How risk-taking changes a teenager's brain | Kashfia Rahman

Çeviri: sevgi özgüngör Gözden geçirme: Gözde Alpçetin

Have you ever tried to understand a teenager?

Bir ergeni anlamaya hiç çalıştınız mı?

It's exhausting, right?

Çok yorucu, değil mi?

You must be puzzled by the fact that some teens do well in school,

Bazı ergenlerin bir yandan okulda gayet başarılı,

lead clubs and teams

kulüp ve takımlarda liderlik yapıyor ve toplum gönüllüleri olarak çalışıyorken

and volunteer in their communities,

but they eat Tide Pods for an online challenge,

öte yandan sanal bir kapışmada deterjan kapsülü yemeleri,

speed and text while driving,

araba sürerken mesaj yazıp hızlanmaları,

binge drink and experiment with illicit drugs.

çok içmeleri ve uyuşturucu denemeleri sizi şaşırtıyor olmalı.

How can so many teens be so smart, skilled and responsible --

Nasıl olur da bunca ergen bu kadar zeki, becerikli ve sorumluluk sahibiyken

and careless risk-takers at the same time?

aynı zamanda böylesi dikkatsiz bir şekilde risk alabilirler?

When I was 16,

Ben 16 yaşındayken

while frequently observing my peers in person

akranlarımı hem doğrudan hem sosyal medyadan sıklıkla izlerken

as well as on social media,

I began to wonder why so many teens took such crazy risks.

neden bu kadar çok ergenin böylesi delice risk aldığını merak etmeye başladım.

It seems like getting a certificate from DARE class in the fifth grade

Görünüşe bakılırsa 5. sınıfta DARE kursundan alınan bir sertifika

can't stop them.

onları durduramıyor.

(Laughter)

(Gülme)

What was even more alarming to me

Daha kaygı verici olan şey ise

was that the more they exposed themselves to these harmful risks,

bu zararlı risklere kendilerini ne kadar maruz bırakırlarsa

the easier it became for them to continue taking risks.

risk almaya devam etmeleri bir o kadar kolaylaşıyor olmasıydı.

Now this confused me,

Bu beni şaşırtıyordu

but it also made me incredibly curious.

ama son derece meraklandırıyordu da.

So, as someone with a name

Böylece adı kelimenin tam anlamıyla

that literally means "to explore knowledge,"

"bilgiyi araştırma" anlamına gelen biri olarak

I started searching for a scientific explanation.

bilimsel bir açıklama aramaya başladım.

Now, it's no secret that teens ages 13 to 18

13 ila 18 yaş arasındaki ergenlerin çocuk ve yetişkinlere göre

are more prone to risk-taking than children or adults,

daha çok risk alma eğilimde oldukları artık bir sır değil

but what makes them so daring?

ama onları bu kadar cesur kılan nedir?

Do they suddenly become reckless,

Birden pervasız mı oluveriyorlar

or is this just a natural phase that they're going through?

yoksa bu geçtikleri doğal bir süreç mi?

Well neuroscientists have already found evidence

İşin aslı nörobilimciler çoktan ergen beyninin

that the teen brain is still in the process of maturation --

olgunlaşma sürecinde olduğuna dair kanıt buldular--

and that this makes them exceptionally poor at decision-making,

ki bu onları karar vermede oldukça beceriksiz kılıyor

causing them to fall prey to risky behaviors.

ve riskli davranışların kurbanı olmalarına neden oluyor.

But in that case, if the maturing brain is to blame,

Ancak bu durumda eğer kabahat olgunlaşmakta olan beyin de ise

then why are teens more vulnerable than children,

o zaman neden ergenler daha gelişmiş bir beyne

even though their brains are more developed than those of children?

sahip olmalarına rağmen çocuklardan daha savunmasız?

Also, not all teens in the world take risks at the same level.

Üstelik dünyadaki tüm ergenler aynı düzeyde risk almazlar.

Are there some other underlying or unintentional causes

Onları risk almaya iten başka altta yatan ya da kasıtsız nedenler mi mevcut?

driving them to risk-taking?

Well, this is exactly what I decided to research.

İşte bu tam da benim araştırmaya karar verdiğim şey.

