Are there any places on Earth with no bugs? - Charles Wallace

223,919 views ・ 2024-10-03

TED-Ed


ဗီဒီယိုကိုဖွင့်ရန် အောက်ပါ အင်္ဂလိပ်စာတန်းများကို နှစ်ချက်နှိပ်ပါ။

Translator: William PM Reviewer: Sanntint Tint
00:07
A scalding volcano, parched desert, and frigid glacier—
0
7003
5589
လောင်ကျွမ်းနေတဲ့ မီးတောင်၊ ခြောက်သွေ့နေတဲ့ ကန္တာရ နဲ့
အအေးပိုင်း ရေခဲမြစ် ‌တွေက တော်တော်ပြင်းထန်ကြတယ်။
00:12
all pretty intense,
1
12842
2294
00:15
And also all places where certain insects live.
2
15219
4088
အချို့အင်းဆက်တွေ နေထိုင်တဲ့ နေရာအားလုံးမှာရောပေ့ါ။
00:19
So, how do they do it?
3
19515
1877
ဆိုတော့ သူတို့ဘယ်လို နေထိုင်နိုင်ကြတာလဲ။
00:21
Our first stop is one of the hottest places on Earth: the Sahara Desert.
4
21726
5130
ပထမဆုံးနေရာကတော့ ကမ္ဘာပေါ်မှာ အပူဆုံးနေရာတစ်ခုဖြစ်တဲ့
ဆာဟာရ သဲကန္တာရ ဖြစ်ပါတယ်။
00:27
Lots of animals here are only active at night— but not all.
5
27231
3754
တိရစ္ဆာန်‌‌တွေကတော့ ညမှာပဲလှုပ်ရှားပါတယ်။ အားလုံးတော့ မဟုတ်ကြပါဘူး။
00:31
Sahara silver ant workers brave the desert’s blazing sun and scorching sands
6
31069
5296
ဆာဟာရငွေရောင်ပုရွက်ဆိတ်အလုပ်သမားတွေက
ကန္တာရရဲ့ ပူလောင်နေတဲ့ နေ‌ရောင်နဲ့ သဲပြင်ကို အံတုပြီးတော့
00:36
with unusually long legs that elevate their bodies above the hot ground
7
36365
5005
ပူနေတဲ့ မြေကြီးနဲ့မထိအောင် မြှင့်ထားတဲ့ ပုံမှန်မဟုတ်သော ခြေတံရှည်တွေက
00:41
and allow them to reach superlative speeds.
8
41370
3421
သူ့ကို အသာလွန်ဆုံး အမြန်နှုန်းကို ပေးစွမ်းနိုင်ပါတယ်။
00:45
They can sprint a meter per second,
9
45458
2961
သူတို့ဟာ တစ်စက္ကန့်ကို တစ်မီတာနှုန်းနဲ့ သွားနိုင်ပါတယ်။
00:48
each of their feet striking the sand for as little as seven milliseconds at once,
10
48461
4421
သူတို့ရဲ့ ခြေတစ်ချောင်းစီက သဲကို တစ်ကြိမ်လျှင်
ခုနစ်မီလီစက္ကန့်မျှသာ ရိုက်ခတ်တဲ့အတွက်
00:53
making them the fastest ants on record.
11
53007
2711
သူတို့က အမြန်ဆုံးပုရွက်ဆိတ်များအဖြစ် မှတ်တမ်းဝင်သွားပါတယ်။
00:56
But the reason for their silver sheen is also key to keeping cool:
12
56302
4797
ဒါပေမယ့် ငွေရောင်တောက်ပမှုရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်က‌တော့
အေးမြသွားအောင် လုပ်ဆောင်ပေးရန် ဖြစ်ပါတယ်။
01:01
the ants are covered in densely packed hair.
13
61265
3671
ပုရွက်ဆိတ်တွေကို သိပ်သည်းထူထပ်တဲ့ အမွှေးတွေနဲ့ ဖုံးအုပ်ထားပါတယ်။
01:05
Instead of having a heat-trapping effect,
14
65228
2252
အပူပိတ်လှောင်မှုကို မခံစားရစေဘဲ၊
01:07
the hair’s triangular structure reflects sunlight and dissipates heat.
15
67480
4796
တြိဂံပုံဖွဲ့စည်းထားတဲ့ အမွှေးက နေရောင်နဲ့ အပူဒဏ်ကနေ ကာကွယ်ပေးပါတယ်။
01:12
Researchers observed that it helps reflect 10 times more incoming light
16
72902
4171
စစ်ဆေးတွေ့ရှိမှုအရ ဝင်လာသော အလင်းရောင်ကို ၁၀‌ဆ ပိုအလင်းပြန်နိုင်ပြီး
01:17
and keeps the ants around 10 degrees cooler than if they were hairless.
