Barry Schuler: An introduction to genomics

Barry Schuler: Genomiğin Temelleri

Çeviri: Ertuğrul Karademir Gözden geçirme: Defne Civelekoglu

What's happening in genomics,

Genomikte neler oluyor, ve bu devrim

and how this revolution is about to change everything we know

bizim dünya, yaşam, kendi benliğimiz hakkındaki

about the world, life, ourselves, and how we think about them.

bildiklerimizi ve fikirlerimizi nasıl değiştirecek?

If you saw 2001: A Space Odyssey,

Eğer, 2001: Bir Uzay Macerası, filmini izlediyseniz

and you heard the boom, boom, boom, boom, and you saw the monolith,

ve bum, bum, bum, bum seslerinin ardından o sütunun düşüşünü

you know, that was Arthur C. Clarke's representation

gördüyseniz, o Arthur C. Clarke'ın, bizim türümüzün

that we were at a seminal moment in the evolution of our species.

evrim tohumlarının nasıl atıldığını anlattığı bir betimlemeydi.

In this case, it was picking up bones and creating a tool,

O zaman için gerekli olan, kemikleri toplayıp aletler yapmak,

using it as a tool, which meant that apes just, sort of,

ve o aletleri kullanmaktı, yani maymunların,

running around and eating and doing each other

bir şekilde, sağa sola koşarken, yemek yerlerken

figured out they can make things if they used a tool.

ve birbirlerine kaktırırlarken, aletlerle birşeyler yapmalarıydı.

And that moved us to the next level.

Ve bizi bir sonraki adıma götüren de buydu.

And, you know, we in the last 30 years in particular

Ve, bildiğiniz gibi, özellikle son 30 sene içerisinde

have seen this acceleration in knowledge and technology,

bilgi ve teknolojide büyük bir ivmeye şahit olduk ve

and technology has bred more knowledge and given us tools.

gelişen teknoloji daha fazla bilgi sağladı ve yeni aletler verdi.

And we've seen many seminal moments.

Ve bir çok gelişmelere yol açan anlar yaşadık.

We've seen the creation of small computers in the '70s and early '80s,

70'ler ve 80'lerin başlarında küçük bilgisayarların yaratılışına şahit olduk,

and who would have thought back then that every single person

o zamanlar kim derdi ki herkesin evinde sadece bir değil belki 20

would not have just one computer but probably 20,

bilgisayarı olacak ve sadece kişisel bilgisayar ile

in your home, and in not just your P.C. but in every device --

sınırlı kalmayacak, çamaşır makinenden, cep telefonuna

in your washing machine, your cell phone.

kadar her yere bilgisayarlar girecek.

You're walking around; your car has 12 microprocessors.

Siz dolanadururken, arabanızda 12 mikro işlemci bulunacak.

Then we go along and create the Internet

Daha da ilerleyip interneti yarattık ve

and connect the world together; we flatten the world.

tüm dünyayı birbirine bağladık; tüm dünyayı düzleştirdik.

We've seen so much change, and we've given ourselves these tools now --

Çok fazla değişiklik gördük, ve şimdi de objektifi kendi içimize döndürmemize

these high-powered tools --

izin veren yeni bir aletimiz

that are allowing us to turn the lens inward

var, güçlü bir alet bu,

into something that is common to all of us, and that is a genome.

bundan hepimizde var, biz bu alete genom diyoruz.

How's your genome today? Have you thought about it lately?

Genomonuz bugün nasıl? Son zamanlarda hiç düşündünüz mü?

Heard about it, at least? You probably hear about genomes these days.

Duydunuz mu böyle bir şey? Genomlar hakkında bir şeyler duymuşsunuzdur bugünlerde.

I thought I'd take a moment to tell you what a genome is.

Ben de kısaca size genomu anlatmayı düşündüm.

It's, sort of, like if you ask people,

Genellikle şöyle oluyor, hani millete sorarsınız ya,

Well, what is a megabyte or megabit? And what is broadband?

Megabit ya da megabayt nedir? Ya da genişbant nedir?

People never want to say, I really don't understand.

Genelde konuşmak istemezler, ben de çok anlamıyorum.

So, I will tell you right off of the bat.

O yüzden doğrudan anlatacağım.

You've heard of DNA; you probably studied a little bit in biology.

DNA'yı biliyorsunuz; muhtemelen biyoloji dersinde de gördünüz.

A genome is really a description for all of the DNA that is in a living organism.

Genom da aslında, canlı bir organizmada bulunan tüm DNA'ların açıklamasıdır.

And one thing that is common to all of life is DNA.

Ve tüm canlılarda bulunan ortak öğe de DNA'dır.

It doesn't matter whether you're a yeast;

Bir hamur mayası ya da bir fare olmanız

it doesn't matter whether you're a mouse;

ya da bir sinek olmanız

doesn't matter whether you're a fly; we all have DNA.

çok şey değiştirmiyor, hepimizin DNA'sı var.

The DNA is organized in words, call them: genes and chromosomes.

