When workers own companies, the economy is more resilient | Niki Okuk

Tłumaczenie: Monika Fołta Korekta: Rysia Wand

Are you tired of your boss?

Masz dość swojego szefa?

(Laughter)

(Śmiech)

Are you tired of going to work

Masz dość chodzenia do pracy

and making money for other people?

i zarabiania pieniędzy dla innych?

And who are those people anyways?

Kim właściwie są ci ludzie?

Those people that make money from your work.

Ludzie, którzy zarabiają na twojej pracy.

Well, they're capitalists.

To kapitaliści.

They have capital,

Wykorzystują twoją pracę,

and they use your labor to make more capital.

zwiększając kapitał.

So if you're tired of going to work

Jeśli masz dość chodzenia do pracy

and making money for other people,

i zarabiania dla innych,

then you're probably like me --

to pewnie, tak jak ja,

just tired of capitalism.

masz dość kapitalizmu.

Which is ironic, because I'm a capitalist.

Jak na ironię, jestem kapitalistką.

(Laughter)

(Śmiech)

I own a small business --

Mam małą firmę...

Rco Tires in Compton.

Rco Tires w Compton.

A few years ago, when I read Van Jones,

Kilka lat temu czytałam u Van Jonesa:

and he wrote, "Let's make green collar jobs in the hood,"

"Stwórzmy lokalne zielone miejsca pracy",

I took him really seriously.

potraktowałam to bardzo poważnie.

So I cofounded, own and operate a tire recycling company,

Jestem współzałożycielką i prowadzę firmę recyklingu opon

and I'm really proud of what we've done.

i jestem dumna z naszych osiągnięć.

So far, we've recycled a hundred million pounds of rubber.

Poddaliśmy recyklingowi 45 milionów kilogramów gumy

That's 21 million gallons of oil diverted from landfills

To 80 milionów litrów ropy, które zamiast trafić na wysypiska

into new products.

tworzą nowe produkty.

(Cheers)

(Wiwaty)

We also employ about 15 guys --

Zatrudniamy około 15 osób,

mostly people of color,

w większości ciemnoskórych,

most of whom are felons,

wielu po wyrokach,

and we pay above the minimum wage,

płacąc powyżej płacy minimalnej

and we are now proud members of the United Steelworkers Union.

i należymy do Związku Zawodowego Przemysłu Stalowego.

(Applause)

(Brawa)

Now, Rco is not a cooperative now.

Rco nie jest obecnie spółdzielnią,

It's a privately held company with community-minded ownership,

tylko prywatną spółką z pro-społecznymi właścicielami,

but I would like it to become one.

ale chciałabym, żeby nią zostało.

I would like for them to fire the boss --

Żeby pracownicy zwolnili szefa...

that's me.

mnie.

(Laughter)

(Śmiech)

And I'm going to tell you why,

Wyjaśnię dlaczego,

but first, let me tell you how we got started.

ale najpierw opowiem jak zaczęliśmy.

So a lot of people ask,

Wiele osób pyta:

"How did Rco come to be?"

"Jak powstało Rco?".

And I have to be really honest.

I powiem szczerze,

I leveraged my white privilege.

że wykorzystałam swój biały przywilej.

So, here's how white privilege worked for me and Rco.

Biały przywilej pomógł mi i Rco w następujący sposób.

My white grandmother was born on her family's plantation

Moja biała babcia urodziła się na plantacji należącej do jej rodziny

in Arkansas in 1918.

w 1918 roku w Arkansas.

She traveled with her white father west,

Wyruszyła na zachód ze swoim białym ojcem

following the oil boom.

podczas boomu naftowego.

And he held various union oil jobs --

Pracował na stanowiskach mających związki zawodowe,

jobs which would have never been given to my black great-grandfather,

na co nie mógłby liczyć mój czarny pradziadek

had he lived here at the time.

gdyby tu wtedy żył.

Granny became a hairdresser

Babcia została fryzjerką,

and then got a loan with her husband

a potem razem z mężem zaciągnęła kredyt

who built their home in West Los Angeles --

na budowę domu w zachodnim Los Angeles.

a loan which would never have been given to a black family at the time.

Takiego kredytu nie dostałaby wtedy czarna rodzina.

