How Life on Earth Adapts to You and Me | Shane Campbell-Staton | TED

Çeviri: Elif Usta Gözden geçirme: esra kurul

So I'm an evolutionary biologist.

Ben bir evrimsel biyoloğum.

The thing I love most about evolution is the story.

Evrim hakkında en sevdiğim şey hikayedir.

Evolution is a single story that links every species,

Evrim yaşam ağacındaki bütün dalları ve bütün türleri

every branch in the tree of life together.

birbirine bağlayan tek bir hikayedir.

It's this sense of connectivity with the rest of the living world.

Yaşayan dünyanın geri kalanı ile hissedilen bağlılık hissidir.

It's like one of the reasons why I became a biologist in the first place.

Her şeyden önce bir biyolog olma sebeplerimden biridir.

Now, when Charles Darwin, my man Chuck D,

Şimdi, Charles Darwin, adamım Chuck D,

when he first proposed this theory ...

teorisini ilk önerdiğinde...

(Laughter)

(Kahkahalar)

When he first proposed the theory of evolution,

Evrim teorisini ilk önerdiği zaman,

he imagined it as this slow, gradual process

binlerce veya milyonlarca yıl süren

that played out over thousands or millions of years.

oldukça yavaş ve kademeli bir süreç olarak düşündü.

But now, in the face of all the different changes

Ama şimdi, gezegende yapmakta olduğumuz

that we are making to the planet,

bütün farklı değişimleri dikkate alarak,

we're finding that evolution is rapidly altering species around our planet

evrimin gezegenimizdeki türleri bizimle yaşayabilsinler diye

in order to live alongside us.

hızlı bir şekilde değiştirdiğini görüyoruz.

And in our short time on this planet,

Bu gezegende geçirdiğimiz kısa sürede,

we have trimmed, trained

yaşam ağacını büyük bir hızla budadık, biçtik ve kağıtları yeniden kardık.

and reshuffled the tree of life at breakneck speed.

10,000 years ago,

10,000 yıl önce,

we had already learned how to manipulate the basic building blocks of life,

kendi amaçlarımız için kullanmak üzere vahşi bitki ve hayvanları evcilleştirerek

turning wild plants and animals into domesticated forms

yaşamın temel yapı taşlarını nasıl manipüle edeceğimizi çoktan öğrenmiştik.

to use for our own purposes.

With mass global transportation,

Küresel toplu taşıma ile,

we've reshuffled species around the globe,

tüm dünyadaki türleri bir araya getirerek

bringing them together and forming all new ecological interactions.

ve yeni ekolojik etkileşimler oluşturarak kartları yeniden karmış olduk.

And on top of that,

Bununla da kalmayıp,

we've fundamentally altered Earth's surface and its climate

endüstriyel tarım, kentleşme, kirlilik ve küresel ısınma ile

through industrialized agriculture, urbanization,

dünyanın yüzeyini ve iklimini temelden değiştirdik.

pollution and global warming.

Now I've dedicated my life to trying to understand

Bu durumda, ben hayatımı

the lasting biological impacts of our human footprint.

insan ayak izinin kalıcı biyolojik etkilerini anlamaya adadım.

One of the things that I've learned along the way is that life is a paradox.

Bu yolculukta öğrendiğim şeylerden biri yaşamın bir paradoks olduğudur.

It's simultaneously incredibly fragile

Aynı anda son derece kırılgan

and relentlessly resilient.

ve amansızca dirençli.

The thing that impresses me most

Beni en çok etkileyen şey

is that despite our devastating impacts on this planet,

bu gezegendeki yıkıcı etkimize karşı,

I'm constantly in awe of the surprising, incredible,

kelimenin tam anlamıyla türümüzün

amazing ways that life is changing,

gezegen üzerindeki etkisiyle tanımlanan

evolving and adapting

bir zamanda hayatın değişirken,

to a time that's literally defined by our species' impact on the planet.

gelişirken ve uyum sağlarken bulduğu hayret verici, inanılmaz, müthiş yollara

We now live in a time where one half of the human species lives in cities.

daima derinden saygı ve hayranlık duyuyorum.

