Ideasthesia: How do ideas feel? - Danko Nikolić

Translator: Ann Jing Reviewer: Trinh Le

Từ rất xưa, trước câu nói "Tôi tư duy, thế nên, tôi hiện hữu" của Descartes

Long before Descartes famously declared, "I think, therefore I am,"

and long after that,

cho đến lâu sau đó, các nhà khoa học và triết gia

scientists and philosophers alike

have puzzled over what they call the mind-body problem.

đã phải vật lộn với cái được gọi là mối quan hệ tâm-thân.

Is the mind some separate, non-material entity piloting a machine of flesh?

Bộ óc liệu có phải là một thực thể tách biệt, phi vật chất, vận hành xác thịt

Or if it's just a particularly elusive part of our physical body,

hay chỉ là phần đặc biệt khó nắm bắt trong cơ thể chúng ta,

how can it translate the input of our animal senses

làm thế nào nó biến đổi dữ liệu mà các giác quan tiếp nhận

into the seemingly non-physical experiences that we call thoughts?

thành những trải nghiệm có vẻ phi vật chất mà ta gọi là suy nghĩ.

But though the answers have been debated endlessly,

Dù câu trả lời vẫn còn bỏ ngỏ,

các nghiên cứu mới đây cho rằng vấn đề phần nào nằm ở

new research suggests that part of the problem lies

in how we pose the question in the first place,

cách chúng ta đặt ra câu hỏi ngay từ ban đầu,

assuming a distinction between our sensory perception and our ideas

giả định rằng khác biệt giữa nhận thức có được từ giác quan và ý tưởng

that may not really be there.

không thực sự tồn tại.

The traditional model of our mental function

Theo mô hình truyền thống của chức năng tâm thần,

has been that the senses provide separate data to our brain

các giác quan cung cấp dữ liệu riêng biệt tới não bộ

which are then translated into the appropriate mental phenomena:

để chuyển thành hiện tượng tâm thần phù hợp:

visual images into trees, auditory experiences into bird songs, and so on.

hình ảnh thấy được thành cây cối, âm thanh nghe được thành tiếng chim,...

But occasionally, we have come across people

Nhưng đôi khi, ta gặp phải những người

whose senses seem to mingle together, allowing them to hear colors,

có giác quan lẫn lộn, cho phép họ nghe được màu sắc

or taste sounds.

hay nếm được âm thanh.

Until recently, the common understanding was that this phenomenon,

Đến gần đây, hiểu biết thông thường vẫn cho rằng hiện tượng liên kết giác quan,

called synesthesia,

là do sự liên hệ trực tiếp giữa các phần của não bộ

was a direct connection between the parts of the brain

responsible for sensory stimuli such as

chịu trách nhiệm kích thích cảm giác như

seeing the color yellow immediately upon hearing the tone of b flat.

lập tức nhìn thấy màu vàng khi nghe thấy tông Si thứ.

But newer studies have shown that synesthesia

Nhưng nghiên cứu mới cho thấy liên kết giác quan

is actually mediated through our understanding

là cầu nối trung gian giữa hiểu biết của ta

of the shapes, colors and sounds that our senses apprehend.

về hình dạng, màu sắc và âm thanh mà giác quan tiếp nhận.

In order for the cross-sensory experiences to occur,

Để trải nghiệm liên giác quan,

the higher level ideas and concepts that our minds associate

cần kích hoạt các ý tưởng, khái niệm ở mức độ cao hơn

with the sensory input must be activated.

trong liên kết giữa não bộ vào cảm giác.

For example, this shape can be seen as either the letter "s" or the number "5,"

Ví dụ, hình này có thể được nhìn thành chữ S hoặc số 5,

and synesthetes associate each with different colors or sounds

liên giác quan diễn giải và gắn chúng

vào những màu sắc và âm thanh khác nhau

based on how they interpret it

despite the purely visual stimulus remaining identical.

trong khi vẫn giữ nguyên các kích thích thị giác đơn thuần.

In another study, synesthetes created novel color associations

Trong một nghiên cứu khác, liên giác quan tạo ra các liên kết màu mới

for unfamiliar letters after learning what the letters were.

cho những ký tự xa lạ sau khi được dạy về chúng.

So because it relies on a connection between ideas and senses,

Vì dựa vào mối liên hệ giữa ý tưởng và giác quan,

this mental phenomenon underlying synesthesia

hiện tượng tâm thần này là nền tảng của liên giác quan

is known as ideasthesia.

được gọi là liên cảm giác quan - ý tưởng (ideasthesia).

Synesthesia only occurs in some people,

Liên giác quan chỉ xuất hiện ở vài người,

although it may be more common than previously thought.

dù nó có thể phổ biến hơn ta tưởng.

But ideasthesia itself is a fundamental part of our lives.

Nhưng liên cảm giác quan - ý tưởng là phần căn bản của đời sống.

Virtually all of us recognize the color red as warm and blue as cold.

Gần như tất cả chúng ta đều cảm thấy đỏ-ấm, xanh-lạnh.

Many would agree that bright colors, italic letters and thin lines

Nhiều người cho rằng màu tươi sáng, chữ in nghiêng, nét thanh mảnh

are high-pitched,

thuộc tông cao, trong khi màu đất thuộc tông trầm.

while earth tones are low-pitched.

And while many of these associations are acquired through cultural exposure,

Rất nhiều trong số các mối liên kết này có được nhờ tiếp xúc văn hóa,

others have been demonstrated even in infants and apes,

vài cái khác lại được thể hiện ở cả trẻ sơ sinh và vượn,

suggesting that at least some associations are inborn.

nghĩa là, ít nhất, một số trong đó là bẩm sinh.

