How Magellan circumnavigated the globe - Ewandro Magalhaes

Թե ինչպես Մագելանը կատարեց իր շուրջերկրյա ճանապարհորդությունը - Էվանդրո Մագալյաես

Translator: Իրինա Սուքիասյան Reviewer: Kristine Sargsyan

On September 6, 1522,

1522 թ․ սեպտեմբերի 6-ին

the "Victoria" sailed into harbor in southern Spain.

«Վիկտորիա» նավը մտավ Իսպանիայի նավահանգիստ։

The battered vessel and its 18 sailors were all that remained

Ջախջախված նավն ու 18 նավաստիները այն ամենն էր,

of a fleet that had departed three years before.

ինչ մնացել էր շարժակազմից, որ մեկնել էր 3 տարի առաջ։

Yet her voyage was considered a success

Այնուամենայնիվ, ճանապարհորդությունը պսակվել էր հաջողությամբ,

for the "Victoria" had achieved something unprecedented:

որովհետև «Վիկտորիա»-ի նվաճումն աննախադեպ էր․

the first circumnavigation of the globe.

դա առաջին շուրջերկրյա ճանապարհորդությունն էր։

But this story really begins in 1494,

Բայց այս պատմությունն իրականում սկիզբ է առնում 1494 թ․՝

two years after Columbus's voyage on behalf of Spain.

Կոլումբոսի՝ Իսպանիայի անունից կատարած ճանապարհորդությունից 2 տարի անց։

Columbus's discovery had prompted the Catholic Spanish rulers

Կոլումբոսի հայտնագործությունը կաթոլիկ Իսպանիայի ղեկավարներին դրդել էր

to turn to the Pope to preempt any claims by Portugal to the new lands.

դիմել Պապին՝ կանխելու նոր հողերի նկատմամբ Պորտուգալիայի ձգտումները։

The Pope resolved this dispute by drawing an imaginary line on the world map.

Պապն այս վեճը հարթեց աշխարհի քարտեզի վրա երևակայական մի գիծ գծելով։

Spain had the right to claim territories west of the divide,

Իսպանիան իրավունք ուներ պահանջելու բաժանված տարածքի արևմտյան մասը,

and Portugal to the east.

իսկ Պորտուգալիան՝ արևելյան։

Spain and Portugal, the two major seafaring super powers at the time,

Իսպանիան և Պորտուգալիան՝ ժամանակի նավագնացության առաջատար կենտրոնները,

agreed to these terms in what came to be called the Treaty of Tordesillas.

համաձայնեցին այս պայմաններին, ինչն էլ հետագայում կոչվեց Տորդեսիլիայի պայմանագիր։

At the time, these nations had their eyes on the same prize:

Այդ ընթացքում այս ազգերն աչք ունեին միևնույն բանի վրա․

trade routes to the Spice Islands in today's Indonesia.

առևտրային ուղիներ դեպի Համեմունքի կղզիներ՝ ներկայիս Ինդոնեզիա։

The spices found there,

Այնտեղ հայտնաբերված համեմունքները,

which were used as seasonings,

որոնք օգտագործվում էին որպես բուրմունքներ,

food preservatives,

սննդային կոնսերվանտներ

and aphrodisiacs,

և ափրոդիզիակներ,

were worth many times their weight in gold.

մի քանի անգամ գերազանցում էին նույն զանգվածով ոսկու արժեքը։

But because of Portugal's control over eastern sea routes,

Սակայն արևելյան ուղիների վրա Պորտուգալիայի գերիշխանության պատճառով

Spain's only viable option was to sail west.

Իսպանիայի միակ կենսունակ տարբերակը դեպի արևմուտք ճանապարհորդելն էր։

So when a Portuguese defector named Ferdinand Magellan

Ուստի, երբ Ֆերդինանտ Մագելան անունով պորտուգալացի դասալիքը

claimed that a westward route to the Spice Islands existed,

հայտարարեց, որ կա դեպի Համեմունքների կղզի տանող արևմտյան ուղի,

King Charles made him captain of a Spanish armada,

Չարլզ Արքան նրան դարձրեց իսպանական նավատորմի կապիտան

and gave him all the resources he would need.

և մատակարարեց անհրաժեշտ բոլոր ռեսուրսներով։

Along with a share in the voyage's profits,

Ճանապարհորդության եկամուտների մի մասից զատ

he granted Magellan five ships and about 260 men.

