Andrea Ghez: The hunt for a supermassive black hole

Andrea Ghez: Süperkütleli karadelik avı

Çeviri: Sevkan Uzel Gözden geçirme: İrem Uzel

How do you observe something you can't see?

Göremediğiniz bir şeyi nasıl gözlemlersiniz?

This is the basic question of somebody who's interested

İşte karadelikleri bulmak ve üzerlerinde çalışmak

in finding and studying black holes.

isteyen kişinin temel sorusu bu.

Because black holes are objects

Çünkü karadeliklerin kütleçekim gücü

whose pull of gravity is so intense

öyle yoğundur ki hiçbir şey,

that nothing can escape it, not even light,

ışık bile, ondan kaçamaz.

so you can't see it directly.

Bu yüzden onları doğrudan göremezsiniz.

So, my story today about black holes

Karadeliklere dair bugünkü hikayem,

is about one particular black hole.

belli bir kara delik hakkında.

I'm interested in finding whether or not

Galaksimizin merkezinde gerçekten de

there is a really massive, what we like to call

Süperkütleli Karadelik dediğimiz çok büyük kütleli

"supermassive" black hole at the center of our galaxy.

bir karadelik olup olmadığıyla ilgileniyorum.

And the reason this is interesting is that

Bunu ilginç kılan ise, bize

it gives us an opportunity to prove

bu alışılmadık nesnelerin gerçekten

whether or not these exotic objects really exist.

varolup olmadıklarını kanıtlama fırsatı vermesi.

And second, it gives us the opportunity

İkinci olarak, bu Süperkütleli Karadeliklerin

to understand how these supermassive black holes

çevreleriyle nasıl etkileştiklerini ve

interact with their environment,

içinde bulundukları galaksilerin

and to understand how they affect the formation and evolution

oluşum ve değişimini nasıl etkilediklerini

of the galaxies which they reside in.

anlama fırsatı veriyor.

So, to begin with,

Öncelikle,

we need to understand what a black hole is

bir karadeliğin ne olduğunu anlamamız gerek,

so we can understand the proof of a black hole.

böylece varlığına dair kanıtı fark edebiliriz.

So, what is a black hole?

Peki, nedir karadelik?

Well, in many ways a black hole is an incredibly simple object,

Aslında bir karadelik pek çok açıdan inanılmaz basit bir nesnedir,

because there are only three characteristics that you can describe:

çünkü tanımlayabileceğiniz sadece üç tane özellik vardır:

the mass,

Kütle,

the spin, and the charge.

dönme ve yük.

And I'm going to only talk about the mass.

Ben sadece kütleden bahsedeceğim.

So, in that sense, it's a very simple object.

Yani bu açıdan, çok basit bir nesnedir.

But in another sense, it's an incredibly complicated object

Ancak bir diğer açıdan da, inanılmaz karmaşık bir nesnedir.

that we need relatively exotic physics to describe,

Öyle ki, tanımlamak için nispeten alışılmadık fizik gerekir

and in some sense represents the breakdown of our physical understanding

ve bir açıdan, evrene dair fiziksel anlayışımızın çöküşünü

of the universe.

temsil eder.

But today, the way I want you to understand a black hole,

Şu anda bir karadeliğin varlığını kanıtlamak

for the proof of a black hole,

amacıyla karadeliğin görmenizi istediğim

is to think of it as an object

yönü ise kütlesinin sıkıştığı

whose mass is confined to zero volume.

hacmin sıfır olduğu bir nesne olması.

So, despite the fact that I'm going to talk to you about

Dolayısıyla, bahsedeceğim nesne, süperkütleli

an object that's supermassive,

olmakla beraber,

and I'm going to get to what that really means in a moment,

ki bunu az sonra tam anlamıyla açıklarım,

it has no finite size.

nesnenin büyüklüğü yok.

So, this is a little tricky.

Yani alengirli bir durum.

But fortunately there is a finite size that you can see,

Ama neyse ki görebileceğiniz bir büyüklük var,

and that's known as the Schwarzschild radius.

buna Schwarzschild Yarıçapı adı verilir.

And that's named after the guy who recognized

İsimlendirme, bu yarıçapın önemini fark eden

why it was such an important radius.

kişiye ithafen yapılmış.

This is a virtual radius, not reality; the black hole has no size.

Bu sanal bir yarıçap, gerçek değil; karadelik boyutsuz.

