When workers own companies, the economy is more resilient | Niki Okuk

Translator: Nguyễn Dương Reviewer: Nguyen Cao

Are you tired of your boss?

Bạn có mệt mỏi với sếp không?

(Laughter)

(Cười)

Are you tired of going to work

Bạn có mệt mỏi khi phải đi làm

and making money for other people?

và làm giàu cho người khác?

And who are those people anyways?

Vậy những người này là ai?

Those people that make money from your work.

Những người kiếm lợi từ việc bạn làm.

Well, they're capitalists.

Họ chính là những nhà tư bản.

They have capital,

Họ có tiền,

and they use your labor to make more capital.

họ sử dụng sức lao động của bạn để kiếm nhiều tiền hơn.

So if you're tired of going to work

Nếu bạn có mệt vì phải đi làm

and making money for other people,

và làm giàu cho người khác,

then you're probably like me --

thì bạn có thể cũng giống tôi -

just tired of capitalism.

mệt mỏi với chủ nghĩa tư bản.

Which is ironic, because I'm a capitalist.

Thật buồn cười, bởi tôi là một nhà tư bản.

(Laughter)

(Cười)

I own a small business --

Tôi có công việc kinh doanh nhỏ -

Rco Tires in Compton.

Rco Tires ở Compton.

A few years ago, when I read Van Jones,

Vài năm trước, tôi có đọc Van Jones,

and he wrote, "Let's make green collar jobs in the hood,"

ông viết: "Hãy đưa công việc xanh về các vùng lân cận,"

I took him really seriously.

Tôi đã suy nghĩ rất nghiêm túc về điều đó.

So I cofounded, own and operate a tire recycling company,

Và tôi đã cùng sáng lập, sở hữu và điều hành một công ty tái chế lốp xe,

and I'm really proud of what we've done.

tôi tự hào với những gì chúng tôi đã làm.

So far, we've recycled a hundred million pounds of rubber.

Đến nay, chúng tôi đã tái chế được gần năm mươi nghìn tấn cao su.

That's 21 million gallons of oil diverted from landfills

Tương đương với chín triệu lít dầu thẩm thấu vào đất

into new products.

thành những sản phẩm mới.

(Cheers)

(Wooh!)

We also employ about 15 guys --

Chúng tôi có mười lăm nhân viên -

mostly people of color,

hầu hết là người da màu,

most of whom are felons,

hầu hết đã từng phạm tội,

and we pay above the minimum wage,

chúng tôi trả cao hơn lương tối thiểu,

and we are now proud members of the United Steelworkers Union.

và chúng tôi nay tự hào là thành viên của Hiệp hội Thép Hoa Kỳ

(Applause)

(Vỗ tay)

Now, Rco is not a cooperative now.

Rco hiện chưa phải là công ty hợp tác.

It's a privately held company with community-minded ownership,

Rco là công ty tư nhân với quyền sở hữu cộng đồng,

but I would like it to become one.

nhưng tương lai Rco sẽ làm được.

I would like for them to fire the boss --

Tôi mong nhân viên sẽ sa thải sếp của họ -

that's me.

đó là tôi.

(Laughter)

(Cười)

And I'm going to tell you why,

Tôi sẽ nói với bạn vì sao,

but first, let me tell you how we got started.

nhưng đầu tiên, để tôi kể cách chúng tôi bắt đầu.

So a lot of people ask,

Rất nhiều người hỏi,

"How did Rco come to be?"

"Rco ra đời như thế nào?"

And I have to be really honest.

Và tôi đã chia sẽ thực lòng.

I leveraged my white privilege.

Tôi ưu tiên những người da trắng như tôi.

So, here's how white privilege worked for me and Rco.

Đây là lý do tại sao tôi và Rco lại ưu tiên người da trắng như thế.

My white grandmother was born on her family's plantation

Bà nội tôi là người da trắng sinh ra trong một gia đình sở hữu đồn điền

in Arkansas in 1918.

ở Arkansas năm 1918.

She traveled with her white father west,

Bà theo cha người da trắng về phía Tây,

following the oil boom.

theo chân các mỏ khai thác dầu.

