The ballet that incited a riot - Iseult Gillespie

Tłumaczenie: Ola Kamińska Korekta: Agnieszka Fijałkowska

We typically think of ballet as harmonious, graceful and polished–

Balet postrzegany jest jako wdzięczny, harmonijny i elegancki taniec,

hardly features that would trigger a riot.

nie jako powód wybuchu zamieszek.

But at the first performance of Igor Stravinsky’s "The Rite of Spring,"

Jednak podczas premiery "Święta wiosny" Igora Strawinskiego

audience members were so outraged that they drowned out the orchestra.

publiczność była tak oburzona, że zagłuszyła orkiestrę.

Accounts of the event include people hurling objects at the stage,

Z relacji świadków wynika, że widzowie rzucali przedmiotami w stronę sceny,

challenging each other to fights, and getting arrested–

podżegali do zamieszek, a niektórzy zostali aresztowani...

all on what started as a sophisticated night at the ballet.

A wszystko zaczęło się od wyrafinowanego przedstawienia baletowego.

First performed in May 1913

Premiera odbyła się w maju 1913 roku

at the Théâtre des Champs-Elysées in Paris,

w Théâtre des Champs-Elysées w Paryżu.

"The Rite of Spring" is set in prehistoric times.

Akcja "Święta Wiosny" rozgrywa się w czasach prehistorycznych.

The narrative follows an ancient Pagan community

Opowiada o starożytnej społeczności pogan,

worshipping the Earth and preparing for the sacrifice of a woman

oddającej cześć Ziemi i przygotowaniach do złożenia kobiety w ofierze,

intended to bring about the change of seasons.

żeby zmiana pór roku mogła się dokonać.

But the ballet is much more concerned with the violent relationship

Ale balet koncentruje się bardziej na burzliwej relacji

between humans, nature, and culture

między ludźmi, naturą i kulturą

than with character or plot.

niż postaciach czy fabule.

These themes manifest in a truly upsetting production

Te toposy przedstawione są w bardzo przygnębiającej produkcji,

which combines harsh music, jerky dancing, and uncanny staging.

która łączy zgrzytliwą muzykę, niedbały sposób tańca i niespotykaną inscenizację.

It opens with dancers awakening to a solo bassoon,

Balet zaczyna się pobudką tancerzy do solo fagotu,

playing in an eerily high register.

którego dźwięki wprawiają w nastrój grozy.

This gives way to discordant strings, punctured by unexpected pauses

Następnie wchodzą smyczki, ich melodia jest pełna dysonansów i nagłych pauz,

while the dancers twitch to the music.

do której tancerze drgają.

These frightening figures enact the ballet’s brutal premise,

Te przerażające postaci kształtują straszną atmosferę,

which set audiences on edge

która działa publiczności na nerwy

and shattered the conventions of classical music.

i zrywa z konwenansami muzyki poważnej.

In these ways and many more,

W ten i na wiele innych sposobów

"The Rite of Spring" challenged the orchestral traditions

"Święto wiosny" kwestionuje tradycje orkiestr

of the 19th century.

z XIX wieku.

Composed on the cusp of both the first World War

Balet został skomponowany na przełomie I wojny światowej

and the Russian revolution,

oraz rewolucji w Rosji w 1917 roku

"The Rite of Spring" seethes with urgency.

i aż kipi od niepokoju.

This tension is reflected in various formal experiments,

Napięcie odzwierciedlają różne formy eksperymentalne,

including innovative uses of syncopation, or irregular rhythm;

jak innowacyjne użycie synkop i nieregularnego rytmu,

atonality or the lack of a single key,

atonalności czy braku jednej tonacji

and the presence of multiple time signatures.

oraz zastosowaniu wielu metrów.

Alongside these strikingly modern features,

Te nowoczesne techniki

Stravinsky spliced in aspects of Russian folk music–

Strawinski zestawił z rosyjską muzyką ludową.

a combination that deliberately disrupted

To połączenie istotnie nie spełniło

the expectations of his sophisticated, urban audience.

oczekiwań wyrafinowanej, miejskiej publiczności.

This wasn’t Stravinsky’s first use of folk music.

Nie było to jego pierwsze użycie muzyki ludowej.

Born in a small town outside of St. Petersburg in 1882,

Urodzony w miasteczku nieopodal Sankt Petersburga w 1882 roku,

Stravinsky’s reputation was cemented with the lush ballet "The Firebird."

Strawinski zyskał sławę dzięki wybujałemu baletowi zatytułowanemu "Ognisty ptak".

