Humanity's Search for Cosmic Truth and Poetic Beauty | Maria Popova | TED

Çeviri: Naz Gursel Gözden geçirme: Ebrar Batmaz

[The Universe in Verse]

[Şiirde Evren]

[Prelude]

[Giriş]

In 1908,

1908 yılında

Henrietta Swan Leavitt,

Henrietta Swan Leavitt,

one of the women known as the Harvard Computers,

Harvard Bilgisayarları olarak bilinen kadınlardan, evrenle ilgili anlayışımızı

who changed our understanding of the universe

long before they could vote,

daha oy kullanmadan değiştiren,

was cataloging photographic plates at the Harvard College Observatory,

Harvard Koleji Gözlemevi’nde fotoğrafik plakaları katalogluyordu.

single-handedly analyzing 2,000 variable stars --

Tek başına 2,000 değişken yıldızı analiz ederken,

stars with fluctuating brightness,

bir tür deniz feneri gibi dalgalanan parlaklıkta yıldızların

kind of like a lighthouse beacon --

when she began noticing a distinct correlation

parlaklık ve yanıp sönme düzenlerinde belirgin bir ilişki fark etmeye başladı.

between their brightness and their blinking pattern.

That correlation made it possible to measure the distance of stars

Yıldızların mesafesini ölçmeyi ilk defa imkanlı hale getirdi

for the very first time,

furnishing the yardstick of the universe.

ve evrenin kıstasını oluşturdu.

Meanwhile, a dutiful teenage boy in the Midwest

Bu sırada, Ortabatı’da hürmetkâr bir genç çocuk

was repressing his childhood love of astronomy

çocukluk aşkı astronomiyi bastırıyor

and beginning his legal studies to fulfill his dying father's demand

ve ölmekte olan babasının sıradan, saygın bir yaşam isteğini

for an ordinary, reputable life.

yerine getirmek için hukuk eğitimine başlıyordu.

When his father died,

Babası öldüğünde,

Edwin Hubble turned that passion for the stars into formal study

Edwin Hubble yıldızlara olan o tutkuyu resmi bir araştırmaya dönüştürdü

and discovered two revolutionary facts about the universe:

ve evren hakkında iki devrimci gerçeği keşfetti:

that it is tremendously bigger than we thought

Evrenin düşündüğümüzden çok daha büyük olduğu

and that it's getting bigger and bigger by the blink.

ve göz açıp kapayıncaya kadar daha da büyüdüğü.

One October evening in 1923,

1923′te bir Ekim akşamı,

perched at the foot of the largest telescope in the world,

dünyanın en büyük teleskobunun eteğine tünemiş,

at Mount Wilson Observatory, not far from here,

buradan çok uzak olmayan Mount Wilson Gözlemevi’nde,

Hubble took a 45-minute exposure of Andromeda,

Hubble Andromeda’yı 45 dakikalık bir pozlamayla çekti,

which was then thought to be one of many spiral nebulae in our Milky Way.

bu o zamanlar galaksimizdeki birçok sarmal bulutsulardan biri olduğu düşünüldü.

The notion of a galaxy,

Bir galaksi kavramı,

a gravitationally bound cluster of stars and dust and dark matter,

yerçekimine bağlı, toz ve karanlıktan oluşan bir yıldız kümesi

didn't exist at the time.

o zamanlarda yoktu.

The Milky Way, which, by the way, was coined as a term

Bu arada, 14. yüzyılda Chaucer tarafından bir terim olarak icat edilen Samanyolu,

by Chaucer in the 14th century,

was thought to be what was called an "island universe"

soğuk, karanlık bir hiçliğin uzandığı

beyond the edge of which lay cold, dark nothingness.

bir “ada evreni” olduğu düşünülüyordu.

But when Hubble looked at the photograph the next morning

Ancak Hubble ertesi sabah fotoğrafa bakıp öncekilerle karşılaştırdığında,

and compared it to previous ones,

he furrowed his brow

kaşını çattı

and with a gasp of revelation scribbled right on top of the plate "VAR"

ve bir vahiy nefesi ile plakanın tam üstüne “VAR” yazdı

and then drew an exclamation point

ve sonra bir ünlem işareti çizdi

because he had realized that a tiny fleck in Andromeda

çünkü fark etmişti ki, önceden bir nova olduğu düşünülen

previously thought to be a nova

Andromeda’daki minik noktanın yanıp sönme şekillerine bakıldığında

could not possibly be a nova,

given its blinking pattern across these different photographs.

muhtemelen bir nova olamazdı.

And it was, in fact, a variable star.

Ve aslında, değişen bir yıldızdı.

Which meant, given Henrietta Leavitt's data,

Bu, Henrietta Leavitt’in verilerine göre,

that it was very, very far away,

Samanyolu’nun kenarından çok, çok uzakta olduğu anlamına geliyordu.

farther than the edge of the Milky Way.

Which meant that Andromeda was not a nebula in our own galaxy,

Bu, Andromeda’nın kendi galaksimizde bir bulutsu olmadığı

but a whole other galaxy,

ancak soğuk, karanlık, hiçlik içindeki

out there, in the cold, dark nothingness.

bambaşka bir galaksi olduğu anlamına geliyordu.

Suddenly, the universe was a garden, blooming with galaxies,

Birden evren galaksilerle çiçek açan bir bahçe oldu

with ours but a single bloom.

ve bizimki ise tek bir çiçekti.

