This mushroom will kill you before you know what’s happening - Michael Beug

Translator: Nang Yin Mu Aung Reviewer: Sanntint Tint

It is said that to secure Nero’s succession as fifth emperor of Rome,

နီယိုတစ်ယောက် ရောမအင်ပါယာရဲ့ ငါးဦးမြောက် ဘုရင်ဖြစ်လာဖို့အတွက်

his mother, Agrippina, discreetly assassinated her own husband.

သူ့အမေ Agrippinaဟာ သူ့ခင်ပွန်းဖြစ်သူကို အကွက်ကျကျ လုပ်ကြံခဲ့တာလို့ ဆိုပါတယ်။

The murder weapon?

လူသတ်လက်နက်လား

A handful of death cap mushrooms.

Death cup မှို လက်တစ်ဆုပ်စာသုံးပြီး သတ်လိုက်တာပါ။

Humans have clearly known about the toxicity of death caps for millennia.

Death cup မှိုတွေရဲ့ အဆိပ်ပြင်းကြောင်းကို လူတွေ သေချာသိခဲ့ကြတာ ထောင်စုနှစ်မကတော့ပါ။

Yet these mushrooms continue to pose a significant threat

ဒါပေမဲ့လည်း ကမ္ဘာအနှံ့က အစာရှာထွက်တဲ့ သားကောင်တွေနဲ့ မှိုမုဆိုးတွေအတွက်

to unsuspecting foragers and mushroom hunters throughout the world.

ဒီမှိုတွေဟာ အန္တရာယ်ကြီးကြီးမားမား ဖြစ်စေနေဆဲပါပဲ။

Today, death caps are responsible for more than 90%

ဒီနေ့မှာ မှိုအဆိပ်သင့်သေဆုံးမှု အားလုံးရဲ့ ၉၀% ဟာ

of all mushroom related deaths,

Death cup မှိုတွေကြောင့်ဖြစ်တာပါ။

killing upwards of 100 people each year.

တစ်နှစ်ကို လူရာချီ သေဆုံးနေရတာပါ။

So, what makes this one species of mushroom so dangerous?

ဆိုတော့ ဒီမှိုအမျိုးအစားက ဘာလို့ အဲဒီလောက်တောင် အန္တရာယ်ဖြစ်စေတာလဲ

Despite their danger, death caps, known scientifically as Amanita phalloides,

သိပ္ပံနာမည်အရAmanita phalloidesလို့သိကြတဲ့ Death cup မှိုတွေဟာ အဆိပ်ရှိတယ်လို့

look relatively unassuming.

ထင်မှတ်စရာမရှိပါဘူး။

They emerge enclosed in a white egg-like membrane that ruptures,

သူက ကြက်ဥဖြူလို အမြေးလွှာပါးထဲကနေပေါက်လာပြီး

leaving a cup-like sac at the stem’s base.

ရိုးတံအောက်မှာ ခွက်ပုံစံ အရည်အိတ်ငယ်လေးရှိပါတယ်။

Mature mushrooms are domed with white or greenish yellow caps

မှိုကြီးတွေကတော့ အဖြူ သို့မဟုတ် စိမ်းဝါရောင် အမိုးခုံးပုံစံရှိပါတယ်

measuring anywhere from 4 to 16 centimeters in width.

၄ စင်တီမီတာကနေ ၁၆ အထိ အကျယ်ရှိနိုင်ပါတယ်။

And just half of a cap can contain enough toxin to kill an adult.

မှိုပွင့်တဝက်ကသာပဲအရွယ်ရောက်လူကြီးတစ်ယောက် သေလောက်ထိတဲ့ အဆိပ်တွေပါဝင်ပါတယ်။

While death caps produce several types of toxins,

Death cupမှိုက အဆိပ်အမျိုးမျိုးကို ထုတ်ပေမဲ့လည်း

one class, amatoxins, are by far the most dangerous.

