To solve the world's biggest problems, invest in women and girls | Musimbi Kanyoro

Translator: Kiệm Phan Reviewer: Thu Ha Tran

My mother was a philanthropist.

Mẹ tôi là một nhà từ thiện.

And now I know you're asking --

Và tôi biết, giờ các bạn thắc mắc điều gì

let me give you the answer: yes, a little bit like Melinda Gates --

tôi sẽ trả lời các bạn: đúng là khá giống với Melinda Gates --

(Laughter)

(Cười)

but with a lot less money.

nhưng với ít tiền hơn rất nhiều.

(Laughter)

(Cười)

She carried out her philanthropy in our community

Mẹ tôi đã thực hiện hoạt động từ thiện tại cộng đồng của chúng tôi

through a practice we call, "isirika."

thông qua cách chúng tôi gọi là "isirika".

She supported the education of scores of children

Bà ấy hỗ trợ giáo dục điểm số cho trẻ nhỏ

and invited many to live with us in our home

và mời nhiều em đến sống ở nhà chúng tôi

in order to access schools.

để có cơ hội đến trường.

She mobilized resources for building the local health clinic

Bà huy động các nguồn để xây dựng phòng khám địa phương

and the maternity wing is named in memory of her.

và khoa sản được đặt tên để tưởng nhớ bà.

But most important,

Nhưng quan trọng nhất là,

she was endeared by the community for her organizing skills,

cộng đồng yêu mến bà vì khả năng tổ chức của bà,

because she organized the community,

bởi bà đã thành lập một cộng đồng,

and specifically women,

đặc biệt là phụ nữ,

to find solutions

để tìm ra giải pháp

to anything that was needed.

cho mọi vấn đề cần thiết.

She did all of this through isirika.

Bà làm mọi thứ thông qua isirika.

Let me repeat that word for you again:

Để tôi lặp lại từ đó lần nữa:

isirika.

isirika.

Now it's your turn. Say it with me.

Giờ đến lượt bạn. Hãy cùng nói với tôi.

(Audience) Isirika.

(Khán giá) Isirika.

Musimbi Kanyoro: Thank you.

Cảm ơn.

That word is in my language, Maragoli,

Từ đó là ngôn ngữ của tôi, Maragoli,

spoken in western Kenya,

ở miền tây Kenya,

and now you speak my language.

và giờ bạn nói ngôn ngữ của tôi.

(Laughter)

(Cười)

So, isirika is a pragmatic way of life

Isirika là một cách sống thực tế

that embraces charity,

bao gồm tổ chức từ thiện,

services

dịch vụ

and philanthropy all together.

và làm từ thiện cùng nhau.

The essence of isirika

Bản chất của isirika

is to make it clear to everybody

là làm mọi thứ trở nên cụ thể với bất cứ ai,

that you're your sister's keeper --

bạn là người chăm sóc em gái bạn --

and yes,

và đúng vậy,

you're your brother's keeper.

bạn là người chăm sóc cho em trai.

Mutual responsibility for caring for one another.

Trách nhiệm chung đối với việc chăm sóc người khác.

A literal, simple English translation would be equal generosity,

Về mặt ngôn từ, nó đồng nghĩa với sự hào phóng

but the deep philosophical meaning

nhưng xét theo ý nghĩa triết học sâu xa

is caring, together, for one another.

đó là sự quan tâm, cùng nhau, cho nhau.

So how does isirika really happen?

Vậy isirika thực sự là thế nào?

I grew up in a farming community

Tôi lớn lên trong cộng đồng nông nghiệp

in western Kenya.

ở tây Kenya.

I remember vividly the many times

Tôi nhớ như in nhiều lần

that neighbors would go to a neighbor's home --

hàng xóm đến một nhà hàng xóm khác

a sick neighbor's home --

khi họ ốm đau

and harvest their crop for them.

và thu hoạch mùa màng giúp họ.

I tagged alongside with my mother to community events

Tôi theo mẹ tới các sự kiện cộng đồng

and to women's events,

và sự kiện của phái nữ,

and had the conversation about vaccinations in school,

và nói chuyện về việc tiêm chủng ở trường

building the health center

xây các trung tâm y tế

and really big things --

và những điều thực sự lớn lao,

renewing seeds for the next planting season.

cải tạo giống cho mùa tới.

