How to speak monkey: The language of cotton-top tamarins - Anne Savage

Çeviri: Büşra Ay Gözden geçirme: Berna Partal

Living with her family high above the ground

Yerden yüksekte ailesiyle yaşarken

in the northern tropical forests of Colombia,

Kolombiya'nın kuzey tropik ormanlarında

you will find Shakira,

Shakira'yı bulacaksınız,

a cotton-top tamarin with a penchant for conversation.

sohbete düşkün beyaz saçlı bir pembe maymun.

Say, "Hola!"

"Hola!" diyin.

Though you may not realize it,

Farketmeseniz de

this one pound monkey communicates

bu yarım kiloluk maymun

in a highly sophisticated language

ileri düzeyde bir dilde iletişim kuruyor

of 38 distinct calls

38 farklı çağrıyla

based on variations of chirps and whistles.

farklı cıvıltılar ve ıslıklara dayalı.

The response she just gave is

Biraz önce verdiği cevap

known as a "B chirp",

"B cıvıltısı" olarak biliniyor

a call often directed at humans.

genellikle insanlara yapılan bir çağrı.

To appreciate the complexities of Shakira's language,

Shakira'nın dilinin karmaşıklığının değerini anlamak için

let's learn a few chirps and whistles,

haydi birkaç cıvıltı ve ıslık öğrenelim

then examine how their combinations

sonra bunların nasıl bir araya geldiğini

form grammatically structured sequences.

ve gramere uygun diziler oluşturduğunu inceleyelim.

The chirp Shakira used to greet us

Shakira'nın bizi selamladığı cıvıltı

comes from a class of calls known as

tekli frekans ayarlı heceler olarak

single frequency modulated syllables.

bilinen bir çağrı sınıfından geliyor.

This class is made up of short duration calls, or chirps,

Bu sınıf kısa süreli çağrı ya da cıvıltı

and long duration calls, like screams and squeals.

ve uzun süreli çağrı, çığlık ve haykırışlardan geliyor.

Researchers have determined that there are eight

Araştırmacılar sekiz farklı türde cıvıltı

different types of chirps categorized by

olduğuna karar verdi; yukarı tonlar,

stem upsweep, duration, peak frequency, and frequency change.

süreç, tepe frekansı ve frekans değişimi kategorisine göre.

In addition, each chirp has its own unique meaning.

Buna ek olarak her cıvıltı kendi anlamını taşıyor.

For example, Shakira's "C chirp" is used

Mesela, Shakira'nın "C cıvıltısı"

when she is approaching food,

yiyeceğe yaklaştığında kullanılıyor,

where as her "D chirp" is only used

oysa "D cıvıltısı" sadece

when she has the food in hand.

elinde yiyecek varken kullanılıyor.

Single whistles also exhibit a unique intention with each call

Tekli ıslıklar da her bir çağrıyla özel niyeti ortaya koyuyor

and just as there are eight different chirps,

ve sekiz farklı cıvıltı olduğu gibi

there are five different whistles.

beş farklı da ıslık var.

Based on frequency modulation,

Frekans geçişine göre

single whistles are subdivided into four categories:

tekli ıslıklar dört alt kategoriye ayrılıyor:

squeaks, initially modulated whistles,

gıcırdama, önce geçişli ıslıklar,

terminally modulated whistles, and flat whistles.

sonda geçişli ıslıklar ve düz ıslıklar.

The language's quality of unique intention

Dilin eşsiz amaç niteliği

is wonderfully exemplified by the category

önce geçişli ıslıkları kategorisi

of initially modulated whistles.

ile mükemmelce örneklendirildi.

These whistles change based on the proximity

Islıklar Shakira'nın ailesinin diğer üyelerine

of Shakira to other members of her family.

yakınlığına dayalı olarak değişir.

If Shakira is greater than .6 meters from her family,

Eğer Shakira ailesinden altı metre yüksekteyse

she'll sound a large initally modulated whistle.

daha büyük önceden geçişli ıslık kullanacak

But if she's less than .6 meters from her family,

Ancak altı metreden daha az uzaktaysa

she'll sound a small initially modulated whistle.

daha küçük baştan geçişli ıslık kullanacak.

Now that we've learned a few chirps and whistles,

Birkaç cıvıltı ve ıslık öğrendiğimize göre

Shakira wants to show off by taking you

Shakira sizi hayatında bir günde

through a quick day in her life with these calls.

küçük bir tura çıkarıp hava atmak istiyor.

