The myth of the Sampo— an infinite source of fortune and greed - Hanna-Ilona Härmävaara

Tłumaczenie: Karolina Klimiuk Korekta: Ola Królikowska

After a savage seafaring skirmish

Po ciężkiej walce z morzem

and eight long days of being battered by waves,

i ośmiu dniach zmagań z falami

Väinämöinen— a powerful bard and sage as old as the world itself—

Väinämöinena, barda i mędrca starego jak sam świat,

washed up on the shores of distant Pohjola.

wyrzuciło na brzeg odległej Pohjoli.

Unlike his home Kalevala, Pohjola was a dark and frozen land,

Inaczej niż w jego rodzimej Kalewali, w Pohjoli panowały mrok i mróz.

ruled by Louhi, “the gap-tooth hag of the North."

Rządziła nią Louhi, szczerbata wiedźma północy.

The cunning witch nursed Väinämöinen back to health

Przebiegła czarownica przywróciła go do zdrowia,

but demanded a reward for returning him home.

ale zażądała zapłaty za jego powrót.

Not content with mere gold or silver,

Nie zadowalało jej srebro ani złoto.

Louhi wanted what did not yet exist— the Sampo.

Chciała czegoś, co jeszcze nie istniało - Sampo.

To be forged from “the tips of white-swan feathers," “the milk of greatest virtue,"

Zrobiony z piór białego łabędzia, najlepszego mleka,

“a single grain of barley," and “the finest wool of lambskins,"

ziarenka jęczmienia i runa jagnięcej wełny

this artifact was said to be an endless font of wealth.

artefakt miał być nieskończonym źródłem bogactwa.

But Väinämöinen knew that only Seppo Ilmarinen,

Väinämöinen wiedział, że tylko Seppo Ilmarinen,

the Eternal Hammerer who forged the sky-dome itself,

wiekowieczny kowal, który wykuł sam nieboskłon,

could craft such an object.

mógł stworzyć coś takiego.

So he convinced Louhi to send him home and fetch the smith.

Przekonał Louhi, żeby go po niego wysłała.

Though the journey was far from easy, the bard finally made it back to Kalevala.

Chociaż podróż nie była łatwa, bard w końcu dotarł do Kalewali.

But Ilmarinen refused to go to the gloomy North— a land of witches and man-eaters.

Ale Ilmarinen nie chciał wyruszyć na północ do krainy wiedźm i ludojadów.

But keeping true to his word,

Żeby dotrzymać słowa,

Väinämöinen tricked Ilmarinen into climbing a giant tree,

Väinämöinen zachęcił Ilmarinena do wspięcia się na ogromne drzewo,

before summoning a mighty storm to carry the smith all the way to Pohjola.

a potem wezwał burzę, która zaniosła kowala aż do Pohjoli.

Ilmarinen was well received in the North.

Ilmarinena dobrze przyjęto na północy.

Louhi lavished her guest with extravagant hospitality

Louhi szczodrze go ugościła

and promised him the hand of her beautiful daughter—

i obiecała mu rękę swojej pięknej córki,

if he could craft what she wished.

jeśli tylko stworzy to, o co prosi.

When she finally asked if Ilmarinen was capable of forging the Sampo,

Kiedy w końcu zapytała Ilmarinena, czy da radę stworzyć Sampo,

the powerful smith declared he could indeed accomplish the task.

potężny kowal odpowiedział, że może to zrobić.

But try as he might to bend the forge to his will,

Ale nieważne, jak bardzo się starał,

its fires only produced other artifacts—

z ognia kuźni wychodziły inne artefakty,

beautiful in appearance but ill-mannered in nature.

bardzo piękne, ale złe z natury.

An elegant crossbow that thirsted for blood

Elegancka kusza, która łaknęła krwi,

and a gleaming plow that ruined cultivated fields among others.

i lśniący pług, który niszczył pola.

Finally, Ilmarinen summoned the winds themselves to work the bellows,

W końcu Ilmarinen przywołał do pracy przy miechach wiatry.

and in three days time he pulled the Sampo,

Po trzech dniach wyciągnął Sampo,

with its lid of many colors from the forge’s flames.

którego wieko w ogniu kuźni mieniło się kolorami.

