This mushroom will kill you before you know what’s happening - Michael Beug

Translator: Ngọc Châu Phạm Reviewer: Nguyễn Hà Thi Ân

It is said that to secure Nero’s succession as fifth emperor of Rome,

Để bảo đảm sự kế vị của Nero với tư cách là hoàng đế thứ năm của La Mã,

his mother, Agrippina, discreetly assassinated her own husband.

mẹ của ông, Agrippina, đã âm thầm ám sát chính chồng mình.

The murder weapon?

Bằng hung khí giết người?

A handful of death cap mushrooms.

Một loại nấm mũ tử thần.

Humans have clearly known about the toxicity of death caps for millennia.

Con người đã biết rõ về độc tính của nấm mũ tử thần trong hàng thiên niên kỷ.

Yet these mushrooms continue to pose a significant threat

Tuy nhiên, loài nấm này tiếp tục gây ra mối đe dọa to lớn

to unsuspecting foragers and mushroom hunters throughout the world.

với người tìm thức ăn và hái lượm nấm thiếu hiểu biết trên toàn thế giới.

Today, death caps are responsible for more than 90%

Ngày nay, nấm mũ tử thần là nguyên nhân cho hơn 90%

of all mushroom related deaths,

tổng số ca tử vong liên quan đến nấm,

killing upwards of 100 people each year.

giết chết hơn 100 người mỗi năm.

So, what makes this one species of mushroom so dangerous?

Vậy, điều gì làm cho loài nấm này trở nên nguy hiểm như vậy?

Despite their danger, death caps, known scientifically as Amanita phalloides,

Dù nguy hiểm, nấm mũ tử thần, có tên khoa học là Amanita phalloides,

look relatively unassuming.

có vẻ ngoài trông khá vô hại.

They emerge enclosed in a white egg-like membrane that ruptures,

Chúng mọc lên từ một lớp màng trắng giống như quả trứng rồi vỡ ra,

leaving a cup-like sac at the stem’s base.

để lại một cái túi giống như cái cốc ở gốc thân cây.

Mature mushrooms are domed with white or greenish yellow caps

Nấm trưởng thành có mũ màu trắng hoặc vàng lục

measuring anywhere from 4 to 16 centimeters in width.

có bề rộng từ 4 đến 16 centimet.

And just half of a cap can contain enough toxin to kill an adult.

Và chỉ một nửa cây nấm cũng chứa đủ độc tố để giết chết một người trưởng thành.

While death caps produce several types of toxins,

Dù nấm mũ tử thần sản xuất ra một số loại độc tố,

one class, amatoxins, are by far the most dangerous.

chỉ có một loại là amatoxin, cho đến nay là nguy hiểm nhất.

They’re hearty compounds,

Chúng là hợp chất bền vững,

not easily destroyed by cooking, freezing, or drying.

không dễ bị phá hủy bằng cách nấu, đông lạnh hoặc sấy khô.

And if ingested, amatoxins easily pass through the intestinal wall

Và nếu ta ăn phải, amatoxin dễ dàng được hấp thụ qua thành ruột

to enter the bloodstream and wreak havoc on multiple systems.

để xâm nhập vào máu và tàn phá nhiều hệ thống.

Their main method of destruction is blocking the action of enzymes

Cơ chế phá hủy chính của chúng là ngăn chặn hoạt động của các enzym

called RNA polymerases.

gọi là RNA polymerase.

These enzymes are essential to the body,

Những enzyme này rất cần thiết cho cơ thể,

as they allow the cells to build the proteins they need to function.

vì chúng cho phép các tế bào tạo nên các protein cần thiết để hoạt động.

For example, amatoxins inhibit the production of blood clotting compounds,

Ví dụ, amatoxin ức chế sản xuất các hợp chất đông máu,

which can cause a person to bleed out.

làm cho con người không thể cầm máu.

In the kidneys, they slowly obstruct the body’s ability

Ở thận, chúng từ từ cản trở khả năng

to regulate fluids and produce urine.

điều hòa chất dịch và sản xuất nước tiểu của cơ thể.

But they’re perhaps the most damaging to the liver.

Nhưng có lẽ chúng gây hại nhiều nhất cho gan.

The liver is where waste products, including toxins,

Gan là nơi các chất thải, bao gồm cả độc tố,

are filtered out of the blood, so amatoxins naturally accumulate.

được lọc ra khỏi máu, vì thế khi amatoxin tích tụ tự nhiên,

This toxin bombardment blocks the turnover of new proteins,

sự bùng nổ độc tố này ngăn chặn sự tạo thành của các protein mới,

causing these liver cells to die.

khiến các tế bào gan này chết.

Over time, this can lead to liver failure and eventually death.

Theo thời gian, điều này có thể dẫn đến suy gan và cuối cùng là tử vong.

