Why doesn’t anything stick to Teflon? - Ashwini Bharathula

Dlaczego do teflonu nic się nie przykleja? - Ashwini Bharathula

Tłumaczenie: Ola Królikowska Korekta: Magda Komorowska

Nothing stuck to Mafia boss John Gotti

Nic nie przyklejało się do szefa mafii Johna Gottiego,

who evaded justice for years by bribing and threatening jurors and witnesses.

który przez lata unikał sprawiedliwości,

przekupując i zastraszając sędziów i świadków.

That earned him the name the Teflon Don

W efekcie zyskał przydomek "Teflonowy Don",

after one of the slipperiest materials on Earth.

a teflon jest jednym z najbardziej śliskich materiałów na Ziemi.

Teflon was in the spacesuits the Apollo crew wore for the moon landing,

Znajdował w skafandrach załogi Apollo, gdy ta lądowała na Księżycu,

in pipes and valves used in the Manhattan Project,

w rurach i zaworach użytych w projekcie budowy bomby atomowej "Manhattan".

and maybe in your kitchen as the nonstick coating on frying pans and cookie sheets.

W kuchni służy jako antypoślizgowa powłoka patelni i blach do pieczenia.

So what is this slippery solid, and why doesn't anything stick to it?

Czym jest ten śliski materiał i dlaczego nic się do niego nie przykleja?

Teflon is a brand name for polytetrafluoroethylene,

Teflon to nazwa handlowa politetrafluoroetylenu,

or PTFE.

czyli PTFE.

It was stumbled upon accidentally in 1938 by a 27-year-old American chemist

Został wynaleziony przypadkiem w 1938 roku przez 27-letniego amerykańskiego chemika

named Roy Plunkett

Roya Plunketta

while he was trying to develop a non-toxic refrigerant fluid for DuPont,

w trakcie prac nad nietoksycznym płynem chłodzącym

a chemicals company.

dla koncernu chemicznego DuPont.

The strange, white substance that formed inside his lab canister

Dziwna biała substancja powstała w zbiorniku laboratoryjnym

was chemically inert,

i była chemicznie obojętna,

meaning it wouldn't react with other substances.

czyli nie wchodziła w reakcje z innymi substancjami.

It also had an extremely low coefficient of friction,

Miała również wyjątkowo niski współczynnik tarcia,

making other materials slide right off it.

sprawiając, że inne materiały od razu się z niej ześlizgiwały.

Teflon's properties make it perfect when you need something slippery,

Teflon był idealny dla każdego, kto potrzebował czegoś śliskiego,

chemical resistant,

odpornego chemicznie

or waterproof,

albo wodoodpornego,

which means it has a lot of applications.

czyli mającego wiele zastosowań.

It can be found all over the place,

Dziś teflon można znaleźć wszędzie,

as a coating on raincoats,

w płaszczach przeciwdeszczowych,

industrial ball bearings,

łożyskach kulkowych,

artificial joints,

sztucznych stawach,

circuit boards,

płytkach drukowanych,

and even the Rocky Mountains-themed roof of the Denver International Airport.

a nawet na dachu lotniska w Denver podobnego do Gór Skalistych.

The incredible properties of PTFE come from its molecular structure.

Niezwykłe właściwości PTFE wynikają z jego budowy molekularnej.

It's a polymer,

To polimer

meaning it's made of long chains of repeating units of atoms strung together.

składający się z długich łańcuchów powtarzających się atomów.

A PTFE chain has a backbone of carbon atoms,

Łańcuch PTFE ma główną nić złożoną z atomów węgla,

each of which is attached to two fluorines.

z których każdy jest połączony z dwoma atomami fluoru.

The fluorine atoms surround the carbon like armor,

Atomy fluoru otaczają węgiel jak zbroja,

spiraling around the chain,

spiralnie okręcając łańcuch,

and the bond between carbon and fluorine is incredibly tight.

a wiązanie między węglem i fluorem jest wyjątkowo silne.

Like a couple that ignores everyone except each other,

Niczym para ignorująca wszystkich z wyjątkiem siebie

carbon and fluorine interact so strongly

węgiel i fluor są związane tak mocno,

that the normal, intermolecular forces that help substances stick to each other

że zwykłe siły międzycząsteczkowe, pomagające substancjom się łączyć,

don't stand a chance.

nie mają żadnych szans.

Even the famously adhesive feet of geckos usually can't get a grip.

Nawet słynne czepliwe nogi gekonów nie mogą przyczepić się do teflonu.