And after my grandfather passed away,

Po śmierci dziadka

my granny was able to keep that house

babcia mogła zatrzymać dom,

because she had his pension and his health care

bo dostawała emeryturę i ubezpieczenie zdrowotne

from a state job which he held,

z pracy dziadka w budżetówce,

which again, would have never been given to a black man

której przed ustawą antydyskryminacyjną z 1960 roku

before the anti-discrimination act of the 1960s.

nie dostałby pracownik czarnoskóry.

So, you fast-forward 30 years,

30 lat później

and I graduate,

skończyłam studia

and I want to start my own business

i chciałam otworzyć firmę

with a pile of debt and a credit card,

z pokaźnymi długami, kartą kredytową

and no experience in the tire industry.

i bez doświadczenia w przemyśle oponiarskim.

But I had what most people didn't have.

Miałam za to coś, czego nie ma większość.

I had a clean, safe, free place to live.

Czysty, bezpieczny i darmowy dach nad głową.

I moved in with my grandmother,

Zamieszkałam z babcią

and I was able to rent our first warehouse,

i mogłam wynająć pierwszy magazyn,

buy our first truck,

kupić ciężarówkę,

pay our first employees,

zapłacić pracownikom.

because I didn't have to worry about paying myself,

Nie musiałam płacić sobie,

because I didn't need to feed myself,

bo nie musiałam kupować jedzenia,

because I am the direct beneficiary of generations of white privilege.

bo korzystam z dorobku pokoleń mających biały przywilej.

Now, telling the story of white privilege is important

Opowiadanie historii białego przywileju jest ważne,

because very often people say,

ponieważ ludzie często mówią:

"Oh, we want more companies like yours.

"Potrzebujemy więcej takich firm.

We want more Rco's,

Chemy więcej Rcosów,

we want more black-owned businesses,

firm należących do ciemnoskórych,

female-led, triple bottom line,

z kobietami na czele, potrajających zyski,

Ban the Box,

zielonych, przyjaznych

green manufacturing companies," right?

osobom z wyrokami".

But the question we have to ask is, where is the wealth?

Pytanie brzmi: gdzie jest bogactwo?

Where is the money?

Gdzie są pieniądze?

Where's the capital in our communities

Gdzie w społecznościach znaleźć kapitał

to build the types of businesses that we want?

na budowę firm, których chcemy?

And in telling a story of the white side of my family,

W historii białej części mojej rodziny

I needed a dozen ways

na wiele sposobów widać,

where blacks were excluded from the economy,

jak czarnych wykluczano z gospodarki,

whereas the white side of my family was able to gain access and traction,

gdy biali członkowie rodziny zdobywali dojścia i uznanie,

and build wealth ...

budując bogactwo.

Primarily because racism and capitalism are best homies, but --

Głównie dlatego, że rasizm i kapitalizm to najlepsi ziomkowie...

(Laughter)

(Śmiech)

but what that means is that when we ask ourselves,

Oznacza to, że kiedy pytamy:

"Why are our communities broke?" --

"Dlaczego nasze społeczności są spłukane?",

Like, we're not just broke because we're broke;

to nie jesteśmy spłukani ot, tak,

we're broke for a reason.

jest tego powód.

Historical context really does matter.

Kontekst historyczny ma znaczenie.

But our history tells another story as well.

Historia ma też inną narrację.

There's this incredible book called "Collective Courage,"

Istnieje niesamowita książka "Odwaga Zbiorowa",

which is the story of how thousands of African Americans

opowiadająca jak tysiące Afrykoamerykanów

have been able to build businesses and schools,

mogło zbudować firmy i szkoły,

hospitals, farming cooperatives,

szpitale i farmy spółdzielcze,

banks, financial institutions --

banki, instytucje finansowe...

entire communities and sovereign economies,

całe społeczności i niepodległe gospodarki

without a lot of capital.

bez ogromnego kapitału.

And they did it by working together

Dokonali tego pracując razem,

and leveraging their community assets

wykorzystując zasoby społeczności,

and trusting each other

ufając sobie nawzajem,

and putting solidarity first --

stawiając na pierwszym miejscu

not just profits by any means necessary.

solidarność, a nie zysk za każdą cenę.

And they didn't have to wait around for celebrities and athletes

Nie musieli czekać aż celebryci i sportowcy

to bring their money back to the hood.

wrócą z pieniędzmi na dzielnicę.

However, if you are a celebrity or an athlete,

Ale jeśli jesteś celebrytą lub sportowcem

and you're listening to this,

i tego słuchasz,

please feel free to bring your money.

nie krępuj się i daj nam pieniądze.