17
77073
5047
၁၀ ဒီဂရီ ပိုအေးမြစေနိုင်ပါတယ်။ အကယ်၍ သူတို့မှာ အမွှေးတွေမရှိခဲ့ရင်ပေါ့။
01:22
Meanwhile, this longhorn beetle also sports triangular hairs
18
82787
3920
ဒီဂျိုရှည်ပိုးကောင်မှာလည်း တြိဂံပုံစံ အမွှေးတွေရှိပြီးတော့
01:26
that give it a metallic shimmer and cool it down—
19
86707
3212
သတ္တုရောင်တောက်ပြီး အေးမြစေပါတယ်။
01:30
helpful since it resides near active Thai and Indonesian volcanoes,
20
90253
5088
ထိုင်းနဲ့ အင်ဒိုနီးရှားက မြေပြင်အပူချိန် ၇၀ ဒီဂရီဆဲလ်စီယပ်ရှိတဲ့ မီးတောင်ရှင်တွေ
01:35
where ground temperatures can reach 70°C.
21
95341
4046
အနီးအနားမှာ နေထိုင်ကြတဲ့အတွက် အဲဒါက အထောက်အကူပြုပါတယ်။
01:40
Many insects thrive in balmy biomes,
22
100096
3295
အင်းဆက်တွေက သဘာဝဘေးကင်းရာဇုန်များတွင် ပေါက်ပွားနိုင်ကြပါတယ်
01:43
but cold temperatures, like those looming over this ice-laden landscape,
23
103391
4045
ဒါပေမဲ့၊ ရေခဲလွှမ်းခြုံထား‌တဲ့ ဒီလိုရေခဲပြင်က အေးမြသော အပူချိန်တွေမှာတော့
01:47
are a major constraint on insect life.
24
107436
3045
အင်းဆက်တွေအတွက် အကြီးမားဆုံး ကန့်သတ်ချက်တွေ ရှိပါတယ်။
01:50
And yet, certain insects actually depend on these cool climates year-round.
25
110815
5505
အချို့သော အင်းဆက်တွေကတော့
ဒီလိုတစ်နှစ်ပတ်လုံး အေးမြတဲ့ရာသီဥတုကို မှီခိုနေရပါတယ်။
01:56
One small group, sometimes called ice crawlers,
26
116612
2795
တစ်ခါတလေ Ice crawlers လို့ ခေါ်တဲ့ အုပ်စုငယ်တစ်ခုက
01:59
lives in high-elevation caves and at the edges of glaciers.
27
119407
4212
မြင့်မားတဲ့ ဂူတွေနဲ့ ရေခဲမြစ်တွေရဲ့ အစွန်အဖျားတွေမှာ နေထိုင်ကြပါတယ်။
02:03
They've evolved to thrive in a narrow zone of cool temperatures.
28
123744
3879
သူတို့ဟာ အေးမြတဲ့အပူချိန်နယ်မြေလေးထဲမှာ
နေထိုင်နိုင်ဖို့ ဆင့်ကဲပြောင်းလဲ လာခဲ့ကြပါတယ်။
02:07
Scientists think one way they manage this is their increased capacity to produce
29
127874
4087
သိပ္ပံပညာရှင်များက သူတို့ ဒီလိုနေထိုင်နိုင်ဖို့ နည်းလမ်းတစ်ခုက
သူတို့ရဲ့ ဆဲလ်လွှာအဖွဲ့အစည်း၊ ပရိုတင်းနဲ့ DNA ကို တည်ငြိမ်အောင်လုပ်ပေးတဲ့
02:11
a type of sugar that helps stabilize their cell membranes, proteins, and DNA.
30
131961
5297
သကြားအမျိုးအစားတစ်ခုကို ထုတ်လုပ်နိုင်စွမ်းတိုးလာတာပါ။
02:17
But they've lost the ability to deal with temperature extremes.
31
137508
3587
ဒါပေမဲ့၊ ပြင်းထန်တဲ့ အပူချိန်ကို ခံနိုင်ရည် ကျဆင်းသွားပါတယ်။
02:21
For instance, just the heat of your hand could kill them given enough time.
32
141179
4838
ဥပမာအားဖြင့် သင့်ရဲ့ လက်အပူရှိန်နဲ့တင် သူတို့ကို သေ‌စေနိုင်ပါတယ်။
02:26
Now, for a more savory flavor of survival skills,
33
146559
4171
အခု အသက်ရှင်နိုင်ဖို့ အရည်အချင်းတွေရဲ့ ဆန်းပြားမှုအပိုင်းမှာတော့
02:30
we have the alkali fly.