အန္တရာယ်အများဆုံးတခုကတော့ amatoxins လို့ခေါ်တဲ့ အမျိုးအစားပါ။

They’re hearty compounds,

ဒီအဆိပ်တွေက ခံနိုင်ရည်မြင့်မားကြတယ်။

not easily destroyed by cooking, freezing, or drying.

ချက်ပြုတ်လိုက်ရုံ အေးခဲလိုက်ရုံ အခြောက်ခံလိုက်ရုံနဲ့ အလွယ်တကူ ပြိုကွဲ

And if ingested, amatoxins easily pass through the intestinal wall

ပျက်စီးသွားတာမဟုတ်ဘူး။ amatoxinsကို မျိုချလိုက်တဲ့အခါအူနံရံကိုအလွယ်တကူဖြတ်ပြီး

to enter the bloodstream and wreak havoc on multiple systems.

သွေးကြောထဲကို ဝင်ရောက်ပြီး ခန္ဓာကိုယ် စနစ်များစွာကို အကြီးကျယ်ပျက်စီးစေပါတယ်

Their main method of destruction is blocking the action of enzymes

အဓိက ဖျက်ဆီးရေး နည်းလမ်းကတော့ RNA polymerases လို့ခေါ်တဲ့

called RNA polymerases.

အင်ဇိုင်းတွေရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်ကို ပိတ်ပင်တာပါ။

These enzymes are essential to the body,

ဒီအင်ဇိုင်းတွေကဆဲလ်တွေ လည်ပတ်နိုင်ဖို့ လိုအပ်တဲ့ ပရိုတိန်းတွေကို တည်ဆောက်စေလို့

as they allow the cells to build the proteins they need to function.

ခန္ဓာကိုယ်အတွက် မရှိမဖြစ် လိုအပ်ပါတယ်။

For example, amatoxins inhibit the production of blood clotting compounds,

ဥပမာအားဖြင့် amatoxins ဟာသွေးခဲစေတဲ့ ဒြပ်ပေါင်းထုတ်လုပ်မှုကို ဟန့်တားတာကြောင့်

which can cause a person to bleed out.

လူတွေကို သွေးထွက်စေတယ်။

In the kidneys, they slowly obstruct the body’s ability

ကျောက်ကပ်ထဲမှာ ခန္ဓာကိုယ်ထဲကအရည်တွေကို လည်ပတ်ဖို့နဲ့ ကျင်ငယ်ထုတ်လုပ်မှုဆိုတဲ့

to regulate fluids and produce urine.

ခန္ဓာကိုယ်လှုပ်ရှားမှုကို တဖြည်းဖြည်း ပိတ်ဆို့ဟန့်တားပါတယ်။

But they’re perhaps the most damaging to the liver.

ဒါပေမဲ့ ဒါဟာ အသည်းကို ထိခိုက်ပျက်စီးစေမှု အများဆုံးပါပဲ။

အသည်းဆိုတာ အဆိပ်တောက်တွေ အပါအဝင် စွန့်ထုတ်ပစ္စည်းတွေကိုသွေးထဲကစစ်ထုတ်ပေးတဲ့

The liver is where waste products, including toxins,

are filtered out of the blood, so amatoxins naturally accumulate.

နေရာပါ။ ဆိုတော့ amatoxins က သူ့အလိုလို စုပုံလာတယ်။

This toxin bombardment blocks the turnover of new proteins,

ဒီအဆိပ်တောက် ပေါက်ကွဲမှုဟာ ပရိုတိန်းအသစ်တွေဖြစ်ပျက်မှုကိုပိတ်ဆို့ပြီး

causing these liver cells to die.

အသည်းဆဲလ်တွေကို သေစေပါတယ်။

Over time, this can lead to liver failure and eventually death.