As urban areas grow and expand,

Kentsel alanlar büyüdükçe ve genişledikçe,

life around the world,

dünyadaki insan dışı hayat, yeni kaynaklardan nasıl yararlanacağını

non-human life, is changing

to figure out how to exploit the novel resources

ve olası tehlikelerden nasıl kaçınacağını

and avoid the potential dangers.

bulmak için değişiyor.

My research group and my colleagues have been studying these small lizards

Araştırma grubum ve iş arkadaşlarım ile Amerikan kertenkelesi denilen,

called anoles

Porto Riko adasında bulunan

that occur across the island of Puerto Rico.

bu küçük kertenkeleleri inceliyoruz.

Now, most of the time,

Şimdi, bu kertenkeleler,

these lizards spend their time running up and down trees,

zamanlarının çoğunu ağaçlara inip çıkarak, böcekleri kovalayarak ve bildiğiniz gibi,

chasing after insects, doing the things you know, that lizards do.

kertenkelelerin yapacağı diğer şeyleri yaparak geçiriyorlar.

But in cities, they have evolved at the genetic level.

Ama kentlerde, genetik düzeyde değişim geçirdiler.

They've evolved longer limbs and larger sticky toe pads

Binaların kenarlarından ve cam, metal ve beton gibi yapay yüzeyleri

to utilize the sides of buildings

evleri olarak kullanmak için

and artificial surfaces like glass and metal and concrete as their homes.

daha uzun uzuvlar ve yapışkan ayak tabanları geliştirdiler.

They've also evolved greater heat tolerance

Aynı zamanda, kentsel ısı adaları olarak adlandırdığımız

to deal with the high temperatures that define dense urban environments,

yoğun kentsel ortamların bir özelliği olan yüksek sıcaklıklarla baş etmek için

what we call urban heat islands.

daha yüksek ısı toleransı geliştirdiler.

And what's more, is that multiple populations of this species

Dahası, bu türün çeşitli popülasyonları

have come up with the same solutions over and over again, independently.

birbirlerinden bağımsız olarak, tekrar ve tekrar aynı çözümü buldular.

Showing us that not only is the process of evolution very rapid sometimes,

Bu bize evrim sürecinin sadece bazen hızlı olduğunu göstermekle kalmayıp,

but in some cases it can also be quite predictable.

aynı zamanda, bazı durumlarda oldukça tahmin edilebilir olduğunu da gösterdi.

Now, urbanization is not our only impact on this planet,

Şu anda, kentleşme bu gezegendeki tek etki alanımız değil,

far from it.

bunun çok daha ötesinde.

Perhaps our earliest and longest-lasting impact

Belki de ilk ve en kalıcı etkimiz

has been through our want and need

yiyecek ve spor amaçlı

to hunt other species for food and for sport.

diğer türleri avlama isteğimiz ve ihtiyacımız nedeniyle olmuştur.

I spent the last few years studying the evolution of African elephants

Son birkaç yılımı Afrika fillerinin izinsiz fildişi avcılığına verdiği

in response to ivory poaching.

evrimsel karşılık üzerinde çalışarak geçirdim.

In Mozambique,

Mozambik’te, 1977 yılından 1992 yılına kadar iç savaş vardı.

there was a civil war from 1977 to 1992.

During this time, in Gorongosa National Park,

Bu süre zarfında, Gorongosa Ulusal Parkı’nda,

elephants in particular were reduced by 90 percent

özellikle filler yüzde 90 oranında azaldı,

because of the ivory trade, being targeted for their trademark tusks.

fildişi ticareti nedeniyle, ticari marka dişleri için hedef alınıyorlardı.

Now, under most circumstances, African elephants have tusks,

Şimdi, pek çok koşulda, Afrika fillerinin dişleri var,

all males have tusks,

bütün erkek fillerin dişleri var,

the vast majority of females have tusks.

dişi fillerin büyük bir çoğunluğunun dişleri var.