And often, the community would come together

Thường thì cộng đồng tập hợp lại

to contribute money to send a neighbor's child to school --

để đóng góp tiền cho một đứa trẻ hàng xóm đến trường.

not only in the country

Không chỉ trong nước

but to universities abroad as well.

mà còn đi học đại học nước ngoài.

And so we have a surgeon.

Vì thế chúng tôi có một bác sĩ phẫu thuật.

The first surgeon in my country came from that rural village.

Bác sĩ phẫu thuật đầu tiên ở nước tôi đến từ làng quê.

(Applause)

(Vỗ tay)

So ...

Vì vậy...

what isirika did was to be inclusive.

đó là những điều mà isirika làm.

We as children would stand alongside the adults

Chúng tôi, những đứa trẻ, bên cạnh người lớn

and give our contributions of money,

đóng góp tiền bạc,

and our names were inscripted in the community book

và được ghi tên trong sổ cộng đồng,

just like every adult.

giống như người trưởng thành.

And then I grew up,

Khi tôi lớn lên,

went to universities back at home and abroad,

học đại học ở nhà và ở nước ngoài

obtained a few degrees here and there,

có một vài bằng cấp ở nơi này nơi kia

became organized

trở thành người có tổ chức

and took up international jobs,

nhận những công việc quốc tế,

working in development,

làm việc cho sự phát triển

humanitarian work

công việc nhân đạo

and philanthropy.

và tình nguyện.

And very soon,

Rất sớm,

isirika began to become small.

isirika trở nên nhỏ bé.

It dissipated

Rồi tan biến

and then just disappeared.

và biến mất hẳn.

In each place,

Ở mỗi nơi,

I gained a new vocabulary.

tôi đều học được vốn từ vựng mới.

The vocabulary of donors and recipients.

Vốn từ vựng của nhà tài trợ và người nhận.

The vocabulary of measuring impact,

Từ vựng về đo lường tác động,

return on investment ...

hoàn vốn đầu tư...

projects and programs.

dự án và chương trình.

Communities such as my childhood community

Các cộng đồng như khi tôi còn nhỏ

became referred to as "poor, vulnerable populations."

biến thành "dân cư nghèo, dễ bị tổn thương"

Those are the communities of which literature speaks about

Đó là những cộng đồng mà văn chương miêu tả là

as living on less than a dollar a day,

có mức sống ít hơn 1 đô 1 ngày,

and they become the targets for poverty eradication programs.

và là đối tượng của chương trình xóa đói giảm nghèo.

And by the way,

Nhân tiện,

they are the targets of our first

họ là đối tượng đầu tiên

United Nations' sustainable development goal.

mà phát triển bền vững của Liên hợp quốc hướng tới

Now, I'm really interested

Giờ đây, tôi thực sự phấn khích

that we find solutions to poverty

chúng ta đã tìm thấy cách giải quyết đói nghèo

and to the world's other many big problems

và nhiều vấn đề to lớn trên thế giới

because they do exist.

bởi chúng thực sự tồn tại.

I however think that we could do a better job,

Tôi nghĩ có thể làm tốt hơn,

and we could do a better job by embracing isirika.

có thể làm tốt hơn nếu làm theo isirika.

So let me tell you how.

Tôi sẽ nói cho bạn biết cách.

First, isirika affirms common humanity.

Một là isirika có tính nhân đạo

For whatever that you do,

Bất kể bạn làm gì,

you begin from the premise that you're human together.

hãy lấy tiền đề, chúng ta cùng là con người.

When you begin that you're human together,

Bắt đầu với việc chúng ta cùng là con người

you see each other differently.

bạn sẽ nhìn nhận người xung quanh khác đi.

You don't see a refugee first

Bạn không nhìn thấy người tị nạn đầu tiên,

and you don't see a woman first

không nhìn thấy phụ nữ đầu tiên

and you don't see a person with disability first.

cũng không thấy người khuyết tật đầu tiên.

You see a human being first.

Mà bạn thấy con người trước nhất.