DNA'yı oluşturan düzenli kelimeler vardır, bunlara genler ya da kromozomlar denir.

And when Watson and Crick in the '50s

50'lerde Watson ve Crick, DNA olarak bildiğimiz

first decoded this beautiful double helix that we know as the DNA molecule --

çift sarmallı bu güzel, uzun ve karmaşık molekülü ilk defa

very long, complicated molecule --

deşifre ettiklerinde,

we then started on this journey to understand that

DNA'nın bizim soyumuzu

inside of that DNA is a language that determines the characteristics, our traits,

karakterize eden bir dil olduğunu anlayacağımız bir

what we inherit, what diseases we may get.

yolculuğa çıktık.

We've also along the way discovered that this is a very old molecule,

Yolculuğumuz sırasında, bu molekülün aslında çok yaşlı bir molekül

that all of the DNA in your body has been around forever,

olduğunu ve biz canlıların varlığından beri ortalıkta

since the beginning of us, of us as creatures.

dolandığını da farkettik.

There is a historical archive.

Tarihi bir arşiv var ortada.

Living in your genome is the history of our species,

Genomunuzda, aslında kökeni binlerce

and you as an individual human being, where you're from,

yıl öncesine dayanan ve bizim türümüzün

going back thousands and thousands and thousands of years,

gelişimini yansıtan bir tarih yaşıyor,

and that's now starting to be understood.

ve bunu yeni yeni anlamaya başlıyoruz.

But also, the genome is really the instruction manual.

Ama bir de, genom, aslında kullanım el kitabıdır.

It is the program. It is the code of life.

Programdır. Yaşamın kodudur.

It is what makes you function;

Size işlevsellik kazandırandır;

it is what makes every organism function.

hatta tüm organizmalara işlevsellik kazandırandır.

DNA is a very elegant molecule.

DNA, çok sade bir moleküldür.

It's long and it's complicated.

Evet, uzun ve karmaşıktır, ama

Really all you have to know about it is that there's four letters:

hakkında bilmeniz gereken aslında dört harften ibarettir:

A, T, C, G; they represent the name of a chemical.

A, T, C, G; bazı kimyasalları temsil ederler.

And with these four letters, you can create a language:

Ve bu dört harf ile bir dil yaratabilirsiniz:

a language that can describe anything, and very complicated things.

öyle ki bu dil herhangi bir şeyi açıklayabilir, çok karmaşık şeyleri bile.

You know, they are generally put together in pairs,

Bildiğiniz gibi, genellikle bunlar eşli gelirler,

creating a word or what we call base pairs.

Bu eşlerle birlikte baz çiftleri dediğimiz kelimeleri oluştururlar.

And you would, you know, when you think about it,

Aslında düşündüğünüz de, değil mi, bizi

four letters, or the representation of four things, makes us work.

oluşturan şey, dört harf, ya da dört şeyi temsil eden şeyler.

And that may not sound very intuitive,

Bu kolaylıkla kavranabilecek bir şey değil gibi,

but let me flip over to something else you know about, and that's computers.

ama bu noktada sizden başka bir şeyi daha düşünmenizi isteyeceğim: bilgisayarlar.

Look at this screen here and, you know, you see pictures

Şu ekrana baktığınızda, yani, resimler, kelimeler

and you see words, but really all there are are ones and zeros.

falan gördüğünüzü sanıyorsunuz, ama gördükleriniz aslında birler ve sıfırlar.

The language of technology is binary;

Teknolojinin dili iki rakamlıdır;

you've probably heard that at some point in time.

muhtemelen bunu bir yerlerde duymuşsunuzdur.

Everything that happens in digital is converted,

Dijital ortamda olan herşey bir ve sıfırdan

or a representation, of a one and a zero.

oluşan şeyleri temsil eder ya da bir ile sıfıra dönüştürülür.

So, when you're listening to iTunes and your favorite music,

Yani, iTunes'da sevdiğiniz şarkıları dinlerken aslında

that's really just a bunch of ones and zeros playing very quickly.

duyduğunuz şey bir ve sıfırların çok hızlı oynatılmasıdır.

When you're seeing these pictures, it's all ones and zeros,

Resim olarak gördüğünüz şeyler, aslında hep bir ve sıfırlar,

and when you're talking on your telephone, your cell phone,

ve cep telefonunuzdan ya da telefonunuzdan yaptığınız görüşmeler,

and it's going over the network,

ağ üzerinden yollanırken

your voice is all being turned into ones and zeros and magically whizzed around.

sesiniz hep bir ve sıfırlara dönüştürülerek sihirli bir şekilde uçar giderler.

And look at all the complex things and wonderful things

Sadece bir ve sıfırlarla yarattığımız şu karmaşık

we've been able to create with just a one and a zero.

ve harikulade şeylere bakınız.

Well, now you ramp that up to four, and you have a lot of complexity,

Şimdi de bunu dörde çıkarın, ve elinizde çok daha fazla karmaşıklık imkanı oldu,

a lot of ways to describe mechanisms.

mekanizmaları anlatmak için daha fazla yol.