So, I founded my research on the basis of a psychological process

Böylece araştırmamı "habitasyon" olarak tanımlanan

known as "habituation,"

or simply what we refer to as "getting used to it."

ya da basitçe "alışma" dediğimiz psikolojik süreç üzerine kurdum.

Habituation explains how our brains adapt to some behaviors,

Alışma beynimizin yalan gibi bazı davranışlara sürekli maruz kalmaya

like lying, with repeated exposures.

nasıl uyum sağladığını açıklar.

And this concept inspired me to design a project

Ve bu kavram beni

aynı ilkenin ergenlerde sürekli artan risk davranışını açıklayabilir mi

to determine if the same principle

could be applied to the relentless rise of risk-taking in teenagers.

sorusunu araştırmaya yönelik bir proje tasarlamaya motive etti.

So I predicted that habituation to risk-taking

Böylece, risk almaya alışmanın korku ve suçluluk gibi

may have the potential to change the already-vulnerable teenage brain

riskle ilişkilendirilen olumsuz duyguları körelterek ve hatta yok ederek

by blunting or even eradicating

zaten kırılgan olan ergen beynini değiştirme potensiyeline sahip

the negative emotions associated with risk,

like fear or guilt.

olduğunu düşündüm.

I also thought because they would feel less fearful and guilty,

Aynı zamanda daha az korku ve suçluluk hissedeceklerinden

this desensitization would lead them to even more risk-taking.

bu duyarsızlaşmanın daha da fazla risk almayı teşvik edeceğini düşündüm.

In short, I wanted to conduct a research study

Kısaca, büyük bir soruya cevap bulmak için araştırmalarımı oluşturdum:

to answer one big question:

Why do teens keep making outrageous choices

Ergenler neden kendi sağlığına ve iyiliğine zarar verecek

that are harmful to their health and well-being?

kötü akıl almaz seçimler yaparlar?

But there was one big obstacle in my way.

Ancak önümde büyük bir engel vardı.

To investigate this problem,

Bu problemi inceleyebilmem için deney yapacak ergenlere,

I needed teenagers to experiment on,

laboratories and devices to measure their brain activity,

beyin etkinliklerini ölçmek için araç ve labarotuvarlara

and teachers or professors to supervise me and guide me along the way.

ve süreç boyunca bana yol gösterecek ve supervize edecek

öğretmen ve profesörlere ihtiyacım vardı.

I needed resources.

Kaynağa ihtiyacım vardı.

But, you see, I attended a high school in South Dakota

Ama, mesele şu ki, South Dakota'da

with limited opportunity for scientific exploration.

bilimsel kaynakları sınırlı bir lisede okumuştum.

My school had athletics,

Okulumun atletleri, bandı, korosu, münazara ve diğer kulüpleri vardı

band, choir, debate and other clubs,

but there were no STEM programs or research mentors.

ama STEM programları ya da araştırma danışmanları yoktu.

And the notion of high schoolers

Liselilerin bilim fuarına katılıp araştırma yapma fikri

doing research or participating in a science fair was completely foreign.

kesinlikle alışılmışın dışındaydı.

Simply put, I didn't exactly have the ingredients

Kısacası, şeflere layık bir yemek için gerekli malzemem yoktu.

to make a chef-worthy dish.

And these obstacles were frustrating,

Bu engeller ürkütücüydü ama ben aynı zamanda inatçı bir ergendim.

but I was also a stubborn teenager.

And as the daughter of Bangladeshi immigrants

Bangladeş göçmeni birinin kızı ve Güney Dakota'daki lisemde

and one of just a handful of Muslim students

bir elin beş parmağını geçmeyen müslüman öğrencilerden biri olarak

in my high school in South Dakota,

I often struggled to fit in.

sık sık uyum sağlamakta zorlanırdım.

And I wanted to be someone with something to contribute to society,

Oldukça homojen yapıdaki memleketimde sadece eşarplı esmer kız olarak değil

not just be deemed the scarf-wearing brown girl

topluma katkısı olan biri olmak istedim.

who was an anomaly in my homogenous hometown.

