How does a jellyfish sting? - Neosha S Kashef

Çeviri: Miraç Şendil Gözden geçirme: Can Boysan

You're swimming in the ocean when something brushes your leg.

Denizde yüzerken bacağınıza bir sürtünme

When the tingling sets in,

ve bir gıdıklanma hissedince

you realize you've been stung by a jellyfish.

bir denizanası tarafından sokulduğunuzu anlarsınız.

How do these beautiful, gelatinous creatures pack such a painful punch?

Bu güzel, jelatinimsi yaratıklar nasıl bu kadar acı verebiliyor?

Jellyfish are soft because they are 95% water

Denizanaları yumuşaktır çünkü %95'i sudan

and are mostly made of a translucent gel-like substance called mesoglea.

ve "mezoglea" denen jel benzeri bir maddeden oluşur.

With such delicate bodies,

Hassas vücutları,

they rely on thousands of venom-containing stinging cells called cnidocytes

"Cnidosit" denen binlerce zehirli hücre ile kaplıdır.

for protection and prey capture.

Bunları korunma ve avlanma için kullanırlar.

Even baby jellyfish, the size of a pencil eraser,

Silgi boyutlarındaki yavru denizanalarının bile

have the ability to sting.

avını sokma yeteneği vardır.

Larval jellyfish, ephyrae, look like tiny flowers pulsating in the sea.

Larval denizanası, diğer adıyla "ephyrae", nabzı olan küçük bir çiçeğe benzer.

As they grow, they become umbrella-shaped with a bell at the top

Büyüdükçe şemsiyeye benzerler

and descending tentacles around the margin.

ve aşağıya doğru inen dokunaçları vardır.

The largest species of jellyfish, the lion's mane,

En büyük denizanası türü olan "aslan yelesi",

has tentacles that can extend more than 100 feet,

30 metreyi aşkın dokunaçlara sahiptir.

longer than a blue whale.

Bu, mavi balinadan daha uzundur.

These tentacles contain most of the stinging cells,

Acı veren hücrelerin çoğu bu dokunaçlarda bulunur

although some species have them on their bells, too.

fakat bazılarının gövdesinde de görmek mümkün.

Venom is ejected via a nematocyst,

Zehir, yüksek ozmotik basınç altında sarmal halde,

a whip-like hollow tubule,

kırbaç benzeri içi boş bir tübül olan

which lies coiled under high osmotic pressure.

bir yakıcı kapsül aracılığıyla fırlatılır.

When mechanical or chemical stimuli activate an external trigger,

Mekanik veya kimyasal uyaran, harici bir tetikleyiciyi etkinleştirdiğinde,

the lid of the cell pops open and sea water rushes in.

hücrenin kapağı açılır ve deniz suyu içeri girer.

This forces a microscopic barbed harpoon to shoot out,

Bu da mikroskobik dikenli bir zıpkının dışarı fırlayıp

penetrate and inject venom into its victim.

zehri enjekte etmesine yol açar.

Nematocyst discharge can occur in less than a millionth of a second,

Yakıcı kapsülün dışarı fırlaması, saniyenin milyonda birinden daha az sürer,

making it one of nature's fastest biomechanical processes.

bu da doğadaki en hızlı biyomekanik işlemlerden biridir.

Nematocysts can continue to fire even after a jellyfish has died,

Yakıcı kapsül, denizanası öldüğünde bile sokmaya devam edebilir,

so it's important to remove lingering tentacles stuck to the skin.

yani vücutta kalan dokunaçların çıkarılması çok önemlidir.

Rinsing with vinegar will usually render undischarged nematocysts inactive.

Cilde sirke uygulanması yakıcı kapsülü etkisizleştirecektir.

Seawater can also help remove residual nematocysts.

Deniz suyuyla da vücutta kalan yakıcı kapsülleri giderebilirsiniz.