But there is a small number of females that carry a gene

Ama az sayıda dişi fil, fildişlerinin çıkmasını engelleyen

that prevents them from growing their tusks.

bir gene sahip.

But after the Mozambican Civil War,

Ama Mozambik iç savaşından sonra,

one-half of the surviving females, completely tuskless.

hayatta kalmayı başaran her iki filden biri tamamen dişsizdi.

Now, during a time where individuals are being hunted

Şimdi, bireylerinin dişlere sahip olmak

gibi özel bir nitelik için avlandığı bir dönemde

specifically for a trait,

having tusks,

bu niteliğe sahip olmamak hayatta kalma becerisi açısından değerlendirildiğinde

not having that trait puts you at a decided advantage

in your ability to survive.

sana net bir avantaj sağlar.

That in and of itself is natural selection.

Bu özünde doğal seçilimdir.

Those surviving females then went on

Hayatta kalan bu dişi filler

and passed that gene on to many of their daughters.

bu geni dişi yavrularına aktardılar.

That turnover of genes across generations,

Nesiller boyunca genlerin yeniden aktif oluşu,

that is rapid evolution

in this long-lived species in response to a decade and a half

bu uzun yaşayan türlerin 15 yıl süren insan avlanmasına cevaben

of human hunting.

geçiridği hızlı evrimdir.

I remember going to Gorongosa for the first time

İlk kez Gorongosa Ulusal Parkı’na gidişimi hatırlıyorum,

and participating in these elephant captures

takip cihazları takarak

where we collar these individuals

veri toplamak ve hareketlerini izlemek için

and collect data and track their movements.

fil yakalama faaliyetine katılmıştık.

And we came across this female,

Ve bu dişi file rastladık,

and she's old enough where we know that she had survived

ve bu dişi fil, Mozambik İç Savaşı’ndan sağ çıktığını bilmemize yetecek

the Mozambican Civil War.

derecede yaşlıydı.

Now we sedated this female and as we were there,

Bu dişi file yatıştırıcı verdik ve hepimiz oradayken,

sort of working up all of these data,

bir anlamda, bütün veriler üzerinde çalıştık,

looking into her big, groggy, sleepy eyes,

kocaman, halsiz, uykulu gözlerine baktık,

and it really struck me, the impact that our species can have

ve türümüzün yaşayan dünyanın geri kalanı üzerindeki etkisi

on the rest of the living world.

beni gerçekten sarstı.

This female, she lived during a time

Bu dişi fil, kendi türünün her on bireyden dokuzunun

that saw nine out of ten of the members of her species slaughtered.

katledildiğini gördüğü bir zamanda yaşadı.

But she survived.

Ama hayatta kaldı.

She grew up, she went on and had children, had grandchildren,

Büyüdü, hayatına devam etti, çocukları ve çocuklarının çocukları oldu,

became the matriarch of a family group.

ve ailesinin en yaşlı üyesi ve reisi oldu.

But what strikes me the most about this story

Ama bu hikayede beni bu kadar sarsan şey,

is that the reason

tüm bu yıkımın ve katliamın sebebinin

for all of that destruction and that slaughter

was simply because

insanların sırf onların dişinden

humans like to make trinkets out of their teeth.

ıvır zıvır şeyler yapmayı sevmesi yüzünden olmasıydı.

Which is about the most

Ki bu yüksek sesle söylemek zorunda

ridiculous and sad thing I've ever had to say out loud.

kaldığım hemen hemen en saçma ve en üzücü şey.

But we live in a time where even the simplest human whims

Ama biz en basit insan heveslerinin bile

can fundamentally alter the evolutionary fate

gezegenimizdeki en büyük kara hayvanının

of the largest land animal on our planet.

evrimsel kaderini temelden değiştirebileceği bir zamanda yaşıyoruz.

And many of these stories of rapid evolution are sad,

Ve hızlı evrime ait olan bu hikayelerin çoğu üzüntü verici,

but some also offer us hope for our own future on this planet.

ama bazı hikayeler de bu gezegendeki geleceğimiz için bize umut veriyor.