So, let's talk about what that means.

Peki, biraz da bunların anlamı üzerine konuşalım.

So, if you look at a human genome,

Şimdi insan genomuna baktığınızda,

they consist of 3.2 billion of these base pairs. That's a lot.

Bu baz çiftlerinden 3.2 milyar adet görürsünüz. Bu çok fazla.

And they mix up in all different fashions,

Ve bunlar sizi insan türü yapmak için

and that makes you a human being.

bir sürü değişik şekillerde karışmıştır.

If you convert that to binary, just to give you a little bit of sizing,

Eğer bunu ikilik sisteme çevirirseniz aslında elinize çok fazla bir şey

we're actually smaller than the program Microsoft Office.

geçmez, aslında biz Microsoft Office paketinden daha az yer kaplıyoruz.

It's not really all that much data.

O kadar fazla bir bilgi yok yani.

I will also tell you we're at least as buggy.

Ve en az MS Office kadar hatalarla doluyuz.

(Laughter)

(Kahkahalar)

This here is a bug in my genome

Benim genomumda da bir hata var

that I have struggled with for a long, long time.

bununla çok çok uzun zaman uğraştım.

When you get sick, it is a bug in your genome.

Hastalanmanızın sebebi, genomunuzdaki bir hatadır.

In fact, many, many diseases we have struggled with for a long time,

Hatta, bizi senelerdir uğraştıran daha bir çok hastalığı sebebi,

like cancer, we haven't been able to cure

mesela kanseri hala iyileştiremememizin sebebi,

because we just don't understand how it works at the genomic level.

bunların genomik seviyede nasıl çalıştıklarını anlayamamış olmamızdır.

We are starting to understand that.

Şimdi problemi yavaş yavaş anlıyoruz.

So, up to this point we tried to fix it

Yani şimdiye kadar iyileştirme girişimlerimizi

by using what I call shit-against-the-wall pharmacology,

ben duvara-bok-sıvama eczası diyorum,

which means, well, let's just throw chemicals at it,

yani, işte, ortaya bir kaç kimyasal atalım,

and maybe it's going to make it work.

belki işe yarar.

But if you really understand why does a cell go from normal cell to cancer?

Ama, ya eğer bir hücrenin normal hücreden kanserli hücreye neden dönüştüğünü anlayabilirseniz?

What is the code?

Kodu nedir bu olayın?

What are the exact instructions that are making it do that?

Hangi yönergelerden sonra hücre bu işi yapmaya karar veriyor?

then you can go about the process of trying to fix it and figure it out.

sonra bu işi düzeltmenin yollarını arayıp, sorunu anlayabilirsiniz.

So, for your next dinner over a great bottle of wine, here's a few factoids for you.

Yani, bir sonraki akşam yemeğinizde güzel bir şarap açınca, bu dediklerimi bir düşünün.

We actually have about 24,000 genes that do things.

Aslında iş gören 24 bin adet genimiz var.

We have about a hundred, 120,000 others

Geri kalan 120 bin kadarı, her gün iş

that don't appear to function every day,

yapıyor görünmüyorlar,

but represent this archival history of how we used to work as a species

ama bunlar türümüzün geçmişte nasıl iş yaptıklarının bir arşivi,

going back tens of thousands of years.

on binlerce sene öncesine gidiyorlar.

You might also be interested in knowing

Belki öğrenmek istersiniz,

that a mouse has about the same amount of genes.

bir farede de neredeyse aynı miktarda gen var.

They recently sequenced Pinot Noir, and it also has about 30,000 genes,

Pinot Noir dizilimini de yeni bitirdiler, ve onda da 30 bin kadar gen var,

so the number of genes you have may not necessarily represent the complexity

yani kaç adet geniniz olduğu yapılan işlerin karmaşıklığını temsil etmiyor,

or the evolutionary order of any particular species.

ya da herhangi bir türün evrimsel sırasını da göstermiyor.

Now, look around: just look next to your neighbor,

Şimdi, etrafınıza bir bakın: yanınızdaki komşunuza bir bakın,

look forward, look backward. We all look pretty different.

önünüzdekilere, arkanızdakilere bakın. Hepimiz bayağı farkılıyız.

A lot of very handsome and pretty people here, skinny, chubby,

Bir sürü yakışıklı, güzel insan var, sıska, tombul,

different races, cultures. We are all 99.9% genetically equal.

değişik ırklar, kültürler. Ama genetik olarak %99.9 eşitiz.

It is one one-hundredth of one percent of genetic material

Bizi farklı yapan genetik materyalimizin

that makes the difference between any one of us.

yüzde birinin %1'i kadarlık kısmı.

That's a tiny amount of material,

Çok az bir materyal değil mi?

but the way that ultimately expresses itself

Ama bu materyalin kendini ifade şekli,

is what makes changes in humans and in all species.

her insanda ve her türde değişiklik ortaya çıkarıyor.