But don't use fresh water because any change in salt balance

Fakat içme suyu kullanmayın çünkü tuz dengesindeki herhangi bir değişim

alters the osmotic pressure outside of the cnidocyte

ozmotik basıncı değiştirerek

yakıcı kapsülün tekrar tetiklenmesine yol açabilir.

and will trigger the nematocyst to fire.

That's why urinating on the affected area, a common folk remedy,

Bu yüzden halk içinde yaygın olan idrar ile tedavi yöntemi

may do more harm that good, depending on the composition of the urine.

idrarın içeriğine bağlı olarak durumu daha da kötüleştirebilir.

Most jellyfish stings are a painful nuisance,

Çoğu denizanası sokması sadece acı verir

but some can be deadly.

fakat bazıları ölümcül olabilir.

An Indo-Pacific box jelly, also called a sea wasp,

Bir hint pasifiği kare denizanası namı diğer deniz arısı,

releases venom which can cause contraction of the heart muscles

kalpte kasılmalara yol açarak

hızlı bir ölüme sebep olabilecek bir zehir salgılar.

and rapid death in large doses.

There's an anti-venom, but the venom is fast-acting,

Bir panzehir var fakat zehrin etkisi çok hızlı,

so you'd need immediate medical intervention.

bu yüzden acil tıbbi müdahaleye ihtiyacınız olacaktır.

Despite the impressive power in their tentacles,

Dokunaçlarının gücüne rağmen,

jellies aren't invincible.

denizanaları yenilmez değildir.

Their stinging cells are no match for the armor of thick-skin predators,

Acı veren hücreleri, deri sırtlı kaplumbağa

like the leatherback turtle and ocean sunfish.

ve ayıbalığı gibi kalın deriye sahip yırtıcılara rakip bile olamaz.

These predators both have adaptations that prevents slippery jellyfish

Bu yırtıcıların her ikisi de kaygan denizanasının yutulduktan sonra

from escaping after they are engulfed:

kaçmasını önleyen özelliklere sahiptir:

backwards pointing spines in the turtle's mouth and esophagus

kaplumbağanın ağzındaki ve yemek borusundaki ters dikenler

and recurved teeth behind the sunfish's cheeks.

ve aybalığının yanaklarındaki dişler.

Even tiny lobster slipper larvae can cling to the bell of a jellyfish

Küçük ıstakoz larvaları bile bir denizanasına yapışıp

and hitch a ride,

yolculuk yapabilir,

snacking on the jelly while they preserve their own energy for growth.

büyüme için kendi enerjilerini korurken denizanasından beslenir.

Small agile fish use the jellies as moving reefs for protection,

Küçük balıklar da denizanalarını

korunmak amacıyla hareketli resifler olarak kullanabilir,

darting between tentacles without ever touching them.

dokunaçlarının arasından hızlıca sıyrılarak yolculuk yapabilirler.

Nudibranchs, which are sea slugs covered in protective slime,

Koruyucu salgı ile kaplanmış deniz salyangozları olan deniz tavşanları,

can actually steal the jelly's defenses by eating the cnidocytes

cnidositleri yiyip daha sonra kendi yırtıcılarına karşı

and transferring them to specialized sacks for later use,

silah olarak kullanmak üzere özel çuvallara aktararak

as weapons against their own predators.

denizanasının savunmasını çalabilir.

Even humans might benefit from the sting of a jellyfish one day.

İnsanlar bile günün birinde denizanalarını yararlarına kullanabilir.

Scientists are working on manipulating cnidocytes to deliver medicine,

Bilim insanları, ilaç kullanımı için cnidositleri uyarlamaya çalışıyor,

with nematocysts rarely 3% of the size of a typical syringe needle.

yakıcı kapsüllerin boyutu, normal bir şırınganın %3'ü büyüklüğünde.

So, the next time you're out in the ocean, be careful.

Yani, bir daha okyanusa daldığınızda, dikkatli olun.

But also, take a second to marvel at its wonders.

Ama muhteşemliğini de gözden kaçırmayın.