How we're using dogs to sniff out malaria | James Logan

Translator: Anh Vu Nguyen Reviewer: Nhị Khánh Trần

Malaria is still one of the biggest killers on the planet.

Sốt rét vẫn là kẻ giết người lớn nhất trên thế giới.

Despite us making significant progress in the last 20 years,

Dù ta đã đạt những tiến bộ đáng kể trong 20 năm qua,

half the world's population is still at risk from this disease.

nhưng nửa dân số thế giới có nguy cơ mắc bệnh này.

In fact, every two minutes,

Trên thực tế, cứ mỗi hai phút,

a child under the age of two dies from malaria.

lại có một trẻ dưới 2 tuổi chết vì căn bệnh này.

Our progress has undoubtedly stalled.

Những tiến bộ của ta chắc chắn đã bị đình trệ.

Now we face many challenges when it comes to tackling malaria,

Hiện nay ta phải đối mặt với nhiều thách thức

để đối phó với bệnh sốt rét,

but one of the problems that we have

nhưng một trong những vấn đề ta gặp phải

is actually finding people who are infected with malaria in the first place.

là việc phát hiện người bị nhiễm sốt rét giai đoạn đầu.

So, for example, if people have some level of immunity to the disease,

Ví dụ, những người có khả năng miễn dịch với căn bệnh này,

then they can develop an infection and become infectious and still pass it on

họ có thể bị nhiễm bệnh, lây truyền và vẫn lành bệnh

but not actually develop any symptoms,

nhưng không biểu lộ bất kỳ triệu chứng nào,

and that can be a big problem, because how do you find those people?

và đó là vấn đề lớn, bởi không dễ phát hiện người nhiễm bệnh.

It's like looking for a needle in a haystack.

Đó chẳng khác nào mò kim đáy biển.

Now scientists have been trying to solve this problem for some years,

Nhiều năm qua, các nhà khoa học đang cố gắng giải quyết vấn đề này,

but what I want to talk to you about today

nhưng điều tôi muốn nói với các bạn hôm nay

is that the solution to this problem may have been right under our noses

là giải pháp cho vấn đề này có thể nằm ngay trước mắt ta

this whole time.

mọi lúc.

Now that was a bit of a heavy start, with lots of really important statistics,

Sẽ hơi nặng nề một chút với nhiều thống kê quan trọng,

so I want us all to just relax a little bit

bây giờ tôi muốn chúng ta thư giãn một chút

and that'll help me to relax a little bit as well.

và điều đó cũng giúp tôi thoải mái hơn.

So why don't we just all take a nice deep breath in ...

Tại sao chúng ta không đơn giản hít một hơi thật sâu nhỉ ...?

Wow. (Laughs)

Wow. (Cười)

And sigh,

Và thở ra,

and, whoo, going to get blown away there.

và, whoo..., rồi bị cuốn bay mất.

OK, now I want you to do it again,

OK, giờ tôi muốn bạn làm lại lần nữa,

but this time, I want you to do it just through your nose,

nhưng lần này, tôi muốn bạn chỉ thở qua bằng mũi thôi,

and I want you to really sense the environment around you.

và tôi muốn bạn thực sự ngửi môi trường xung quanh bạn.

And in fact, I want you to really smell the person who's sitting next to you.

Và thực tế là tôi muốn bạn ngửi mùi người ngồi cạnh.

Even if you don't know them, I don't care.

Dù bạn có biết họ hay không.

Lean in, get your nose right into their armpit,

Nghiêng đầu, đưa mũi vào nách của họ,

come on, stop being so British about it,

thôi nào, đừng có lịch sự quá như vậy,

get your nose into the armpit, have a good old sniff,

đưa mũi vào nách họ, hít thật sâu,

see what you can smell.

và xem bạn có thể ngửi thấy gì.

(Laughter)

(Cười)

Now each and every one of us

Giờ mỗi người trong chúng ta

would have had a very different sensory experience there.

sẽ có những cảm nhận khác nhau.

Some of us would have smelled something rather pleasant,

Vài người trong ta ngửi thấy thứ gì đó khá dễ chịu,

perhaps somebody's perfume.

có thể là nước hoa của ai đó.

But some of us might have smelled something a little bit less pleasant,

Nhưng vài người ngửi thấy gì đó khá khó chịu,

perhaps somebody's bad breath or body odor.

có thể là hơi thở hoặc mùi hôi từ cơ thể của ai đó.