So, we are now able to read genomes.

Yani, şimdi genom okuma kabiliyetimiz var.

The first human genome took 10 years, three billion dollars.

İlk insan genomu projesi 10 yılda tamamlandı ve 3 milyar dolar tuttu.

It was done by Dr. Craig Venter.

Dr. Craig Venter tarafından yapıldı.

And then James Watson's -- one of the co-founders of DNA --

Ardından da, DNA'yı bulan bilimadamlarından James Watson'un

genome was done for two million dollars, and in just two months.

genomu çıkarıldı, iki ay sürdü ve 2 milyon dolar tuttu.

And if you think about the computer industry

Bilgisayar endüstrisini düşünün,

and how we've gone from big computers to little ones

koca koca bilgisayarlardan, ufacık bilgisayarlara nasıl geçtik,

and how they get more powerful and faster all the time,

küçüldükça nasıl daha güçlü ve daha hızlı bir hale geldiler,

the same thing is happening with gene sequencing now:

şimdi aynı şey genom dizilimi için de oluyor:

we are on the cusp of being able to sequence human genomes

şu anda artık insan genomu dizilimini

for about 5,000 dollars in about an hour or a half-hour;

5 bin dolara, bir, bir buçuk saatte çıkarma noktasındayız;

you will see that happen in the next five years.

önümüzdeki beş sene içerisinde bunun olacağını göreceksiniz.

And what that means is, you are going to walk around

Ve bunun anlamı, pek yakında boynunuzda tüm genomunuzu

with your own personal genome on a smart card. It will be here.

içeren akıllı kartlarla dolaşacaksınız. Çok yakında.

And when you buy medicine,

Ve ilaç almaya gittiğinizde,

you won't be buying a drug that's used for everybody.

herkes için tasarlanmış bir ilacı almak yerine,

You will give your genome to the pharmacist,

Genom dizinizi eczacınıza vereceksiniz ve

and your drug will be made for you

ilacınız size özel hazırlanacak

and it will work much better than the ones that were --

ve bu ilaç öncekilerden kat kat daha iyi iş görecek.

you won't have side effects.

Yan etkileri olmayacak.

All those side effects, you know, oily residue and, you know,

Tüm o yan etkiler, bilirsiniz, yağlı kalıntılar ve, işte var ya,

whatever they say in those commercials: forget about that.

hani reklamlarda söyledikleri: hepsini unutun.

They're going to make all that stuff go away.

Tüm o yan etkilerden kurtulacaksınız.

What does a genome look like?

Peki, bir genom neye benziyor?

Well, there it is. It is a long, long series of these base pairs.

İşte burada. Baz çifti serilerinden oluşan uzunca bir yapı.

If you saw the genome for a mouse or for a human it would look no different than this,

Eğer bir farenin genomuna ya da bir insanın genomuna baksanız bundan farklı değildir,

but what scientists are doing now is

ama şu anda bilim adamlarının yaptığı şey

they're understanding what these do and what they mean.

bunların neler yaptığını ve ne anlamlara geldiğini anlamak.

Because what Nature is doing is double-clicking all the time.

Çünkü doğanın yaptığı tek şey devamlı çift tıklamak.

In other words, the first couple of sentences here,

Başka bir deyişle, şuradaki ilk bir kaç cümle,

assuming this is a grape plant:

bunun bir üzüm bitkisi olduğunu düşünürsek:

make a root, make a branch, create a blossom.

kök yap, dal yap, çiçek aç gibi şeyler.

In a human being, down in here it could be:

Eğer bu bir insan olsaydı şu şekilde olurdu:

make blood cells, start cancer.

kan hücreleri oluştur, kanseri başlat.

For me it may be: every calorie you consume, you conserve,

Benim için ise: aldığın her kaloriyi depola, demek olabilir,

because I come from a very cold climate.

çünkü ben çok soğuk bir iklimden geliyorum.

For my wife: eat three times as much and you never put on any weight.

Benim eşim için ise: istersen üç katı ye hiçbir zaman kilo almayacaksın, demek.

It's all hidden in this code,

Hepsi işte bu kodda gizli,

and it's starting to be understood at breakneck pace.

ve baş döndürücü bir hızda anlaşılmaya başlanıyor.

So, what can we do with genomes now that we can read them,

Peki, genomları okuyabiliyoruz, artık elimizde yaşamın

now that we're starting to have the book of life?

bir kitabı var, şimdi ne yapacağız?

Well, there's many things. Some are exciting.

Bayağı bir şey var. Bazıları çok heyecanlandırıcı.

Some people will find very scary. I will tell you a couple of things

Bazıları çok korkutucu bulabilir: size bir kaç şey anlatacağım

that will probably make you want to projectile puke on me, but that's okay.

belki anlatacaklarımdan sonra üstüme kusmak isteyebilirsiniz, ama sorun değil.

So, you know, we now can learn the history of organisms.

Evet, biliyorsunuz, artık organizmaların tarihini öğrenebiliyoruz.

