How Magellan circumnavigated the globe - Ewandro Magalhaes

Tłumaczenie: Ola Królikowska Korekta: Rysia Wand

On September 6, 1522,

6 września 1522 roku

the "Victoria" sailed into harbor in southern Spain.

statek "Victoria" dobił do portu na południu Hiszpanii.

The battered vessel and its 18 sailors were all that remained

Z całej floty, która wypłynęła trzy lata wcześniej,

of a fleet that had departed three years before.

zostało tylko 18 marynarzy i zdezelowany statek.

Yet her voyage was considered a success

Mimo to wyprawę uznano za sukces,

for the "Victoria" had achieved something unprecedented:

bo "Victoria" dokonała niemożliwego.

the first circumnavigation of the globe.

Jako pierwsza opłynęła Ziemię.

But this story really begins in 1494,

Historia zaczyna się w 1494 roku,

two years after Columbus's voyage on behalf of Spain.

dwa lata po wyprawie Kolumba pod hiszpańską banderą.

Columbus's discovery had prompted the Catholic Spanish rulers

Odkrycie Kolumba spowodowało, że katoliccy władcy Hiszpanii

to turn to the Pope to preempt any claims by Portugal to the new lands.

poprosili papieża o odrzucenie roszczeń Portugalii do nowych lądów.

The Pope resolved this dispute by drawing an imaginary line on the world map.

Papież rozwiązał spór, kreśląc na mapie świata linię.

Hiszpania otrzymała prawo do terytoriów na zachód,

Spain had the right to claim territories west of the divide,

and Portugal to the east.

a Portugalia na wschód od linii.

Spain and Portugal, the two major seafaring super powers at the time,

Hiszpania i Portugalia, dwie największe potęgi morskie epoki,

agreed to these terms in what came to be called the Treaty of Tordesillas.

zgodziły się na warunki znane dziś jako Traktat z Tordesillas.

At the time, these nations had their eyes on the same prize:

W tamtym czasie oba kraje dążyły do tego samego,

trade routes to the Spice Islands in today's Indonesia.

uzyskania drogi handlowej do Wysp Korzennych

w dzisiejszej Indonezji.

The spices found there,

Znalezione tam zioła,

wykorzystywane jako przyprawy,

which were used as seasonings,

food preservatives,

środki konserwujące żywność

and aphrodisiacs,

i afrodyzjaki,

were worth many times their weight in gold.

były warte o wiele więcej niż złoto o tej samej wadze.

But because of Portugal's control over eastern sea routes,

Ale ponieważ Portugalia kontrolowała wschodnie drogi handlowe,

Spain's only viable option was to sail west.

Hiszpanie musieli popłynąć na zachód.

So when a Portuguese defector named Ferdinand Magellan

Kiedy portugalski zbieg Ferdynand Magellan

claimed that a westward route to the Spice Islands existed,

ogłosił, że istnieje zachodnia droga do Wysp Korzennych,

King Charles made him captain of a Spanish armada,

król Karol mianował go kapitanem hiszpańskiej Armady,

and gave him all the resources he would need.

zapewniając wszystkie potrzebne środki.

Along with a share in the voyage's profits,

Prócz obietnicy otrzymania części zysków z wyprawy,

he granted Magellan five ships and about 260 men.

Magellan dostał pięć statków i załogę około 260 mężczyzn.

The crew included a young slave named Enrique,

Znaleźli się w niej młody niewolnik Enrique,

captured by Magellan on a previous journey to Malacca,

złapany przez Magellana podczas poprzedniej wyprawy do Malakki,

and Antonio Pigafetta,

i Antonio Pigafetta,

a Venetian nobleman seeking adventure.

wenecki szlachcic żądny przygód.

On September 20, 1519, the fleet weighed anchor

20 września 1519 roku flota podniosła kotwicę

and headed southwest.

i popłynęła na południowy zachód.

After making landfall in what is now Brazil,

Po dotarciu do terenów znanych dziś jako Brazylia

it proceeded along the coast, exploring any water way leading inland.

flota zaczęła posuwać się wzdłuż wybrzeża, szukając drogi w głąb lądu.

They were looking for the fabled passage linking east and west.

Chciała odkryć legendarne przejście łączące wschód i zachód.

As the weather worsened,

Kiedy pogoda się pogorszyła,

the Spaniards resentment at having a Portuguese captain escalated.

wzrosła niechęć Hiszpanów do portugalskiego kapitana.

A full-blown mutiny soon erupted,

Na pokładzie wybuchł bunt,

which Magellan crushed with unspeakable cruelty.

który Magellan brutalnie stłumił.

But his problems were only just beginning.

Ale to był dopiero początek jego kłopotów.

During a reconnaissance mission, the "Santiago" was wrecked by a storm.

Podczas misji zwiadowczej "Santiago" został zniszczony przez sztorm.

Then while exploring a narrow waterway,

Potem w trakcie badań wąskiego przesmyku

the captain of the "San Antonio" took the first opportunity to slip away

kapitan "San Antonio" przy pierwszej okazji wymknął się

and sail back home.

i popłynął z powrotem do domu.