Maybe you even smelled your own body odor.

Thậm chí bạn có thể ngửi thấy mùi cơ thể của chính bạn.

(Laughter)

(Cười)

But, you know, there's probably a good reason

Nhưng, có thể có một lý do chính đáng

that some of us don't like certain body smells.

để ta không thích mùi từ cơ thể.

Throughout history,

Trong lịch sử,

there have been many examples of diseases being associated with a smell.

có rất nhiều ví dụ về sự liên quan giữa bệnh tật và mùi của chúng.

So, for example, typhoid apparently smells like baked brown bread,

Ví dụ, thương hàn rõ ràng có mùi như bánh mì nâu nướng,

and that's quite a nice smell, isn't it,

Và đó là một mùi khá tuyệt, phải không,

but it starts to get a little bit worse.

nhưng sẽ bắt đầu trở nên tệ đi.

TB smells like stale beer,

Lao phổi mùi giống bia cũ,

and yellow fever smells like the inside of a butcher shop, like raw meat.

và bệnh sốt vàng da có mùi như trong một cửa hàng thịt tươi sống.

And in fact, when you look at the sort of words that are used

Và thực tế, khi bạn nhìn vào những từ thường dùng

to describe diseases,

để miêu tả bệnh tật,

you tend to find these words:

bạn có xu hường tìm ra những từ sau:

"rotting," "foul," "putrid" or "pungent."

"thối rữa", "hôi thối", hoặc "hăng".

So it's no surprise, then,

Vì vậy chẳng ngạc nhiên gì

that smell and body odor gets a bit of bad reputation.

khi mùi cơ thể phải mang ít nhiều tiếng xấu.

If I was to say to you, "You smell,"

Như tôi đã nói với bạn. "Bạn đã ngửi thấy chúng".

now, you're going to take that not exactly as a compliment, are you.

bạn có thể không cho đó là một lời khen, phải không?

But you do smell.

Nhưng bạn đã ngửi.

Bạn vừa phát hiện ra nó. Bạn đã ngửi nó.

You've just found that out. You do smell.

It's a scientific fact.

Đó là một sự thực khoa học.

Và tôi muốn các bạn thay đổi suy nghĩ về điều đó.

And I'd quite like to turn that on its head.

What if we could actually think about smell in a positive way,

Sẽ thế nào nếu ta nghĩ mùi hương theo hướng tích cực

put it to good use?

và sử dụng chúng hiệu quả?

What if we could detect the chemicals

Sẽ thế nào nếu ta có thể phát hiện ra những hóa chất

that are given off by our bodies when we're ill,

tỏa ra từ cơ thể khi ta bệnh,

and use that to diagnose people?

và sử dụng chúng để chẩn đoán?

Now we'd need to develop good sensors that would allow us to do this,

Ta cần phát triển những cảm biến tiên tiến để thực hiện điều này,

but it turns out that the world's best sensors actually already exist,

nhưng những cảm biển tốt nhất thế giới đã thực sự tồn tại,

and they're called animals.

chính là các loài động vật.

Now animals are built to smell.

Động vật có khứu giác rất nhạy bén.

They live their everyday lives according to their nose.

Chúng sống dựa vào khứu giác.

They sense the environment,

Chúng cảm nhận về môi trường,

which tells them really important information

nơi cung cấp những thông tin quan trọng

about how to stay alive, essentially.

để tồn tại.

Just imagine you're a mosquito

Hãy tưởng tượng bạn là một con muỗi

and you've just flown in from outside and you've entered this room.

bay từ ngoài vào căn phòng này.

Now you're going to be entering a really complex world.

Đây là một thế giời thực sự phức tạp

You're going to be bombarded with smells from everywhere.

và bạn bị rối loạn vì mùi hương từ khắp nơi.

We've just found out that we're really smelly beasts.

Ta vừa phát hiện ra rằng cơ thể có mùi không dễ chịu lắm.

Each one of us is producing different volatile chemicals.

Mỗi người tiết ra các mùi dễ bay hơi khác nhau.

It's not just one chemical, like BO --

Không chỉ một chất hóa học, giống như mùi cơ thể

lots and lots of chemicals.

mà là rất nhiều chất khác nhau.

But it's not just you, it's the seats you're sitting on,

Nhưng không chỉ có bạn, chỗ bạn ngồi,

the carpet, the glue that holds the carpet to the floor,

tấm thám, keo giữ nó trên sàn,

the paint on the walls, the trees outside.

bức họa trên tường, và những cái cây ngoài kia.