So why is it so important?

Peki neden bu kadar önemli?

It's important because it tells us

Önemli, çünkü bize

that any object can become a black hole.

her nesnenin karadelik hâline gelebileceğini söylüyor.

That means you, your neighbor, your cellphone,

Yani siz, komşunuz, cep telefonunuz,

the auditorium can become a black hole

bu salon karadeliğe dönüşebilir,

if you can figure out how to compress it down

tabi ancak Schwarzschild yarıçapına

to the size of the Schwarzschild radius.

sıkıştırmayı başarabilirseniz.

At that point, what's going to happen?

Peki o noktada ne olur?

At that point gravity wins.

O noktada kütleçekim kazanır.

Gravity wins over all other known forces.

Kütleçekim bilinen tüm diğer kuvvetleri yener.

And the object is forced to continue to collapse

Ve nesne, sonsuz küçük olana dek

to an infinitely small object.

çökmek zorunda kalır.

And then it's a black hole.

O artık bir karadeliktir.

So, if I were to compress the Earth down to the size of a sugar cube,

Bu durumda, eğer Dünya'yı küp şeker boyutuna inene dek sıkıştıracak olsaydım,

it would become a black hole,

kara delik hâline gelirdi.

because the size of a sugar cube is its Schwarzschild radius.

Çünkü küp şekerin büyüklüğü, Dünya'nın Schwarzschild yarıçapı kadardır.

Now, the key here is to figure out what that Schwarzschild radius is.

Önemli olan Schwarzschild yarıçapının ne olduğunu anlamak.

And it turns out that it's actually pretty simple to figure out.

Ve gayet kolay anlaşılabileceğini görüyoruz.

It depends only on the mass of the object.

Sadece nesnenin kütlesine bağlı.

Bigger objects have bigger Schwarzschild radii.

Büyük nesnelerin büyük Schwarzschild yarıçapları,

Smaller objects have smaller Schwarzschild radii.

daha küçüklerinse, daha küçük Schwarzschild yarıçapları var.

So, if I were to take the sun

Eğer Güneş'i alıp,

and compress it down to the scale of the University of Oxford,

Oxford Üniversitesi boyutuna inene dek sıkıştırsaydım,

it would become a black hole.

karadelik hâline gelirdi.

So, now we know what a Schwarzschild radius is.

Artık Schwarzschild yarıçapının ne olduğunu biliyoruz.

And it's actually quite a useful concept,

Ve gerçekten de yararlı bir kavram.

because it tells us not only

Çünkü bize karadelik olma

when a black hole will form,

koşulunu vermenin yanısıra,

but it also gives us the key elements for the proof of a black hole.

kara deliğin varlığını kanıtlamak için anahtar öğeler sunuyor.

I only need two things.

Sadece iki şey gerek.

I need to understand the mass of the object

Kara delik olduğunu iddia ettiğim nesnenin

I'm claiming is a black hole,

kütlesinin ne olduğunu ve

and what its Schwarzschild radius is.

Schwarzschild yarıçapını bilmem gerek.

And since the mass determines the Schwarzschild radius,

Schwarzschild yarıçapını kütle belirlediğine göre,

there is actually only one thing I really need to know.

aslında bilmem gereken tek bir şey var.

So, my job in convincing you

Bu durumda, sizi

that there is a black hole

bir karadeliğin varlığına

is to show that there is some object

ikna etmek için, o nesnenin kendi

that's confined to within its Schwarzschild radius.

Schwarzschild yarıçapına sıkıştığını göstermem gerek.

And your job today is to be skeptical.

Tabi sizin de şüpheci olmanız gerek.

Okay, so, I'm going to talk about no ordinary black hole;

Size sıradan bir karadelikten söz etmeyeceğim,

I'm going to talk about supermassive black holes.

süperkütleli karadeliklerden söz edeceğim.

So, I wanted to say a few words about what an ordinary black hole is,

O yüzden, sıradan bir karadeliğe dair bir kaç şey söylemek isterim,

as if there could be such a thing as an ordinary black hole.

tabi sıradan karadelik diye bir şey olabilirse.

An ordinary black hole is thought to be the end state

Sıradan bir karadelik, büyük kütleli bir yıldızın

of a really massive star's life.

en son hâli olarak düşünülüyor.