Magellan pressed forward,

Magellan ruszył dalej

and on October 21, he started exploring a navigable sea way.

i 21 października zaczął badać nową drogę morską.

27 freezing days later,

Po 27 mroźnych dniach

the three remaining ships emerged from what we now call

trzy pozostałe statki wypłynęły z cieśniny znanej dziś jako Cieśnina Magellana

the Strait of Magellan into the Mar Pacifico.

na Pacyfik.

The fleet never expected the new ocean to be so vast.

Nikt się nie spodziewał, że ocean będzie tak wielki.

After 98 days at sea, dozens of sailors had succumbed to scurvy and famine.

W ciągu 98 dni na morzu

marynarzy zdziesiątkował głód lub szkorbut.

When they finally reached land again,

Kiedy w końcu flota dobiła do lądu,

Enrique, the young slave, proved able to communicate with the natives.

Enrique, młody niewolnik, nawiązał z tubylcami kontakt.

Their goal couldn't be far.

Cel floty wciąż był bardzo daleko.

Sailing further west, Magellan was warmly received by Rajah Humabon of Cebu.

Dalej na zachód Magellana ciepło przywitał radża Humabon z wysp Cebu.

So when the ruler asked him to help subdue

Kiedy władca poprosił go o pomoc w ujarzmieniu

and convert the rebellious chief of Mactan,

i konwersji zbuntowanego przywódcy Mactanu,

the captain readily agreed.

kapitan chętnie się zgodził.

The adventure would be his last.

Ta przygoda okazała się jego ostatnią.

Overconfident and severely outnumbered, Magellan's force was overwhelmed,

Siły wroga miały przewagę liczebną nad zbyt pewnym siebie wojskiem Magellana.

and the native's bamboo spears ended the captain's life.

Bambusowe dzidy tubylców zakończyły życie kapitana.

Ale podróż trzeba było kontynuować.

Yet the voyage had to continue.

Magellan's will specified that Enrique should be freed,

Zgodnie z ostatnią wolą Magellana Enrique miał zostać wyzwolony,

but the expedition still needed an interpreter.

ale ekspedycja wciąż potrzebowała tłumacza.

With his freedom at stake,

Podobno Enrique,

Enrique is believed to have plotted with the Rajah

którego wolność była zagrożona, zaczął spiskować z radżą,

to have about 30 of the Spaniards killed at a feast on the beach.

w wyniku czego podczas uczty na brzegu zabito 30 Hiszpanów.

Enrique was never heard from again,

Nie wiadomo, co się stało z Enrique,

but if he ever made it back to Malacca,

ale jeśli udało mu się wrócić do Malakki,

he may have been the first person to actually circumnavigate the globe.

mógł być pierwszą osobą, która opłynęła Ziemię.

Meanwhile, the survivors burned the Concepcion

W tym czasie ocaleni marynarze spalili "Concepcion"

and proceeded onward.

i ruszyli dalej.

They finally reached the Spice Islands in November of 1521

W listopadzie 1521 roku dopłynęli do Wysp Korzennych

and loaded up on precious cargo.

i załadowali na pokład cenny ładunek.

But they still had to return to Spain.

Teraz musieli wrócić do Hiszpanii.

The "Trinidad" sank shortly after being captured by the Portuguese.

"Trinidad" zatonął krótko po pojmaniu przez Portugalczyków.

The "Victoria" continued west, piloted by Juan Sebastián Elcano,

"Victoria" kontynuowała rejs pod dowództwem Juana Sebastiána Elcaño,

one of the pardoned mutineers.

jednego z ułaskawionych buntowników.

Against all odds, the small vessel made it back to Spain

Na przekór wszystkiemu mały żaglowiec dopłynął do Hiszpanii

with a full cargo of cloves and cinnamon,

z ładunkiem pełnym goździków i cynamonu.

enough to cover the expedition and turn a profit.

To pozwoliło pokryć koszta ekspedycji i przynieść korzyści finansowe.

An obsessive chronicler,

Skrupulatny kronikarz Pigafetta

Pigafetta described the lands and people they encountered.

opisał odkryte tereny i spotkanych ludzi.

With the help of a humble slave,

Dzięki skromnemu niewolnikowi

he also compiled the world's first phrase book

opracował też pierwsze na świecie rozmówki

of native languages.

w językach tubylców.

His journal is the reason we can tell this story.

To dzięki jego dziennikowi możemy opowiedzieć tę historię.

Magellan's legacy lingers.

Dziedzictwo Magellana trwa.

He had galaxies and space programs named after him.

Jego imię noszą galaktyki i programy kosmiczne.

Elcano, too, was celebrated in Spain

W Hiszpanii doceniono też Elcaño.

with a coat of arms and his face on currency and stamps.

Nadano mu herb, a jego wizerunek znalazł się na banknotach i znaczkach.

Ci, których połączył los,

United by fate, the survivors

ocaleni i setki tych, którzy zginęli,

and the hundreds who sacrificed their lives

challenged conventional wisdom

rzucili wyzwanie swoim czasom,

and completed a historic journey once thought impossible.

kończąc historyczną podróż uważaną dotąd za niemożliwą.