Everything around you is producing an odor,

Mọi thứ xung quanh bạn đều tiết ra mùi,

and it's a really complex world that the mosquito has to fly through,

thực sự là một thế giới phức tạp để con muỗi bay qua,

and it has to find you within that really complex world.

và nó phải tìm ra bạn trong thế giới phức tạp đó.

And each and every one of you will know --

Mỗi người trong các bạn sẽ biết --

Come on, hands up, who always gets bitten by mosquitoes?

Thôi nào, hãy giơ tay lên, những ai hay bị muỗi đốt nào?

And who never gets bitten?

Và ai chưa bao giờ bị đốt?

There's always one or two really annoying people that never get bitten.

Luôn luôn có một hoặc hai người không bao giờ bị muỗi đốt.

But the mosquito has a really hard job to find you,

Thật khó cho con muỗi để tìm ra bạn,

and that's all to do with the way you smell.

Đó là cách bạn ngửi.

People who don't attract mosquitoes smell repellent,

Những người không thu hút muỗi có mùi thuốc chống côn trùng,

and what we know is that --

và bạn biết đó là gì mà.

(Laughter)

(Cười)

I should clarify, repellent to mosquitoes,

Thực ra là mùi đuổi muỗi

chứ không phải đuổi người nhé!

not to people.

(Laughter)

(Cười)

And what we know now

Và mùi đó

is that that is actually controlled by our genes.

thực ra được kiểm soát bởi gen.

But mosquitoes are able to do that

Nhưng muỗi có thể làm điều đó

because they have a highly sophisticated sense of smell,

bởi vì chúng có khứu giác cực kỳ tinh vi,

and they're able to see through all the, sort of, odor sludge

chúng có thể xuyên qua các loại mùi,

to find you, that individual, and bite you as a blood meal.

tìm ra và cắn bạn.

But what would happen if one of you was infected with malaria?

Nhưng chuyện gì sẽ xảy ra nếu một trong số các bạn nhiễm sốt rét?

Well, let's just have a quick look at the malaria life cycle.

Giờ hãy cùng xem qua vòng đời của bệnh sốt rét.

So it's quite complex,

Nó khá phức tạp,

but basically, what happens is a mosquito has to bite somebody to become infected.

nhưng cơ bản là con muỗi phải cắn ai đó để bị nhiễm trước.

Once it bites an infected person,

Một khi nó hút máu người nhiễm bệnh,

the parasite travels through the mouth part into the gut

ký sinh trùng di chuyển qua miệng vào ruột rồi bùng phát qua ruột,

and then bursts through the gut, creates cysts,

rồi bùng phát qua ruột, tạo ra các nang,

and then the parasites replicate,

sau đó chúng sinh sản,

and then they make a journey from the gut all the way to the salivary glands,

và di chuyển từ ruột đến tuyến nước bọt,

where they are then injected back into another person

nơi chúng truyền sang người khác

when the mosquito bites, because it injects saliva as it bites.

qua vết muỗi đốt bằng nước bọt chứa kí sinh trùng.

Then, inside the human, it goes through a whole other cycle,

Sau đó, trong cơ thể người, nó trải qua một chu kỳ hoàn toàn khác,

a whole other part of the life cycle,

một phần khác của vòng đời,

so it goes through a liver stage, changes shape,

nó xâm nhập vào gan, thay đổi hình dạng,

and then comes out into the bloodstream again,

truyền vào máu,

and eventually, that person will become infectious.

và cuối cùng, khiến vật chủ phát bệnh.

Now, one thing we know about the parasite world

Bây giờ, một điều ta biết về thế giới ký sinh trùng

is that they are incredibly good at manipulating their hosts

là chúng cực kỳ giỏi trong việc điều khiển vật chủ

to enhance their own transmission,

để tăng cường khả năng truyền bệnh,

to make sure that they get passed onwards.

và để đảm bảo chúng được truyền xa hơn.

Nếu điều đó diễn ra trong hệ thống nhiễm sốt rét,

If this was to happen in the malaria system,

it might make sense

có thể

that it would be something to do with odor that they manipulate,

chúng sẽ vận dụng mùi cơ thể

because odor is the key.

vì mùi cơ thể là điểm mấu chốt.

Odor is the thing that links us between mosquitoes.

Mùi cơ thể là thứ liên kết ta với muỗi.