And he held various union oil jobs --

Ông giữ nhiều chức vụ trong hiệp hội dầu,

jobs which would have never been given to my black great-grandfather,

những công việc chưa bao giờ đến tay ông cố người da đen của tôi,

had he lived here at the time.

vào thời ông còn sống ở đây.

Granny became a hairdresser

Bà trở thành thợ cắt tóc

and then got a loan with her husband

sau đó cùng chồng vay một khoản tiền

who built their home in West Los Angeles --

ông là người đã xây nhà ở Tây Los Angeles -

a loan which would never have been given to a black family at the time.

khoảng vay này không bao giờ đến tay một gia đình da đen vào thời ấy.

And after my grandfather passed away,

Sau khi ông qua đời,

my granny was able to keep that house

bà giữ được căn nhà đó

because she had his pension and his health care

nhờ vào số tiền trợ cấp và chăm sóc sức khỏe của ông

from a state job which he held,

từ những công việc ổn định ông có,

which again, would have never been given to a black man

và những lợi ích này chưa bao giờ đến tay người da đen

before the anti-discrimination act of the 1960s.

trước khi có đạo luật chống phân biệt chủng tộc năm 1960.

So, you fast-forward 30 years,

Ba mươi năm sau đó,

and I graduate,

tôi tốt nghiệp,

and I want to start my own business

muốn bắt đầu sự nghiệp kinh doanh

with a pile of debt and a credit card,

từ một đống nợ, một thẻ tín dụng,

and no experience in the tire industry.

và không biết gì về công nghiệp chế tạo lốp xe.

But I had what most people didn't have.

Nhưng tôi có thứ mà nhiều người không có.

I had a clean, safe, free place to live.

Tôi có một nơi sạch sẽ, an toàn, và tự do để sống.

I moved in with my grandmother,

Tôi đã chuyến đến sống với bà tôi,

and I was able to rent our first warehouse,

tôi đã có thể thuê được kho chứa hàng đầu tiên,

buy our first truck,

mua chiếc xe đầu tiên,

pay our first employees,

trả tiền cho nhân viên đầu tiên,

because I didn't have to worry about paying myself,

vì tôi không phải lo chi trả các khoản cho mình,

because I didn't need to feed myself,

vì tôi không phải lo đến bữa ăn,

because I am the direct beneficiary of generations of white privilege.

vì tôi là người được hưởng lợi trực tiếp từ các thế hệ người da trắng.

Now, telling the story of white privilege is important

Nhắc lại câu chuyện về đặc quyền của người da trắng là điều quan trọng,

because very often people say,

vì mọi người thường nói,

"Oh, we want more companies like yours.

"Ôi, chúng ta cần thêm công ty thế này.

We want more Rco's,

Chúng ta cần thêm Rco,

we want more black-owned businesses,

thêm doanh nghiệp của người da đen,

female-led, triple bottom line,

do phụ nữ dẫn dắt, tăng trưởng gấp ba,

Ban the Box,

bỏ qua quá khứ phạm tội,

green manufacturing companies," right?

công ty sản xuất công nghệ xanh, đúng không?

But the question we have to ask is, where is the wealth?

Nhưng câu hỏi cần phải hỏi là, của cải nằm ở đâu?

Where is the money?

Tiền nằm ở đâu?

Where's the capital in our communities

Vốn nằm ở đâu trong cộng đồng này

to build the types of businesses that we want?

để tạo ra loại hình kinh doanh chúng ta muốn?

And in telling a story of the white side of my family,

Khi nói từ góc nhìn người da trắng như gia đình tôi,

I needed a dozen ways

Tôi cần rất nhiều thứ

where blacks were excluded from the economy,

mà người da đen bị tước đoạt từ nền kinh tế,

whereas the white side of my family was able to gain access and traction,

thì gia đình da trắng của tôi có thể tiếp cận và gây ảnh hưởng,

and build wealth ...

và làm giàu...

Primarily because racism and capitalism are best homies, but --

Cơ bản là do chủ nghĩa phân biệt dân tộc và tư bản thống trị -

(Laughter)

(Cười)

but what that means is that when we ask ourselves,

nhưng điều này có nghĩa là khi chúng ta tự hỏi mình,

"Why are our communities broke?" --

"Tại sao cộng đồng này lại bị phá sản?"

Like, we're not just broke because we're broke;

Chúng ta không bị phá sản bởi vì nó thế;

we're broke for a reason.

phải có lý do nào đó.