You can do a very simple test: scrape your cheek; send it off.

Çok basit bir test yapabilirsiniz: yanağınızı kazıyın ve gönderin.

You can find out where your relatives come from;

Akrabalarınızın nerelerden geldiğinizi öğrenebilirsiniz;

you can do your genealogy going back thousands of years.

binlerce yıl öncesine kadar dayanan aile ağacınızı çıkarabilirsiniz.

We can understand functionality. This is really important.

İşlevselliği de anlayabiliyoruz. Bu çok önemli.

We can understand, for example, why we create plaque in our arteries,

Yani, mesela, atar damarlarımızda neden plaka oluşturduğumuzu anlayabiliyoruz,

what creates the starchiness inside of a grain,

buğday tohumundaki nişastalığın kaynağı nedir,

why does yeast metabolize sugar and produce carbon dioxide.

neden hamur mayası şekeri metabolize edip karbon dioksit üretir.

We can also look at, at a grander scale, what creates problems,

Daha büyük ölçekteki olaylara da bakabiliyoruz, sorun yaratan olaylar,

what creates disease, and how we may be able to fix them.

hastalığın kaynağı nedir, ve nasıl düzeltme imkanımız olur.

Because we can understand this,

Çünkü sorunu anladığımız için,

we can fix them, make better organisms.

düzeltebiliriz de, daha iyi canlılar oluşturabiliriz.

Most importantly, what we're learning

Daha da önemlisi, doğanın bize harika

is that Nature has provided us a spectacular toolbox.

bir alet kutusu sunduğunu öğreniyoruz.

The toolbox exists.

Gerçekten var böyle bir şey.

An architect far better and smarter than us has given us that toolbox,

Bizden daha iyi işler çıkaran ve daha zeki bir mimar bize bu alet kutusunu vermiş,

and we now have the ability to use it.

ve şimdi nasıl kullanılacağını biliyoruz.

We are now not just reading genomes; we are writing them.

Artık genomları sadece okumuyoruz, onları yazıyoruz da.

This company, Synthetic Genomics, I'm involved with,

Benim de dahil olduğu şirket, Synthetic Genomics,

created the first full synthetic genome for a little bug,

ufak bir böcek için ilk defa yapay bir genom oluşturdu

a very primitive creature called Mycoplasma genitalium.

Mycoplasma genitalium isimli çok ilkel bir yaratık.

If you have a UTI, you've probably -- or ever had a UTI --

Eğer idrar yolu enfeksiyonunuz varsa, ya da önceden geçirdiyseniz,

you've come in contact with this little bug.

o zaman bu küçük böcekle temasa geçmişsinizdir.

Very simple -- only has about 246 genes --

Çok basit, sadece 246 adet geni var,

but we were able to completely synthesize that genome.

ama genomunu tamamen sentezleyebildik.

Now, you have the genome and you say to yourself,

Genomu elde edince diyorsunuz ki

So, if I plug this synthetic genome -- if I pull the old one out and plug it in --

eğer bunu böcege yüklersem, önceki genomunu çıkararak tabii,

does it just boot up and live?

çalışıp canlanır mı?

Well, guess what. It does.

Tahmin edin bakalım. Evet, canlanır.

Not only does it do that; if you took the genome -- that synthetic genome --

Sadece bununla da sınırlı değil, bu genomu alıp, sentetik olanı,

and you plugged it into a different critter, like yeast,

başka bir böceğe taktığınızda, mesela hamur mayası,

you now turn that yeast into Mycoplasma.

hamur mayasını Mycoplasma'ya çevirmiş oluyorsunuz.

It's, sort of, like booting up a PC with a Mac O.S. software.

Şey gibi bu, PC'ye MacOS yükleyip çalıştırmak gibi.

Well, actually, you could do it the other way.

Şey, tabii, Mac için tersini yapabiliyorsunuz sanırım.

So, you know, by being able to write a genome

Evet, yani, bir genomu yazıp

and plug it into an organism,

bunu başka canlıya takabildikten sonra

the software, if you will, changes the hardware.

yazılım deyin isterseniz, donanımı değiştiriyor.

And this is extremely profound.

Ve bu çok köklü bir bulgu.

So, last year the French and Italians announced

Geçen sene İtalyanlar ve Fransızlar ortaklaşa

they got together and they went ahead and they sequenced Pinot Noir.

Pinot Noir'ın genom dizilimini çıkardıklarını duyurdular.

The genomic sequence now exists for the entire Pinot Noir organism,

Pinot Noir organizması için genom dizilimi artık biliniyor,

and they identified, once again, about 29,000 genes.

yine yaklaşık 29 bin gen tespit ettiler.

They have discovered pathways that create flavors,

Tat oluşturan yollar keşfettiler,

although it's very important to understand

tabii bu noktada anlaşılması gereken bir şey de

that those compounds that it's cranking out

üzümün ürettiği o bileşikler

have to match a receptor in our genome, in our tongue,

bizim tarafımızda, dilimizdeki algaçlarla eşleşmeli,

for us to understand and interpret those flavors.

ki bu tatları anlayıp yorumlayabilelim.

