Ideasthesia: How do ideas feel? - Danko Nikolić

Çeviri: Gözde Zülal Solak Gözden geçirme: Yunus ASIK

Long before Descartes famously declared, "I think, therefore I am,"

Descartes "Düşünüyorum, öyleyse varım" demeden uzun zaman önce

and long after that,

ve bundan uzun zaman sonra,

scientists and philosophers alike

benzer bilim adamları ve filozoflar

have puzzled over what they call the mind-body problem.

zihin-beden problemi adını verdikleri şey üzerinde çok düşündüler.

Is the mind some separate, non-material entity piloting a machine of flesh?

Zihin ayrı, maddesel olmayan ve bir et makinasını yöneten bir varlık mıdır?

Or if it's just a particularly elusive part of our physical body,

Değilse ve fiziksel bedenimizin anlaşılmaz bir parçasıysa eğer,

how can it translate the input of our animal senses

hayvani hislerimizin girdisini, düşünceler adını verdiğimiz

into the seemingly non-physical experiences that we call thoughts?

fiziksel olmayan deneyimlere nasıl dönüştürebiliyor?

But though the answers have been debated endlessly,

Cevaplar durmadan tartışılsa da, yeni bir araştırma

new research suggests that part of the problem lies

problemin bir kısmının öncelikle duyusal algımız ile

in how we pose the question in the first place,

fikirlerimiz arasında aslında var olmayan bir ayrım

assuming a distinction between our sensory perception and our ideas

olduğunu varsayarak, soruyu ortaya koyma

that may not really be there.

biçimimizde yattığını öne sürüyor.

The traditional model of our mental function

Zihinsel işlevimize dair geleneksel model,

has been that the senses provide separate data to our brain

hislerimizin beynimize, sonrasında uygun zihinsel

which are then translated into the appropriate mental phenomena:

olaylara dönüştürülen ayrı veriler sağladığını belirtmektedir:

visual images into trees, auditory experiences into bird songs, and so on.

Görsel imgeleri ağaçlara, işitsel tecrübeleri kuş şarkılarına dönüştürme vb.

But occasionally, we have come across people

Fakat bazen hisleri karışan ve bunun da renkleri

whose senses seem to mingle together, allowing them to hear colors,

duymalarını ya da sesleri tatmalarını sağlayan insanlarla

or taste sounds.

karşılaşabiliyoruz.

Until recently, the common understanding was that this phenomenon,

Son zamanlara dek, sinestezi adı verilen bu olaya dair ortak

called synesthesia,

anlayış, bunun beyinde

was a direct connection between the parts of the brain

duyusal uyaranlardan sorumlu kısımlar arasında doğrudan

responsible for sensory stimuli such as

bir bağlantının var olduğunu belirtmektedir,

seeing the color yellow immediately upon hearing the tone of b flat.

örneğin si bemol tonunu duyar duymaz sarı rengi görmek gibi.

But newer studies have shown that synesthesia

Fakat daha yeni çalışmalar sinestezinin aslında

is actually mediated through our understanding

duyularımızın kavradığı şekiller, renkler ve seslerin

of the shapes, colors and sounds that our senses apprehend.

anlaşılması aracılığıyla sağlandığını göstermektedir.

In order for the cross-sensory experiences to occur,

Çapraz duyusal tecrübelerin gerçekleşmesi için,

the higher level ideas and concepts that our minds associate

zihinlerimizin duyusal girdi ile birleştirdiği daha yüksek seviyedeki

with the sensory input must be activated.

fikir ve kavramların aktifleştirilmesi gerekmektedir.

For example, this shape can be seen as either the letter "s" or the number "5,"

Örneğin; bu şekil hem "s" harfi olarak hem de "5" rakamı olarak görülebilir

and synesthetes associate each with different colors or sounds

ve sinestezi de farksız olarak kalan görsel uyarıcılara rağmen,

based on how they interpret it

yorumlama biçimlerine bağlı olarak

despite the purely visual stimulus remaining identical.

her birini farklı renkler veya seslerle ilişkilendirir.

In another study, synesthetes created novel color associations

Başka bir çalışmada sineztezi, harfler öğrenildikten sonra

for unfamiliar letters after learning what the letters were.

bilinmeyen harfler için yeni renk çağrışımları üretmiştir.

So because it relies on a connection between ideas and senses,

Bu da fikirler ve duyular arasındaki bir bağlantıya dayalı olduğu için,

this mental phenomenon underlying synesthesia

sineztezi altında yatan bu zihinsel olay,

is known as ideasthesia.

idestezi olarak bilinmektedir.

Synesthesia only occurs in some people,

Sinestezi, daha önce düşünüldüğünden

although it may be more common than previously thought.

daha yaygın olsa da, yalnızca bazı insanlarda gerçekleşir.

But ideasthesia itself is a fundamental part of our lives.

Fakat idestezi, yaşamlarımızın temel bir kısmıdır.

Virtually all of us recognize the color red as warm and blue as cold.

Aslında hepimiz kırmızı rengi sıcak, maviyi ise soğuk olarak algılarız.

Many would agree that bright colors, italic letters and thin lines

Çoğu insan açık renklerin, italik harflerin ve ince çizgilerin

are high-pitched,

tiz olduğunu, toprak

while earth tones are low-pitched.

renklerinin ise kalın olduğunu kabul eder.

And while many of these associations are acquired through cultural exposure,

Bu çağrışımların çoğu kültürel etki aracılığıyla kazanılsa da,

others have been demonstrated even in infants and apes,

diğerleri bebeklerde ve maymunlarda bile ortaya çıkar ve en azından

suggesting that at least some associations are inborn.

bazı çağrışımların doğuştan olduğunu öne sürer.