While heading towards a feeding tree for her first meal of the day,

Günün ilk öğünü için yiyecek ağacına doğru giderken

she says, (monkey noise),

diyor ki, (maymun sesi),

a call most often used in relaxed investigations.

genellikle rahat gezintilerde kullanılan bir çağrı.

However, suddenly she spots the shadow of a hawk.

Ancak, aniden bir şahin gölgesini fark ediyor.

"E chirp" for alarm.

"E cıvıltısı" alarm için.

This call alerts her family to the presence of this predator,

Bu çağrı, ailesini bir avcının varlığına dair uyarıyor

and Shakira jumps to the safety of an inner branch.

ve Shakira daha içteki bir dalda güvene zıplıyor.

The coast seems clear,

Tehlike yok gibi,

so Shakira makes her way towards her dad.

Shakira da babasına doğru ilerliyor.

Wait, wait. Who is that?

Bekle, bekle. O da kim?

Ah, it's her younger brother, Carlos.

Ah, bu küçük kardeşi, Carlos.

Cotton-top tamarins often squeal during play wrestling.

Beyaz saçlı pembe maymunlar genellikle oyun içinde haykırır.

Uh-oh. He's playing a little too roughly, and Shakira screams,

Uh-oh. Biraz sert oynuyor ve Shakira bağırıyor,

alerting her parents to help her.

ebeveynlerini ona yardım etmesi için uyararak.

Her dad makes his way towards the ball of rolling fur

Babası dönen tüy yumağına doğru geliyor

and her brother stops.

ve kardeşi duruyor.

Shakira shakes herself

Shakira kendini sallıyor

and scratches herself to get the hair on her head

ve kafasındaki saçı yeniden yerine koymak

back in place.

için uzanıyor.

Then Shakira spots another group of unfamiliar tamarins

Sonra Shakira başka bir grup tanımadık maymunlar fark ediyor

and hears their normal long call.

ve onların normal uzunluktaki çağrılarını duyuyor.

She turns to her family. (Monkey noise)

Ailesine dönüyor. (Maymun sesi)

Did you catch that? First there was a chirp, then a whistle.

Yakaladınız mı? Önce bir cıvıltı vardı sonra ıslık.

This is what's known as a combination vocalization,

Bu seslendirme karışımı olarak bilinen

a phrase that contains both a chirp and a whistle.

bir söz takımı cıvıltı ve ıslıklı.

These are two calls strung together to convey a message.

Bu bir mesaj içeren dizili iki çağrı.

The combination of these two elements

Bu iki unsurun birleşimi

alerts her family to the presence of another group,

aileyi başka bir grupla ilgili uyarır,

the "F chirp", and the distance they are away,

"F cıvıltısı" ve uzakta oldukları mesafe,

the normal long call whistle.

normal uzunlukta çağrı ıslığı.

In other words, Shakira just said a sentence.

Başka deyişle, Shakira bir cümle kurdu.

Her simple demonstration is just the tip of the iceberg.

Basit gösterisi buz dağının sadece görünen kısmıydı.

She's got trills, chatters, multiple whistle calls,

Şakıyor, cıvıldıyor, çoklu ıslık çalıyor,

more combination vocalizations, even twitters.

daha fazla ses birleştiriyor; hatta kıkırdıyor.

Yet sadly enough, we may not get to hear

Yine de maalesef, söyleyeceği her şeyi

everything she has to say.

duyamayabiliriz.

Mixed in with chirping sonatas from high above

Yükseklerden cıvıldayan sonatlarla karışık

is the constant thud of a machete chopping trees.

bu sürekli tak sesi ağaçları kesen palanın

Shakira's habitat in Colombia is being cut down,

Shakira'nın Kolombiya'daki yaşam alanı

piece by piece,

parça parça kesiliyor

and if we don't work to protect

ve eğer korumaya çalışmazsak

the critically endangered cotton-top tamarin,

nesli tükenmekte olan beyaz saçlı pembe maymun

it will become extinct in our lifetime.

yaşam süremiz içerisinde yok olacak.

If the chirp from one tamarin to the next

Eğer bir pembe maymundan diğerine cıvıltı

has proven to be more than just idle chit chat,

anlamsız bir konuşmadan öteyse

imagine what else we have left to discover.

hayal edin daha neler keşfedebiliriz.

Imagine what else Shakira can tell us.

Hayal edin Shakira bize neler söyleyebilir.