That's how they find us.

Dựa vào đó mà chúng tìm ra ta.

This is what we call the malaria manipulation hypothesis,

Gỉa thuyết Thao túng Bệnh sốt rét,

and it's something that we've been working on over the last few years.

và đó là điều mà chúng tôi đã nghiên cứu trong vài năm qua.

Vì vậy, một trong những điều đầu tiên mà chúng tôi muốn nghiên cứu

So one of the first things that we wanted to do in our study

was to find out whether an infection with malaria

là tìm ra liệu nhiễm trùng sốt rét

actually makes you more attractive to mosquitoes or not.

có thực sự khiến muỗi tìm đến bạn nhiều hơn hay không.

So in Kenya, with our colleagues, we designed an experiment

Tại Kenya, cùng các đồng nghiệp, chúng tôi đã làm một thí nghiệm

where we had participants, children in Kenya, sleep inside tents.

là cho trẻ em Kenya ngủ trong lều.

The odor from the tent was blown into a chamber which contained mosquitoes,

Mùi cơ thể từ lều được thổi vào một căn phòng chứa muỗi,

and the mosquitoes would behaviorally respond.

và chúng phản ứng với điều đó.

Chúng bay tới hoặc hướng ra xa khỏi mùi cơ thể

They would fly towards or fly away from the odors,

depending on whether they liked them or not.

tùy thuộc vào việc chúng có thích hay không.

Now some of the participants were infected with malaria,

Giờ, một số người tham gia bị nhiễm sốt rét,

and some of them were uninfected,

và một số thì không,

but importantly,

nhưng quan trọng là,

none of the children had any symptoms whatsoever.

không một đứa trẻ nào có bất kì triệu trứng nào.

Now when we found and saw the results, it was really quite staggering.

Khi tìm ra và nhìn vào kết quả, nó thực sự đáng kinh ngạc.

People who were infected with malaria

Những người bị nhiễm sốt rét

were significantly more attractive than people who were uninfected.

thu hút muỗi hơn nhiều so với những người không bị nhiễm bệnh.

So let me explain this graph.

Để tôi giải thích biểu đồ này,

We have "number of mosquitoes attracted to the child,"

Chúng tôi có "Số muỗi hấp dẫn bởi người tham gia,"

and we have two sets of data: before treatment and after treatment.

và chúng tôi có hai bộ dữ liệu: trước và sau khi điều trị.

On the far left-hand side,

Ở phía bên trái,

that bar represents a group of people who are uninfected,

thanh đó đại diện cho nhóm người không bị nhiễm bệnh,

and as we move towards the right-hand side,

phía bên phải,

these people have become infected

dành cho những người bị nhiễm bệnh

and they're moving towards the stage that they're infectious.

và đang tiến đến giai đoạn truyền bệnh.

So right at the stage when people are infectious

Ngay ở giai đoạn lây nhiễm

is when they are significantly more attractive.

người bệnh thu hút muỗi nhiều hơn.

In this study, then, what we did

Sau đó, chúng tôi đã

is we obviously gave the children treatment

điều trị cho những trẻ em này

to clear the parasites,

để loại bỏ ký sinh,

and then we tested them again,

và kiểm tra một lần nữa,

and what we found was that highly attractive trait that was there

và chúng tôi nhận thấy rằng đặc tính thu hút muỗi

disappeared after they had cleared the infection.

đã biến mất.

So it wasn't just that the people were more attractive,

Vì vậy không chỉ vật chủ

it was that the parasite was manipulating its host in some way

mà bằng cách nào đó ký sinh trùng cũng tạo ra

to make it more attractive to mosquitoes,

khiến vật chủ trở nên thu hút với muỗi hơn,

standing out like a beacon to attract more mosquitoes

nổi bật như đèn hiệu

so that it could continue its life cycle.

để nó có thể tiếp tục vòng đời.

The next thing we wanted to do was find out what it was

Điều tiếp theo chúng tôi thực hiện là tìm ra

the mosquito was actually smelling.

đâu là mùi mà muỗi phát hiện được.

What was it detecting?

Nó đã phát hiện ra điều gì?

So to do that, we had to collect the body odor from the participants,

Do đó, chúng tôi cần thu thập mùi cơ thể từ những người tham gia,

and we did this by wrapping bags around their feet,

bằng cách quấn những cái túi quanh chân họ,

which allowed us to collect the volatile odors from their feet,

cho phép chúng tôi thu thập mùi dễ bay hơi từ chân của họ,

and feet are really important to mosquitoes.

và bàn chân thực sự quan trọng đối với muỗi.