So, if a star starts its life off

Eğer bir yıldız, yaşamına

with much more mass than the mass of the Sun,

Güneş'ten çok daha büyük bir kütle ile başlarsa,

it's going to end its life by exploding

yaşamının sona erişi patlayarak

and leaving behind these beautiful supernova remnants that we see here.

ve ardında bu güzel süpernova kalıntılarını bırakarak olur.

And inside that supernova remnant

ve bu süpernova kalıntısının içinde

is going to be a little black hole

küçük bir karadelik olacaktır,

that has a mass roughly three times the mass of the Sun.

kütlesi kabaca Güneş'in kütlesinin 3 katı kadar olur.

On an astronomical scale

Astronomik ölçekte

that's a very small black hole.

bu cidden küçük bir karadelik.

Now, what I want to talk about are the supermassive black holes.

Benim söz etmek istediklerimse, süperkütleli karadelikler.

And the supermassive black holes are thought to reside at the center of galaxies.

Süperkütleli karadeliklerin, galaksi merkezlerinde bulunduğu düşünülüyor.

And this beautiful picture taken with the Hubble Space Telescope

Hubble Uzay Teleskobu'ndan alınan bu güzel resim

shows you that galaxies come in all shapes and sizes.

galaksilerin her biçim ve boyutta olabileceğini göstermekte.

There are big ones. There are little ones.

Büyük olanlar var, küçük olanlar var.

Almost every object in that picture there is a galaxy.

Bu resimdeki nesnelerin hepsi birer galaksi.

And there is a very nice spiral up in the upper left.

Sol üstte çok hoş bir sarmal var mesela.

And there are a hundred billion stars in that galaxy,

O galaksinin içindeyse, 100 milyar yıldız var,

just to give you a sense of scale.

ölçeği algılamanız için söyledim.

And all the light that we see from a typical galaxy,

Burada gördüğümüz galaksiler türünden

which is the kind of galaxies that we're seeing here,

tipik bir galaksiden gelen ışığın tümü,

comes from the light from the stars.

yıldızların ışığından gelir.

So, we see the galaxy because of the star light.

Yani galaksileri yıldız ışıkları sayesinde görüyoruz.

Now, there are a few relatively exotic galaxies.

Şimdi bir kaç alışılmadık galaksiye bakalım.

I like to call these the prima donna of the galaxy world,

Bunlara galaksi âleminin seçkin üyeleri diyorum,

because they are kind of show offs.

çünkü biraz havalılar.

And we call them active galactic nuclei.

Bunlara Aktif Galaktik Çekirdekler diyoruz.

And we call them that because their nucleus,

Bu adlandırmanın nedeni,

or their center, are very active.

çekirdeklerinin yani merkezlerinin çok aktif olması.

So, at the center there, that's actually where

Dolayısıyla yıldız ışığının büyük bölümü

most of the starlight comes out from.

aslında merkezden geliyor.

And yet, what we actually see is light

Fakat gördüğümüz şey aslında

that can't be explained by the starlight.

yıldız ışığı olamayacak bir ışık.

It's way more energetic.

Çok daha yüksek enerjili.

In fact, in a few examples it's like the ones that we're seeing here.

Hatta bazı örnekler burada gördüklerimiz gibi.

There are also jets emanating out from the center.

Merkezden dışarı fışkırmalar var.

Again, a source of energy that's very difficult to explain

Galaksilerin yıldızlardan oluştuğu düşünüldüğünde

if you just think that galaxies are composed of stars.

gerçekten de açıklaması zor bir enerji kaynağı.

So, what people have thought is that perhaps

İnsanların aklına gelen şu oldu:

there are supermassive black holes

Belki maddeyi kendine çeken süperkütleli

which matter is falling on to.

karadelikler vardır.

So, you can't see the black hole itself,

Karadeliğin kendisini göremesek de,

but you can convert the gravitational energy of the black hole

karadeliğin kütleçekimsel enerjisini,

into the light we see.

gördüğümüz ışığa çevirebiliriz.

So, there is the thought that maybe supermassive black holes

Ve süperkütleli karadeliklerin bu galaksilerin

exist at the center of galaxies.

merkezinde olabileceği düşüncesi gelişti.

But it's a kind of indirect argument.

Tabi bu dolaylı bir iddia idi.