նա Մագելանին նվիրեց 5 նավ և մոտ 260 մարդ։

The crew included a young slave named Enrique,

Անձնակազմի մեջ էր նաև Էնրիկե անունով մի երիտասարդ ստրուկ,

captured by Magellan on a previous journey to Malacca,

որին բերել էր Մագելանը դեպի Մալակկա կատարած իր նախորդ ճանապարհորդության ժամանակ,

and Antonio Pigafetta,

և Անտոնիո Պիգաֆետտան՝

a Venetian nobleman seeking adventure.

վենետիկցի արկածախնդիր մի ազնվական։

On September 20, 1519, the fleet weighed anchor

1519 թ․ սեպտեմբերի 20-ին շարժակազմը խարիսխ գցեց

and headed southwest.

հարավ-արևմուտքում։

After making landfall in what is now Brazil,

Ներկայիս Բրազիլիայի տարածքում նավաբեկությունից հետո

it proceeded along the coast, exploring any water way leading inland.

նավը շարունակեց ընթանալ ծովեզերքով՝ ուսումնասիրելով դեպի ցամաք տանող ամեն մի ջրային ուղի։

They were looking for the fabled passage linking east and west.

Նրանք փնտրում էին միջանցք, որ կմիացներ արևելքն ու արևմուտքը։

As the weather worsened,

Եղանակի վատանալու հետ

the Spaniards resentment at having a Portuguese captain escalated.

իսպանացիների միջև ծավալվեց վեճ պորտուգալացի կապիտան ունենալու շուրջ։

A full-blown mutiny soon erupted,

Շուտով խռովությունը մեծ թափ ստացավ,

which Magellan crushed with unspeakable cruelty.

ինչին Մագելանը պատասխանեց անասելի դաժանությամբ։

But his problems were only just beginning.

Բայց սա դեռ խնդիրների սկիզբն էր։

During a reconnaissance mission, the "Santiago" was wrecked by a storm.

Հետախուզական առաքելության ժամանակ «Սանտիագո»-ն ջախջախվեց փոթորկից։

Then while exploring a narrow waterway,

Իսկ հետո մի նեղ ջրանցքի հետազոտման ժամանակ

the captain of the "San Antonio" took the first opportunity to slip away

«Սան Անտոնիո»-ի կապիտանը փախուստի դիմեց առաջին իսկ հնարավորության դեպքում

and sail back home.

և նավով վերադարձավ տուն։

Magellan pressed forward,

Մագելանը շարժվեց առաջ

and on October 21, he started exploring a navigable sea way.

և հոկտեմբերի 21-ին սկսեց մի նավարկելի ծովային ուղու հետազոտությունը։

27 freezing days later,

27 ցրտաշունչ օրերից հետո

the three remaining ships emerged from what we now call

մնացած երեք նավերը ներկայիս

the Strait of Magellan into the Mar Pacifico.

Մագելանի նեղուցից դուրս եկան Խաղաղ օվկիանոս։

The fleet never expected the new ocean to be so vast.

Շարժակազմը չէր կարող պատկերացնել, որ նոր օվկիանոսն այսքան հսկայական է։

After 98 days at sea, dozens of sailors had succumbed to scurvy and famine.

98 օր ծովում մնացած տասնյակ նավաստիները չդիմացան լնդախտին և սովին։

When they finally reached land again,

Երբ նրանք նորից հասան ցամաքին,

Enrique, the young slave, proved able to communicate with the natives.

Էնրիկեն՝ երիտասարդ ստրուկը, կարողացավ հասկանալ տեղաբնիկների լեզուն։

Their goal couldn't be far.

Հեռավոր նպատակներ կազմել նրանք չէին կարող։

Sailing further west, Magellan was warmly received by Rajah Humabon of Cebu.

Շարունակելով շարժվել դեպի արևմուտք՝ Մագելանը ջերմ ընդունելության արժանացավ Սեբուի Ռաջա Հումաբոնի կողմից։

So when the ruler asked him to help subdue

Ուստի, երբ կառավարիչը խնդրեց նրան օգնել՝ զսպելու

and convert the rebellious chief of Mactan,

և փոփոխելու աբստամբ առաջնորդ Մակտանի վերաբերմունքը,

the captain readily agreed.

կապիտանը հայտնեց իր պատրաստակամությունը։

The adventure would be his last.

Սա լինելու էր իր վերջին արկածը։

Overconfident and severely outnumbered, Magellan's force was overwhelmed,

Չափից առավել ինքնավստահ և թվային գերակշռություն ունեցող զորքը կոտորեց Մագելանի զորքը,

and the native's bamboo spears ended the captain's life.