They really love the smell of feet.

Chúng thực sự thích mùi chân.

(Laughter)

(Cười)

Especially cheesy feet. Anybody got cheesy feet back there?

Đặc biệt là chân có mùi hôi. Có ai bị hôi chân phía dưới không?

Mosquitoes love that smell.

Muỗi thích mùi đó.

So we focused on the feet, and we collected the body odor.

Vì vậy, chúng tôi tập trung vào bàn chân, và thu thập mùi cơ thể.

Now when it comes to mosquitoes and olfaction, their sense of smell,

Bây giờ khi nói đến muỗi và khứu giác của chúng

thì thực sự rất phức tạp.

it's very complex.

It would be really nice if there was just one chemical that they detected,

Thật tuyệt nếu chúng chỉ phát hiện ra một hóa chất

but it's not that simple.

nhưng không đơn giản như vậy.

They have to detect a number of chemicals

Chúng phải phát hiện một loạt các hóa chất

in the right concentration, the right ratios,

một cách đúng nồng độ, đúng tỷ lệ

the right combinations of chemicals.

đúng hóa hợp.

So you can sort of think about it like a musical composition.

Bạn có thể nghĩ về nó như một tác phẩm âm nhạc.

So, you know, if you get the note wrong or you play it too loud or too soft,

Nếu bạn đánh sai nốt, hoặc chơi quá to hoặc quá trầm,

it doesn't sound right.

nghe sẽ chẳng hay tí nào.

Or a recipe: if you get an ingredient wrong

Hay như một công thức: nếu một thành phần sai

or you cook it too long or too little, it doesn't taste right.

nấu quá lâu hoặc quá nhanh, món ăn sẽ chẳng ngon gì cả.

Well, smell is the same.

Mùi cũng vậy.

It's made up of a suite of chemicals in the right combination.

Nó được tạo thành từ nhiều hóa chất kết hợp lại.

Now our machines in the lab are not particularly good

Máy móc trong phòng thí nghiệm không chuyên biệt

at picking out this sort of signal -- it's quite complex.

trong việc lọc ra loại tín hiệu này, nó khá phức tạp.

But animals can, and what we do in my laboratory

Nhưng động vật có thể, và những gì chúng ta làm trong phòng thí nghiệm

is we connect microelectrodes to the antennae of a mosquito.

là kết nối các vi điện cực với râu của muỗi.

Imagine how fiddly that is.

Hãy tưởng tượng điều đó khó khăn như thế nào.

(Laughter)

(Cười)

But what we also do is connect them to individual cells within the antennae,

Chúng tôi đã kết nối các điện cực với các tế bào riêng lẻ trong râu của muỗi,

which is incredible.

Thật khó tin.

You don't want to sneeze when you're doing this,

Bạn không muốn ho khi thực hiện việc này đâu.

that's for sure.

Chắc chắn rồi.

But what this does is it allows us

Nhưng làm điều này cho phép ta

to measure the electrical response of the smell receptors in the antennae,

đo phản ứng điện của các thụ thể mùi trong râu,

and so we can see what a mosquito is smelling.

và ta có thể biết muỗi đánh hơi được mùi gì.

So I'm going to show you what this looks like.

Giờ tôi sẽ cho bạn thấy chúng trông như thế nào.

Here's an insect's cell,

Đây là một tế bào côn trùng,

and it will respond in a second when I press this button,

nó sẽ phản hồi trong giấy lát khi tôi nhấn nút,

and you'll see it sort of ticking over with this response.

và bạn sẽ thấy nó tiếp nhận phản ứng này.

An odor will be blown over the cell,

Một mùi hương được thổi qua tế bào,

and it will go a bit crazy, sort of blow a raspberry,

nó sẽ phản ứng mạnh một chút,

and then it will go back to its resting potential when we stop the odor.

sau đó quay lại trạng thái tĩnh khi ta ngừng cho mùi hương đi qua.

(Rapid crackling)

(Tiếng nổ liên tiếp)

(Low-pitch crackling)

(Tiếng nổ chói tai)

(Rapid crackling)

(Tiếng nổ liên tiếp)

OK, there we go,

OK, tuyệt,

so you can go home now and say that you've seen an insect smelling

giờ bạn có thể về nhà và nói rằng bạn vừa thấy cách côn trùng đánh hơi

and even hearing an insect smelling -- it's a weird concept, isn't it?

và nghe thấy âm thanh của chúng, một khái niệm kỳ lạ, phải không?