When asked to choose between two possible names for these shapes,

Bu şekiller için iki olası isimden birisinin seçilmesi istendiğinde,

people from entirely different cultural and language backgrounds

tamamen farklı kültüre ve dile sahip insanlar, sivri uçlu yıldızın

overwhelmingly agree that "kiki" is the spiky star,

"kiki" olduğu ve yuvarlak şeklin de "bouba"

while "bouba" is the rounded blob,

olduğu konusunda hemfikirler;

both because of the sounds themselves and the shapes our mouths make

bunun nedeni hem sesler, hem de sesleri çıkarırken ağzımızın

to produce them.

girdiği şekil.

And this leads to even more associations

Bu da, zengin bir anlamsal ağ içinde

within a rich semantic network.

daha fazla çağrışım ortaya çıkarıyor.

Kiki is described as nervous and clever,

Kiki sinirli ve zeki olarak, bouba ise

while bouba is perceived as lazy and slow.

tembel ve yavaş olarak tanımlanıyor.

What all of this suggests is that our everyday experiences

Tüm bunların ortaya çıkardığı şey ise, gün içerisindeki renk,

of colors, sounds and other stimuli do not live on separate sensory islands

ses ve diğer uyarıcı deneyimlerimizin ayrı duyusal adalarda bulunmadıkları,

but are organized in a network of associations

fakat dil ağımıza benzer bir çağrışım ağında toplu

similar to our language network.

olarak bulunduğudur.

This is what enables us to understand metaphors

Bu da metaforları, mantıklı olmasalar bile

even though they make no logical sense,

anlamamızı sağlayan şeydir,

such as the comparison of snow to a white blanket,

tıpkı benzer yumuşaklık ve aydınlık hissine bağlı olarak

based on the shared sensations of softness and lightness.

karın, beyaz bir örtüyle kıyaslanması gibi.

Ideasthesia may even be crucial to art,

İdestezi, kavramsallık ve duygusallığın

which relies on a synthesis of the conceptual and the emotional.

bir sentezine dayalı olan sanatta bile önem taşıyabilir.

In great art, idea and aesthesia enhance each other,

Sanatta fikir ve estezi birbirlerini desteklerler,

whether it's song lyrics combining perfectly with a melody,

bu, bir melodiyle muhteşem bir şekilde birleşen şarkı sözü de

the thematic content of a painting

olabilir, bir resmin renk ve fırça

heightened by its use of colors and brushstrokes,

kullanımıyla yükseltilen tema içeriği de olabilir

or the well constructed plot of a novel

veya cümleler aracılığıyla mükemmel bir

conveyed through perfectly crafted sentences.

şekilde oluşturulmuş romanın konusu da olabilir.

Most importantly, the network of associations formed by ideasethesia

En önemlisi, idestezi tarafından oluşturulan çağrışım ağlarının

may not only be similar to our linguistic network

yalnızca dile ait ağımıza benzer olmaması, fakat aslında

but may, in fact, be an integral part of it.

onun ayrılmaz bir parçası olabileceğidir.

Rather than the traditional view,

Geleneksel görüşün aksine,

where our senses first capture a collection of colors and shapes,

duyularımız bir renk ve şekil koleksiyonunu ya da havadaki

or some vibrations in the air,

bazı titreşimleri ilk yakaladığında

and our mind then classifies them as a tree or a siren,

ve zihnimiz onları bir ağaç veya siren olarak sınıflandırdığında,

ideasthesia suggests that the two processes occur simultaneously.

idestezi, iki sürecin de eş zamanlı olarak gerçekleştiğini öne sürer.

Our sensory perceptions are shaped by our conceptual understanding of the world.

Duyusal algılarımızı, kavramsal dünya anlayışımız şekillendirir ve

and the two are so connected that one cannot exist without the other.

ikisi birbirine öyle bağlıdır ki, birisi diğeri olmadan var olamaz.

If this model suggested by ideasthesia is accurate,

Eğer idestezi tarafından öne sürülen bu model doğruysa,

it may have major implications for some of the biggest

zihin çalışmalarına ait büyük bilimsel ve felsefi

scientific and philosophical issues surrounding the study of mind.

meselelerin bazıları için büyük sonuçlar ortaya koyabilir.

Without a preexisting concept of self,

Benlik kavramı önceden var olmasaydı,

Descartes would not have had an "I" to attribute the thinking to.

Descartes'ın da düşünme eylemine atfedeceği bir "ben"i olmazdı.

And without a preexisting network of interrelated and distinct concepts,

Birbirine bağlı ve farklı kavramlar ağı var olmasaydı,

our sensory experience of the world would be an undifferentiated mass

duyusal dünya deneyimimiz, kavradığımız ayrı nesnelerden çok,

rather than the discrete objects we actually apprehend.

ayırt edilmemiş bir nesneler kütlesi olurdu.

For science, the task is to find where this network lies,

Bilimin görevi ağın nerede olduğunu,

how it is formed, and how it interacts with external stimuli.

nasıl oluştuğunu ve dış uyarıcılarla etkileşimini bulmaktır.

For philosophy, the challenge is to rethink

Felsefenin mücadelesi ise, kendimizi anlayış biçimimiz

what this new model of consciousness means for our understanding of our selves

ve dünyayla olan bağımız için bu yeni bilinçlilik modelinin

and our relation to the world around us.

ne anlama geldiğini düşünmektir.