(Laughter)

(Śmiech)

But they did it through cooperative economics,

Dokonali tego dzięki gospodarce spółdzielczej,

because they knew

bo wiedzieli,

that capitalism was never going to finance black liberation.

że kapitalizm nie zamierza sponsorować ich wyzwolenia.

So, there are so many great examples in this book,

W książce jest mnóstwo świetnych przykładów,

and I suggest that everybody just read it

więc sugeruję, żeby każdy ją przeczytał.

because it answers the question I asked earlier,

Odpowiada na pytanie, które zadałam,

which was where are we going to get the wealth

czyli skąd wziąć bogactwo

to build the types of business that we want.

na budowę firm, których chcemy.

And the answer is going to have to be cooperative economics.

Odpowiedzią jest gospodarka spółdzielcza.

There's a lot of different versions of cooperativism.

Jest wiele różnych wersji spółdzielczości.

What I'm talking about today is worker ownership.

Dzisiaj mówiłam o własności pracowniczej.

You may not have heard of worker ownership,

Może o niej nie słyszeliście,

but it's been an incredible tool

a jest niesamowitym narzędziem

for black economic liberation for a century,

wyzwolenia ekonomicznego czarnoskórych,

and it's also working all over the world right now.

które sprawdza się na całym świecie.

You may have heard of Black Wall Street

Może słyszeliście o Czarnym Wall Steet

or maybe the Zapatistas,

lub zapatystach,

but I'll give you an example that's a little bit closer to home.

ale podam przykład z naszego podwórka.

Right now, today, in South Bronx,

Teraz, dzisiaj w południowym Bronksie

is the country's largest worker-owned company.

znajduje się największa w kraju zarządzana przez pracowników firma.

It's called Cooperative Home Care Associates,

Nazywa się "Cooperative Home Care Associates",

and it was founded by black and Latinx home care workers

jest założona przez czarnych i latynoskich opiekunów domowych,

who are now able to pay themselves living wages,

którzy mogą wypłacić sobie godną pensję,

they have full-time hours,

pracują na pełny etat,

they have benefits and a pension,

mają dodatki i emeryturę,

through their membership as a unit of SEIU.

dzięki członkostwu w unii zawodowej SEIU.

And these women owners now receive a dividend back on their ownership

Kobiety- właścicielki otrzymują dywidendę

every year that the company has been profitable,

za każdy rok, w którym firma przyniosła zyski,

which has been most years.

czyli prawie co roku.

So they're able to really enjoy the fruits of their labor

Naprawdę cieszą się owocami własnej pracy,

because they fired the boss.

bo zwolniły szefa.

They don't have any big investors.

Nie mają dużych inwestorów.

They don't have fat-cat CEOs

Ani grubych ryb na stanowiskach

or absentee owners taking the profit out of the company.

czy nieobecnych właścicieli zabierających zyski firmy.

They each pay in about 1,000 dollars over time

Każda z nich wpłaciła około 1000 dolarów,

in order to gain ownership,

aby zostać właścicielem

and now they own their job.

i zarządzać pracą.

Now, there's hundreds of more examples of companies like this

Istnieją setki podobnych firm

springing up all across the country.

pojawiających się w całym kraju.

And I'm so inspired by what they're doing,

Ich działania są dla mnie inspiracją,

because it really represents an alternative

będąc przykładem alternatywy

to the type of economy we have now,

dla typu obecnej gospodarki,

which exploits all of us.

która nas wykorzystuje.

It also represents an alternative

Są również alternatywą

to waiting around for big investors to bring chain stores,

dla czekania na dużych inwestorów, którzy sprowadzą sieciówki

or big-box stores to our communities,

i sklepy giganty ,

because honestly, those types of developments,

bo mówiąc szczerze, te inwestycje

they steal resources from our communities.

zabierają zasoby naszych społeczności.

They put our mom-and-pop shops out of business,

Wymuszają zamkniecie rodzinnych sklepików,

they make our entrepreneurs into wage workers,

przedsiębiorców zamieniają w pracowników,

and they take money out of our pocket

wyciągają od nas pieniądze

and send it to their shareholders.

i wysyłają udziałowcom.