That same year, in another country,

Aynı sene, iki Dünya Savaşı arasında askıda

suspended between two World Wars,

başka bir ülkede,

another young scientist came up with the radical idea

başka bir genç bilim adamı devasa bir teleskop monte etmek

of using rocket technology,

ve roket teknolojisini kullanarak

this deadly military technology,

onu Dünya’nın yörüngesine fırlatmak için,

to mount an enormous telescope and launch it into Earth's orbit.

bu ölümcül askeri teknolojiyi kullanmada radikal bir fikir buldu.

Not only closer to the stars, but bypassing the atmosphere

Sadece yıldızlara yakın olmakla kalmayıp

that occludes our terrestrial instruments.

karasal araçlarımızı engelleyen atmosferi de atlayarak.

It would take another two generations of scientists

Bu teleskobu gerçeğe dönüştürmek için iki nesil bilim insanı daha gerekecekti,

to make that telescope a reality:

a shimmering poem of metal, physics and perseverance

Hubble’ın adını taşıyan, parıldayan bir metal, fizik ve azim şiiri.

bearing Hubble's name.

But when the Hubble Space Telescope launched in 1990,

Ancak Hubble Uzay Teleskobu 1990′da fırlatıldığında,

our human fallibility had slipped into the precision of the instrument,

insan yanılgımız aletin hassasiyetine kaymıştı

and it turned out that its primary mirror

ve ana aynasının yanlış küre şeklinde getirildiği

was ground into the wrong spherical shape,

warping these long-awaited images of the unfathomed universe.

ve dipsiz evrenin uzun zamandır beklenen görüntülerini çarpıttığı ortaya çıktı.

Up the coast from Mount Wilson Observatory,

Mount Wilson Gözlemevi’nin kıyısında

a teenage girl watched her father, who had worked on the Hubble,

genç bir kız, NASA’nın ilk siyahi mühendislerinden biri olan babasının

one of NASA's first Black engineers, come home brokenhearted.

eve kırık bir kalple dönmesini izledi.

He didn't know that his observant daughter

O, gözlemci kızının ülkesinin ödüllü şairi olacağını

would become poet laureate of his country

and would commemorate him in the tenderest tribute

ve Hubble’ın düzeltilmiş optiğinin yakalandığı yıl,

that an artist's daughter has ever composed for a scientist father,

Pulitzer ödülünü kazanacak olan bilim adamı bir babaya bestelediği,

which would win her the Pulitzer Prize

en şefkatli alımla anacağını bilmiyordu.

the year the Hubble's corrected optics captured that revolutionary,

Hubble’ın optik düzeltmesinin yapıldığı o yıl,

ultra-deep field image of the observable universe,

Ne Hubble, ne de Henrietta Leavitt’in hayal bile edemeyeceklerini ortaya koyan,

revealing what neither Hubble

nor Henrietta Leavitt could have imagined.

devrim niteliğinde ultra derin alan görüntüsü ortaya çıktı.

That ours is not just one of several galaxies,

Bizimki birkaç galaksiden sadece biri değil,

but that there are 100 billion galaxies out there,

her biri 100 milyar yıldız içeren

each containing 100 billion stars.

100 milyar galaksi var.

Narrator: From “My God, It’s Full of Stars.”

Anlatıcı: “Tanrım, Yıldızlarla Dolu”dan.

When my father worked on the Hubble Telescope, he said

Babam Hubble Teleskobu üzerinde çalışırken dedi ki:

They operated like surgeons: scrubbed and sheathed

Cerrahlar gibi çalışırlardı, temizlenmiş ve kaplanmış

In papery green, the room a clean, cold and bright white.

Kağıt yeşilinde, oda temiz, soğuk ve parlak beyaz.

He’d read Larry Niven at home, and drink scotch on the rocks,

Evde Larry Niven okurdu ve buzlu viski içerdi,

His eyes exhausted and pink. These were the Reagan years,

Gözleri yorgun ve pembe bir şekilde. Parmağımız The Button’da yaşadığımız

When we lived with our finger on The Button and struggled

ve düşmanlarımızı çocuk olarak görmek için mücadele ettiğimiz Reagan yıllarıydı.

To view our enemies as children. My father spent whole seasons

Babam bütün mevsimleri,

Bowing before the oracle-eye, hungry for what it would find.

Kahinin gözünde eğilerek, bulacağa şeye aç olarak geçirdi.

His face lit-up whenever anyone asked, and his arms would rise

Ne zaman biri sorsa yüzü aydınlanır ve kolları,

As if he were weightless, perfectly at ease in the never-ending

Sanki hiç bitmeyen Uzay gecesinde ağırlıksız,

Night of space. On the ground, we tied postcards to balloons

Mükemmel rahatmış gibi kalkardı. Yerde kartpostalları balonlara bağladık,

For peace. Prince Charles married Lady Di.

Barış için. Prens Charles, Lady Di ile evlendi.

Rock Hudson died.

Rock Hudson öldü.

We learned new words for things. The decade changed.

Şeyler için yeni kelimeler öğrendik. On yıl geçti.

The first few pictures came back blurred, and I felt ashamed

İlk birkaç resim bulanık çıktı ve tüm neşeli mühendisler, babam

For all the cheerful engineers, my father and his tribe. The second time,

Ve kabilesi için utandım.

The optics jibed. We saw to the edge of all there is --

İkinci kez, optikler yalpaladı. Var olan her şeyi sonuna kadar gördük,

So brutal and alive it seemed to comprehend us back.

O kadar vahşi ve canlı ki bizi anlıyor gibiydi.