Historical context really does matter.

Hoàn cảnh lịch sử thật sự đóng vai trò ở đây.

But our history tells another story as well.

Nhưng lịch sử lại kể một câu chuyện khác.

There's this incredible book called "Collective Courage,"

Một cuốn sách lạ thường tên "Những tấm gương dũng cảm",

which is the story of how thousands of African Americans

sưu tầm hàng nghìn câu chuyện người Mỹ gốc Phi

have been able to build businesses and schools,

có khả năng xây dựng các doanh nghiệp và trường học,

hospitals, farming cooperatives,

bệnh viện, hợp tác xã nông nghiệp,

banks, financial institutions --

ngân hàng, cơ quan tài chính -

entire communities and sovereign economies,

toàn bộ các cộng đồng và các nền kinh tế quyền lực,

without a lot of capital.

mà không cần vốn.

And they did it by working together

Họ làm được vì biết làm việc cùng nhau

and leveraging their community assets

và tận dụng tài sản trong cộng đồng của mình

and trusting each other

và tin tưởng lẫn nhau

and putting solidarity first --

đặt đoàn kết lên trên hết -

not just profits by any means necessary.

không chỉ vì lợi nhuận bằng mọi giá.

And they didn't have to wait around for celebrities and athletes

Và họ không phải loanh quanh bên những người nổi tiếng và vận động viên

to bring their money back to the hood.

để mang tiền về khu vực sống của mình.

However, if you are a celebrity or an athlete,

Nhưng, nếu bạn nổi tiếng hay là vận động viên,

and you're listening to this,

và đang nghe thấy điều này,

please feel free to bring your money.

thì cũng đừng ngại góp tiền.

(Laughter)

(Cười)

But they did it through cooperative economics,

Nhưng họ làm được nhờ vào nền kinh tế hợp tác,

because they knew

bởi họ biết

that capitalism was never going to finance black liberation.

chủ nghĩa tư bản chưa bao giờ ủng hộ cho tự do của người da đen.

So, there are so many great examples in this book,

Có rất nhiều tấm gương tiêu biểu trong cuốn sách này,

and I suggest that everybody just read it

và tôi giới thiệu để mọi người đọc nó

because it answers the question I asked earlier,

vì nó trả lời cho câu hỏi của tôi lúc bạn đầu,

which was where are we going to get the wealth

là chúng ta sẽ lấy đâu ra tiền của

to build the types of business that we want.

để xây dựng các kiểu doanh nghiệp mình muốn.

And the answer is going to have to be cooperative economics.

Và câu trả lời sẽ nằm trong nền kinh tế hợp tác.

There's a lot of different versions of cooperativism.

Có nhiều phiên bản khác nhau của chủ nghĩa hợp tác.

What I'm talking about today is worker ownership.

Hôm nay tôi sẽ nói đến quyền sở hữu của người lao động.

You may not have heard of worker ownership,

Có thể bạn chưa nghe đến quyền sở hữu này,

but it's been an incredible tool

nhưng nó là một công cụ tuyệt vời

for black economic liberation for a century,

để giải phóng kinh tế cho họ trong một thế kỷ.

and it's also working all over the world right now.

và hiện tiếp tục vai trò đó ở khắp thế giới.

You may have heard of Black Wall Street

Có thể bạn đã nghe đến Black Wall Street,

or maybe the Zapatistas,

hay nhóm Zapatista,

but I'll give you an example that's a little bit closer to home.

nhưng tôi sẽ cho bạn một ví dụ gần gũi hơn.

Right now, today, in South Bronx,

Ngày nay, ở South Bronx,

is the country's largest worker-owned company.

có một công ty do nhân viên sở hữu lớn nhất thế giới

It's called Cooperative Home Care Associates,

Đó là Hiệp hội Hợp tác Dịch vụ Chăm sóc Gia đình,

and it was founded by black and Latinx home care workers

thành lập bởi người da đen và các nhân viên chăm sóc Latin

who are now able to pay themselves living wages,

những người này bây giờ có thể tự trả lương cho mình,

they have full-time hours,

làm việc toàn thời gian,

they have benefits and a pension,

nhận được phúc lợi và trợ cấp,

through their membership as a unit of SEIU.

thông qua vai trò thành viên của SEIU.