But wait!

Ale moment!

If PTFE doesn't stick to anything,

Skoro PTFE do niczego się nie przykleja,

how can it be so firmly attached to something like a pan?

to jak może być tak solidnie przymocowany do czegoś takiego jak patelnia?

One method involves sandblasting the pan

Jedną z metod jest piaskowanie

or etching it with chemicals to make it rough.

lub trawienie chemikaliami w celu uzyskania szorstkości materiału.

Then, a special primer is applied, which acts like glue.

Później nakłada się specjalny podkład, który działa jak klej.

Its exact composition is a trade secret guarded by each manufacturer.

Jego dokładny skład to tajemnica handlowa strzeżona przez każdego producenta.

The pan is sprayed with liquid PTFE

Patelnię pokrywa się ciekłym PTFE

and heated to around 800 degrees Fahrenheit.

i ogrzewa do około 427 stopni Celsjusza.

The layers then solidify into a smooth, slick coating.

Dzięki temu warstwy twardnieją, tworząc gładką, śliską powłokę.

When you later cook eggs in this PTFE-coated pan,

W trakcie smażenia jajek na patelni pokrytej PTFE

the extra tight carbon-fluorine bonds

bardzo mocne wiązania węgla i fluoru

just ignore the water and fat and protein molecules in the eggs.

ignorują cząsteczki wody, tłuszcz i białka występujące w jajkach.

Without those interactions,

Bez tych oddziaływań

the food just slides around without sticking.

jedzenie się ślizga, nie przyklejając się do powierzchni.

You might wonder if it's safe to cook in a PTFE-coated pan.

Pewnie zastanawiacie się, czy smażenie na patelni z PTFE jest bezpieczne.

The answer is yes, if you're careful.

Odpowiedź brzmi tak, jeśli jest się ostrożnym.

PTFE is stable at moderate temperatures, like you'd use to cook eggs or fish,

PTFE jest stabilny w umiarkowanej temperaturze, jak przy smażeniu jajek,

but above 500 degrees Fahrenheit, it starts to degrade,

jednak powyżej 260 stopni Celsjusza zaczyna się rozkładać,

and heating it further releases fumes that can make you feel sick.

a dalsze podgrzewanie uwalnia opary powodujące złe samopoczucie.

An empty pan can reach 500 degrees fast over high heat,

Pusta patelnia na dużym ogniu bardzo szybko osiąga 260 stopni,

but most kitchens are ventilated well enough to dissipate the fumes.

ale w większości kuchni jest wentylacja wywiewająca opary.

People used to also think that accidentally consuming PTFE

Kiedyś sądzono, że przypadkowe zjedzenie PTFE,

that flaked off a scratched pan was bad for you,

który złuszczył się na zarysowanej patelni, jest szkodliwe,

but the current consensus is that it's harmless.

ale obecne badania pokazują, że to nieprawda.

Because PTFE doesn't interact with other chemicals very well,

Ponieważ PTFE niechętnie reaguje z innymi związkami chemicznymi,

it isn't thought to break down inside your body.

raczej nie rozkłada się wewnątrz organizmu.

Whether it's safe to manufacture Teflon is another story.

To, czy produkcja teflonu jest bezpieczna, to już inna sprawa.

DuPont and its spin-off company Chemours

Koncern DuPont i pokrewna spółka Chemours

now face lawsuits worth millions of dollars.

zmagają się z pozwami sądowymi o miliony dolarów.

They've been accused of polluting the environment for decades

Oskarża się je o wieloletnie zanieczyszczanie środowiska

and exposing employees and local communities

i narażanie pracowników i okolicznych społeczności

to health risks associated with a toxic chemical called PFOA.

na utratę zdrowia w wyniku kontaktu z toksyczną substancją PFOA,

That chemical was involved in manufacturing Teflon.

którą wykorzystuje się przy produkcji teflonu.

As for John Gotti,

Jeśli chodzi o Johna Gottiego,

in 1992, the Mob boss was finally convicted of five counts of murder,

to w 1992 roku został ostatecznie skazany za pięć morderstw,

among other charges.

nie licząc innych oskarżeń.

That prompted the head of the FBI office in New York City to announce,

To wtedy szef FBI w Nowym Jorku ogłosił,

"The Teflon is gone.

że teflonu już nie ma,

The don is covered in Velcro, and all the charges stuck."

że jest pokryty rzepem, do którego przyczepiły się oskarżenia.