To help solve global problems, look to developing countries | Bright Simons

Çeviri: Emre Çakır Gözden geçirme: Can Boysan

I am an ideas activist.

Ben bir fikir aktivistiyim.

Bu demek oluyor ki

That means I fight for ideas I believe in

inandığım fikirlerin, amacına ulaşması için

to have their place in the sun,

regardless of which side of the equator they were born.

Ekvator'un hangi tarafında doğduklarına bakmaksızın savaşıyorum.

As well I should.

Böyle de yapmalıyım.

I myself am from that part of the world

Bizzat kendim

often euphemistically referred to as either "the Global South"

kibar tabirle "Küresel Güney"

or "the developing world."

veya "gelişen dünya" denilen yerden geliyorum.

But let's be blunt about it:

Ama bu konuda dürüst olalım,

when we say those words, what we really mean is the poor world --

bu kelimeleri söylerken asıl kastettiğimiz yoksul dünya,

hazır konteynırlar,

those corners of the world with ready-made containers

başka yerlere,

başka insanlara ait

for the hand-me-down ideas of other places and other people.

ikinci el fikirleri kastediyoruz.

But I'm here to depart a little bit from the script

Ama senaryodan biraz uzaklaşacağım

and to try and convince you

ve sizi bu yerlerin canlı ve yeni fikirlerle

that these places are actually alive and bubbling with ideas.

dolu olduğuna ikna etmeye çalışacağım.

My real issue is: Where do I even start?

Bahsetmek istediğim konu: Nereden başlarım?

So maybe Egypt, Alexandria,

İskenderiye, Mısır

where we meet Rizwan.

Rizwan ile tanıştığımız yer.

When he walks outside his souk,

Çarşıda yürürken,

walks into a pharmacy for heart medicine

arterlerindeki kanın pıhtılaşmasını önleyen

that can prevent the blood in his arteries from clotting,

bir kalp ilacı almak için bir eczaneye girer

ve şöyle bir gerçekle karşılaşır,

he confronts the fact that,

despite a growing epidemic

Mısır'daki ölümlerin %82'sinden sorumlu

that currently accounts for 82 percent of all deaths in Egypt,

büyüyen bir salgın olmasına rağmen,

it is the medicines that can address these conditions

bu tür durumlarda kullanılan ilaçlar,

that counterfeiters, ever the evil geniuses they are,

şimdiye kadarki en dahi sahtekarların

have decided to target.

hedefi haline geldi.

Counterfeiters making knockoff medicines.

Bu sahtekarlar sahte ilaçlar üretiyorlar.

Luckily for Rizwan,

Neyse ki Rizwan için, ben ve takımım

my team and I,

Afrika'daki en büyük

working in partnership with the largest pharmaceutical company in Africa,

ilaç şirketi ile ortak çalışıyoruz.

have placed unique codes -- think of them like one-time passwords --

Mısır'ın en çok satan kalp ilacının kutusuna,

on each pack of the best-selling heart medicine in Egypt.

tek kullanımlık şifreler koyduk.

So when Rizwan buys heart medicine,

Böylece Rizwan kalp ilacı satın aldığında,

he can key in these one-time passwords

bu tek kullanımlık şifreleri

to a toll-free short code

Afrika'daki tüm telekom şirketleriyle yaptığımız

that we've set up on all the telecom companies in Egypt

anlaşma sayesinde

ücretsiz olarak bu kısa koda girebilir.

for free.

He gets a message -- call it the message of life --

Sonra ona güvence veren

which reassures him

Mısır'daki tüm ilaçların %12'sini kapsayan

that this medicine is not one of the 12 percent of all medicines in Egypt

sahte ilaçlardan olmadığına dair bir mesaj alır,

buna hayat mesajı da denebilir.

that are counterfeits.

From the gorgeous banks of the Nile,

Muhteşem Nil Nehri kıyılarından

we glide into the beautiful Rift Valley of Kenya.

Kenya'daki Rift Vadileri'ne uzanalım.

In Narok Town, we meet Ole Lenku, salt-of-the-earth fellow.

Narok'ta saygıdeğer Ole Lenku ile tanıştık.