Nonetheless, it's given rise to the notion

Yine de şunu akla getirdi:

that maybe it's not just these prima donnas

Belki bu seçkin üyelerden başka

that have these supermassive black holes,

süperkütleli karadeliği olanlar da vardır.

but rather all galaxies might harbor these

Belki de bütün galaksilerin merkezinde

supermassive black holes at their centers.

bu süperkütleli karadeliklerden vardır.

And if that's the case -- and this is an example of a normal galaxy;

Ve eğer durum böyleyse -- bu bir normal galaksi örneği;

what we see is the star light.

yıldız ışığı görürüz.

And if there is a supermassive black hole,

Ve eğer süperkütleli bir karadelik varsa,

what we need to assume is that it's a black hole on a diet.

bunun diyete girmiş bir karadelik olduğunu varsaymamız gerekir.

Because that is the way to suppress the energetic phenomena that we see

Çünkü aktif galaktik çekirdeklilerde gördüğümüz

in active galactic nuclei.

enerjikliği bastırmanın yolu budur.

If we're going to look for these stealth black holes

Eğer bu kaçak karadelikleri arayacağımız yer

at the center of galaxies,

galaksi merkezleri ise,

the best place to look is in our own galaxy, our Milky Way.

bakacağımız ilk yer kendi galaksimiz Samanyolu olur.

And this is a wide field picture

Burada Samanyolu'nun merkezinin

taken of the center of the Milky Way.

geniş açı resmini görüyoruz.

And what we see is a line of stars.

Burada bir yıldız hattı görüyoruz.

And that is because we live in a galaxy which has

Bunun nedeni galaksimizin yapısının

a flattened, disk-like structure.

düzleştirilmiş bir diske benzemesi.

And we live in the middle of it, so when we look towards the center,

Ve biz bunun ortasında yaşıyoruz, yani merkeze doğru

we see this plane which defines the plane of the galaxy,

baktığımızda, galaksi düzlemini belirten bu düzlemi

or line that defines the plane of the galaxy.

ya da hattı görüyoruz.

Now, the advantage of studying our own galaxy

Kendi galaksimizi araştırmanın avantajı

is it's simply the closest example of the center of a galaxy

basitçe, bize en yakın galaksi merkezi örneği olması.

that we're ever going to have, because the next closest galaxy

İkinci en yakın galaksi 100 kat daha uzakta çünkü.

is 100 times further away.

Dolayısıyla kendi galaksimizde, başka her yerden

So, we can see far more detail in our galaxy

than anyplace else.

daha çok ayrıntı görebiliriz.

And as you'll see in a moment, the ability to see detail

Ve az sonra göreceğiniz gibi, ayrıntı görebilmek

is key to this experiment.

bu deneyin anahtarıdır.

So, how do astronomers prove that there is a lot of mass

Peki gökbilimciler küçük bir hacimde

çok fazla kütle olduğunu nasıl kanıtlar?

inside a small volume?

Which is the job that I have to show you today.

Bu benim bugünkü görevim.

And the tool that we use is to watch the way

Kullandığımız yöntem, yıldızların karadelik etrafındaki

stars orbit the black hole.

yörüngesini izlemek.

Stars will orbit the black hole

Yıldızlar karadelik etrafında, tıpkı

in the very same way that planets orbit the sun.

gezegenlerin Güneş etrafındaki dönüşü gibi döner.

It's the gravitational pull

Hepsini yörüngede tutan

that makes these things orbit.

kütleçekimsel kuvvettir.

If there were no massive objects these things would go flying off,

Büyük kütleli nesneler olmasaydı bunlar uçup giderdi,

or at least go at a much slower rate

veya en azından daha düşük hızda ilerlerdi.

because all that determines how they go around

Çünkü dönüşlerini belirleyen yegâne şey,

is how much mass is inside its orbit.

yörüngedeki kütle miktarıdır.

So, this is great, because remember my job is to show

Bu harika, çünkü hatırlayın ki, görevim

there is a lot of mass inside a small volume.

küçük hacimde büyük kütle olduğunu göstermekti.

So, if I know how fast it goes around, I know the mass.

O halde, dönüş hızını biliyorsam, kütleyi biliyorum.

And if I know the scale of the orbit I know the radius.

Ve yörüngenin ölçeğini biliyorsam, yarıçapı biliyorum.

So, I want to see the stars

Benim görmek istediğim yıldızlar

that are as close to the center of the galaxy as possible.

galaksi merkezine mümkün olduğunca yakın olanlar.