When asked to choose between two possible names for these shapes,

Khi được yêu cầu chọn một trong hai tên để đặt cho hình,

people from entirely different cultural and language backgrounds

người từ các nền văn hóa và ngôn ngữ khác nhau

overwhelmingly agree that "kiki" is the spiky star,

đều đồng ý rằng "kiki" là ngôi sao mũi nhọn,

while "bouba" is the rounded blob,

còn "bouba" là viên tròn,

both because of the sounds themselves and the shapes our mouths make

dựa vào chính thanh âm của từ và khẩu hình miệng.

to produce them.

Điều này dẫn tới nhiều liên kết hơn thuộc mạng lưới ngữ nghĩa phong phú.

And this leads to even more associations

within a rich semantic network.

Kiki có nghĩa là lo lắng và thông minh,

Kiki is described as nervous and clever,

while bouba is perceived as lazy and slow.

còn bouba được hiểu là chậm chạp và lười biếng.

What all of this suggests is that our everyday experiences

Điều này gợi ý rằng trải nghiệm hàng ngày của ta

of colors, sounds and other stimuli do not live on separate sensory islands

về màu sắc, âm thanh, các kích thích khác không thuộc những vùng giác quan tách biệt

but are organized in a network of associations

mà được tổ chức trong một mạng lưới liên kết

similar to our language network.

tương tự như mạng lưới ngôn ngữ.

This is what enables us to understand metaphors

Chính điều này giúp ta hiểu được ẩn dụ

even though they make no logical sense,

ngay cả khi chúng vô lý,

such as the comparison of snow to a white blanket,

ví dụ, phép so sánh tuyết với tấm chăn trắng,

based on the shared sensations of softness and lightness.

dựa trên cảm giác chung về sự mềm mại và nhẹ nhàng.

Ideasthesia may even be crucial to art,

Liên kết cảm giác - ý tưởng là điều cốt yếu trong nghệ thuật,

which relies on a synthesis of the conceptual and the emotional.

vốn dựa vào sự tổng hợp của ý niệm và cảm xúc.

In great art, idea and aesthesia enhance each other,

Ở các tác phẩm vĩ đại, ý tưởng và cảm giác bổ trợ lẫn nhau,

whether it's song lyrics combining perfectly with a melody,

từ bài hát mà phần nhạc hòa hợp tuyệt vời với lời,

the thematic content of a painting

đến bức tranh mà nội dung chính

heightened by its use of colors and brushstrokes,

bật lên nhờ cách dùng màu sắc và đường nét,

or the well constructed plot of a novel

tiểu thuyết có cốt truyện chặt chẽ được truyền tải bằng câu văn trau chuốt.

conveyed through perfectly crafted sentences.

Most importantly, the network of associations formed by ideasethesia

Quan trọng nhất, mạng lưới những kết nối lập bởi ý tưởng cảm giác

may not only be similar to our linguistic network

không chỉ giống với mạng lưới ngôn ngữ của ta

but may, in fact, be an integral part of it.

mà còn có thể là một phần thiết yếu trong đó.

Rather than the traditional view,

Khác với quan điểm truyền thống,

rằng đầu tiên, giác quan nắm bắt màu sắc, hình dạng

where our senses first capture a collection of colors and shapes,

or some vibrations in the air,

hay rung động không khí,

and our mind then classifies them as a tree or a siren,

sau đó, não bộ phân loại chúng thành cây hay tiếng còi,

ideasthesia suggests that the two processes occur simultaneously.

Liên kết cảm giác - ý tưởng cho rằng hai quá trình này xảy ra cùng lúc.

Our sensory perceptions are shaped by our conceptual understanding of the world.

Nhận thức cảm giác được định hình bởi hiểu biết ý niệm của ta về thế giới,

and the two are so connected that one cannot exist without the other.

chúng gắn liền với nhau, cái này không thể tồn tại nếu thiếu cái kia.

If this model suggested by ideasthesia is accurate,

Nếu mô hình về ý tưởng cảm giác này là chính xác,

it may have major implications for some of the biggest

nó có thể tác động lớn đến những vấn đề

scientific and philosophical issues surrounding the study of mind.

khoa học và triết học quan trọng nhất trong nghiên cứu tâm thần.

Without a preexisting concept of self,

Không có khái niệm về bản thân từ trước,

Descartes would not have had an "I" to attribute the thinking to.

Descartes sẽ không thể gắn cái tôi với tư duy.

And without a preexisting network of interrelated and distinct concepts,

Không có mạng lưới khái niệm vừa tương quan vừa khác biệt,

our sensory experience of the world would be an undifferentiated mass

trải nghiệm cảm giác của ta về thế giới sẽ là một khối vô định

rather than the discrete objects we actually apprehend.

thay vì những vật thể riêng rẽ mà ta có thể thấu hiểu.

For science, the task is to find where this network lies,

Nhiệm vụ của khoa học là xác định mạng lưới này,

được tạo thành thế nào, tương tác ra sao với những kích thích bên ngoài.

how it is formed, and how it interacts with external stimuli.

For philosophy, the challenge is to rethink

Còn thử thách cho triết học là xác định liệu

what this new model of consciousness means for our understanding of our selves

mô hình mới này có ý nghĩa thế nào đối với hiểu biết của ta về bản thân

and our relation to the world around us.

và mối liên hệ của ta với thế giới xung quanh.