Corruption, wealth and beauty: The history of the Venetian gondola - Laura Morelli

Korupcja, bogactwo i piękno: historia weneckiej gondoli - Laura Morelli

Tłumaczenie: Ola Królikowska Korekta: Rysia Wand

If I say, "Venice," do you imagine yourself gliding down the Grand Canal,

Czy słysząc "Wenecja", wyobrażacie sobie rejs po Canal Grande,

serenaded by a gondolier?

przy wtórze serenady gondoliera?

There's no doubt that the gondola is a symbol of Venice, Italy,

Bez wątpienia gondola jest symbolem Wenecji.

but how did this curious banana-shaped black boat get its distinctive look?

Jak ta czarna łódź w kształcie banana uzyskała swój charakterystyczny wygląd?

Nie wiadomo, skąd wzięła się gondola,

The origins of the Venetian gondola are lost to history,

but by the 1500s, some 10,000 gondolas transported dignitaries, merchants and goods

ale w XVI wieku 10 tysięcy takich łodzi przewoziło kanałami miasta

dygnitarzy, kupców i towary.

through the city's canals.

In fact, Venice teemed with many types of handmade boats,

W Wenecji pływały rozmaite typy ręcznie robionych łodzi.

from utilitarian rafts to the Doge's own ostentatious gilded barge.

Zarówno najprostsze tratwy, jak i wystawne prywatne barki doży.

Like a modern day taxi system, gondolas were leased to boatmen

Niczym współcześnie taksówki, gondole wypożyczane były gondolierom,

who made the rounds of the city's ferry stations.

którzy pływali między przystaniami.

Passengers paid a fare to be carried from one side of the Grand Canal to the other,

Pasażerowie płacili za przewóz przez Canal Grande

albo do innych punktów miasta.

as well as to other points around the city.

But gondoliers soon developed a bad rap.

Ale gondolierzy zyskali wkrótce złą sławę.

Historical documents describe numerous infractions involving boatmen,

Dokumenty historyczne opisują liczne incydenty z ich udziałem.

including cursing, gambling, extorting passengers --

Wulgaryzmy, hazard, wymuszenia,

even occasional acts of violence.

czasem nawet akty przemocy.

To minimize the unpredictability of canal travel,

By zminimalizować ryzyko,

Venetian citizens who could afford it purchased their own gondolas,

dostatecznie bogaci mieszkańcy Wenecji kupowali własną gondolę

just as a celebirty might use a private car and driver today.

zupełnie jak dziś osoby znane mogą skorzystać z samochodu z szoferem.

These wealthy Venetians hired two private gondoliers to ferry them around the city

Zamożni Wenecjanie zatrudniali dwóch gondolierów,

którzy wozili właścicieli po mieście i dbali o łodzie.

and maintain their boats.

The gondolas soon became a status symbol, much like an expensive car,

Gondole stały się symbolem statusu, zupełnie jak drogi samochód

with custom fittings, carved and gilded ornamentation,

z wyposażeniem na zamówienie, rzeźbionymi i złoconymi ozdobami

and seasonal fabrics, like silk and velvet.

i sezonowymi tkaninami, takimi jak jedwab czy aksamit.

However, the majority of gondolas seen today are black

Większość dzisiejszych gondoli jest jednak czarna,

because in 1562, Venetian authorities decreed

ponieważ w 1562 roku władze zarządziły,

by, prócz ceremonialnych, wszystkie gondole malowano na czarno.

that all but ceremonial gondolas be painted black

in order to avoid sinfully extravagant displays.

Senat Wenecji chciał tym samym uniknąć głupich popisów próżności.

Apparently, Venetian authorities did not believe in "pimping their rides."

Najwyraźniej weneckie władze nie gustowały w "picowaniu bryk".

Still, some wealthy Venetians chose to pay the fines

Mimo to niektórzy bogaci Wenecjanie woleli płacić kary,

in order to maintain their ornamental gondolas,

byle tylko zachować luksusowe gondole.

a small price to keep up appearances.

Była to niewielka cena za zachowanie pozorów.

The distinctive look of the gondola developed over many centuries.

Charakterystyczny wygląd gondoli zmieniał się na przestrzeni wieków.

Each gondola was constructed in a family boatyard called a squero.