Because I want to show there is a mass inside as small a region as possible.

Çünkü mümkün olan en küçük bölgedeki kütleyi göstermek istiyorum.

So, this means that I want to see a lot of detail.

Dolayısıyla, çok fazla ayrıntı görmek istiyorum.

And that's the reason that for this experiment we've used

Bu deneyde kullandığımız teleskobun,

the world's largest telescope.

dünyanın en büyüğü olma nedeni işte bu.

This is the Keck observatory. It hosts two telescopes

Burası Keck gözlemevi. İki tane teleskobu var.

with a mirror 10 meters, which is roughly

10 metrelik aynaları var,

the diameter of a tennis court.

neredeyse tenis kortu çapında.

Now, this is wonderful,

Bu gayet güzel,

because the campaign promise

çünkü ilerleyiş göstermişti ki, teleskop ne kadar büyükse

of large telescopes is that is that the bigger the telescope,

the smaller the detail that we can see.

o kadar küçük ayrıntılar görülebiliyor.

Fakat anladık ki bu teleskoplar,

But it turns out these telescopes, or any telescope on the ground

aslında yeryüzündeki herhangi bir teleskop,

has had a little bit of a challenge living up to this campaign promise.

bu ilerlemeyi belli bir yere kadar götürebilirdi.

And that is because of the atmosphere.

Bunun nedeni atmosfer.

Atmosphere is great for us; it allows us

Atmosfer bizim için harika,

to survive here on Earth.

yeryüzünde hayatta kalmamızı sağlıyor.

But it's relatively challenging for astronomers

Fakat atmosferin ötesindeki astronomik kaynaklara

who want to look through the atmosphere to astronomical sources.

bakmak isteyen gökbilimciler için nispeten zorlayıcı.

So, to give you a sense of what this is like,

Bu durumu şuna benzetebilirim:

it's actually like looking at a pebble

Bir akarsuyun dibindeki bir çakıl taşına

at the bottom of a stream.

bakmaya benziyor.

Looking at the pebble on the bottom of the stream,

Siz akarsuyun dibindeki taşa bakarken

the stream is continuously moving and turbulent,

su sürekli hareket edip, çalkalanıyor

and that makes it very difficult to see the pebble on the bottom of the stream.

ve bu da dipteki taşı görmeyi iyice zorlaştırıyor.

Very much in the same way, it's very difficult

Benzer şekilde, sürekli hareket halinde olan

to see astronomical sources, because of the

atmosfer nedeniyle,

atmosphere that's continuously moving by.

astronomik kaynakları görmek çok zordur.

So, I've spent a lot of my career working on ways

Ben kariyerimin büyük bölümünü, bize daha net görüntü

to correct for the atmosphere, to give us a cleaner view.

sağlayacak atmosferik düzeltme yolları aramakla geçirdim.

And that buys us about a factor of 20.

Bu bize yaklaşık 20 kat iyileştime sağladı.

And I think all of you can agree that if you can

Sanırım hepimiz, yaşamı 20 kat geliştirebilsek,

figure out how to improve life by a factor of 20,

yaşam tarzımızın oldukça gelişeceğinde hemfikirizdir.

you've probably improved your lifestyle by a lot,

say your salary, you'd notice, or your kids, you'd notice.

Mesela maaşınızı fark ederdiniz, ya da çocuklarınızı.

Bu canlandırmada, kullandığımız tekniklerden

And this animation here shows you one example of

the techniques that we use, called adaptive optics.

biri görülüyor: Uyumlamalı Optik.

You're seeing an animation that goes between

Bu tekniği kullanmadığınız takdirde ne göreceğinizi

an example of what you would see if you don't use this technique --

gösteren bir canlandırma.

in other words, just a picture that shows the stars --

Bu yıldızları gösteren bir resim.

and the box is centered on the center of the galaxy,

Kutucuk galaksinin merkezini gösteriyor.

where we think the black hole is.

Karadelik bulunduğunu düşündüğümüz yer burası.

So, without this technology you can't see the stars.

Yani bu teknoloji olmadan yıldızları göremezsiniz.

With this technology all of a sudden you can see it.

Ve bu teknolojiyle bir anda görmeye başlarsınız.

This technology works by introducing a mirror

Bu tekniğin işlemesi için

into the telescope optics system

atmosferin olumsuz etkisini sürekli olarak düzelten

that's continuously changing to counteract what the atmosphere is doing to you.

bir ayna, teleskobun optik sistemine eklenir.

