How does a jellyfish sting? - Neosha S Kashef

Translator: Dieu Dang NguyenTran Reviewer: Trâm Phan

Bạn đang bơi giữa biển, và cảm thấy có gì đó ở chân

You're swimming in the ocean when something brushes your leg.

When the tingling sets in,

Khi cơn ngứa kéo đến,

you realize you've been stung by a jellyfish.

bạn nhận ra mình đã bị sứa chích.

How do these beautiful, gelatinous creatures pack such a painful punch?

Làm sao sinh vật xinh đẹp, đầy gelatine này lại chích đau đến thế?

Jellyfish are soft because they are 95% water

Sứa rất mềm vì bên trong chúng 95% là nước

and are mostly made of a translucent gel-like substance called mesoglea.

và chủ yếu cấu tạo từ chất hơi đục, giống gel gọi là mesoglea.

With such delicate bodies,

Với cơ thể mỏng manh như vậy.

they rely on thousands of venom-containing stinging cells called cnidocytes

chúng tồn tại nhờ vào chất độc chứa trong tế bào vòi gọi là cnidocytes

for protection and prey capture.

để bảo vệ và bắt mồi.

Even baby jellyfish, the size of a pencil eraser,

Ngay cả sứa con, chỉ bé bằng một cục tẩy,

have the ability to sting.

cũng có khả năng chích.

Larval jellyfish, ephyrae, look like tiny flowers pulsating in the sea.

Ấu trùng sứa, ephyrae, giống như những bông hoa nhỏ bơi giữa biển.

As they grow, they become umbrella-shaped with a bell at the top

Khi lớn lên, chúng có hình cây dù với cái chóp trên đầu

and descending tentacles around the margin.

và xúc tu xung quanh rìa.

The largest species of jellyfish, the lion's mane,

Họ sứa lớn nhất, Bờm Sư Tử,

has tentacles that can extend more than 100 feet,

có xúc tu có thể kéo dài hơn 100 feet,

longer than a blue whale.

dài hơn cả cá voi xanh.

These tentacles contain most of the stinging cells,

Xúc tu này chứa chủ yếu là tế bào vòi,

although some species have them on their bells, too.

mặc dù những họ sứa khác cũng có xúc tu trên đầu nữa.

Venom is ejected via a nematocyst,

Chất độc được tiết qua nang trâm,

a whip-like hollow tubule,

một ống rỗng,

which lies coiled under high osmotic pressure.

nằm cuộn dưới áp suất thẩm thấu cao.

When mechanical or chemical stimuli activate an external trigger,

Khi có tác nhân cơ hay hóa học kích hoạt các thụ cảm,

the lid of the cell pops open and sea water rushes in.

nắp của tế bào sẽ bật ra và nước biển tràn vào.

This forces a microscopic barbed harpoon to shoot out,

Nó làm cái lao móc bé tí bắn ra,

penetrate and inject venom into its victim.

đâm xuyên qua và tiêm độc vào nạn nhân.

Nematocyst discharge can occur in less than a millionth of a second,

Nang trâm bắn ra chỉ trong vòng chưa đến 1 phần 1.000.000 giây,

making it one of nature's fastest biomechanical processes.

nó là một trong những chu trình sinh-hóa tự nhiên nhanh nhất.

Nematocysts can continue to fire even after a jellyfish has died,

Nang trâm có thể bắn ra ngay cả khi con sứa đã chết,

so it's important to remove lingering tentacles stuck to the skin.

nên việc loại bỏ xúc tu còn sót lại trên da rất quan trọng.

Rinsing with vinegar will usually render undischarged nematocysts inactive.

Rửa với giấm sẽ làm những nang chưa bắn bị bất hoạt.

Seawater can also help remove residual nematocysts.

Nước biển có thể giúp loại bỏ những nang còn dư.