In nature's struggle to deal with all the nonsense that we're throwing at her

Doğa’nın tüm bu farklı şekillerde ona çıkardığımız zorluklarla

in all these different ways,

başa çıkma mücadelesinde,

some of those solutions may lead us to novel insights

ulaşılan çözümlerden bazıları bize yeni iç görüler sağlayarak

that may help our bodies

bu gezegende yapmakta olduğumuz

deal with things that we currently struggle with

tüm bu değişimlerden sonra

that will allow us to survive all the different changes

hayatta kalmamıza müsaade ederek şu anda mücadele ettiğimiz işleri halletmesi

that we're making on this planet.

halletmesi için vücutlarımıza yardımcı olabilir.

For instance, fast forward to the year 2040,

Örneğin, 2040 yılına hızlıca gidersek,

it's estimated that there will be about 30.2 million new cancer cases

sadece o yılda teşhis edilecek 30.2 milyon yeni kanser hastalığının

diagnosed in that year alone.

olacağı tahmin ediliyor.

Now, we know a lot about the genes and mutations

Şu anda, bizler kanserden sorumlu veya

that are responsible for many cancers

bir insanı kanser olmaya meyilli hale getiren

or make an individual more predisposed to getting cancer.

genler ve mutasyonlar hakkında çok şey biliyoruz.

We know a lot less about potential genetic mutations or variation

Bir insanı kansere karşı daha dirençli veya daha dayanıklı yapan

that may make an individual more resistant

potansiyel genetik mutasyonlar veya

or more resilient to cancer.

varyasyonlar hakkında çok daha az bilgiye sahibiz.

But perhaps nature has already found the solution.

Ama belki de doğa çözümü çoktan bulmuştur.

April 26th, 1986,

26 Nisan 1986′da

the day before my very first birthday.

benim doğum günümden hemen önce,

There was an explosion in the Chernobyl nuclear power plant.

Çernobil Nükleer Santrali’nde bir patlama oldu.

Humans were immediately evacuated from that region,

İnsanlar, Çernobil Yasak Bölgesi denilen

what is now called the Chernobyl exclusion zone.

o yerden derhal çıkarıldılar.

But in the decades since,

Ama o zamandan beri on yıllar içinde,

wildlife has actually moved into the Chernobyl exclusion zone

vahşi yaşam fiilen Çernobil Yasak Bölgesi’ne girdi

and has proliferated.

ve de hızla çoğaldı.

So my research group and colleagues,

Bu yüzden, araştırma grubum ve iş arkadaşlarım ile,

we have been studying the wolves that live in the Chernobyl exclusion zone,

Çernobil Yasaklı Bölgesi’nde yaşayan kurtlar üzerinde çalışarak,

trying to understand how they have responded biologically

nesiller boyunca maruz kaldıkları yüksek radyasyon seviyelerine

to now generations of exposure to elevated radiation levels.

biyolojik olarak nasıl cevap verdiklerini anlamaya çalışıyoruz.

Now, if we consider a wolf pup that's born in the Chernobyl exclusion zone,

Şimdi, Çernobil Yasaklı Bölgesi’nde doğan bir kurt yavrusunu düşünürsek,

it lives every single day of its life, from the time it's born,

doğduğu günden itibaren yaşamının her bir gününü

gaining increased doses of exposure from its environment.

çevresinden aldığı artan dozlarda maruziyet ile geçiriyor.

With every meal that that animal eats,

Yediği her yemekte,

it then gets another dose of radiation from prey species.

diğer av türlerinden bir doz daha radyasyon alıyor.

And we can see that radiation accumulating in this wolf population

Ve bu kurt nüfusunda biriken radyasyonu

in the form of cesium-137.

sezyum-137 formunda görebiliyoruz.

And one of the things that our data are showing us

Ve verilerimizin bize gösterdiği şeylerden biri

Çernobil kurt genomunun en hızlı değişen alanlarının

is that the fastest-changing regions of the Chernobyl wolf genome

occur in and around genes that we know are involved in cancer

kanser veya memelilerdeki anti-tümör bağışıklık tepkisi olarak

or in the mammalian anti-tumor immune response.

bildiğimiz genler içerisinde ve çevresinde gerçekleşmesidir.