When he walks into an agrodealer's shop,

Ole Lenku tarım ürünleri dükkanına girdiğinde,

all he wants is certified and proper cabbage seeds

eğer onları dikecek olsaydı, tek isteği

that, if he were to plant them,

çocuklarının okul masraflarını

will yield a harvest rich enough

ödemeye yetecek kadar hasat verecek

that he can pay for the school fees of his children.

onaylı ve düzgün lahana tohumu satın almak.

That's all he wants.

Tek isteği bu.

Unfortunately,

Maalesef,

by the reckoning of most international organizations,

uluslararası organizasyonların hesaplarına göre

40 percent of all the seeds sold in Eastern and Southern Africa

Doğu ve Güney Afrika'da satılan tohumların

are of questionable quality,

%40'ının kalitesi yetersiz,

sometimes outrightly fake.

bazıları ise tamamen sahte.

Luckily for Ole,

Neyse ki Ole için,

once again, our team has been at work,

takımımız yine işinin başındaydı,

and, working with the leading agriculture regulator in Kenya,

Kenya'daki önde gelen tarım regülatörü ile

we've digitized the entire certification process

çalışarak ülkedeki bütün tohumların

for seeds in that country,

onay sürecini dijitalleştirdik,

every seed -- millet, sorghum, maize --

buna her bir tohum, sorgum, darı, mısır dahil,

such that when Ole Lenku keys in a code on a packet of millet,

böylece Ole Lenku darı paketindeki kodu girdiğinde

he's able to retrieve a digital certificate

aldığı tohumun sertifikalı olduğuna dair

that assures him that the seed is properly certified.

bir teminat mesajı alacak.

From Kenya, we head to Noida in India,

Kenya'dan Hindistan, Noida'ya uzanıyoruz.

where the irrepressible Ambika

Durdurulamayan Ambika

is holding on very fast to her dream of becoming an elite athlete,

orada elit bir atlet olma hayaline tutunuyor

çünkü biliyor ki, bileşen sınıflandırma teknolojisi sayesinde

safe in the knowledge that

because of our ingredients rating technology,

doping testlerini alt üst edecek

she's not going to ingest something accidentally,

ve onu sevdiği spordan uzaklaştıracak

which will mess up her doping tests

herhangi bir şeyi

and kick her out of the sports she loves.

kazara da olsa tüketmeyecek.

Finally, we alight in Ghana,

Son olarak, Gana'ya geçiyoruz,

değinilmesi gereken başka bir sorunun olduğu,

my own home country,

where another problem needs addressing --

kendi memleketime,

the problem of under-vaccination or poor-quality vaccination.

orada aşı azlığı ya da kalitesiz aşı sorunu var.

You see, when you put some vaccines into the bloodstream of an infant,

Bir bebeğe aşı yaptığınızda,

you are giving them a lifetime insurance

ona, onu öldürebilecek veya sakat bırakabilecek

against dangerous diseases that can cripple them or kill them.

hastalıklardan korunacağına dair sigorta veriyorsunuz.

Sometimes, this is for a lifetime.

Bu bazen ömür boyu olabilir.

The problem is that vaccines are delicate organisms really,

Problem, aşıların narin organizmalar olması

and they need to be stored between two degrees and eight degrees.

ve 2 ile 8 derece arasında saklanması gerektiği.

And if you don't do that, they lose their potency,

Bunu yapmazsanız etkileri azalır

and they no longer confer the immunity

ve çocuğun hak ettiği bağışıklığı

the child deserves.

daha fazla sağlayamazlar.

Working with computer vision scientists,

Bilgisayar görüsü bilimcileriyle çalışarak

we've converted simple markers on the vials of vaccines

aşı şişelerindeki basit işaretleri

into what you might regard as crude thermometers.

ham bir termometreye dönüştürdük.

So then, these patterns change slowly over time in response to temperature

Şekil zamanla dereceye göre değişiyor,

until they leave a distinct pattern on the surface of the vaccine,

ta ki aşıda belirgin bir iz görünene dek.

such that a nurse, with a scan of the phone,

Böylece hemşire telefonunda tarama yaparak

can detect if the vaccine was stored properly in the right temperature

aşının doğru bir şekilde

muhafaza edilip edilmediğini bulabilir,

and therefore is still good for use

böylece çocuğu aşılamadan önce aşıdan emin olmuş olur.

before administering this to the child --

literally securing the next generation.