And these women owners now receive a dividend back on their ownership

Những phụ nữ làm chủ được chia phần dựa vào quyền sở hữu của họ

every year that the company has been profitable,

trên phần lời công ty kiếm được mỗi năm,

which has been most years.

mà hầu hết năm nào cũng có.

So they're able to really enjoy the fruits of their labor

Họ có thể tận hưởng thành quả lao động của mình

because they fired the boss.

vì họ đã sa thải sếp.

They don't have any big investors.

Họ không có nhà đầu tư lớn nào.

They don't have fat-cat CEOs

Họ không có CEO giàu có,

or absentee owners taking the profit out of the company.

hay những người chủ chỉ biết bòn rút lợi nhuận của công ty.

They each pay in about 1,000 dollars over time

Mỗi người trả khoảng một nghìn đô

in order to gain ownership,

để có được quyền làm chủ,

and now they own their job.

và giờ họ có công việc của riêng mình.

Now, there's hundreds of more examples of companies like this

Có hàng trăm công ty điển hình như thế này

springing up all across the country.

phát triển khắp đất nước.

And I'm so inspired by what they're doing,

Và tôi được truyền cảm hứng mạnh mẽ từ những gì họ đang làm,

because it really represents an alternative

vì nó thật sự đưa ra một lựa chọn thay thế

to the type of economy we have now,

cho loại hình kinh tế chúng ta có hiện nay,

which exploits all of us.

thứ đang bóc lột tất cả chúng ta.

It also represents an alternative

Nó cũng đưa ra một cách khác

to waiting around for big investors to bring chain stores,

để thoát khỏi các nhà đầu tư lớn với mục đích mở các chuỗi cửa hàng,

or big-box stores to our communities,

các cửa hàng bán lẻ lớn,

because honestly, those types of developments,

vì thực lòng mà nói kiểu phát triển như thế

they steal resources from our communities.

đang ăn cắp các nguồn lực cộng đồng.

They put our mom-and-pop shops out of business,

Họ sẽ khiến các cửa hàng nhỏ lẻ phá sản,

they make our entrepreneurs into wage workers,

khiến các doanh nhân trở thành người làm thuê

and they take money out of our pocket

và họ móc tiền từ túi chúng ta,

and send it to their shareholders.

và chia chác cho các cổ đông.

So, I was so inspired by all these stories of resistance and resilience

Tôi lấy cảm hứng từ những câu chuyện đối kháng lâu bền đó

that I got together with a few people here in Los Angeles,

cùng với một vài người ở Los Angeles này,

and we created LUCI.

xây dựng nên LUCI.

LUCI stands for the Los Angeles Union Cooperative Initiative,

LUCI là từ viết tắt của Sáng kiến Công đoàn Liên minh Los Angeles,

and our objective is to create more worker-owned businesses

nhằm xây dựng thêm các doanh nghiệp do người lao động làm chủ

here in Los Angeles.

ở tại Los Angeles này.

So far, in the last year, we've created two:

Cho tới năm ngoái, chúng tôi đã có hai công ty:

Pacific Electric, an electrical company,

Pacific Electric, một công ty điện lực,

and Vermont Gage Carwash,

và Vermont Gage Carwash,

which is right here in South-Central,

nằm ngay ở South-Central,

some of you guys might be familiar with it.

một số các bạn có thể có người biết.

This long-time carwash is now owned and operated by its 20 workers,

Công ty rửa xe lâu đời này được sở hữu và điều hành bởi 20 nhân viên,

all of whom are union members as well.

tất cả đều là thành viên của Công đoàn.

(Applause)

(Vỗ tay)

So you might be wondering why the focus on union-worker ownership,

Bạn tự hỏi vì sao lại tập trung vào quyền sở hữu của hiệp hội người lao động,

but there's a lot of good reasons

có rất nhiều cách lý giải hợp lý

why the labor movement is a natural ally to the worker-ownership movement.

tại sao phong trào lao động lại liên kết với phong trào người lao động làm chủ.

To build these companies that we want in our community,

Để xây dựng những công ty chúng ta muốn trong cộng đồng,

we need a few things.

chúng ta cần vài thứ.

We're going to need money, people and training.