Każdą gondolę budowano w rodzinnych warsztatach szkutniczych zwanych "squero".

Synowie od ojców i dziadków uczyli się, jak wybierać i obrabiać drewno

From their fathers and grandfathers, sons learned how to select and season

pieces of beech, cherry, elm, fir, larch, lime, mahogany, oak and walnut.

buku, wiśni, wiązu, jodły, modrzewia, lipy, mahonia, dębu i orzecha włoskiego.

The gondola makers began with a wooden template

Szkutnicy budowę gondoli zaczynali od pracy na drewnianym wzorcu,

that may have been hammered into the workshop floor generations earlier.

od pokoleń pozostającym na wyposażeniu warsztatu.

From this basic form, they attached fore and aft sterns,

Szkutnicy najpierw dodawali dziób i rufę,

then formed the longitudinal planks and ribs that made up the frame

a następnie podłużne deski i wręgi, które tworzyły szkielet łodzi,

of a boat designed to glide through shallow, narrow canals.

dostosowanej do pływania płytkimi wąskimi kanałami.

Gondola nie ma prostych linii ani krawędzi.

A gondola has no straight lines or edges.

Its familiar profile was achieved through an impressive fire and water process

Jej charakterystyczny wygląd uzyskuje się

przez opalanie szkieletu łodzi łuczywami z trzciny.

that involved warping the boards with torches made of marsh reeds set ablaze.

However, the majority of the 500 hours that went into building a gondola

Większość z 500 godzin przeznaczanych na budowę gondoli

involved the final stages:

pochłaniały jednak ostatnie etapy:

preparing surfaces and applying successive coats of waterproof varnish.

przygotowanie powierzchni oraz nakładanie kolejnych warstw wodoodpornego lakieru.

Przepis na niego był skrzętnie chroniony,

The varnish was a family recipe, as closely guarded as one for risotto

tak jak przepis na risotto czy domowy sos.

or a homemade sauce.

Nawet po zakończeniu prac stolarskich gondola wciąż nie była gotowa.

Yet even with the woodwork finished, the gondola was still not complete.

Specialized artisans supplied their gondola-making colleagues

Rzemieślnicy dostarczali szkutnikom

with elaborate covered passenger compartments,

bogato zdobione kabiny pasażerskie,

upholstery and ornaments of steel and brass.

poszycie oraz zdobienia ze stali i mosiądzu.

Oar makers became integral partners to the gondola makers.

Wykonawcy wioseł stali się nieodłącznymi partnerami budowniczych gondoli.

The Venetian oarlock, or fórcola, began as a simple wooden fork,

Wenecka dulka czyli fórcola, która była początkowo prostym drewnianym elementem,

but evolved into a high-precision tool that allowed a gondolier

wkrótce przekształciła się w precyzyjne narzędzie umożliwiające gondolierowi

to guide the oar into many positions.

swobodne sterowanie wiosłem.

By the late 1800s,

Od końca XIX wieku

lewy bok gondoli zaczęto poszerzać,

gondola makers began to make the left side of the gondola wider than the right

as a counter balance to the force created by a single gondolier.

by zrównoważyć wagę gondoliera.

This modification allowed rowers to steer from the right side only,

Ta modyfikacja umożliwiała mu sterowanie tylko z jednej strony

bez wyciągania wiosła z wody.

and without lifting the oar from the water.

While these modifications improved gondola travel,

Zmiany te poprawiły jakość podróży,

they were not enough to keep pace with motorized boats.

gondole wciąż jednak nie nadążały za łodziami motorowymi.

Today, only about 400 gondolas glide through the waterways of Venice,

Dziś zaledwie około 400 gondoli pływa kanałami Wenecji.

and each year, fewer authentic gondolas are turned out by hand.

Z każdym rokiem coraz mniej z nich wykonywanych jest ręcznie.

But along the alleys, street signs contain words in Venetian dialect

Tabliczki ze słowami w dialekcie weneckim

for the locations of old boatyards, oar makers and ferry stations,

wskazują miejsca, gdzie dawniej mieściły się warsztaty i przystanie,

imprinting the memory of the boat-building trades

przypominając o rzemiośle szkutniczym,

that once kept life in the most serene republic gliding along at a steady clip.

które niegdyś było sercem unoszącej się na falach Najjaśniejszej Republiki.