They've also discovered that

Keşfettikleri bir başka şey de

there's a heck of a lot of activity going on producing aroma as well.

aroma üretmek için de bir çok aktivite gerçekleştiği.

They've identified areas of vulnerability to disease.

Hastalığa maruz kalabilecek yerleri de tesbit ettiler.

They now are understanding, and the work is going on,

Şu anda anlamaya başladılar, ve çalışmaları sürüyor,

exactly how this plant works, and we have the capability to know,

bu bitki tam olarak nasıl çalışıyor, ve şimdi artık bu bitkide yazılı

to read that entire code and understand how it ticks.

tüm kodu okuyup nasıl iş gördüğünü anlayabiliyoruz.

So, then what do you do?

Peki, şimdi ne yapacaksınız?

Knowing that we can read it, knowing that we can write it, change it,

Yani artık okuyabiliyoruz, yazabiliyoruz da, değiştirebiliyoruz da,

maybe write its genome from scratch. So, what do you do?

belki genomunu sıfırdan yazarız. Yani, siz ne yapardınız?

Well, one thing you could do is what some people might call Franken-Noir.

Yapabileceğiniz bir şey bazılarının Franken-Noir diyebileceği bitkiyi üretmek.

(Laughter)

(Kahkahalar)

We can build a better vine.

Daha iyi bir şarap üretebiliriz.

By the way, just so you know:

Bu arada, bilginiz olsun:

you get stressed out about genetically modified organisms;

eğer genetiği ile oynanmış yiyeceklerden sakınıyorsanız,

there is not one single vine in this valley or anywhere

bu vadide ya da herhangi başka bir yerde bir tane bile

that is not genetically modified.

genetiği ile oynanmamış şarap yok.

They're not grown from seeds; they're grafted into root stock;

Tohumlardan üretilmiyorlar; köklerden aşılanıyorlar;

they would not exist in nature on their own.

doğada kendi başlarına bulunamazlar.

So, don't worry about, don't stress about that stuff. We've been doing this forever.

Yani, üzülmeyin, sıkıntıya girmeyin. Bunu ezelden beridir yapıyoruz.

So, we could, you know, focus on disease resistance;

Peki, yani, hastalığa direncini arttırabiliriz;

we can go for higher yields without necessarily having

hasat miktarını çiftçilik tekniğinde radikal çözümlere

dramatic farming techniques to do it, or costs.

başvurmadan, ve maliyetini değiştirmeden artırabiliriz.

We could conceivably expand the climate window:

İklime dayanıklılığını görece artırabiliriz:

we could make Pinot Noir grow maybe in Long Island, God forbid.

Pinot Noir'ı Long Island'da yetiştirebiliriz mesela, tanrı korusun.

(Laughter)

(Kahkahalar)

We could produce better flavors and aromas.

Daha iyi tatlar ve aromalar üretebiliriz.

You want a little more raspberry, a little more chocolate here or there?

Belki biraz ahududu, biraz çikolata eklemek istersiniz?

All of these things could conceivably be done,

Bunların hepsi kuramsal olarak olası şeyler,

and I will tell you I'd pretty much bet that it will be done.

ve iddia ediyorum ki, bayağı bir kısmı yapılacak.

But there's an ecosystem here.

Ama burada bir ekosistem var.

In other words, we're not, sort of, unique little organisms running around;

Bir başka deyişle, bizler ortalıkta dolaşan biricik canlılar değiliz;

we are part of a big ecosystem.

daha büyük bir ekosistemin parçasıyız.

In fact -- I'm sorry to inform you --

Hatta, bunu bildirdiğim için üzgünüm,

that inside of your digestive tract is about 10 pounds of microbes

içinizde iş gören sindirim sisteminizde yaklaşık 4,5 kilo mikrop var

which you're circulating through your body quite a bit.

ki bunlar vücudunuzun içinde bir dolaşım içindeler.

Our ocean's teaming with microbes;

Okyanuslarımız mikroplarla iş birliği içinde;

in fact, when Craig Venter went and sequenced the microbes in the ocean,

hatta, Craig Venter okyanustaki mikropların dizilimini çıkardığında

in the first three months tripled the known species on the planet

gezegende bilinen türlerin sayısını üç ayda üç katına çıkardı

by discovering all-new microbes in the first 20 feet of water.

suyun ilk 6 metresinde yaşayan mikropları keşfetti.

We now understand that those microbes have more impact on our climate

Şimdi anlıyoruz ki bu mikroplar iklimimiz üzerinde oldukça etkililer

and regulating CO2 and oxygen than plants do,

bitkilerden daha fazla CO2 ve oksiden düzenlemesi yapıyorlar,

which we always thought oxygenate the atmosphere.

ki biz sadece bitkilerin bu işi yaptıklarını düşünürüz.