I hoped that by doing this research,

Bu araştırmayı yaparak bunu ve bilimsel açıklamanın

I could establish this

and how valuable scientific exploration could be for kids like me

benim gibi yerini tam olarak bulamayan çocuklar için

who didn't necessarily find their niche elsewhere.

ne denli önemli olduğunu gösterebilirdim.

So with limited research opportunities,

Böylece sınırlı araştırma olanakları ile yaratıcılığım

inventiveness allowed me to overcome seemingly impossible obstacles.

imkansız görünen engelleri aşmamı sağladı.

I became more creative in working with a variety of methodologies,

Farklı materyal, katılımcı ve yöntemler kullanarak daha yaratıcı oldum.

materials and subjects.

I transformed my unassuming school library

Mütevazi okul kütüphanemi laboratuvara dönüştürdüm

into a laboratory

and my peers into lab rats.

ve akranlarımı lab farelerine çevirdim.

(Laughter)

(Gülme)

My enthusiastic geography teacher,

Aynı zamanda okulumun futbol koçu olan hevesli coğrafya öğretmenim

who also happens to be my school's football coach,

ended up as my cheerleader,

gerekli belgeleri imzalayan akıl hocam olarak benim amigoma dönüştü.

becoming my mentor to sign necessary paperwork.

And when it became logistically impossible

Duygusal tepkileri ölçme amacıyla kullanılan

to use a laboratory electroencephalography,

elektroenkephalografiyi ya da EEG'yi laboratuvarda kullanmak

or EEG,

which are those electrode devices used to measure emotional responses,

lojistik olarak imkansız hale geldiğinde

I bought a portable EEG headset with my own money,

benim yaşımda pek çok çocuğun satın alabilmek için

instead of buying the new iPhone X

para biriktirdiği İPhone X yerine

that a lot of kids my age were saving up for.

kendi paramla taşınabilir EEG kulaklık seti aldım.

So finally I started the research

Böylece yaşları 13-18 arasında 86 lise öğrenciyle araştırmama başladım.

with 86 students, ages 13 to 18, from my high school.

Using the computer cubicles in my school library,

Okul kütüphanesindeki bilgisayar kabinlerini kullanarak

I had them complete a computerized decision-making simulation

öğrencilere günlük yaşamdaki içki içme, madde kullanımı

to measure their risk-taking behaviors comparable to ones in the real world,

ve kumar gibi risk alma davranışlarına ölçüt oluşturabilecek

like alcohol use, drug use and gambling.

bilgisayarlı bir karar verme görevi sundum.

Wearing the EEG headset,

EEG kulaklık setini takarak

the students completed the test 12 times over three days

tekrarlayan riske maruz kalmayı mimiklemesi amacıyla

to mimic repeated risk exposures.

öğrenciler testi 3 gün boyunca 12 kere aldılar.

A control panel on the EEG headset

EEG kulaklık setindeki bir kontrol paneli

measured their various emotional responses:

onların çeşitli duygusal tepkilerini ölçtü;

like attention, interest, excitement, frustration,

dikkat, ilgi, heyecan, engellenme hissi,

guilt, stress levels and relaxation.

suçluluk, stres seviyeleri ve gevşeme gibi.

They also rated their emotions

Öğrenciler aynı zamanda geçerliliği oldukça kanıtlanmış

on well-validated emotion-measuring scales.

duygu-ölçer ölçeklerle duygularını değerlendirdiler.

This meant that I had measured the process of habituation

Bunun anlamı alışma ve alışmanın karar vermeye etkilerini ölçmüş olduğumdu.

and its effects on decision-making.

And it took 29 days to complete this research.

Bu çalışmanın tamamlanması 29 gün aldı.

And with months of frantically drafting proposals,

Araştırma taslaklarını aylarca çılgın bir şekilde düzenleyerek

meticulously computing data in a caffeinated daze at 2am,

ve gece 2'de kafein sersemi,

titizlikle veriyi değerlendirerek sonuçları tamamlamayı başardım.

I was able to finalize my results.

And the results showed that habituation to risk-taking

Sonuçlar risk almaya alışmanın gerçekten de ergenin duygusal

could actually change a teen's brain by altering their emotional levels,

düzeyini değiştirerek beynini değiştirebildiğini

causing greater risk-taking.

ve daha fazla risk almaya neden olduğunu gösterdi.