So, it's kind of like very fancy eyeglasses for your telescope.

Yani teleskoba hoş bir gözlük takmak gibi.

Now, in the next few slides I'm just going to focus on

Şimdi göstereceğim bir kaç sayfada

that little square there.

oradaki küçük kareye odaklanacağım.

So, we're only going to look at the stars inside that small square,

Yıldızların hepsini görmüş olsak da,

although we've looked at all of them.

sadece karenin içindekilere bakacağız.

So, I want to see how these things have moved.

Bunların hareketini görmek istiyorum.

And over the course of this experiment, these stars

Ve deney süresince, bu yıldızlar

have moved a tremendous amount.

çok büyük mesafe katetti.

So, we've been doing this experiment for 15 years,

Deneyi 15 senedir yapmaktayız ve

and we see the stars go all the way around.

yıldızların tüm yolu katettiklerini gördük.

Now, most astronomers have a favorite star,

Astronomların çoğunun bir favori yıldızı vardır.

and mine today is a star that's labeled up there, SO-2.

Benim bugünkü favorimse orada SO-2 olarak gösterilen.

Absolutely my favorite star in the world.

Kesinlikle hayatta en sevdiğim yıldız bu.

And that's because it goes around in only 15 years.

Çünkü sadece 15 senede turunu tamamlıyor.

Bunun ne kadar kısa bir süre olduğunu,

And to give you a sense of how short that is,

the sun takes 200 million years to go around the center of the galaxy.

Güneş'in galaksi merkezi etrafında 200 milyon yılda dönüşünden anlayabilirsiniz.

Stars that we knew about before, that were as close to the center of the galaxy

Önceden bildiğimiz, galaksi merkezine en yakın olan

as possible, take 500 years.

yıldızlar ise 500 yılda.

And this one, this one goes around in a human lifetime.

Bu ise, bu insan ömrü dahilinde dönüyor.

That's kind of profound, in a way.

Bu bir açıdan mânidar.

But it's the key to this experiment. The orbit tells me

Deneyin anahtarı bu. Yörünge bana

how much mass is inside a very small radius.

çok küçük bir yarıçaptaki kütleyi veriyor.

So, next we see a picture here that shows you

Bir sonraki resimde, bu deneyden önce

before this experiment the size to which we could

galaksi merkezinin sıkıştığını düşündüğümüz

confine the mass of the center of the galaxy.

büyüklüğü görüyoruz.

What we knew before is that there was four million

Önceden bildiğimiz, bu dairenin içinde

times the mass of the sun inside that circle.

Güneş'in 4 milyon katı kütle olduğuydu.

And as you can see, there was a lot of other stuff inside that circle.

Gördüğünüz gibi, o dairenin içinde başka pek çok şey de vardı.

You can see a lot of stars.

Bir sürü yıldız görebilirsiniz.

So, there was actually lots of alternatives

Yani aslında galaksi merkezinde

to the idea that there was a supermassive black hole at the center of the galaxy,

süperkütleli karadelik olma fikrine pek çok alternatif vardı,

because you could put a lot of stuff in there.

çünkü buraya pek çok şey koyabilirsiniz.

But with this experiment, we've confined

Ama bu deneyle, aynı kütleyi

that same mass to a much smaller volume

10.000 kat daha küçük bir hacimle

that's 10,000 times smaller.

sınırlamış olduk.

And because of that, we've been able to show

Ve bu sayede, orada

that there is a supermassive black hole there.

süperkütleli bir karadelik olduğunu gösterebildik.

To give you a sense of how small that size is,

Bu büyüklüğün ne kadar minik olduğunu anlamak için

that's the size of our solar system.

güneş sisteminin boyutlarına bakın.

So, we're cramming four million times the mass of the sun

Güneş kütlesinin 4 milyon katını biz bu

into that small volume.

küçük hacme tıkıyoruz.

Now, truth in advertising. Right?

Şimdi, bir vaatte bulunmuştum, değil mi?

I have told you my job is to get it down to the Schwarzchild radius.

Görevim Schwarzchild yarıçapına kadar inmekti.

And the truth is, I'm not quite there.

Ve doğrusu, pek orada sayılmam.

But we actually have no alternative today

Yine de bugün artık bu kütle yoğunluğunu

to explaining this concentration of mass.

açıklamak için başka alternatifimiz yok.