On its sides the smith carefully crafted a grain mill, a salt mill,

Po bokach ostrożnie umieścił młynek zboża,

and a money mill.

soli i pieniędzy.

Louhi was so delighted with the object’s limitless productive power

Louhi tak się cieszyła jego mocą,

that she ran off to lock her treasure inside a mountain.

że ukryła skarb we wnętrzu góry.

But when Ilmarinen tried to claim his prize,

Kiedy Ilmarinen chciał odebrać zapłatę,

the promised maiden refused to marry him, and the smith had to return home alone.

obiecana mu dziewica go odrzuciła i musiał wrócić do domu sam.

Years passed, and while Pohjola prospered,

Lata mijały, Pohjola prosperowała,

Ilmarinen and Väinämöinen were without wives or great wealth.

a Ilmarinen i Väinämöinen nie mieli ani żon, ani bogactwa.

Bitter about this injustice, the bard proposed a quest to retrieve the Sampo,

Rozgoryczony niesprawiedliwością bard zaproponował, żeby odzyskali Sampo.

and the two sailed north with the help of Lemminkäinen—

Popłynęli na północ z Lemminkäinenem,

a beautiful young man with a history of starting trouble.

przystojnym, młodym awanturnikiem.

Upon arrival, Väinämöinen requested half the Sampo’s profits as compensation—

Po przybyciu Väinämöinen zażądał połowy tworów Sampo jako rekompensatę

or they’d take the artifact by force.

i zagroził, że odbierze artefakt siłą.

Outraged at this request, Louhi summoned her forces to fight the heroes.

Rozwścieczona prośbą Louhi wezwała siły do walki z herosami.

But as her army readied for war, the bard played his magic harp, Kantele,

Kiedy jej armia szykowała się do ataku, bard zagrał na magicznej harfie, kantele,

entrancing all who heard it and sending Pohjola into a deep slumber.

rzucając czar na każdego, kto ją słyszał, a Pohjola pogrążyła się w głębokim śnie.

Unimpeded, the three men took the Sampo and quietly made their escape.

Mężczyźni bez przeszkód wzięli Sampo i uciekli.

Lemminkäinen was ecstatic at their success,

Lemminkäinen cieszył się ich sukcesem.

and demanded that Väinämöinen sing of their triumph.

Chciał, żeby Väinämöinen zaśpiewał o ich triumfie.

The bard refused, knowing the dangers of celebrating too early.

Bard odmówił, bo wiedział, że nie można zbyt wcześnie świętować.

But after three days of traveling, Lemminkäinen’s excitement overwhelmed him,

Ale po trzech dniach wędrówki ekscytacja Lemminkäinena była zbyt wielka

and he recklessly broke out in song.

i lekkomyślnie zaczął śpiewać.

His awful singing voice woke a nearby crane,

Jego okropny głos obudził żurawia,

whose screeching cries roused the Pohjolan horde.

którego krzyki zbudziły hordy Pohjoli.

The army made chase.

Armia wszczęła pościg.

As their warship closed in, Väinämöinen raised a rock to breach their hull.

Kiedy ich statek się zbliżył, Väinämöinen przebił kadłub skałą.

Undeterred, Louhi transformed into a giant eagle,

Niezrażona Louhi zmieniła się w ogromnego orła

carrying her army on her back as they attacked the heroes’ vessel.

i z armią na grzbiecie zaatakowała łódź bohaterów.

She managed to grab the Sampo in her claw,

Schwytała Sampo w szpony,

but just as quickly, it dropped into the sea, shattering into pieces

ale spadło do morza i roztrzaskało się na kawałki,

and sinking deep beyond her talon’s reach.

zanurzając poza zasięg jej szponów.

Buried on the ocean floor,

Zakopane na dnie oceanu

the remnants of this powerful device remain in the realm of Ahti, god of water—

pozostałości artefaktu spoczywają w królestwie boga wody Ahti,

where they grind salt for the seas to this very day.

gdzie po dziś dzień mielą morską sól.