The students' emotions that were normally associated with risks,

Öğrencilerin normalde riskle ilişkilendirilen

like fear, stress, guilt and nervousness,

korku, stres, suç ve tedirginlik gibi duyguları, aynı zamanda dikkatleri,

as well as attention,

were high when they were first exposed to the risk simulator.

risk simulasyonuyla ilk karşılaşmalarında yüksek düzeydeydi.

This curbed their temptations and enforced self-control,

Bu onların arzularını frenledi ve öz-kontrola zorladı

which prevented them from taking more risks.

ki bu da daha çok risk almalarına engel oldu.

However, the more they were exposed to the risks through the simulator,

Ancak simülatör aracılığıyla daha çok riske tabi tutulduklarında

the less fearful, guilty and stressed they became.

korku, suç ve stres seviyeleri düşmeye başladı.

This caused a situation

Bu beynin doğal korku ve tetikte olma içgüdülerini

in which they were no longer able to feel

the brain's natural fear and caution instincts.

artık hissedemedikleri bir durum yarattı.

And also, because they are teenagers and their brains are still underdeveloped,

Ayrıca daha ergen oldukları ve beyinleri gelişmeye devam ettiğinden

they became more interested and excited in thrill-seeking behaviors.

heyecan arayan davranışlara daha çok ilgi göstermeye ve uyarılmaya başladılar.

So what were the consequences?

Bu durumun sonuçları neydi?

They lacked self-control for logical decision-making,

Mantıklı karar vermek için gerekli öz denetimden mahrumdular,

took greater risks

daha çok risk aldılar

and made more harmful choices.

ve daha zararlı seçimler yaptılar.

So the developing brain alone isn't to blame.

Bu yüzden tek sorumlu gelişmekte olan beyin değil.

The process of habituation also plays a key role in risk-taking

Alışma süreci de risk alma ve riskin artışında önemli bir role sahip.

and risk escalation.

Although a teen's willingness to seek risk

Her ne kadar bir ergenin risk arama ihtiyacı

is largely a result of the structural and functional changes

gelişen beyinlerindeki yapısal ve işlevsel değişimlerin sonucu olsa da

associated with their developing brains,

the dangerous part that my research was able to highlight

benim çalışmamın vurguladığı tehlikeli kısım

was that a habituation to risks

riske alışmanın ergenin beynini fiziksel olarak değiştirebileceği

can actually physically change a teen's brain

and cause greater risk-taking.

ve daha fazla risk almaya neden olabileceğidir.

So it's the combination of the immature teen brain

Bu yüzden olgunlaşmamış beyin ile alışmanın ortak etkisi

and the impact of habituation

daha fazla yıkıcı etki yaratan mükemmel bir fırtına gibi.

that is like a perfect storm to create more damaging effects.

And this research can help parents and the general public

Bu araştırma aile ve toplumun

ergenlerin sadece bilerek uyarıları göz ardı etmediğini

understand that teens aren't just willfully ignoring warnings

ya da basitçe gittikçe artan şidette tehlikeli davranışlarla

or simply defying parents by engaging in increasingly more dangerous behavior.

ailelerine başkaldırmadıklarını anlamalarına yardımcı olabilir.

The biggest hurdle they're facing is their habituation to risks:

Önlerindeki en büyük engel risklere alışmalarıdır:

all the physical, detectable and emotional functional changes

tüm görünen bu risk alma davranışlarını güdüleyen, kontrol eden

that drive and control and influence their over-the-top risk-taking.

ve etkileyen fiziksel, tespit edilebilir ve duygusal işlevsel değişimler.

So yes, we need policies that provide safer environments

Bu yüzden daha güvenli çevre oluşturacak ve yüksek risk durumlarını azaltacak

and limit exposures to high risks,

ancak aynı zamanda bu içgörüyü yansıtacak politikalara da ihtiyacımız var.

but we also need policies that reflect this insight.

These results are a wake-up call for teens, too.

Bu sonuçlar ergenler için de bir uyarı niteliğinde.

It shows them that the natural and necessary fear and guilt

Onları güvensiz ortamlardan koruyan doğal ve gerekli

that protect them from unsafe situations

korku ve suçun tekrar tekrar riskli davranış seçtiklerinde

actually become numb when they repeatedly choose risky behaviors.

duyarsız hale geldiğini gösteriyor.