And, in fact, it's the best evidence we have to date

İşin aslı, bu şimdiye dek elde ettiğimiz en iyi kanıt,

for not only existence of a supermassive black hole

sadece galaksimizin merkezindeki değil,

at the center of our own galaxy, but any in our universe.

evrende süperkütleli bir karadelik olduğuna dair.

So, what next? I actually think

Peki sırada ne var? Aslında sanırım

this is about as good as we're going to do with today's technology,

bugünkü teknolojiyle bunun pek ötesine geçemeyiz.

so let's move on with the problem.

O halde problemlerle devam edelim.

So, what I want to tell you, very briefly,

Şimdi size, kısaca,

is a few examples

galaksinin merkezinde olduğunu artık bildiğimiz

of the excitement of what we can do today

ya da en azından inandığımız

at the center of the galaxy, now that we know that there is,

bu süperkütleli karadeliğin

or at least we believe,

yarattığı heyecana dair

that there is a supermassive black hole there.

bir kaç örnek vereceğim.

And the fun phase of this experiment

Deneyin komik yanı,

is, while we've tested some of our ideas

galaksinin merkezinde süperkütleli bir karadelik

about the consequences of a supermassive black hole

olmasının sonuçlarına dair

being at the center of our galaxy,

kimi fikirlerimizi sınarken,

almost every single one

neredeyse bütün hepsi

has been inconsistent with what we actually see.

gözlemlerle uyumsuz çıktı.

And that's the fun.

Komik olan buydu.

So, let me give you the two examples.

İzninizle iki örnek vereyim.

You can ask, "What do you expect

Şunu sorabilirsiniz: "Yaşlı yıldızlar için,

for the old stars, stars that have been around the center of the galaxy

galaksi merkezinde çok zaman geçirmiş ve kara delikle

for a long time, they've had plenty of time to interact with the black hole."

etkileşecek çok vakti olmuş yıldızlar için öngörünüz nedir?"

What you expect there is that old stars

Yaşlı yıldızların kara delik etrafında kümelenmiş

should be very clustered around the black hole.

olmaları beklenir.

You should see a lot of old stars next to that black hole.

Karadeliğe yakın çok sayıda yaşlı yıldız olmalı.

Likewise, for the young stars, or in contrast, the young stars,

Ve genç yıldızlar da, tam tersi,

they just should not be there.

oralarda olmamalı.

A black hole does not make a kind neighbor to a stellar nursery.

Karadelik, bir yıldız anaokuluna pek de iyi bir komşu olmazdı.

To get a star to form, you need a big ball of gas and dust to collapse.

Yıldız oluşumu için, büyük bir gaz ve toz bulutunun çökmesi gerekir.

And it's a very fragile entity.

Ve o çok narin bir varlıktır.

And what does the big black hole do?

Peki karadelik ne yapar?

It strips that gas cloud apart.

O gaz bulutunu çekip atar.

It pulls much stronger on one side than the other

Bir taraftan daha güçlü çeker ve

and the cloud is stripped apart.

bulutu parçalar.

In fact, we anticipated that star formation shouldn't proceed in that environment.

İşin aslı, böyle bir ortamda yıldız oluşumu beklemeyiz.

So, you shouldn't see young stars.

Dolayısıyla da genç yıldız görmemelisiniz.

So, what do we see?

Peki ne görüyoruz?

Using observations that are not the ones I've shown you today,

Bugün size gösterdiklerimden başka çeşitli gözlemlerle

we can actually figure out which ones are old and which ones are young.

hangilerinin yaşlı, hangilerinin genç olduğunu anlayabiliriz.

The old ones are red.

Yaşlılar kırmızı olur.

The young ones are blue. And the yellow ones, we don't know yet.

Gençlerse mavi. Sarıları ise henüz bilmiyoruz.

So, you can already see the surprise.

Sürprizi zaten gördünüz.

There is a dearth of old stars.

Yaşlı yıldız kıtlığı var.

There is an abundance of young stars, so it's the exact opposite of the prediction.

Genç yıldız bolluğu var, yani öngörünün tam tersi.

So, this is the fun part.

İşte bu komik kısım.

And in fact, today, this is what we're trying to figure out,

Doğrusu bugün anlamaya çalıştığımız şey bu,

this mystery of how do you get --

nasıl olup da bu gizemi,

how do you resolve this contradiction.

bu karşıtlığı çözebileceğimiz.