We're now working with biomedical companies

Biz şu anda, bu değişimlerden en azından bir kaçının

and cancer biologists

insanlardaki kansere çare olabilecek

to understand the physiological impacts of these mutations

yeni tedavilerin önünü açabilmesi umuduyla

with the hope that at least some of these changes

bu mutasyonların fizyolojik etkilerini anlamak için

may lead us to novel therapeutics

that might result in new treatments for cancer in humans.

biyomedikal şirketlerle ve kanser biyologları ile çalışıyoruz.

In this grand story of life,

Bu muhteşem yaşam öyküsünde,

we're writing a brand new chapter.

yepyeni bir bölüm yazıyoruz.

Now our chapter in this story is not a pretty one, let's be honest.

Bu hikayede bize ait olan bölüm, dürüst olalım, güzel bir bölüm değil.

As a matter of fact, there's a distinct possibility

İşin doğrusu, bizim türümüzün

that our species could bring about Earth's sixth major mass extinction event.

Dünya’yı altıncı büyük kitlesel yok oluşa götüreceğine dair bariz bir olasılık var.

So, you know, that sucks.

Yani bu berbat bir şey.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Konuşmayı burada böylece bitirip, “Umarım kendinizle gurur duyuyorsunuzdur.”

It'd be messed up if I had just left the talk like that, I was like,

"Hope you're all proud of yourselves, bye."

deseydim bütün işi mahvetmiş olurdum.

(Laughter)

(Kahkahalar)

(Applause)

(Alkışlar)

But luckily I don't have to leave the talk like that

Ama neyse ki, konuşmayı bu şekilde bitirmek zorunda değilim,

because this chapter is still being written.

çünkü bu bölüm halen yazılıyor.

Our chapter in this story of life is still happening,

Yaşam hikayesindeki bölümümüz halen yaşanıyor,

which means that there are still many possibilities ahead of us.

bu demektir ki, önümüzde hala bir sürü imkan ve olasılık var.

We have the possibility to act,

Harekete geçme imkanımız var,

the possibility to fight for those species

kendileri için savaşma becerisi olmayan

that don't have the ability to fight for themselves.

o türler için savaşma imkanımız var.

We have the possibility to turn our chapter in this story

Hikayedeki bölümümüzü, bize miras kalan bu gezegendeki destansı yaşam mirası için

into one of redemption,

bir sevgi hikayesine, bir umut hikayesine

one of hope and one of care for this epic legacy of life

bir kurtuluş hikayesine dönüştürme imkanımız var.

on this planet that we've inherited.

A legacy, by the way, that's four billion years in the making.

Bir miras ki, yeri gelmişken söyleyeyim, yapımı dört milyar yıl süren.

Which brings up the possibility that we can pass on a world to our kids

Bu, Charles Darwin’in “sonsuz formlar en güzel” diyerek ifade ettiği

and our grandkids

evrim hikayesinin oluşturduğu

so that they can enjoy and revel in the incredible biodiversity

müthiş biyolojik çeşitliliğin zevkine varabilsin ve tadını çıkarabilsinler diye

that the story of evolution has produced.

dünyayı çocuklarımıza ve torunlarımıza

What Charles Darwin referred to as “endless forms most beautiful.”

miras bırakabilme olasılığını gündeme getiriyor.

One way or another, what we do matters.

Öyle ya da böyle, ne yaptığımız önemli.

We live in a time

Kelimenin tam anlamıyla

when we are literally etching our decisions

verdiğimiz kararları içimizde, bizimle ya da etrafımızda yaşayan türlerin

into the DNA of the species that live in, on and around us.

DNA’larına kazıdığımız bir zamanda yaşıyoruz.

When we're considering this story that we're writing,

Yazdığımız bu hikayeyi düşündüğümüzde,

what do we want our chapter in this grand story of life to be?

bu büyük hikayedeki bölümümüzün nasıl olmasını istiyoruz?

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)