One puzzling death cap mystery that continues to elude scientists

Một bí ẩn khó hiểu về nấm mũ tử thần mà luôn làm các nhà khoa học đau đầu

is understanding exactly what benefits poisonous amatoxins

là sự hiểu biết chính xác những lợi ích mà độc tố amatoxin

provide to the mushroom.

mang lại cho nấm tử thần.

Amatoxins are secondary metabolites,

Amatoxin là chất chuyển hóa thứ cấp,

meaning they’re not essential for mushroom growth or survival.

có nghĩa là chúng không cần thiết cho sự phát triển hay sự tồn tại của nấm.

And grazing rabbits, rodents, and humans are often a highly effective mode

Thỏ nuôi, các loài gặm nhấm và con người thường là các phương thức có hiệu quả cao

of spore dispersal for other mushroom species.

trong việc phát tán bào tử ở các loài nấm khác.

So, what’s the evolutionary advantage of poisoning them?

Vậy, lợi thế về mặt tiến hóa của việc tự gây độc cho chúng là gì?

And amatoxins aren't exclusive to death caps.

Và amatoxin không chỉ có mặt ở mỗi loài nấm mũ tử thần này.

They’re also produced by several other species of mushrooms,

Chúng cũng được tìm thấy ở một số loài nấm khác,

from the genera Galerina and Lepiota.

từ các chi Galerina và Lepiota.

Yet unlike death caps,

Tuy nhiên, không giống như nấm tử thần,

poisonous Galerina and Lepiota species cause relatively few human deaths.

chất độc từ các loài Galerina và Lepiota tương đối ít gây ra cái chết ở người.

The reason for this is two-fold.

Có hai lý do cho điều này.

First, these Galerina and Lepiota mushrooms are quite distinguishable,

Thứ nhất, loài nấm Galerina và Lepiota này khá dễ phân biệt,

whereas death caps, especially young ones,

trong khi nấm mũ tử thần, đặc biệt là những cây non,

can easily be mistaken for other edible mushrooms,

có thể dễ dàng bị nhầm lẫn với các loại nấm ăn được khác,

like straw mushrooms or puffballs.

như nấm rơm hoặc nấm puffball.

Further, death caps have a relatively large range.

Hơn nữa, nấm mũ tử thần có phạm vi sinh sống tương đối lớn.

While native to Europe, they're now found on every continent except Antarctica.

Dù có nguồn gốc từ châu Âu, chúng hiện xuất hiện ở mọi lục địa ngoại trừ Nam Cực.

Death caps form close symbiotic relationships with European hardwoods

Nấm mũ tử thần hình thành mối quan hệ cộng sinh chặt chẽ với cây gỗ cứng

and conifers.

và cây lá kim châu Âu.

Throughout the 20th century,

Trong suốt thế kỷ 20,

as these trees were planted in colonized regions around the world,

khi các loại cây này được trồng ở các vùng thuộc địa trên toàn thế giới,

death caps covertly tagged along.

nấm mũ tử thần âm thầm bám theo chúng.

Thankfully, if a victim of death cap poisoning is properly treated

May thay, nếu nạn nhân bị ngộ độc nấm mũ tử thần được điều trị đúng cách

soon after ingestion,

ngay sau khi ăn,

up to 90% of patients will survive.

ta có thể cứu sống tới 90% bệnh nhân.

Treatment doesn’t require any sort of special antidote—

Việc điều trị không đòi hỏi bất kỳ loại thuốc giải độc đặc hiệu nào-

a continuous, aggressive IV drip is often enough to flush the toxins from the blood.

việc truyền tĩnh mạch tích cực, liên tục đã đủ để loại bỏ độc tố khỏi máu.

However, not all doctors know how to properly treat or recognize

Tuy nhiên, không phải vị bác sĩ nào cũng biết cách điều trị đúng

hoặc nhận biết các ca ngộ độc nấm mũ tử thần.

death cap poisoning.

Initial symptoms can look similar to other types of food poisoning.

Các triệu chứng ban đầu có thể trông giống như các ca ngộ độc thực phẩm khác.

To add to the confusion,

Thêm vào đó,

because amatoxins build up slowly in the liver,

vì amatoxin tích tụ chậm trong gan,

the most dire symptoms often don’t appear until days after consumption.

các triệu chứng nghiêm trọng nhất thường không xảy ra cho đến vài ngày sau khi ăn.

Despite growing medical knowledge,

Mặc dù kiến thức y học ngày nay tiến bộ

it’s important that mushroom hunters throughout the world

điều quan trọng là những người hái nấm trên khắp thế giới

learn how to properly recognize and avoid this deadly species.

phải học cách nhận biết và tránh hái loài nấm gây chết người này.

So, if you ever find yourself foraging, remember to be on guard,

Vì vậy, nếu bạn là người đang tìm kiếm thức ăn, hãy nhớ cảnh giác

and when in doubt, it’s always best to toss it out.

và khi nghi ngờ, tốt nhất là bạn nên vứt nó đi.