အချိန်ကြာလာတာနဲ့ အသည်းပျက်စီးလာပြီး အသက်ပါ ဆုံးရှုံးနိုင်ပါတယ်။

One puzzling death cap mystery that continues to elude scientists

နားလည်ရခက်တဲ့ ဒီမှိုပဟေဠိကို သိပ္ပံပညာရှင်တွေ အဖြေရှာရခက်ဆဲပါပဲ။

is understanding exactly what benefits poisonous amatoxins

ဒီ အဆိပ်ဖြစ်စေတဲ့ amatoxins ဟာ ဒီမှိုအတွက် ဘယ်လိုကောင်းကျိုးတွေ

provide to the mushroom.

ဖြစ်စေသလဲ ဆိုတာကို မသိနိုင်ကြသေးတာပါ။

Amatoxins are secondary metabolites,

Amatoxins တွေဟာ အားဖြည့် metabolitesတွေပါ

meaning they’re not essential for mushroom growth or survival.

ဆိုလိုတာက မှိုတွေကြီးထွား ရှင်သန်ဖို့ မရှိမဖြစ် အရာတွေ မဟုတ်ပါဘူး။

And grazing rabbits, rodents, and humans are often a highly effective mode

စားကျက်မြေပေါ်က ယုန်တွေ၊ ရှဉ့်ကြွက်တွေနဲ့လူသားတွေက အခြားသော

of spore dispersal for other mushroom species.

မှိုမျိုးစိတ်တွေမျိုးမှုန်ပြန့်ပွားစေဖို့ လွန်စွာ ထိရောက်တဲ့လမ်းကြောင်းပါ။

So, what’s the evolutionary advantage of poisoning them?

ဆိုတော့ အဆိပ်သင့်စေတဲ့ ဆင့်ကဲအကျိုးတွေက ဘာတွေလဲ။

ပြီးတော့ amatoxins ဆိုတာ Death Cup မှို တစ်မျိုးတည်းမှာပဲ တွေ့ရတာ မဟုတ်ပါဘူး

And amatoxins aren't exclusive to death caps.

They’re also produced by several other species of mushrooms,

Galerina နဲ့ Lepiota မျိုးစုတွေကနေစလို့ အခြားသော မှိုမျိုးစိတ်များစွာကလည်း

from the genera Galerina and Lepiota.

ဒီ amatoxins ကို ထုတ်ပေးပါတယ်။

Yet unlike death caps,

Death Cup မှိုလို မဟုတ်ဘဲ အဆိပ်ပြင်းတဲ့ Galerina နဲ့ Lepiota

poisonous Galerina and Lepiota species cause relatively few human deaths.

မျိုးစိတ်တွေက လူတွေ သေဆုံးတဲ့ထိ မဖြစ်ကြတာများပါတယ်

The reason for this is two-fold.

အကြောင်းရင်းက ၂ခုရှိပါတယ်။

First, these Galerina and Lepiota mushrooms are quite distinguishable,

ပထမတချက်က Galerina နဲ့ Lepiota မှိုတွေကို အလွယ်တကူ ခွဲခြားသိနိုင်ပါတယ်

whereas death caps, especially young ones,

Death cup မှိုမှာတော့ အထူးသဖြင့် မှိုပေါက်စတွေကို

can easily be mistaken for other edible mushrooms,

အခြား စားလို့ရတဲ့ မှိုတွေဖြစ်တဲ့ ကောက်ရိုးမှိုတွေ မှိုလုံးတွေနဲ့

like straw mushrooms or puffballs.

မှားတတ်ကြပါတယ်။

Further, death caps have a relatively large range.

ဒါ့အပြင် Death cup မှိုတွေမှာ မျိုးစိတ် သတ်မှတ်ချက်ဘောင်ကလည်း ကျယ်ပြန့်လှပါတယ်။

While native to Europe, they're now found on every continent except Antarctica.