34
150730
2169
Alkali Fly ရှိပါတယ်။
02:33
They live around and in California's Mono Lake,
35
153107
3504
သူတို့ဟာ ပင်လယ်ထက် နှစ်ဆပိုငန်တဲ့ ကယ်လီဖိုးနီးယားရဲ့
02:36
which is more than twice as salty as the ocean.
36
156611
3336
မိုနိုရေကန် ပတ်ပတ်လည်မှာ နေထိုင်ကြပါတယ်။
02:40
As aquatic larvae, they depend on specialized kidney-like organs
37
160198
4921
ရေနေသားလောင်းအရွယ်မှာတော့ ပိုနေတဲ့ဆားကို စွန့်ထုတ်ဖို့ ထူးခြားတဲ့
ကျောက်ကပ်အသွင်အပြင် အင်္ဂါတွေကို မှီခိုရပါတယ်။
02:45
to excrete excess salt.
38
165119
1585
02:46
And as adults, they must continue to venture underwater regularly
39
166746
4004
အရွယ်ရောက်တော့ သူတို့ အစာစားရန်နှင့် ‌ မျိုးဥချရန် ‌ရေအောက်ကို
02:50
to eat and lay eggs.
40
170750
1793
ပုံမှန်စွန့်စားသွားလာ ရပါတယ်။
02:52
However, at their size, overcoming the water's surface tension
41
172752
3253
သို့သော် သူတို့အရွယ်အစားနဲ့ ရေမျက်နှာပြင် တင်းမာမှုကိုကျော်လွှားနိုင်ပြီး
02:56
and staying submerged is a challenge.
42
176005
3003
မြုပ်နေအောင်နေဖို့က စိန်ခေါ်မှုတစ်ခုပါပဲ။
02:59
They manage to exert forces up to 18 times their weight
43
179467
4463
ရေမျက်နှာပြင်အားကို ထိုးဖောက်ဖို့ သူတို့ရဲ့ အလေးချိန်ထက် ၁၈ ဆရှိတဲ့ အားကို
03:03
to break the surface tension then use their claws to counteract their buoyancy
44
183930
4462
အသုံးပြုနိုင်ပြီး ခြေချောင်းများဖြင့် ဆားရေပေါ်မှာ ပေါလောမပေါ်အောင်နဲ့
03:08
in the salty water and stay put down below.
45
188392
2711
ရေအောက်မှာ မြဲနေအောင် ထိန်းထားနိုင်ပါတယ်။
03:11
Because their bodies are covered in more hair and hydrophobic wax than other flies,
46
191187
4713
ဘာလို့လဲဆိုတော့ အခြားယင်ကောင်တွေထက် အမွှေးနဲ့
‌ရေမစိုတဲ့ဖယောင်း‌‌တွေ ပိုဖုံးထားလို့ပဲဖြစ်ပါတယ်။
03:16
they’re surrounded by an air bubble that keeps them dry
47
196025
3629
သူတို့ကို ခြောက်သွေ့နေအောင် လေပူဖောင်း‌တွေက ဝိုင်းရံထားပြီးတော့
03:19
and provides them with up to 15 minutes of oxygen.
48
199654
3336
၁၅ မိနစ်စာ အောက်ဆီဂျင်ကို ထောက်ပံ့ပေးပါတယ်။
03:23
When they release their hold,
49
203366
1585
သူတို့ လွှတ်လိုက်တာနဲ့
03:24
they pop right back up to the surface, perfectly dry.
50
204951
3003
ရေမျက်နှာပြင်ပေါ်ကို ‌‌ ခြောက်သွေ့စွာနဲ့ ပြန်လည်ရောက်ရှိလာပါတယ်။
03:28
However, only one insect group is known to actually withstand the ocean’s depths:
51
208412
5381
သို့သော် ပင်လယ်ရေအနက်ကို ခံနိုင်ရည်ရှိတဲ့ အင်းဆက်ကတော့ တခုတည်းရှိပါတယ်။
03:33
these are parasitic lice,
52
213960
2043
ဒါ‌ကတော့ ကပ်ပါး သန်းကောင်တွေပဲဖြစ်ပါတယ်။
03:36
and they live on deep-sea-diving pinnipeds,
53
216170
2336
ရေနက်ထဲမှာ သွားလာနိုင်တဲ့ pinnipeds ဖျံတွေနဲ့
03:38
like seals and walruses.
54
218506
2085
ဝါးလရပ်ဖျံကြီးတွေပေါ်မှာ နေထိုင်ကြပါတယ်။
03:40
Their plunges can take the lice thousands of meters underwater for extended periods.