Bu tam anlamıyla gelecek nesli korumaktır.

These are some of the solutions at work saving lives, redeeming societies,

Bunlar, dünyanın bu bölümündeki

hayatları ve toplumları kurtaran bazı çözümler.

in these parts of the world.

But I would remind you

Ancak size hatırlatırım ki,

that there are powerful ideas behind them,

bunların arkasında güçlü fikirler var

ve ben birkaçına değineceğim.

and I'll recap a few.

One, that social trust is not the same as interpersonal trust.

İlki, sosyal güven ile kişiler arası güven aynı şey değildir.

Two, that the division between consumption and regulation

İkincisi, tüketim ve düzenleme arasındaki fark,

in an increasingly interdependent world

gittikçe birbirine bağlanan dünyamızda

is no longer viable.

artık uygulanabilir değil.

And three, that decentralized autonomy,

Üçüncü olarak, merkezsizleştirilmiş özerklik,

regardless of what our blockchain enthusiasts in the West --

çokça saygı duyduğum Batı'daki blok zinciri sevdalılarının

whom I respect a lot -- say,

ne dediğine bakmaksızın

are not as important as reinforcing social accountability feedback loops.

sosyal sorumluluk geri bildirim döngülerini artırmak kadar önemli değil.

These are some of the ideas.

Bunlar fikirlerden bazıları.

Now, every time I go somewhere and I give this speech

Gittiğim yerlerde bu konuşmayı

and I make these comments and I provide these examples,

ve bu yorumları yapıp bu örnekleri ne zaman versem

people say, "If these ideas are so damn brilliant,

insanlar, "eğer fikirler bu kadar parlaksa

neden her yerde değiller? Ben hiç duymadım." diye soruyorlar.

why aren't they everywhere?

I've never heard of them."

I want to assure you,

Sizi temin ederim ki,

the reason why you have not heard of these ideas

bu fikirleri duymamış olmanızın sebebi

is exactly the point I made in the beginning.

başta değindiğim şeyin ta kendisi.

And that is that there are parts of the world

Bu da dünyada, iyi fikirlerin doğdukları coğrafyada

whose good ideas simply don't scale

doğru bir şekilde değerlendirilemeyen

because of the latitude on which they were born.

yerlerin olmasından kaynaklanıyor.

I call that "mental latitude imperialism."

Ben buna "zihinsel coğrafi emperyalizm" diyorum.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

That really is the reason.

Gerçek sebep bu.

But you may counter and say, "Well, maybe it's an important problem,

Ama karşı koyup, "Belki de önemli bir problem

but it's sort of an obscure problem in parts of the world.

ama bu dünyanın belli bir kısmında olan sıradan bir problem.

Why do you want to globalize such problems?

Niye bunları küreselleştirmek istiyorsun?

I mean, they are better local."

Bunlar yerel sorunlar." diyebilirsiniz.

What if, in response, I told you

Yanıt olarak,

that actually, underlying each of these problems that I've described

size açıkladığım bu sorunların

piyasalara ve kurumlara olan

is a fundamental issue of the breakdown of trust

güvenin çöküşünün

temel bir sorunu olduğunu

in markets and institutions,

ve güven sorunundan daha küresel,

and that there's nothing more global, more universal, closer to you and I

daha evrensel, daha yakın

başka bir şey olmadığını söylesem.

than the problem of trust.

For example, a quarter of all the seafood marketed in the US is falsely labeled.

Mesela, ABD'de satılan deniz ürünlerinin dörtte biri yanlış etiketlenmektedir.

So when you buy a tuna or salmon sandwich in Manhattan,

Manhattan'da aldığınız ton balıklı veya somonlu sandviç

you are eating something that could be banned for being toxic in Japan.

zehirli olduğu için Japonya'da yasaklanmış olabilir.

Literally.

Tam olarak böyle.

Most of you have heard of a time when horsemeat was masquerading as beef

Birçoğunuz at etinin Avrupa'da hamburger köftesinde sığır eti yerine

in burger patties in Europe?

kullanıldığı zamanları biliyorsunuzdur.

You have.

Evet biliyorsunuz.

