for a swimmer?

Ancak bir yüzücü için boyut niye bu kadar önemli?

What makes the world of a sperm so fundamentally different

Spermin dünyasıyla sperm balinasının dünyası arasında

from that of a sperm whale?

ne fark var?

To find out, we need to dive into the physics of fluids.

Anlamak için akışkanlar fiziğine dalmamız gerekiyor.

Here's a way to think about it.

Şöyle düşünelim.

Imagine you are swimming in a pool.

Bir havuzda yüzdüğünüzü hayal edin.

It's you and a whole bunch of water molecules.

Siz ve birçok su molekülleri bulunuyor.

Water molecules outnumber you a thousand trillion trillion to one.

Su molekülleri oran olarak sizi trilyon üstü trilyona bir katlıyor.

So, pushing past them with your gigantic body is easy,

Devasa bir beden ile onları itip yüzmek kolay iş.

but if you were really small,

Peki ya minnacık olsaydınız,

say you were about the size of a water molecule,

mesela bir su molekülüyle aynı boyutta olsaydınız,

all of a sudden, it's like you're swimming

bir anda sanki havuz dolusu insanla

in a pool of people.

yüzüyormuş gibi olurdu.

Rather than simply swishing by all the teeny, tiny molecules,

Mini minnacık molekülleri aşıp rahatça geçmektense,

now every single water molecule

artık her bir su molekülünü geçmek

is like another person you have to push past

ve herhangi bir yere gitmek bir başka insanı

to get anywhere.

itmek kadar zor olacaktır.

In 1883, the physicist Osborne Reynolds

1883 yılında fizikçi Osborne Reynolds,

figured out that there is one simple number

akışkanların nasıl hareket edeceğini öngörmenin tek

that can predict how a fluid will behave.

ve basit bir sayıyla olabileceğini çözdü.

It's called the Reynolds number,

Buna Reynolds sayısı diyoruz

and it depends on simple properties like the size of the swimmer,

ve yüzücünün boyutu, hızı,

its speed, the density of the fluid,

sıvının yoğunluğu, yapışkanlığı ya da viskositesi gibi

and the stickiness, or the viscosity, of the fluid.

basit özelliklere dayanıyor.

What this means is that creatures of very different sizes

Bu demek oluyor ki, çok farklı boyutlardaki canlılar

inhabit vastly different worlds.

gerçekten de başka dünyalarda yaşıyor.

For example, because of its huge size,

Örneğin devasa boyutundan ötürü

a sperm whale inhabits the large Reynolds number world.

sperm balığı Reynolds sayısının büyük olduğu bir ortamda yaşıyor.

If it flaps its tail once,

Kuyruğunu bir kez salladığında,

it can coast ahead for an incredible distance.

inanılmaz bir mesafeyi katedebilir.

Meanwhile, sperm live in a low Reynolds number world.

Oysa bir sperm, Reynolds sayısının küçük olduğu bir ortamda yaşar.

If a sperm were to stop flapping its tail,

Eğer sperm kuyruğunu sallamayı bırakırsa,

it wouldn't even coast past a single atom.

bir atomu dahi geçemez.

To imagine what it would feel like to be a sperm,

Bir sperm olmanın nasıl hissettirdiğini anlamak için,

you need to bring yourself down to its Reynolds number.

kendinizi o ortamın Reynolds sayısına indirmelisiniz.

Picture yourself in a tub of molasses with your arms moving

Kendinizi yoğun bir şeker pekmezinin içinde,

about as slow as the minute hand of a clock,

kolunuzun yelkovan kadar yavaş hareket ettiğini

and you'd have a pretty good idea of what a sperm is up against.

hayal ederseniz spermin neye karşı olduğunu anlayabilirsiniz.

So, how do microbes manage to get anywhere?

O zaman mikroplar bir yere nasıl gidiyorlar?

Well, many don't bother swimming at all.

Açıkçası çoğu yüzmekle uğraşmıyor.

They just let the food drift to them.

Yemeklerinin ona gelmesini beklerler.

This is somewhat like a lazy cow

Bu aslında, tembel bir ineğin

that waits for the grass under its mouth to grow back.

otlağın ağzında tekrar çıkmasını beklemesi gibidir.

But many microbes do swim,

Ancak birçok mikrop yüzmeyi sağlayacak

and this is where those incredible adaptations come in.

harika adaptasyonlara sahiptir.

One trick they can use is to deform the shape of their paddle.

Birisi, sillerinin şekillerini değiştirmektir.

By cleverly flexing their paddle

Sillerini bükerek

to create more drag on the power stroke than on the recovery stroke,

kuvvet uygulama anında çok daha fazla sürüklenme yaratırlar.

single-celled organisms like paramecia

Paramesyum gibi tek hücreli organizmalar

manage to inch their way through the crowd of water molecules.

su moleküllerinin arasında böyle hareket ederler.

But there's an even more ingenious solution

Ancak bakteri ve spermlerde

arrived at by bacteria and sperm.

daha akıllıca bir yöntem vardır.

Instead of wagging their paddles back and forth,

Sillerini ileri geri sallamaktansa,

they wind them like a cork screw.

tirbuşon gibi hareket ettirirler.

Just as a cork screw on a wine bottle

Şarap şişesinde tirbuşonun

converts winding motion into forward motion,

dönme hareketini ileri doğru harekete dönüştürmesi gibi,

these tiny creatures spin their helical tails

bu küçük canlıların sarmal kuyrukları

to push themselves forward

ileri hareketi sağlar.

in a world where water feels as thick as cork.

Suyun şarap mantarı kadar sert olduğu bir ortamda.

Other strategies are even stranger.

Diğer stratejiler daha da garip.

Some bacteria take Batman's approach.

Bazı bakteriler Batman yöntemini kullanırlar.

They use grappling hooks to pull themselves along.

Kendilerini hareket ettirmek için tutma kancasını kullanırlar.

They can even use this grappling hook

Bu tutma kancası yöntemini,

like a sling shot and fling themselves forward.

kendilerini ileriye fırlatmak için de kullanabilirler.

Others use chemical engineering.

Diğerleri kimya mühendisliğini kullanırlar.

H. pylori lives only in the slimy, acidic mucus

H. pylori yalnızca yapışkan asidik mukus ortamında,

inside our stomachs.

midemizde, yaşayabilir.

It releases a chemical that thins out the surrounding mucus,

Çevresindeki mukus ortamını inceltmek için kimyasal salgılar

allowing it to glide through slime.

ve yapışkanın arasından kayarak ilerler.

Maybe it's no surprise

Belki de,

that these guys are also responsible for stomach ulcers.

bunların mide ülserinin nedeni olmasına şaşmamalı.

So, when you look really closely at our bodies and the world around us,

Bedenimize ve dünyamıza detaylıca baktığımızda,

you can see all sorts of tiny creatures

tüm küçük canlıların kendilerini vıcık vıcık

finding clever ways to get around in a sticky situation.

durumlardan kurtarmak için yollar geliştirdiğini görürüz.

Without these adaptations, bacteria would never find their hosts,

Bu adaptasyonlar olmasaydı, bakteriler konağını bulamaz,

and sperms would never make it to their eggs,

spermler yumurtalarına ulaşamazdı.

which means you would never get stomach ulcers,

Bu hiç mide ülseri olmayacağınız anlamına geliyor

but you would also never be born in the first place.

ama zaten hiç doğmamış olacaktınız.

(Pop)

(Pop)