So, in fact, my graduate students

Lisansüstü öğrencilerim

are, at this very moment, today, at the telescope,

tam şu anda, Hawaii'deki teleskopta

in Hawaii, making observations to get us

bizi bir sonraki aşamaya

hopefully to the next stage,

taşıyacağını umduğumuz gözlemler yapıyor.

where we can address this question

Neden bu kadar çok genç yıldız

of why are there so many young stars,

ve bu kadar az yaşlı yıldız

and so few old stars.

olduğunu anlamak için.

To make further progress we really need to look at the orbits

İlerleme kaydetmek için gerçekten de daha uzaktaki

of stars that are much further away.

yıldızların yörüngelerine bakmamız gerek.

To do that we'll probably need much more

Bunu yapabilmek için de muhtemelen bugünkünden

sophisticated technology than we have today.

daha ileri bir teknoloji gerekiyor.

Because, in truth, while I said we're correcting

Çünkü, size atmosferik hataları düzelttiğimizi

for the Earth's atmosphere, we actually only

söylerken, aslında yapabildiğimiz

correct for half the errors that are introduced.

sadece yarısını düzeltmekti.

We do this by shooting a laser up into the atmosphere,

Bunu, atmosfere bir lazer doğrultup yapıyoruz.

and what we think we can do is if we

Biraz daha aydınlatırsak gerisini

shine a few more that we can correct the rest.

düzeltebileceğimizi düşünüyoruz.

So this is what we hope to do in the next few years.

Yani önümüzdeki bir kaç yılda yapmayı düşündüğümüz bu.

And on a much longer time scale,

Daha geniş bir zaman dilimide ise,

what we hope to do is build even larger telescopes,

daha büyük teleskoplar inşa etmek.

because, remember, bigger is better in astronomy.

Çünkü hatırlayın, astronomide ne kadar büyük, o kadar iyi.

So, we want to build a 30 meter telescope.

30 metrelik bir teleskop yapmak istiyoruz.

And with this telescope we should be able to see

Ve bu teleskopla galaksi merkezine daha yakın

stars that are even closer to the center of the galaxy.

yıldızları da görebileceğiz.

And we hope to be able to test some of

Ayrıca Einstein'ın genel görelilik kuramlarının

Einstein's theories of general relativity,

bir kısmını ve galaksi oluşumu ile ilgili

some ideas in cosmology about how galaxies form.

bazı düşünceleri sınamayı umuyoruz.

So, we think the future of this experiment

Yani bu deneyin geleceğinin oldukça ilginç

is quite exciting.

olacağını düşünüyoruz.

So, in conclusion, I'm going to show you an animation

Son olarak, size göstereceğim canlandırmada

that basically shows you how these

bu yörüngelerin üç boyuttaki hareketinin

orbits have been moving, in three dimensions.

nasıl olduğunu göreceğiz.

And I hope, if nothing else,

Ve umuyorum ki, hiç değilse,

I've convinced you that, one, we do in fact

sizi galaksinin merkezinde süperkütleli bir

have a supermassive black hole at the center of the galaxy.

karadelik olduğuna ikna etmişimdir.

And this means that these things do exist in our universe,

Bunun anlamı da, bu varlıkların evrende varolduğudur,

and we have to contend with this, we have to explain

ve bizim bununla başa çıkmamız,

how you can get these objects in our physical world.

fiziksel dünyada nasıl olabildiklerini açıklamamız gerek.

Second, we've been able to look at that interaction

İkincisi, aralarındaki etkileşime,

of how supermassive black holes interact,

süperkütleli karadelik etkileşimlerine bakmalı

and understand, maybe, the role in which they play

ve anlamalıyız. Belki de galaksi oluşumunda

in shaping what galaxies are, and how they work.

ve şekillenmesinde payları vardır.

And last but not least,

Son ve önemli nokta ise,

none of this would have happened

teknolojik alandaki akıl almaz

without the advent of the tremendous progress

ilerlemeler olmasaydı,

that's been made on the technology front.

bunların hiçbiri olmazdı.

And we think that this is a field that is moving incredibly fast,

Ve biz bu alanın inanılmaz hızlı gelişen ve

and holds a lot in store for the future.

gelecek vaad eden bir alan olduğunu düşünüyoruz.

Thanks very much.

Çok teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)