What you don't know is that a good chunk of these fake meat patties

Bilmediğiniz şey, bu sahte köfte etinin büyük bir kısmının da

were also contaminated with cadmium, which can damage your kidneys.

böbreklerinize zarar verebilecek kadmiyum ile dolu olmasıdır.

This was Europe.

Avrupa böyleydi.

Many of you are aware of plane crashes and you worry about plane crashes,

Birçoğunuz uçak kazalarından haberdardır ve bu konuda endişelisinizdir

because every now and then, one of them intrudes into your consciousness.

çünkü arada bir, bunlardan biri sizin bilincinize giriyor.

But I bet you don't know

Ama bahse girerim ki,

that a single investigation uncovered one million counterfeit incidents

tek bir soruşturmanın ABD'deki havacılık tedarik zincirinde

in the aeronautical supply chain in the US.

bir milyon sahte olayı ortaya çıkardığını bilmiyorsunuz.

So this is a global problem, full stop.

Yani bu bir küresel problem, nokta.

It's a global problem.

Küresel bir problem.

The only reason we are not addressing it with the urgency it deserves

Hak ettiği aciliyeti göstermememizin sebebi,

is that the best solutions,

en iyi çözümlerin,

the most advanced solutions, the most progressive solutions,

en gelişmiş, en planlı çözümlerin

are, unfortunately, in parts of the world where solutions don't scale.

maalesef ki, dünyanın çözümlerin ölçeklenmediği yerlerinde olmasıdır.

And that is why it is not surprising

Bu nedenle, aynı doğrulama modellerini

that attempts to create this same verification models for pharmaceuticals

yaratma girişimleri Nijerya'da mevcutken,

are now a decade behind in the USA and Europe,

ABD ve Avrupa'da on yıl geride kalması

while it's already available in Nigeria.

hiç de şaşırtıcı değildir.

A decade, and costing a hundred times more.

10 yıl ve belki yüz katı daha pahalı.

And that is why, when you walk into a Walgreens in New York,

Bu yüzden New York'ta eczaneye girdiğiniz zaman

you cannot check the source of your medicine,

ilacınızın kaynağını kontrol edemezsiniz

but you can in Maiduguri in Northern Nigeria.

ama Kuzey Nijerya, Maiduguri'de edebilirsiniz.

That is the reality.

Gerçek bu.

(Applause)

(Alkışlar)

That is the reality.

Gerçek bu.

(Applause)

(Alkışlar)

So we go back to the issue of ideas.

Fikirler konusuna geri dönelim.

Remember, solutions are merely packaged ideas,

Unutmayın, çözümler sadece paketlenmiş fikirlerdir,

so it is the ideas that are most important.

yani en önemli fikirlerdir.

In a world where we marginalize the ideas of the Global South,

Küresel Güney'in fikirlerini marjinalleştirdiğimiz bir dünyada,

we cannot create globally inclusive problem-solving models.

küresel olarak kapsayıcı problem çözme modelleri yaratamayız.

Now, you might say, "Well, that's bad,

"Bu kötü bir şey ama birçok problemin olduğu

but in such a world where we have so many other problems,

böyle bir dünyada başka bir soruna

ihtiyacımız var mı?" diyebilirsiniz.

do we need another cause?"

I say yes, we need another cause.

Evet, ihtiyacımız var.

Actually, that cause will surprise you: the cause of intellectual justice.

Aslında, bu sorun sizi şaşırtacak: entelektüel adalet sorunu.

You say, "What? Intellectual justice? In a world of human rights abuses?"

"Ne? Entelektüel adalet mi?

İnsan hakları ihlallerinin olduğu dünyada mı?" diyebilirsiniz.

And I explain this way:

Şöyle açıklayayım:

all the solutions to the other problems that affect us and confront us

Bizi etkileyen ve karşı karşıya olduğumuz diğer tüm sorunların

need solutions.

çözümlere ihtiyacı var.

So you need the best ideas to address them.

Öyle ki çözüm için en iyi fikirlere ihtiyaç var.

And that is why today I ask you,

Bu yüzden bugün sizlerden rica ediyorum,

can we all give it one time for intellectual justice?

entelektüel adalet için hepimiz gerekeni yapabilir miyiz?

(Applause)

(Alkışlar)