But this works really well,

Nhưng thí nghiệm thực sự hiệu quả

and this allows us to see what the insect is detecting.

nó cho phép ta thấy những gì côn trùng đang khám phá.

Now using this method with our malaria samples,

Sử dụng phương pháp này với các mẫu phẩm sốt rét,

we were able to find out what the mosquito was detecting,

ta có thể tìm ra muỗi phát hiện ra điều gì,

and we found the malaria-associated compounds, mainly aldehydes,

chính là những hợp chất liên quan đến sốt rét, chủ yếu là Aldehyde,

a group of compounds that smelled, that signified the malaria signal here.

một nhóm hợp chất có mùi biểu thị cho sốt rét.

So now we know what the smell of malaria is,

Giờ ta đã biết sốt rét có mùi như thế nào,

and we've used the mosquito as a biosensor

và cách ta dùng muỗi như một cảm biến sinh học

to tell us what the smell of malaria actually is.

để ta biết mùi của sốt rét.

Now I'd like to imagine

Hãy tưởng tượng

that you could, I don't know, put a harness on a little mosquito

bạn có thể buộc vòng cổ cho một con muỗi nhỏ

and put it on a lead and take it out and see if we can sniff people

buộc dây vào cổ nó và dẫn nó đi để ta đánh hơi mọi người

in a community --

trong cộng đồng

that goes on in my head --

điều đó xuất hiện trong đầu của tôi

and see whether we could actually find people with malaria,

và xem liệu ta có thể tìm ra người nhiễm sốt rét không,

but, of course, that's not really possible.

nhưng, tất nhiên, điều đó không thực sự khả quan.

But there is an animal that we can do that with.

Nhưng có một loài động vật có thể làm được điều đó.

Now dogs have an incredible sense of smell,

Loài chó có khứu giác đáng kinh ngạc,

but there's something more special about them:

Nhưng có một điều đặc biệt hơn là:

they have an ability to learn.

chúng có khả năng học.

And most of you people will be familiar with this concept at airports,

Mọi người đều quen thuộc với khái niệm này tại sân bay,

where dogs will go down a line and sniff out your luggage or yourself

nơi chó đánh hơi từng hành khách hoặc hành lý của họ

for drugs and explosives or even food as well.

để tìm thuốc phiện và chất nổ hay thực phẩm.

So we wanted to know, could we actually train dogs

Vậy ta thực sự có thể huấn luyện chó

to learn the smell of malaria?

đánh hơi mùi sốt rét được chứ?

And so we've been working with a charity called Medical Detection Dogs

Chúng tôi đã làm việc với một tổ chức từ thiện Medical Detection Dogs

to see whether we can train them to learn the smell of malaria.

để xem liệu có thể huấn luyện chúng đánh hơi bệnh sốt rét.

And we went out to the Gambia and did some more odor collection

Chúng tôi tới Gambia và thu thập thêm mùi cơ thể

on children that were infected and uninfected,

của những trẻ em bị và không bị lây nhiễm,

but this time, we collected their odor

nhưng lần này, chúng tôi đã thu thập

by making them wear socks, nylon stockings,

bằng cách cho chúng mang tất nylon

to collect their body odor.

để thu thập mùi cơ thể.

And we brought them back to the UK

Chúng tôi đã mang chúng về UK

and then we handed them to this charity to run the experiment.

đưa chúng cho tổ chức từ thiện này thử nghiệm.

Now I could show you a graph and tell you about that experiment works,

Tôi có thể cho bạn xem một biểu đồ và cách thí nghiệm đó hoạt động,

but that'd be a bit dull, wouldn't it.

nhưng điều đó sẽ hơi buồn tẻ, phải không.

Now, they do say never work with children or animals live,

Ngày nay, họ nói không bao giờ thí nghiệm với trẻ em hoặc động vật sống,

but we're going to break that rule today.

nhưng hôm nay ta sẽ phá vỡ quy tắc đó.

So please welcome onto the stage Freya ...

Xin chào mừng lên sân khấu - Freya

(Applause)

(Vỗ tay)

and her trainers Mark and Sarah.

và người huấn luyện của cô ấy là Mark và Sarha.

(Applause)

(Vỗ tay)

Of course, this is the real star of the show.