So with this hope to share my findings with fellow teenagers and scientists,

Böylece bulgularımı sevgili ergen ve bilim adamlarıyla paylaşma umuduyla

I took my research

araştırmamı Intel Uluslararası Mühendislik fuarına, ISEF'e, götürdüm,

to the Intel International Science and Engineering Fair, or ISEF,

a culmination of over 1,800 students

75 ülke, yöre ve bölgeden gelen 1800'den fazla öğrencinin

from 75 countries, regions and territories,

who showcase their cutting-edge research and inventions.

en son araştırma ve buluşlarını sundukları bir fuar.

It's like the Olympics of science fair.

Bilim fuarının olimpiyatları gibiydi.

(Laughter)

(Gülme)

There, I was able to present my research to experts in neuroscience and psychology

Burada araştırmamı noröbilim ve psikoloji uzmanlarına sunabildim

and garner valuable feedback.

ve değerli geri bildirimler elde ettim.

But perhaps the most memorable moment of the week

Ancak haftanın muhtemelen hatırlamaya en değer anı

was when the booming speakers suddenly uttered my name

ödül töreni sırasında gürleyen hopörlerden birden

during the awards ceremony.

benim adımın okunduğu andı.

I was in such disbelief that I questioned myself:

O kadar inanılmazdı ki kendimi sorguladım:

Was this just another "La La Land" blunder

Bu Oscar'daki "La La Land" gafı gibi başka bir hata mıydı?

like at the Oscars?

(Laughter)

(Gülme)

Luckily, it wasn't.

Şansıma değildi.

I really had won first place

Davranış ve sosyal bilimler kategorisinde

in the category "Behavioral and Social Sciences."

gerçekten de birincilik ödülü kazanmıştım.

(Applause)

(Alkış)

Needless to say,

Söylemeye gerek yok

I was not only thrilled to have this recognition,

ama bu ödül karşısında heyecanlanmakla kalmamıştım,

but also the whole experience of science fair that validated my efforts

aynı zamanda benim çabalarımı ödüllendiren bilim fuarı

keeps my curiosity alive

merakımı canlı tutuyor

and strengthens my creativity,

ve yaratıcılığımı, sebatımı ve hayal gücümü güçlendiriyor.

perseverance and imagination.

This still image of me experimenting in my school library

Okul kütüphanemde deney yaparkenki sakin resmim sıradan gibi görünebilir,

may seem ordinary,

but to me, it represents a sort of inspiration.

ancak benim için bir nevi ilham kaynağı.

It reminds me that this process taught me to take risks.

Bu sürecin bana risk almayı öğrettiğini hatırlatıyor.

And I know that might sound incredibly ironic.

Bunun son derece ironik olduğunun farkındayım.

But I took risks realizing

Ancak riski öngörülemez fırsatların

that unforeseen opportunities often come from risk-taking --

genellikle risk alarak elde edildiklerini fark ederek aldım---

not the hazardous, negative type that I studied,

üzerinde çalıştığım zararlı risklerden değil,

but the good ones,

ama iyi olanlardan,

the positive risks.

pozitif risklerden.

The more risks I took,

Daha fazla risk aldıkça

the more capable I felt of withstanding my unconventional circumstances,

alışılagelmemiş durumum karşısında kendimi daha yeterli hissettim,

leading to more tolerance, resilience and patience

bu da projemi bitirmem için

daha fazla tolerans, dayanıklılık ve sabıra yol açtı.

for completing my project.

And these lessons have led me to new ideas

Bu deneyimler yeni fikirler oluşturmama neden oldu.

like: Is the opposite of negative risk-taking also true?

Mesela: Olumsuz risk almanın tezatı da geçerli mi?

Can positive risk-taking escalate with repeated exposures?

Pozitif risk alma tekrarladığında artar mı?

Does positive action build positive brain functioning?

Pozitif eylemler pozitif beyin işlevi yaratır mı?

I think I just might have my next research idea.

Bir sonraki araştırma konumu bulmuş olabilirim.

(Applause)

(Alkış)