That is the essence of seeing a person first.

Đó là bản chất khi nhìn người đầu tiên

And when you do that,

Và khi bạn làm được điều đó,

you value their ideas,

bạn trân trọng ý tưởng của người khác,

you value their contribution --

bạn trân trọng sự đóng góp của họ

small or big.

dù nhỏ hay lớn.

And you value what they bring to the table.

trân trọng thứ họ mang tới.

That is the essence of isirika.

Đó là tinh hoa của isirika.

I just want to imagine what it would look like

Tôi chỉ muốn tưởng tượng nó sẽ ra sao

if everyone in this room --

nếu mọi người trong phòng này

a medical doctor, a parent,

bác sĩ, phụ huynh,

a lawyer, a philanthropist,

luật sư, nhà từ thiện,

whatever you are --

dù bạn là ai

if you embraced isirika

nếu theo đuổi isirika

and made it your default.

và biến nó thành mặc định.

What could we achieve for each other?

Chúng ta có thể làm được gì cho người khác?

What could we achieve for humanity?

Chúng ta có thể làm được gì cho nhân loại?

What could we achieve for peace issues?

Chúng ta có thể làm được gì cho vấn đề hòa bình?

What could we achieve for medical science?

Ta có thể làm được gì cho y học?

Let me give you a couple of hints,

Tôi sẽ cho bạn vài gợi ý,

because I'm going to ask you to accompany me

bởi tôi muốn bạn đồng hành với tôi

in this process of rebuilding and reclaiming isirika with me.

cùng tái xây dựng và cải tổ isirika.

First, you have to have faith

Đầu tiên, bạn phải có niềm tin

that we are one humanity,

rằng chúng ta cùng là con người

we have one planet

chúng ta có một hành tinh

and we don't have two choices about that.

và chúng ta không có lựa chọn thứ hai.

So there's not going to be a wall that is high enough

Như thế sẽ không có bức tường nào đủ cao

to separate humanity.

để chia rẽ lòng nhân đạo.

So give up the walls.

Hãy từ bỏ các bức tường.

Give them up.

Từ bỏ chúng.

(Applause)

(Vỗ tay)

And we don't have a planet B to go to.

Chúng ta không có hành tinh B để tới.

So that's really important.

Nó thực sự rất quan trọng.

Make that clear;

Làm rõ vấn đề này;

move onto the next stage.

chuyển sang giai đoạn tiếp theo.

The second stage: remember,

Giai đoạn hai: nhớ,

in isirika, every idea counts.

ở isirika, mọi ý tưởng đều quan trọng

Bridges have big posters

Các cây cầu có băng rôn lớn

and they have nails.

và chúng có đinh.

Every idea counts --

Mọi ý tưởng đều được tính --

small or big counts.

dù nhỏ hay lớn.

And third,

Và thứ ba,

isirika affirms

isirika khẳng định rằng

that those who have more really enjoy the privilege of giving more.

người có nhiều hơn thực sự tận hưởng đặc quyền cho đi nhiều hơn

It is a privilege to give more.

Đó là đặc quyền cho đi nhiều hơn.

(Applause)

(Vỗ tay)

And this is the time for women to give more for women.

Đây là lúc phụ nữ cho phụ nữ nhiều hơn.

It is the time to give more for women.

Đây là lúc cho phụ nữ nhiều hơn.

Our parents, when they brought in other children to live with us,

Khi bố mẹ chúng tôi mang những đứa trẻ khác về sống cùng.

they didn't ask our permission.

họ đã không xin phép chúng tôi.

They made it clear that they had a responsibility

Họ thể hiện rõ rằng họ có trách nhiệm

because they had gone to school

bởi họ được đến trường

and they had an earning.

và họ có thu nhập.

And they made it clear that we should understand

Họ làm rõ để chúng tôi hiểu rằng

that their prosperity was not our entitlement,

tài sản của họ không phải quyền lợi của chúng tôi,

and I think that's good wisdom from isirika.