Đây mới thực sự là ngôi sao của ngày hôm nay.

(Laughter)

(Cười)

OK, so now what I'm going to ask is if you can all just be a little bit quiet,

OK, bây giờ tôi có thể yêu cầu bạn giữ im lặng một chút,

not move around too much.

không di chuyển quá nhiều.

This is a very, very strange environment for Freya.

Đây là một môi trường rất, rất lạ đối với Freya.

She's having a good look at you guys now.

Cô ấy đang có một cái nhìn tốt về các bạn.

So let's stay as calm as possible. That would be great.

Vì vậy, hãy bình tĩnh nhất có thể. Điều đó sẽ rất tuyệt.

So what we're going to do here is basically, we're going to ask Freya

Ta chuẩn bị yêu cầu Freya

to move down this line of contraptions here,

đi dọc theo các cột mẫu vật phẩm

and in each one of these contraptions, we have a pot,

mà trong đó

and in the pot is a sock that has been worn by a child in the Gambia.

chứa tất của trẻ em Gambia.

Now three of the socks have been worn by children who were uninfected,

Ba trong số đó những chiếc tất được đi bởi trẻ không nhiễm bệnh,

and just one of the socks was worn by a child who was infected with malaria.

chỉ một cái được đi bởi trẻ nhiễm bệnh.

So just as you would see an airport, imagine these were people,

Giống như bạn thấy ở sân bay, hãy tưởng tượng đây là các hành khách

and the dog is going to go down and have a good sniff.

và chó đang đi tới từng người để đánh hơi.

And let's see if you can see when she senses the malaria,

Bạn có thể thấy

and if she senses the malaria.

liệu cô ấy có đánh hơi được bệnh sốt rét.

This is a really tough test for her in this very strange environment,

Đây thực sự là một thử thách khó khăn trong môi trường xa lạ này,

so I'm going to hand it over now to Mark.

giờ xin hãy hướng mắt về phía Mark.

(Laughs) Number three. OK.

Cột số 3. Tuyệt vời.

(Applause)

(Vỗ tay)

There we go.

Tuyệt vời.

I didn't know which pot that was in. Mark didn't know.

Tôi và Mark đều không biết là cột nào.

This was a blind test, genuinely. Sarah, was that correct?

Đây là một thực nghiệm thực tế. Sarah, kết quả có đúng không?

Sarah: Yes.

Sarah: Chính xác.

JL: That was correct. Well done, Freya. That is fantastic. Whew.

James Logan: Chính xác. Làm tốt lắm, Freya. Thật tuyệt vời.

(Applause)

(Vỗ tay)

That is really wonderful.

Thực sự tuyệt vời.

Now Sarah is going to actually change the pots around a little bit,

Giờ Sarah đổi thứ tự các cột,

and she's going to take the one with malaria away,

loại đi cái mẫu phẩm chứa sốt rét,

and we're just going to have four pots that are containing socks from children

giờ cả 4 cột đều chứa tất của trẻ em

that had no malaria,

không nhiễm trùng sốt rét,

so in theory, Freya should go down the line and not stop at all.

và theo lý thuyết, Freya sẽ đánh hơi và không dừng lại ở cột nào cả.

And this is really important,

Điều này thực sự quan trọng,

because we also need to know people who are not infected,

vì ta cũng cần biết những người không bị nhiễm bệnh,

she needs to be able to do that.

cô ấy cần có khả năng làm điều đó.

And this is a tough test.

Một thử nghiệm khó khăn.

These socks have been in the freezer for a couple of years now,

Các đôi tất đã ở trong tủ đông vài năm,

and this is a tiny bit of a sock as well.

và chúng cũng khá nhỏ.

So imagine if this was a whole person, giving off a big signal.

Hãy tưởng tượng đây là một người, gửi một tín hiệu quan trọng.

So this is really incredible.

Qủa làđáng kinh ngạc.

OK, over to you, Mark.

Hướng về phía Mark nào.

(Laughs)

(Cười)

(Applause)

(Vỗ tay)

Brilliant. Fantastic.

Thật thông minh. Tuyệt vời.

(Applause)

(Vỗ tay)

Really super. Thank you so much, guys.

Thật đáng khen ngợi. Cảm ơn các bạn rất nhiều.

Big round of applause for Freya, Mark and Sarah.

Xin hãy dành những tràng pháo tay cho Freya, Mark và Sarah.

Well done, guys.

Thật tuyệt vời.