မူရင်းဒေသက ဥရောပက ဖြစ်ပေမဲ့ ခုချိန်မှာတော့ အန္တာတိကတိုက်ကလွဲလို့

Death caps form close symbiotic relationships with European hardwoods

အခြားတိုက်ကြီးတွေတိုင်းမှာတွေ့နိုင်ပါတယ်။ Death cup မှိုတွေဟာ ဥရောပသစ်မာသစ်တွေနဲ့

ထင်းရှုးတွေနဲ့ အတော်လေး သဟဇီဝ ဖြစ်ပါတယ်။

and conifers.

Throughout the 20th century,

၂၀ ရာစုတလျှောက်လုံးမှာ

as these trees were planted in colonized regions around the world,

ဒီသစ်ပင်တွေကို ကမ္ဘာအနှံ့က ကိုလိုနီနယ်တွေမှာ စိုက်ပျိုးကြတဲ့အခါ

death caps covertly tagged along.

Death cup မှိုတွေဟာ တိတ်တဆိတ် တပါတည်း လိုက်ပါလာခဲ့ကြတယ်။

Thankfully, if a victim of death cap poisoning is properly treated

ကံကောင်းတာ တခုက ဒီမှိုကိုစားမိတဲ့သူကို စားမိပြီး သိပ်မကြာခင်မှာ

soon after ingestion,

သေချာကုသပေးနိုင်မယ်ဆို

up to 90% of patients will survive.

၉၀% သော လူနာတွေဟာ အသက်ရှင်နိုင်ပါတယ်။

Treatment doesn’t require any sort of special antidote—

ကုသရာမှာလည်း အထူးဖော်စပ်ထားတဲ့ဖြေဆေးတွေ မလိုပါဘူး။ အကြောသွင်းဆေးကို ခပ်များများ

a continuous, aggressive IV drip is often enough to flush the toxins from the blood.

ဆက်တိုက်သွင်းလိုက်ရုံနဲ့သွေးထဲက အဆိပ်တောက်တွေ ဆေးကြောပစ်လိုက်လို့ရပါတယ်။

However, not all doctors know how to properly treat or recognize

ဒါပေမဲ့လည်း ဆရာဝန်တိုင်းတော့ Death cup မှိုဆိပ်သင့်တာကို သိနိုင်တာ

death cap poisoning.

သေချာကုသပေးနိုင်တာ မဟုတ်ပါဘူး။

Initial symptoms can look similar to other types of food poisoning.

မှိုဆိပ်သင့်သင့်ချင်းမှာတွေ့ရတဲ့လက္ခဏာတွေက တခြား အစာအဆိပ်သင့်တာနဲ့ ဆင်ပါတယ်။

To add to the confusion,

ဒီလို မခွဲခြားနိုင်ရတာကလည်း

because amatoxins build up slowly in the liver,

amatoxins က ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာ တဖြည်းဖြည်း ဖြစ်လာတာပါ။

the most dire symptoms often don’t appear until days after consumption.

အသက်ဆုံးရှုံးဖွယ် လက္ခဏာအများစုတောင် မှိုစားသုံးပြီး ရက်အတော်ကြာအထိ မတွေ့ရဘူး။

Despite growing medical knowledge,

ဆေးပညာတိုးတက်လာနဲ့အမျှ

it’s important that mushroom hunters throughout the world

ကမ္ဘာပေါ်က မှိုရှာဖွေတဲ့ မုဆိုးတွေဟာ အသက်သေစေနိုင်တဲ့ မျိုးစိတ်တွေကို

learn how to properly recognize and avoid this deadly species.

သေချာ သိနိုင် ရှောင်နိုင်အောင် လေ့လာဖို့လိုပါတယ်။

So, if you ever find yourself foraging, remember to be on guard,

ဆိုတော့ သင်သာ သစ်ဥသစ်ဖုတွေ လိုက်လံရှာဖွေနေတာဆိုရင်သတိရှိဖို့အမှတ်ရပါ

and when in doubt, it’s always best to toss it out.

အဆိပ်ရှိကြောင်း သံသယရှိရင် လွှင့်ပစ်စရာရှိတာပစ်လိုက်တာအကောင်းဆုံးပါ။