But don't use fresh water because any change in salt balance

Nhưng đừng dùng nước thường vì sự thay đổi nồng độ muối

alters the osmotic pressure outside of the cnidocyte

sẽ làm thay đổi áp suất thẩm thấu bên ngày vòi cnidocyte

and will trigger the nematocyst to fire.

và làm các nang trâm bắn độc.

That's why urinating on the affected area, a common folk remedy,

Thế nên việc dùng mẹo dân gian như tưới nước tiểu lên vùng bị chích,

may do more harm that good, depending on the composition of the urine.

có thể gây hại, tùy thuộc vào thành phần nước tiểu.

Most jellyfish stings are a painful nuisance,

Đa số khi bị sứa cắn chỉ thấy khó chịu và phiền toái,

but some can be deadly.

nhưng đôi khi có thể tử vong.

An Indo-Pacific box jelly, also called a sea wasp,

Họ sứa hộp Ấn Độ-Thái Bình Dương, còn gọi là ong bắp cày biển,

releases venom which can cause contraction of the heart muscles

độc của chúng có thể gây teo cơ tim,

and rapid death in large doses.

và gây chết dần với liều lượng lớn.

There's an anti-venom, but the venom is fast-acting,

Có chất kháng độc, nhưng độc lan truyền rất nhanh,

so you'd need immediate medical intervention.

nên bạn cần sự hỗ trợ y tế ngay tức khắc.

Despite the impressive power in their tentacles,

Dù có những xúc tu với khả năng rất ấn tượng,

jellies aren't invincible.

sứa vẫn có thể bị đánh bại.

Their stinging cells are no match for the armor of thick-skin predators,

Tế bào vòi không thể xuyên qua lớp da dày bảo vệ của thú ăn thịt,

like the leatherback turtle and ocean sunfish.

như rùa da biển và cá thái dương biển.

These predators both have adaptations that prevents slippery jellyfish

Thú ăn sứa đều có những đặc điểm thích nghi để ngăn những con sứa trơn tuột

from escaping after they are engulfed:

trốn thoát

backwards pointing spines in the turtle's mouth and esophagus

những cái gai nằm ngược trong miệng và thực quản của rùa

and recurved teeth behind the sunfish's cheeks.

và những cái răng uốn ngược nằm sau má của cá thái dương.

Even tiny lobster slipper larvae can cling to the bell of a jellyfish

Ngay cả ấu trùng tôm hùm bé xíu đã có thể tóm lấy chóp đầu của sứa

and hitch a ride,

để đi nhờ một đoạn,

snacking on the jelly while they preserve their own energy for growth.

trong khi bọn tôm hùm để dành năng lượng để lớn lên

Small agile fish use the jellies as moving reefs for protection,

Những con cá nhỏ dùm sứa như tảng đá ngầm để tự vệ,

darting between tentacles without ever touching them.

lao vào giữa những cái xúc tu nhưng không chạm vào chúng.

Nudibranchs, which are sea slugs covered in protective slime,

Nudibranch, ốc sên biển, được bảo vệ bởi lớp chất nhớt

can actually steal the jelly's defenses by eating the cnidocytes

có thể tấn công bọn sứa bằng cách ăn những cái vòi,

and transferring them to specialized sacks for later use,

và chuyển chúng vào những cái bao đặc biệt để dùng sau,

as weapons against their own predators.

như vũ khí để chống lại kẻ thù.

Even humans might benefit from the sting of a jellyfish one day.

Ngay cả con người sẽ hưởng lợi từ cú chích của sứa một ngày nào đó.

Scientists are working on manipulating cnidocytes to deliver medicine,

Nhà khoa học đang tìm cách khống chế vòi cnidocyte để bào chế thuốc,

with nematocysts rarely 3% of the size of a typical syringe needle.

trong khi cái nang chỉ gần bằng 3% kích thước của cây kim .

So, the next time you're out in the ocean, be careful.

Vì thế, lần sau bạn ra biển chơi, hãy cẩn thận đấy!

But also, take a second to marvel at its wonders.

Nhưng đừng quên ngắm cảnh và tận hưởng nhé!