Based on a Russian fairytale,

Oparta na rosyjskiej bajce

this production was steeped in Stravinsky’s fascination

produkcja zakorzeniła w Strawinskim zamiłowanie

with folk culture.

do ludowych obyczajów.

But he plotted a wilder project in "The Rite of Spring,"

Jednak w "Święcie wiosny" posunął się o krok dalej,

pushing folk and musical boundaries to draw out the rawness of pagan ritual.

przesunął granicę folkloru i muzyki, żeby pokazać surowość pogańskich rytuałów.

Stravinsky brought this reverie to life

Strawinski powołał do życia ową fantazję

in collaboration with artist Nicholas Roerich.

we współpracy z Nicholasem Roerichem.

Roerich was obsessed with prehistoric times.

Roerich miał obsesję na punkcie prehistorii.

He had published essays about human sacrifice

Opublikował rozprawy o składaniu ludzi w ofierze

and worked on excavations of Slavic tombs

i pracował na wykopaliskach przy grobach Słowian,

in addition to set and costume design.

a dodatkowo projektował scenografię i kostiumy.

For "The Rite of Spring," he drew from Russian medieval art

Tworząc je do "Święta wiosny" czerpał z średniowiecznej sztuki Rosji

and peasant garments to create costumes that hung awkwardly

i z ubrań chłopów, które dziwacznie wisiały

on the dancers’ bodies.

na tancerzach.

Roerich set them against vivid backdrops of primeval nature;

Roerich zestawił je w kontraście do żywego tła przedstawiającego dziewiczą naturę,

full of jagged rocks, looming trees and nightmarish colors.

pełnego wyszczerbionych skał, nagich drzew i kolorów jak z koszmarów.

Along with its dazzling sets and searing score,

Wraz z zadziwiającą scenerią i przejmującą partyturą

the original choreography for "The Rite of Spring"

pierwotna choreografia "Święta wiosny"

was highly provocative.

wzbudzała wiele kontrowersji,

This was the doing of legendary dancer Vaslav Nijinsky,

a to za sprawą legendy tańca Wacława Niżyńskiego,

who developed dances to rethink “the roots of movement itself.”

który rozwinął taniec do "granic początku ruchu samego w sobie".

Although Stravinsky later expressed frustration

Mimo że Strawinski wyraził później swoje niezadowolenie

with Nijinsky’s demanding rehearsals

względem wymagających prób Niżyńskiego

and single-minded interpretations of the music,

i powierzchownej interpretacji muzyki,

his choreography proved as pioneering as Stravinsky’s composition.

to choreografia okazała się równie przełomowa, co kompozycje Strawinskiego.

He contorted traditional ballet–

Przeinaczył klasyczny balet,

to both the awe and horror of his audience,

ku obawie i przerażeniu publiczności,

many of whom expected the refinement and romance of the genre.

która w znacznej mierze oczekiwała wyrafinowania i wdzięku tego stylu tańca.

The dancing in "The Rite of Spring" is agitated and uneven,

Taniec w "Święcie wiosny" jest wzburzony i nierówny,

with performers cowering, writhing and leaping about as if possessed.

tancerze kulą się, miotają i podskakują, jakby byli opętani.

Often, the dancers are not one with the music

Często tancerze i muzyka mijają się,

but rather seem to struggle against it.

a nawet zdają się ze sobą walczyć.

Nijinsky instructed them to turn their toes inwards

Niżyński zalecił tancerzom, by wykręcali stopy do środka

and land heavily after jumps, often off the beat.

i lądowali ciężko po każdym skoku, nawet po za rytmem.

For the final, frenzied scene,

W szaleńczej finałowej scenie

a woman dances herself to death to loud bangs and jarring strings.

kobieta tańczy dopóki nie umrze do głośnych, drażniących smyczków.

The ballet ends abruptly on a harsh, haunting chord.

Balet nagle się urywa i kończy się zgrzytliwym, niezapomnianym akordem.

Today, "The Rite of Spring"

Dziś "Święto wiosny"

remains as chilling as its controversial debut,

pozostaje tak samo emocjonujące, jak kontrowersyjny debiut,

but the shockwaves of the original work continue to resound and inspire.

jednak zdumienie oryginalnością dzieła wciąż inspiruje i rozbrzmiewa.

You can hear Stravinsky’s influence in modern jazz’s dueling rhythms,

Strawinski wpłynął na rytmy w pojedynkach we współczesnym jazzie,

folky classical music, and even film scores for horror movies,

muzykę poważną inspirowaną folklorem, oraz muzykę filmową w horrorach,

which still illicit a riotous audience response.

która wciąż wzbudza emocje rozjuszonej publiczności.