đó là bài học rất hay của isirika

We could use that wisdom today, I think, in every culture,

Ta có thể dùng nó ngày nay, ở tất cả các nền văn hóa,

in every place,

tất cả mọi nơi,

passing to the next generation what we could do together.

truyền cho thế hệ sau những gì chúng ta cùng làm với nhau

I have,

Tôi đã,

over the years,

qua các năm,

encountered isirika in many places,

bắt gặp isirika ở nhiều nơi,

but what gives me really the passion today

Điều mang lại cho tôi đam mê hôm nay

to embrace isirika

để nắm chặt lấy isirika

is the work that I do with women all over the world

là công việc tôi làm với phụ nữ trên toàn địa cầu

through the Global Fund for Women,

thông qua Quỹ Toàn Cầu vì Phụ nữ,

though women's funds

thông qua các quỹ của phụ nữ

and through women's movements globally.

và các bước chuyển mình của phụ nữ toàn cầu.

If you work with women,

Nếu bạn làm việc với phụ nữ,

you change every day

bạn thay đổi mỗi ngày

because you experience them living isirika together in what they do.

bởi bạn thấy họ sống cùng isirika trong những thứ họ làm.

In the work that I do,

Nơi tôi làm việc,

we trust women leaders and their ideas.

chúng tôi tin nữ lãnh đạo và ý tưởng của họ.

And we support them with funding so that they can expand,

Chúng tôi ủng hộ quỹ để họ thể mở rộng,

they can grow

họ có thể phát triển

and they can thrive within their own communities.

và họ có thể nỗ lực vì cộng đồng của chính họ.

A woman in 1990 came to the Global Fund with a big idea --

Một người phụ nữ, năm 1990, đến với Quỹ Toàn cầu với một ý tưởng lớn

a woman from Mexico by the name of Lucero González.

người phụ nữ đến từ Mexico với cái tên Lucero González.

She wanted to begin a fund that would support a movement

Cô muốn gây quỹ để ủng hộ cuộc vận động

that would be rooted in the communities in Mexico.

xuất phát từ cộng đồng ở Mexico.

And she received a grant of 7,500 US dollars.

Cô ấy nhận tiền phụ cấp 75.000 đô la Mỹ.

Today, 25 years later,

Hiện tại, 25 năm sau,

Semillas, the name of the fund,

Semillas, tên của quỹ này,

has raised and spent,

đã được gây dựng và đóng góp

within the community,

cho cộng đồng,

17.8 million dollars.

17,8 triệu đô.

(Applause)

(Vỗ tay)

They have impacted over two million people,

Họ có tác động tới hai triệu người,

and they work with a group of 600,000 women in Mexico.

và họ hoạt động bởi một nhóm gồm 600.000 phụ nữ Mexico.

During the recent earthquake,

Suốt đợt động đất gần đây,

they were so well rooted

họ được bài bản tới mức

that they could quickly assess within the community and with others,

có thể nhanh chóng đánh giá trong cộng đồng và những nơi khác

what were the short-term needs and what were the long-term needs.

những nhu cầu ngắn hạn và dài hạn

And I tell you,

Và tôi nói bạn nghe,

long after the lights have gone off Mexico,

rất lâu sau khi đèn tắt ở Mexico,

Semillas will be there

Semillas sẽ ở đó

with the communities, with the women,

với cộng đồng, vói những người phụ nữ

for a very long time.

trong một thời gian rất dài.

And that's what I'm talking about:

Và đó là những gì tôi đang nói tới:

when we are able to support the ideas of communities

khi chúng ta có thể giúp đỡ các ý tưởng của cộng đồng

that are rooted within their own setting.

được bắt nguồn từ sự thiết lập của họ.

Thirty years ago,

30 năm trước,

there was very little funding that went directly to women's hands

có rất ít quỹ hỗ trợ trực tiếp dành cho người phụ nữ

in their communities.

trong cộng đồng của họ,

Today we celebrate 168 women's funds

Ngày nay chúng ta có tới 168 quỹ dành cho phụ nữ

all over the world,

trên khắp thế giới,

100 of which are in this country.