55
220716
4588
သူတို့ရေငုပ်ပြီး သန်းကောင်တွေကို ‌ အချိန်တခုထိ
ရေအောက်မီတာ ထောင်နဲ့ချီ၍ ခေါ်ဆောင်သွားနိုင်ပါတယ်။
03:45
Most insects use holes on the sides of their abdomens, called spiracles,
56
225304
3921
အင်းဆက်အများစုက spiracles လို့ခေါ်တဲ့ ဝမ်းဗိုက်ဘေးမှာ ရှိတဲ့ အပေါက်တွေကို
အောက်ဆီဂျင်ယူတဲ့ နေရာမှာ သုံးကြတယ်။
03:49
to take in oxygen.
57
229225
1334
03:50
Interestingly, these lice are equipped with microscopic structures
58
230893
3670
စိတ်ဝင်စားဖို့ကောင်း‌တာက ဒီသန်းကောင်တွေမှာ spiracles ကို
03:54
that allow them to shut their spiracles entirely.
59
234563
2795
လုံးဝပိတ်ပစ်နိုင်တဲ့ အဏုစိတ်ဖွဲ့စည်းပုံတွေ ပါရှိပါတယ်။
03:57
Scientists think this may help them keep air inside
60
237900
2836
သိပ္ပံပညာရှင်တွေကတော့ ဒါတွေက လေကိုထိန်းသိမ်းထားဖို့
04:00
or prevent water from entering,
61
240736
1794
ဒါမှမဟုတ် ရေမဝင်လာအောင် ပြုလုပ်ဖို့ အကူအညီပေးပြီး
04:02
allowing them to survive long periods submerged in high-pressure conditions.
62
242530
4921
ဖိအားမြင့်မားတဲ့ အခြေအနေတွေမှာ ကြာရှည် ရှင်သန်‌စေနိုင်ပါတယ်။
သန်းကောင်တချို့က သူတို့ခန္ဓာကိုယ်ကို ဖျံတွေရဲ့
04:08
Some lice may also attain oxygen by living on seals whose fur
63
248160
3963
အမွှေးတွေထဲမှာရှိတဲ့လေကနေ အောက်ဆီဂျင်ကို ရကြပါတယ်။
04:12
traps air close to their bodies.
64
252123
2127
04:14
Meanwhile, lice on marine mammals with less hair
65
254750
3128
တစ်ချိန်တည်းမှာပဲ အမွှေးနဲတဲ့ ရေနေနို့တိုက်သတ္တဝါပေါ်က သန်းကောင်တွေရဲ့
04:17
seem to have more scale-like structures on their abdomens,
66
257878
2711
ဝမ်းဗိုက်မှာတော့ အချပ်လွှာဖွဲ့စည်းပုံ ပါရှိတတ်ကြပြီး
04:20
which might help them trap a little layer of air all for themselves.
67
260589
4130
သူတို့အတွက် လေအနည်းငယ်ရရှိနိုင်အောင် ကူညီပေးနိုင်ပါတယ်။
04:25
Insects are the world's most numerous and diverse animals.
68
265261
4171
အင်းဆက်တွေက ကမ္ဘာပေါ်မှာ
အများပြားဆုံးနှင့် အမျိုးအစား‌ကွဲပြားသော သက်ရှိများဖြစ်ကြပါတယ်။
04:29
Even in some of the places you might least expect them,
69
269807
2920
သူတို့မရှိနိုင်ဘူးလို့ သင်ထင်တဲ့ အချို့နေရာတွေမှာတောင်
04:32
there they are,
70
272852
1168
သူတို့ရှိကြပါတယ်။
04:34
equipped with extreme survival skills, living life on the edge.
71
274020
5463
ထူးခြားတဲ့ ရှင်သန်မှုတွေနဲ့ စွန်းစားရင်းနဲ့ပေါ့။
ဤဝဘ်ဆိုဒ်အကြောင်း

ဤဆိုက်သည် သင့်အား အင်္ဂလိပ်စာလေ့လာရန်အတွက် အသုံးဝင်သော YouTube ဗီဒီယိုများနှင့် မိတ်ဆက်ပေးပါမည်။ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းမှ ထိပ်တန်းဆရာများ သင်ကြားပေးသော အင်္ဂလိပ်စာသင်ခန်းစာများကို သင်တွေ့မြင်ရပါမည်။ ဗီဒီယိုစာမျက်နှာတစ်ခုစီတွင် ပြသထားသည့် အင်္ဂလိပ်စာတန်းထိုးများကို နှစ်ချက်နှိပ်ပါ။ စာတန်းထိုးများသည် ဗီဒီယိုပြန်ဖွင့်ခြင်းနှင့်အတူ ထပ်တူပြု၍ လှိမ့်သွားနိုင်သည်။ သင့်တွင် မှတ်ချက်များ သို့မဟုတ် တောင်းဆိုမှုများရှိပါက ဤဆက်သွယ်ရန်ပုံစံကို အသုံးပြု၍ ကျွန်ုပ်တို့ထံ ဆက်သွယ်ပါ။

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7