We find microbial life in every part of the planet:

Gezegenimizin her köşesinde mikrobik yaşamlar keşfediyoruz:

in ice, in coal, in rocks, in volcanic vents; it's an amazing thing.

buzda, kömürde, kayalarda, volkan bacalarında; çok harika bir şey.

But we've also discovered, when it comes to plants, in plants,

Ayrıca keşfettik ki, bitkilerin genomunu anladığımız kadarıyla,

as much as we understand and are starting to understand their genomes,

onların etrafında da, genomlarının çözülmesiyle anlaşılıyor ki,

it is the ecosystem around them,

bir ekosistem var,

it is the microbes that live in their root systems,

köklerinde yaşayan mikroplar var,

that have just as much impact on the character of those plants

ve bu mikroplar, bitkiler ile toprak arasında metabolik yollar oluşturarak,

as the metabolic pathways of the plants themselves.

onların karakterini büyük ölçüde etkiliyorlar.

If you take a closer look at a root system,

Eğer kök sistemine daha yakından bakarsanız,

you will find there are many, many, many diverse microbial colonies.

bir sürü, bir sürü değişik mikrop kolonileri olduğunu görürsünüz.

This is not big news to viticulturists;

Bağcılıkla uğraşanlar için yeni bir şey değil bu;

they have been, you know, concerned with water and fertilization.

biliyorsunuz, su ve gübrelemeye bayağı bir dikkat ederler

And, again, this is, sort of, my notion of shit-against-the-wall pharmacology:

Ve tabii, bence, bu gene bu duvara-bok-sıvama eczacılığının bir başka örneği:

you know certain fertilizers make the plant more healthy so you put more in.

bazı gübreleri fazla verirseniz bitki daha sağlıklı olur diye belirleyebilirsiniz.

You don't necessarily know with granularity

Ama tam olarak hangi organizmaların

exactly what organisms are providing what flavors and what characteristics.

o tatları ve karakteristiği verdiğini bilmeniz gerekli değildir.

We can start to figure that out.

Şimdi bunu anlamaya başlayabiliriz.

We all talk about terroir; we worship terroir;

Terroir (yerinde yetişen üzüm)'dan bahsederiz; terroir'a taparız;

we say, Wow, is my terroir great! It's so special.

deriz ki, Vay, benim teroir'ım harika! Çok özel.

I've got this piece of land and it creates terroir like you wouldn't believe.

Bir tarlam var ve inanamayacağın kadar güzel terroir yetişiyor, deriz.

Well, you know, we really, we argue and debate about it --

Yani, işte, gerçekten tartışır ve münazara ederiz,

we say it's climate, it's soil, it's this. Well, guess what?

deriz ki, sebebi iklimdir, topraktır, falan filan. Ama, tahmin edin:

We can figure out what the heck terroir is.

Artık terroir'ın nasıl bir şey olduğunu anlayabiliriz.

It's in there, waiting to be sequenced.

Orada, diziliminin çıkarılmasını bekliyor.

There are thousands of microbes there.

Ortada binlerce mirkop var.

They're easy to sequence: unlike a human,

Onların diziliminin çıkarılması kolay, insan gibi değiller,

they, you know, have a thousand, two thousand genes;

yani, bin bilemedin iki bin tane geni var;

we can figure out what they are.

ne olduklarını anlayabiliriz.

All we have to do is go around and sample, dig into the ground, find those bugs,

Tek yapmamız gereken gidip bir iki kazı yapmak, örnek toplamak ve o böcekleri bulmak,

sequence them, correlate them to the kinds of characteristics we like and don't like --

ardından dizilimini çıkarıp, istemediğimiz karakteriztiklerini eşlemek,

that's just a big database -- and then fertilize.

bu sadece büyük bir veri tabanı demek, en sonunda gübrelemek.

And then we understand what is terroir.

Ve ardından terroir'ın ne olduğunu anlarız.

So, some people will say, Oh, my God, are we playing God?

Bazıları, Aman tanrım, yoksa biz tanrıyı mı oynuyoruz?, diyebilir.

Are we now, if we engineer organisms, are we playing God?

Yani şimdi biz, organizmaların mühendisliğini yaparak, tanrıyı mı oynuyoruz?

And, you know, people would always ask James Watson --

Ve, işte, James Watson'a sorabilirler,

he's not always the most politically correct guy ...

ki her zaman doğru politik görüşlere sahip olmayabilir...

(Laughter)

(Kahkahalar)

... and they would say, "Are, you know, are you playing God?"

... diyebilirler ki, "Sen", işte, "tanrıyı mı oynuyorsun?"

And he had the best answer I ever heard to this question:

O ise buna, duyduğum en güzel cevabı verdi:

"Well, somebody has to."

"Yani, birilerinin oynaması lazım."

(Laughter)

(Kahkahalar)

I consider myself a very spiritual person,

Kendimin tinsel biri olduğunu düşünüyorum,

and without, you know, the organized religion part,

ama, bilirsiniz, düzenli bir dini inanç hariç,

and I will tell you: I don't believe there's anything unnatural.

ve diyebilirim ki, doğal olmayan bir şeye inanmam.