Chúng ta cần có vốn, nhân lực và đào tạo.

Unions have all of those things.

Các Công đoàn có hết những thứ này.

America's working class has been paying union dues for decades,

Giai cấp lao động Mỹ đã đóng phí Công đoàn trong hàng thập kỉ,

and with it, our unions have been building

nhờ đó, các Công đoàn tạo ra

dignified, decent, and democratic workplaces for us.

môi trường làm việc chất lượng, nghiêm chỉnh và dân chủ.

However, union jobs are on the steep decline,

Nhưng công việc của Công đoàn đang trên đà tuột dốc,

and it's time for us to start calling on our unions

và đã đến lúc chúng ta lên tiếng kêu gọi họ

to really bring all of their financial and political capital

hãy sẵn sàng đem tất cả nguồn vốn tài chính và chính trị của họ

to bear in the creation of new, union, living-wage jobs

để tạo ra công việc mới, thống nhất với mức lương đủ sống

in our communities.

trong cộng đồng chúng ta.

Also, union halls are full of union members

Hội trường Công đoàn cũng đầy các thành viên

who understand the importance of solidarity

thấu hiểu tầm quan trọng của sự đoàn kết

and the power of collective action.

và sức mạnh của hành động tập thể.

These are the types of folks that want more union businesses to exist,

Có nhiều nhóm muốn tạo ra các doanh nghiệp thống nhất hơn,

so let's build them with them.

vậy hãy cùng nhau thực hiện với họ.

Learning from our unions,

Học hỏi từ các Công đoàn,

learning from our past,

học hỏi từ quá khứ,

learning from our peers,

học hỏi từ các đồng sự,

are all going to be very important to our success,

tất cả đều rất quan trọng cho sự thành công tương lai.

which is why I'd like to leave you with one last example

Đó là lý do tôi muốn đưa ra một tấm gương cuối cùng.

and a vision for the future ...

và một tầm nhìn cho tương lai...

and that vision is Mondragon, Spain.

và đó chính là Mondragon, Tây Ban Nha.

Mondragon, Spain is a community built entirely around worker cooperatives.

Mondragon là một cộng đồng được xây dựng trên sự hợp tác của người lao động.

There's 260-plus businesses here,

Có hơn 260 doanh nghiệp tại đây,

manufacturing everything from bicycles to washing machines to transformers.

sản xuất mọi thứ từ xe đạp tới máy giặt tới máy biến thế,

And this group of businesses now employs 80,000 people

Các doanh nghiệp ở đây sử dụng 80,000 nhân viên

and earns more than 12 billion euros in revenue every year.

và kiếm được hơn 12 tỉ euro mỗi năm.

And all of the companies there are owned by the people that work in them.

Tất cả các công ty này đều thuộc sở hữu của nhân viên công ty.

They've also built universities and hospitals and financial institutions.

Họ còn xây các trường đại học, bệnh viện và các cơ quan tài chính.

I mean, imagine if we could build something like this in South-Central.

Thử tưởng tượng nếu chúng ta có thể xây dựng thứ như thế ở South-Central.

The late mayor of Jackson had a similar idea.

Thị trưởng Jackson đương nhiệm cũng có ý tưởng tương tự.

He wanted to turn his entire city into a Mondragon-like cooperative economy,

Ông muốn biến toàn bộ thành phố thành nền kinh tế hợp tác như Mondragon,

calling his ambitious plan "Jackson Rising."

ông gọi kế hoạch đầy tham vọng của mình là "Jackson Rising".

And when I look at Mondragon,

Khi quan sát Mondragon,

I see really what working-class people can do for ourselves

tôi nhận ra tầng lớp lao động có thể làm vì chính họ

when we work together

khi cùng nhau làm việc

and make decisions for ourselves and each other

và ra những quyết định cho chính chúng ta, cho nhau

and our communities.

và cho cộng đồng.

And what's really incredible about Mondragon

Và điều lạ lùng về Mondragon

is that while we are dreaming about them,

là khi chúng ta đang mơ về họ,

they are dreaming about us.

họ lại đang mơ về chúng ta.