100 quỹ trong đó là ở đất nước này

And they support --

Và đã giúp hỗ trợ --

(Applause)

(Vỗ tay)

they support grassroots women's organizations --

Đã giúp hỗ trợ cơ bản cho những tổ chức của phụ nữ --

community organizations under the leadership of girls and women,

các tổ chức cộng đồng dưới sự lãnh đạo của những người phụ nữ

and together we have been able,

và cùng với nhau chúng ta đã có thể

collectively,

chung sức

to give a billion dollars to women and girls-led organizations.

để đem một tỉ đô la tới những tổ chức được phụ nữ lãnh đạo ấy.

(Applause)

(Vỗ tay)

But the challenge begins today.

Nhưng thách thức bắt đầu từ ngày hôm nay.

The challenge begins today

Thách thức bắt đầu từ hôm nay

because we see women everywhere organizing as isirika,

bởi vì chúng ta thấy phụ nữ ở khắp nơi đang tổ chức như isirika,

including women organizing as isirika in TED.

bao gồm những người phụ nữ tổ chức như isirika như ở TED này.

Because isirika is the evergreen wisdom that lives in communities.

Bởi vì isirika là trí tuệ xanh tươi sống giữa cộng đồng.

You find it in indigenous communities,

Bạn tìm thấy nó trong cộng đồng bản xứ,

in rural communities.

trong cộng đồng nông thôn.

And what it really ingrains in people

Và những gì thực sự ăn sâu vào lòng người

is that ability to trust

đó là khả năng tin tưởng

and to move the agenda ahead.

và điều hành các bước hoạt động.

So, three things that I have learned that I want to share with you

Có ba điều mà tôi đã nghiệm ra và muốn chia sẻ với các bạn

through my work.

thông qua công việc của mình.

One: if you want to solve the world's biggest problems,

Một, nếu bạn muốn giải quyết các vấn đề lớn nhất của thế giới,

invest in women and girls.

hãy đầu tư vào phụ nữ và con gái.

(Applause)

(Vỗ tay)

Not only do they expand the investment,

Không những họ giúp mở rộng sự đầu tư,

but they care for everyone in the community.

mà họ còn chăm sóc tất cả mọi người trong cộng đồng

Not only their needs but the needs of their children,

Không chỉ là nhu cầu của họ mà còn là nhu cầu của những đứa con của họ

the needs of the rest of the community,

nhu cầu của những người khác của cộng đồng

the needs of the elderly,

nhu cầu của người già,

and most important,

và quan trọng nhất,

they protect themselves --

họ tự bảo vệ chính mình --

which is really important --

điều này rất quan trọng --

and they protect their communities.

và họ bảo vệ cộng đồng của mình.

Women who know how to protect themselves

Những người phụ nữ tự biết bảo vệ bản thân

know what it means to make a difference.

thì sẽ biết cách tạo ra sự khác biệt.

And the second reason that I'm asking you to invest in women and girls

Và lý do thứ hai mà tôi nói rằng nên đầu tư vào phụ nữ và con gái

is because this is the smartest thing you could ever do

bởi lẽ đó là điều đúng đắn nhất mà bạn có thể làm

at this particular time.

vào thời gian đặc biệt này.

And if we are going to have

Và nếu chúng ta có

over 350 trillion dollars

trên 350 nghìn tỉ đô la

by 2030,

vào năm 2030

those dollars need to be in the hands of women.

số tiền này cần được nằm trong tay những người phụ nữ.

And so I grew up with isirika.

Tôi lớn lên cùng isirikia.

My mother was isirika.

Mẹ tôi là isirika.

She was not a project or a program.

Bà ấy không phải một dự án hay chương trình.

And now, I pass that to you.

Và bây giờ tôi truyền điều đó cho bạn.

That you will be able to share this with your families,

Bạn có thể chia sẻ nó với gia đình của mình,

with your friends

với những người bạn của mình

and with your community,

và với cả cộng đồng của bạn,

and embrace isirika as a way of living --

và coi isirika như là một cách sống vậy --

as a pragmatic way of living.

như là một cách sống thực tế.

Thank you.

Cảm ơn các bạn.

(Applause)

(Vỗ tay)

Thank you.

Cảm ơn các bạn.

(Applause)

(vỗ tay)

Thank you.

Cảm ơn các bạn.

(Applause)

(vỗ tay)