I don't believe that chemicals are unnatural.

Kimyasalların doğal olmadıklarına inanmıyorum.

I told you I'm going to make some of you puke.

Bazılarınızı kusturacağımı söylemiştim.

It's very simple: we don't invent molecules, compounds.

Çok basit: molekülleri, bileşikleri biz icat etmiyoruz.

They're here. They're in the universe.

Onlar zaten varlar. Evrenin parçaları.

We reorganize things, we change them around,

Biz sadece yeniden düzenliyoruz, değiştiriyoruz,

but we don't make anything unnatural.

ama doğal olmayan bir şey yapmıyoruz.

Now, we can create bad impacts --

Evet, kötü etkiler yaratabiliriz,

we can poison ourselves; we can poison the Earth --

kendimizi zehirleyebiliriz, Dünya'yı zehirleyebiliriz,

but that's just a natural outcome of a mistake we made.

ama bu sadece yaptığımız hatanın doğal bir sonucu.

So, what's happening today is, Nature is presenting us with a toolbox,

Yani, şu anda olan şey şu, doğa bize bir alet kutusu sunuyor,

and we find that this toolbox is very extensive.

ve biz farkediyoruz ki bu alet kutusu genişletilebiliyor.

There are microbes out there that actually make gasoline, believe it or not.

İster inanın ister inanmayın, doğada yakıt üreten mikroplar var.

There are microbes, you know -- go back to yeast.

Mikroplar yani, bilirsiniz-- hamur mayası mesela.

These are chemical factories;

Bunlar kimyasal bir fabrika;

the most sophisticated chemical factories are provided by Nature,

doğa tarafından sağlanan en sofistike fabrikalar,

and we now can use those.

ve şimdi bunları kullanabiliyoruz.

There also is a set of rules.

Tabii, kurallar kümesi de var.

Nature will not allow you to --

Yani doğa şunu yapmanıza izin vermez--

we could engineer a grape plant, but guess what.

hani üzüm bitkisine mühendislik uygulayabiliriz, ama

We can't make the grape plant produce babies.

o bitkinin bebek üretmesini sağlayamayız.

Nature has put a set of rules out there.

Doğanın koyduğu kurallar var yani.

We can work within the rules; we can't break the rules;

Bu kurllar dahilinde çalışabiliriz; ama bu kuralları çiğneyemeyiz;

we're just learning what the rules are.

şu anda sadece kuralların ne olduğunu öğreniyoruz.

I just ask the question, if you could cure all disease --

Sadece şunu soracağım, tüm hastalıkları iyileştirebilseydiniz--

if you could make disease go away,

hastalığı yer yüzünden silebilseydiniz,

because we understand how it actually works,

ve bunu o hastalığın ne olduğunu anlayarak yapsaydınız,

if we could end hunger by being able to create nutritious, healthy plants

eğer yetişmesi zor alanlara dayanabilecek daha besleyici ve

that grow in very hard-to-grow environments,

sağlıklı bitkiler yaratarak açlığı bitirebilseydik,

if we could create clean and plentiful energy --

eğer temiz ve bol enerji yaratabilseydik--

we, right in the labs at Synthetic Genomics,

şu anda, Synthetic Genomics, laboratuvarlarında

have single-celled organisms that are taking carbon dioxide

karbon dioksiti alıp yakıt benzeri bir molekül üreten

and producing a molecule very similar to gasoline.

tek hücreli organizmalar var.

So, carbon dioxide -- the stuff we want to get rid of -- not sugar, not anything.

Yani, karbon dioksit, hani istemediğimiz şey, şeker değil, başka bir şey değil.

Carbon dioxide, a little bit of sunlight,

Karbon dioksit, azıcık güneş ışığı,

you end up with a lipid that is highly refined.

ve elinizde iyi rafine edilmiş bir yağ oluyor.

We could solve our energy problems; we can reduce CO2,;

Enerji sorunumuzu çözebiliriz; CO2 oranını azaltabiliriz,

we could clean up our oceans; we could make better wine.

okyanuslarımızı temizleyebiliriz; daha iyi şarap yapabiliriz.

If we could, would we?

Eğer yapabilsek, yapar mıydık?

Well, you know, I think the answer is very simple:

Yani, biliyorsunuz, bence cevap çok basit:

working with Nature, working with this tool set that we now understand,

Doğayla çalışmak, şu anda anladığımız, bize sunduğu bu alet setini kullanmak,

is the next step in humankind's evolution.

insanlığın evrimindeki bir sonraki basamak.

And all I can tell you is, stay healthy for 20 years.

Ve size diyebileceğim tek şey şu: 20 sene daha sağlıklı kalın.

If you can stay healthy for 20 years, you'll see 150, maybe 300.

20 sene daha sağlıklı kalırsanız, belki 150, belki 300'ü bile görebileceksiniz.

Thank you.

Teşekkür ederim.