իսկ կապիտանը զոհվեց տեղաբնիկների բամբուկե նիզակից։

Yet the voyage had to continue.

Այնուամենայնիվ, ճանապարհորդությունը պիտի շարունակվեր։

Magellan's will specified that Enrique should be freed,

Մագելանի կամքի համաձայն՝ Էնրիկեն պիտի ազատ արձակվեր,

but the expedition still needed an interpreter.

բայց արշավախմբին թարգմանիչը դեռ պետք էր։

With his freedom at stake,

Խաղասեղանին ունենալով իր ազատությունը՝

Enrique is believed to have plotted with the Rajah

Էնրիկեն, հավանաբար, Ռաջայի հետ դավադրություն էր կազմակերպել

to have about 30 of the Spaniards killed at a feast on the beach.

30 իսպանացիների դեմ՝ սպանելով նրանց ծովափնյա խնջույքի ժամանակ։

Enrique was never heard from again,

Էնրիկեի մասին այլևս երբեք ոչ ոք չլսեց,

but if he ever made it back to Malacca,

բայց եթե նա երբևէ եկած լիներ Մալակա,

he may have been the first person to actually circumnavigate the globe.

նա, հավանաբար, կլիներ առաջին շուրջերկրյա ճանապարհորդը։

Meanwhile, the survivors burned the Concepcion

Այդ ընթացքում ողջ մնացածները այրեցին Կոնցեպցիոնը

and proceeded onward.

և շարժվեցին առաջ։

They finally reached the Spice Islands in November of 1521

Ի վերջո, նրանք Համեմունքի կղզի հասան 1521 թ․ նոյեմբերին

and loaded up on precious cargo.

և բեռնվեցին թանկարժեք ապրանքով։

But they still had to return to Spain.

Բայց նրանք դեռ Իսպանիա պիտի վերադառնային։

The "Trinidad" sank shortly after being captured by the Portuguese.

«Տրինիդադ»-ը խորտակվեց Պորտուգալիայի կողմից առգրավվելուց կարճ ժամանակ անց։

The "Victoria" continued west, piloted by Juan Sebastián Elcano,

«Վիկտորիա»-ն շարժվեց դեպի արևմուտք, իսկ կապիտանը Յուան Սեբաստիան Էլկանոն էր՝

one of the pardoned mutineers.

ներում ստացած խռովարարներից մեկը։

Against all odds, the small vessel made it back to Spain

Ի հեճուկս բոլոր խոչընդոտների՝ փոքրիկ նավը կարողացավ վերադառնալ Իսպանիա՝

with a full cargo of cloves and cinnamon,

մեխակի և դարչինի մեծ պաշարներով,

enough to cover the expedition and turn a profit.

որ բավարար էին արշավախմբի ծախսերը հոգալու և հավելյալ եկամուտ ստանալու համար։

An obsessive chronicler,

Առաջատար ժամանակագիր

Pigafetta described the lands and people they encountered.

Պիգաֆետտան նկարագրեց տարածքներն ու մարդկանց, որոնց նրանք հանդիպել էին։

With the help of a humble slave,

Հնազանդ ստրուկի օգնությամբ

he also compiled the world's first phrase book

նա նաև կազմեց աշխարհում առաջին արտահայտությունների գրքույկը

of native languages.

տեղական լեզուների։

His journal is the reason we can tell this story.

Նրա գրքույկը հիմք է այս պատմությունը պատմելու համար։

Magellan's legacy lingers.

Մագելանի թողած ժառանգությունը մնայուն է։

He had galaxies and space programs named after him.

Նրա անունով կան գալակտիկաներ և արբանյակներ տիեզերքում։

Elcano, too, was celebrated in Spain

Էլկանոյին նույնպես Իպանիայում փառաբանեցին

with a coat of arms and his face on currency and stamps.

նրա պատկերով զինանշանի, թղթադրամների ու դրոշմանիշների ստեղծմամբ։

United by fate, the survivors

Մեկ հավատի շուրջ համախմբված նավաստիները

and the hundreds who sacrificed their lives

և իրենց կյանքը զոհաբերած հարյուրավոր մարդիկ

challenged conventional wisdom

մարտահրավեր նետեցին պայմանական իմաստնությանն ու

and completed a historic journey once thought impossible.

ավարտին հասցրին պատմական ճանապարհորդությունը, որը ժամանակին անհնար էր թվում։