So, I was so inspired by all these stories of resistance and resilience

Zainspirowały mnie te historie oporu i zaradności

that I got together with a few people here in Los Angeles,

do tego stopnia, że razem z paroma ludźmi tu w Los Angeles

and we created LUCI.

stworzyliśmy LUCI,

LUCI stands for the Los Angeles Union Cooperative Initiative,

będące skrótem od Inicjatywa Spółdzielcza Związku Zawodowego z Los Angeles,

and our objective is to create more worker-owned businesses

a celem jest zakładanie firm, gdzie pracownicy są właścicielami

here in Los Angeles.

na terenie Los Angeles.

So far, in the last year, we've created two:

W zeszłym roku powstały dwie:

Pacific Electric, an electrical company,

Pacific Electric- spółka elektryczna

and Vermont Gage Carwash,

i myjnia Vermont Gage Carwash,

which is right here in South-Central,

całkiem niedaleko stąd,

some of you guys might be familiar with it.

może niektórzy ją znają.

This long-time carwash is now owned and operated by its 20 workers,

Właścicielami myjni jest jej 20 pracowników,

all of whom are union members as well.

wszyscy są związkowcami.

(Applause)

(Brawa)

So you might be wondering why the focus on union-worker ownership,

Dziwi was dlaczego koncentrujemy się na własności pracowników związkowych?

but there's a lot of good reasons

Jest wiele powodów, dla których

why the labor movement is a natural ally to the worker-ownership movement.

ruch robotniczy jest naturalnym sprzymierzeńcem pracowników-właścicieli.

To build these companies that we want in our community,

Żeby zbudować firmy w naszych wspólnotach

we need a few things.

potrzebujemy

We're going to need money, people and training.

pieniędzy, ludzi i szkoleń.

Unions have all of those things.

Mają je związki zawodowe.

America's working class has been paying union dues for decades,

Klasa robotnicza Ameryki od dziesięcioleci płaci składki,

and with it, our unions have been building

dzięki którym związki budują

dignified, decent, and democratic workplaces for us.

godne, przyzwoite i demokratyczne miejsca pracy.

However, union jobs are on the steep decline,

Jednakże prace związkowe zanikają,

and it's time for us to start calling on our unions

co oznacza, że czas wymagać od związków,

to really bring all of their financial and political capital

aby zaangażowały finansowy i polityczny kapitał

to bear in the creation of new, union, living-wage jobs

do tworzenia nowych, związkowych, godziwie płatnych

in our communities.

lokalnych miejsc pracy.

Also, union halls are full of union members

Związki są pełne członków

who understand the importance of solidarity

rozumiejących zasady solidarności

and the power of collective action.

i moc kolektywnego działania.

These are the types of folks that want more union businesses to exist,

Oni chcą, żeby istniało więcej związkowych firm,

so let's build them with them.

więc zbudujmy je z nimi.

Learning from our unions,

Uczenie się od związków,

learning from our past,

przeszłości,

learning from our peers,

rówieśników

are all going to be very important to our success,

jest ważne, aby osiągnąć sukces,

which is why I'd like to leave you with one last example

dlatego chcę dać wam kolejny przykład

and a vision for the future ...

i wizję przyszłości.

and that vision is Mondragon, Spain.

Tą wizją jest Mondragon w Hiszpani.

Mondragon, Spain is a community built entirely around worker cooperatives.

To wspólnota w całości oparta na spółdzielniach pracowniczych.

There's 260-plus businesses here,

Jest tam ponad 260 firm,

manufacturing everything from bicycles to washing machines to transformers.

wytwarzających przedmioty od rowerów, poprzez pralki do transformatorów.

And this group of businesses now employs 80,000 people

Zatrudniają łącznie 80 000 ludzi

and earns more than 12 billion euros in revenue every year.

i zarabiają co roku ponad 12 miliardów euro.

And all of the companies there are owned by the people that work in them.

Właścicielami tych firm są pracujący w nich ludzie.

They've also built universities and hospitals and financial institutions.

Budują też uniwersytety, szpitale, instytucje finansowe.

I mean, imagine if we could build something like this in South-Central.

Wyobraźcie sobie coś podobnego w tej dzielnicy

The late mayor of Jackson had a similar idea.

Ostatni burmistrz Jackson miał podobny pomysł.

He wanted to turn his entire city into a Mondragon-like cooperative economy,

Chciał upodobnić całe miasto do gospodarki spółdzielczej Mondragon,

calling his ambitious plan "Jackson Rising."

swój plan nazywając "Powstanie Jackson".