This community in Spain has decided to launch an international initiative

Cộng đồng này ở Tây Bạn Nha đã quyết định khởi xướng một dự luật quốc tế

to create more communities like it all over the world,

nhằm tạo ra nhiều cộng đồng như thế hơn khắp thế giới,

by linking up with unions,

bằng cách kết nối các hiệp hội,

by supporting organizations like LUCI,

hỗ trợ các tổ chức như LUCI,

and by educating folks about the worker-ownership model.

và đào tạo mọi người về mô hình người lao động sở hữu.

Now, here's what you can do to be a part of it.

Ở đây là những gì bạn có thể làm để tham gia nó.

If you're a union member, go to your union meetings,

Nếu bạn là thành viên Công đoàn, hãy tới các cuộc họp,

and make sure that your union has a worker-ownership initiative,

và đảm bảo là công đoàn biết về dự luật sở hữu của người lao động,

and become a part of it.

và tham gia vào sáng kiến đó.

If you're an entrepreneur,

Nếu bạn là một doanh nhân,

if you have a small business,

nếu có một doanh nghiệp nhỏ,

or you're interested in starting one,

hoặc bạn có ý định thành lập,

then link up with LUCI or another organization like us

hãy liên hệ với LUCI hoặc các tổ chức giống chúng tôi

to help you get started on the cooperative model.

để giúp bạn bắt đầu mô hình hợp tác này.

If you're a politician,

Nếu là chính trị gia,

or you work for one,

hay làm việc với họ,

or you just like talking to them,

hay chỉ là thích trò chuyện với họ,

please get the city, state, federal and county legislation passed

hãy giúp bộ luật được thông qua thành phố, bang, liên bang, và cả nước,

that we need in order to fund and support worker-owned businesses.

là thứ chúng ta cần để gây vốn và hỗ trợ doanh nghiệp chủ lao động sở hữu.

And for everybody else,

Và những người khác,

learn about our history, learn about our models,

hãy học từ lịch sử và mô hình của chúng tôi,

and seek us out so can support us,

và tìm giải pháp hỗ trợ chúng tôi,

you can buy from us, invest in us, lend to us and join us,

bạn có thể mua hàng, đầu tư cho chúng tôi vay và trực tiếp tham gia,

because it's really going to take all of us

vì điều này thực sự giúp tất cả chúng ta

in order to build the more just and sustainable and resilient economy

xây dựng nền kinh tế bền vững và ổn định hơn

that we want for ourselves and our children.

mà chúng ta muốn cho chính mình và thế hệ sau.

And with that,

Và với điều đó,

I would like to leave you with a quote from Arundhati Roy,

tôi muốn chia sẻ một câu nói của Arundhati Roy,

and she writes ...

bà viết...

"Our strategy should not be only to confront Empire,

"Chiến lược của chúng ta không phải chỉ là đương đầu với Đế quốc,

but to lay siege to it.

mà còn bao vây lấy hắn.

To deprive it of oxygen.

Rút hết oxy.

To mock it.

Nhạo báng hắn.

To shame it.

Chế giễu hắn.

With our art,

Bằng nghệ thuật,

our literature,

văn học,

our music,

âm nhạc,

our brilliance,

tài hoa,

our joy,

niềm vui,

our sheer relentlessness --

sự liên lỉ kiên cường -

and our ability to tell our own stories.

và khả năng kể các câu chuyện của chúng ta.

Not the stories that we're being brainwashed to believe.

Không phải những câu chuyện chúng ta tin vì bị tẩy não.

The corporate revolution will collapse

Cuộc cách mạng hợp tác sẽ sụp đổ

if we refuse to buy what they're selling --

nếu chúng ta từ chối mua những gì họ bán -

their ideas,

ý tưởng của họ,

their version of history,

phiên bản lịch sử của họ,

their wars,

những cuộc chiến của họ,

their weapons,

vũ khí của họ,

their sense of inevitability.

ý thức về sự hiển nhiên của họ.

Because know this:

Bởi vì biết rằng:

They be few and we be many.

Họ ít và chúng ta nhiều.

They need us more than we need them.

Họ cần chúng ta hơn là chúng ta cần họ.

Another world is not only possible,

Một thế giới khác không chỉ là có thể,

she's on her way.

mà nó còn ở ngay trước mắt.

And on a quiet day,

Vào một ngày yên ắng,

I can hear her breathing."

tôi có thể nghe nó thở."

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)