How does a jellyfish sting? - Neosha S Kashef

Jak parzy meduza? - Neosha S Kashef

Tłumaczenie: Magda Komorowska Korekta: Rysia Wand

You're swimming in the ocean when something brushes your leg.

Pływasz w oceanie i coś ociera ci się o nogę.

When the tingling sets in,

Gdy czujesz mrowienie,

you realize you've been stung by a jellyfish.

zdajesz sobie sprawę, że oparzyła cię meduza.

How do these beautiful, gelatinous creatures pack such a painful punch?

Jak te piękne, galaretowate istoty mogą zadawać aż taki ból?

Jellyfish are soft because they are 95% water

Meduzy są miękkie, bo w 95% składają się z wody.

and are mostly made of a translucent gel-like substance called mesoglea.

Głównie składają się z podobnej do żelu półprzeźroczystej substancji: mezoglei.

With such delicate bodies,

Mając delikatne ciała,

they rely on thousands of venom-containing stinging cells called cnidocytes

bronią się dzięki tysiącom knidocytów zawierających truciznę.

for protection and prey capture.

Komórki są też potrzebne przy chwytaniu ofiar.

Even baby jellyfish, the size of a pencil eraser,

Nawet młode meduzy, wielkości gumki-myszki,

have the ability to sting.

mogą parzyć.

Larval jellyfish, ephyrae, look like tiny flowers pulsating in the sea.

Ephyry, larwy meduzy, przypominają małe kwiaty pulsujące w morzu.

As they grow, they become umbrella-shaped with a bell at the top

Dorastając, nabierają kształtu parasolki z dzwonkiem na górze,

and descending tentacles around the margin.

z którego brzegów luźno odchodzą macki.

The largest species of jellyfish, the lion's mane,

Największy gatunek meduzy, bełtwa festonowa,

has tentacles that can extend more than 100 feet,

ma macki osiągające nawet 30 metrów długości.

longer than a blue whale.

Są dłuższe od płetwala błękitnego.

These tentacles contain most of the stinging cells,

W mackach znajduje się większość komórek parzydełkowych,

although some species have them on their bells, too.

ale część gatunków ma je też na dzwonie.

Venom is ejected via a nematocyst,

Trucizna tryska z parzydełek,

a whip-like hollow tubule,

które przypominają smukłe, puste kanaliki,

which lies coiled under high osmotic pressure.

które leżą jak zwoje pod wysokim ciśnieniem osmotycznym.

When mechanical or chemical stimuli activate an external trigger,

Gdy mechaniczny albo chemiczny bodziec uruchamia zewnętrzny wyzwalacz,

the lid of the cell pops open and sea water rushes in.

ujście komórki otwiera się, a woda wpływa do środka.

This forces a microscopic barbed harpoon to shoot out,

To zmusza mikroskopijny, ostry harpun do wystrzelenia,

penetrate and inject venom into its victim.

przebicia i wstrzyknięcia trucizny do ciała ofiary.

Nematocyst discharge can occur in less than a millionth of a second,

Aktywacja knidocytu może trwać krócej niż jedna milionowa sekundy,

making it one of nature's fastest biomechanical processes.

więc jest to jeden z najszybszych procesów biomechanicznych w przyrodzie.

Nematocysts can continue to fire even after a jellyfish has died,

Knidocyt może parzyć nawet po śmierci meduzy,

so it's important to remove lingering tentacles stuck to the skin.

dlatego koniecznie trzeba usunąć mackę wbitą w skórę.

Rinsing with vinegar will usually render undischarged nematocysts inactive.

Polewanie octem zazwyczaj unieszkodliwi pozostałe knidocyty.

Seawater can also help remove residual nematocysts.

Woda morska pomoże usunąć resztki komórek parzydełkowych.

But don't use fresh water because any change in salt balance

Nie należy używać świeżej wody, bo różnica w poziomie soli

alters the osmotic pressure outside of the cnidocyte

zmieni nacisk osmotyczny na zewnątrz knidocytu

and will trigger the nematocyst to fire.

i sprawi, że komórka wystrzeli.

That's why urinating on the affected area, a common folk remedy,

Dlatego stare ludowe lekarstwo, czyli polewanie uszkodzonej tkanki moczem,

may do more harm that good, depending on the composition of the urine.

może wyrządzić więcej szkody niż pożytku, w zależności od składu uryny.

Most jellyfish stings are a painful nuisance,

Większość oparzeń meduzy to tylko bolesne przykrość,

but some can be deadly.

ale część może być śmiertelna.

An Indo-Pacific box jelly, also called a sea wasp,

Kubopław z rejonu Pacyfiku i Oceanu Indyjskiego, zwany osą morską,

releases venom which can cause contraction of the heart muscles

wydziela truciznę, która może spowodować skurcz mięśni sercowych.

and rapid death in large doses.

Duże ilości powodują błyskawiczną śmierć.

There's an anti-venom, but the venom is fast-acting,

Istnieje odtrutka, ale trucizna działa natychmiastowo,

so you'd need immediate medical intervention.

dlatego pomoc medyczna jest potrzebna od razu.

Despite the impressive power in their tentacles,

Chociaż ich macki kryją w sobie imponującą moc,

jellies aren't invincible.

to meduzy nie są niepokonane.

Their stinging cells are no match for the armor of thick-skin predators,

Komórki parzydełkowe nie stanowią problemu dla pancerzy gruboskórnych zwierząt,

like the leatherback turtle and ocean sunfish.

takich jak żółw skórzasty czy samogłów.

These predators both have adaptations that prevents slippery jellyfish

Oba stworzenia są przystosowane,

by nie pozwolić uciec połkniętym śliskim meduzom

from escaping after they are engulfed:

backwards pointing spines in the turtle's mouth and esophagus

skierowane do wewnątrz kolce w jamie ustnej i przełyku żółwia,

and recurved teeth behind the sunfish's cheeks.

a u samogłowów zakrzywione zęby na policzkach.

Even tiny lobster slipper larvae can cling to the bell of a jellyfish

Nawet mały homar pantoflowy może przylgnąć do ciała meduzy

and hitch a ride,

i przemieszczać się wraz z nią.

snacking on the jelly while they preserve their own energy for growth.

Homary podgryzają meduzę, oszczędzając własną energię na wzrost.

Small agile fish use the jellies as moving reefs for protection,

Małe, zwinne ryby wykorzystują meduzy jako ruchome rafy ochronne,

darting between tentacles without ever touching them.

lawirują między mackami, nigdy ich nie dotykając.

Nudibranchs, which are sea slugs covered in protective slime,

Nudibranchy, morskie ślimaki, są pokryte ochronnym śluzem,

can actually steal the jelly's defenses by eating the cnidocytes

mogą pozbawić meduzy ochrony, zjadając knidocyty.

and transferring them to specialized sacks for later use,

Potem przenoszą je do specjalnych worków,

by użyć ich w przyszłości przeciwko drapieżnikom.

as weapons against their own predators.

Even humans might benefit from the sting of a jellyfish one day.

Nawet ludzie mogą pewnego dnia skorzystać na oparzeniu meduzy.

Scientists are working on manipulating cnidocytes to deliver medicine,

Naukowcy próbują manipulować knidocytami, by podawały leki,

with nematocysts rarely 3% of the size of a typical syringe needle.

bo knidocyty to zaledwie 3% wielkości igły do strzykawki.

So, the next time you're out in the ocean, be careful.

Pływając następnym razem w oceanie, zachowaj ostrożność.

But also, take a second to marvel at its wonders.

Ale poświęć też chwilę, by przyjrzeć się wodnym wspaniałościom.