And when I look at Mondragon,

Kiedy patrzę na Mondragon,

I see really what working-class people can do for ourselves

widzę ,co klasa pracująca może zdziałać

when we work together

pracując razem

and make decisions for ourselves and each other

i podejmując decyzje dla siebie, innych

and our communities.

i społeczności.

And what's really incredible about Mondragon

Co niezwykłe w Mondragon,

is that while we are dreaming about them,

podczas gdy my marzymy o nich,

they are dreaming about us.

oni marzą o nas.

This community in Spain has decided to launch an international initiative

Hiszpańska społeczność zdecydowała wdrożyć międzynarodową inicjatywę,

to create more communities like it all over the world,

aby skopiować swoją społeczność globalnie

by linking up with unions,

przez łączenie ze związkami,

by supporting organizations like LUCI,

wspieranie organizacji jak LUCI,

and by educating folks about the worker-ownership model.

i uczeniem modelu pracownik-właściciel.

Now, here's what you can do to be a part of it.

Jak wziąć w tym udział?

If you're a union member, go to your union meetings,

Jeśli jesteś członkiem związku, chodź na zebrania,

and make sure that your union has a worker-ownership initiative,

upewnij się, że twój związek ma inicjatywę spółdzielczą

and become a part of it.

i się przyłącz.

If you're an entrepreneur,

Jesteś przedsiębiorcą?

if you have a small business,

Masz małą firmę

or you're interested in starting one,

lub chcesz założyć własną?

then link up with LUCI or another organization like us

Bądź w kontakcie z LUCI lub podobną organizacją,

to help you get started on the cooperative model.

która pomoże ci rozwinąć model spółdzielczy.

If you're a politician,

Jeśli jesteś politykiem,

or you work for one,

pracujesz dla jakiegoś

or you just like talking to them,

albo lubisz z nimi rozmawiać,

please get the city, state, federal and county legislation passed

pomóż na szczeblu miasta, stanu, kraju i gminy przejść ustawom,

that we need in order to fund and support worker-owned businesses.

które pomogą sfinansować i wspomagać firmy będące własnością pracowników.

And for everybody else,

A dla pozostałych:

learn about our history, learn about our models,

ucz się historii i o naszych modelach

and seek us out so can support us,

i znajdź nas, żeby nas wspomóc.

you can buy from us, invest in us, lend to us and join us,

Możesz od nas kupować, inwestować, pożyczać nam lub się przyłączyć,

because it's really going to take all of us

bo potrzeba nas wszystkich

in order to build the more just and sustainable and resilient economy

żeby zbudować sprawiedliwszą, wystarczalną i odporną gospodarkę,

that we want for ourselves and our children.

jakiej chcemy dla nas i naszych dzieci.

And with that,

Tutaj chcę zakończyć

I would like to leave you with a quote from Arundhati Roy,

cytatem z Arundhati Roy,

and she writes ...

która napisała:

"Our strategy should not be only to confront Empire,

"Naszą strategią nie jest jedynie konfrontacja z imperium,

but to lay siege to it.

ale oblężenie.

To deprive it of oxygen.

Odebranie mu tlenu.

To mock it.

Drwina.

To shame it.

Ośmieszenie.

With our art,

Poprzez sztukę,

our literature,

literaturę,

our music,

muzykę,

our brilliance,

genialność,

our joy,

radość,

our sheer relentlessness --

samą nieugiętość

and our ability to tell our own stories.

i zdolność opowiadania naszej historii.

Not the stories that we're being brainwashed to believe.

Nie historii. które nam wmówiono.

The corporate revolution will collapse

Rewolucja korporacyjna upadnie,

if we refuse to buy what they're selling --

jeśli nie będziemy kupować ich produktów,

their ideas,

idei,

their version of history,

wersji historii,

their wars,

wojen,

their weapons,

broni,

their sense of inevitability.

poczucia nieuchronności.

Because know this:

Wiedzcie, że będzie ich niewielu,

They be few and we be many.

a nas tłumy.

They need us more than we need them.

Potrzebują nas bardziej niż my ich.

Another world is not only possible,

Inny świat nie tylko jest możliwy,

she's on her way.

on już nadchodzi.

And on a quiet day,

W cichy dzień

I can hear her breathing."

słyszę jego oddech".

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)