(Applause)

(Vỗ tay)

What a good girl. She's going to get a treat later.

Thật là một cô chó tuyệt vời. Cô ấy sẽ được một điều trị sau.

Fantastic.

Tuyệt diệu.

So you've just seen that for your own eyes.

Bạn đã được tận mắt chứng kiến.

That was a real live demonstration. I was quite nervous about it.

Đó là một thực nghiệm đầy chân thực. Tôi đã lo lắng đôi chút.

I'm so glad that it worked.

Tôi rất vui vì nó thành công.

(Laughter)

(Cười)

But it is really incredible, and when we do this,

Nó thực sự đáng kinh ngạc, và khi làm điều này,

chúng tôi nhận thấy rằng những chú chó có thể cho ta biết chính xác

what we find is that these dogs can correctly tell us

when somebody is infected with malaria 81 percent of the time.

người bị nhiễm sốt rét lên đến 81%.

It's incredible.

Thực sự đáng kinh ngạc.

92 percent of the time,

92%

they can tell us correctly when somebody does not have an infection.

chúng có thể cho ta biết chính xác người không nhiễm bệnh.

And those numbers are actually above the criteria

Và những con số này thực sự vượt trên các tiêu chí

set by the World Health Organization for a diagnostic.

do Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đặt ra để chẩn đoán.

So we really are looking at deploying dogs in countries,

chúng tôi thực sự đang xem xét việc triển khai chó ở các quốc gia,

and particularly at ports of entry,

và đặc biệt là tại các cảng nhập cảnh,

to detect people who have malaria.

để phát hiện những người bị sốt rét.

This could be a reality.

Đây có thể là một thực tế.

But we can't deploy dogs everywhere,

Nhưng ta không thể triển khai chó ở khắp mọi nơi,

and so what we're also looking to do and working on at the moment

vì vậy điều chúng tôi mong đợi và thực hiện vào lúc này là

is the development of technology,

phát triển công nghệ,

wearable tech that would empower the individual

thiết bị công nghệ trên người có thể

to allow them to self-diagnose.

cho phép họ tự chẩn đoán.

Imagine a patch that you wear on the skin

Hãy tưởng tượng một miếng dán mà bạn đeo trên da

that would detect in your sweat when you're infected with malaria

sẽ phát hiện từ mồ hôi khi bạn bị nhiễm sốt rét

and change color.

và đổi màu.

Or something a little more technical, perhaps:

Hoặc cái gì đó mang tính kỹ thuật hơn, có lẽ:

a smartwatch that would alert you when you're infected with malaria.

một đồng hồ thông minh cảnh báo khi bạn nhiễm trùng sốt rét.

And if we can do this digitally, and we can collect data,

với kỹ thuật số, ta có thể thu thập dữ liệu,

imagine the amount of data that we can collect on a global scale.

hãy tưởng tượng lượng dữ liệu mà ta có thể thu thập trên quy mô toàn cầu.

This could completely revolutionize

Điều này hoàn toàn có thể cách mạng hóa

the way that we track the spread of diseases,

cách ta theo dõi sự lây lan của bệnh tật,

the way that we target our control efforts and respond to disease outbreaks,

nỗ lực kiểm soát và đối phó với sự bùng phát dịch bệnh,

ultimately helping to lead to the eradication of malaria,

cuối cùng giúp dẫn đến việc loại trừ bệnh sốt rét,

and even beyond malaria,

và thậm chí vượt xa bệnh sốt rét,

for other diseases that we already know have a smell.

đối với các bệnh khác có mùi mà ta đã biết.

If we can harness the power of nature to find out what those smells are,

Nếu ta có thể khai phá sức mạnh thiên nhiên để tìm ra những mùi đó,

we could do this and make this a reality.

ta có thể biến điều này thành hiện thực.

Now, as scientists, we're tasked with coming up with new ideas,

Là các nhà khoa học, chúng tôi có nhiệm vụ đưa ra những ý tưởng mới,

new concepts, new technologies

khái niệm mới, công nghệ mới

to tackle some of the world's greatest problems,

để giải quyết những vấn đề nan giải nhất trên thế giới,

but what never ceases to amaze me

nhưng điều khiến tôi không ngừng ngạc nhiên

is that often nature has already done this for us,

là tự nhiên tạo cơ hội cho ta rồi,

and the answer ...

và câu trả lời ...

is right under our nose.

nó nằm ngay trước mắt ta.

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)