Gavin Schmidt: The emergent patterns of climate change

Gavin Schmidt: İklim değişikliğin ortaya çıkan şekilleri

Çeviri: Melisa McDermott Gözden geçirme: Siir Tecirlioglu

We live in a very complex environment:

Biz karmaşık bir çevrede yaşıyoruz:

karmaşıklık ve dinamizm

complexity and dynamism

and patterns of evidence

ve kanıtın desenleri

from satellite photographs, from videos.

uydu fotoğraflarıdan ve videolardan.

You can even see it outside your window.

Sen hatta onu pencerenden de görebilirsin.

It's endlessly complex, but somehow familiar,

Sonsuz derecede karmaşık, fakat bir şekilde bilindik,

but the patterns kind of repeat,

fakat desenler tekrarlıyor gibi,

but they never repeat exactly.

ama onlar hiç bir zaman tamamıyla tekrar etmezler.

It's a huge challenge to understand.

Anlamaya çalışmak büyük bir mücadele.

The patterns that you see

Sizin gördüğünüz desenler

are there at all of the different scales,

bir birinde farklı ölçülerdedir,

but you can't chop it into one little bit and say,

ama onları küçük parçalara ayırıp,

"Oh, well let me just make a smaller climate."

"Ah, peki ben daha küçük bir iklim yaratayım." diyemezsiniz.

I can't use the normal products of reductionism

Ben indirgemeciliğin normal ürünlerini kullanarak

to get a smaller and smaller thing that I can study

inceleyebileceğim bir şeyden daha küçük bir şeye

in a laboratory and say, "Oh,

bir laboratuvarda inceleyip de, "A,

now that's something I now understand."

bu şimdi anlayabildiğim bir şey" diyemem.

It's the whole or it's nothing.

Ya hepsi ya hiç.

The different scales that give you

Bu tip örnekleri veren

these kinds of patterns

değişik ölçüler

range over an enormous range of magnitude,

inanılmaz büyüklüğün üstünde bir alandadır,

roughly 14 orders of magnitude,

aşağı yukarı 14 sıra büyüklükte,

from the small microscopic particles

bulutları meydana getiren

that seed clouds

küçük mikroskobik parçacıklardan

to the size of the planet itself,

gezegenin büyüklüğüne kadar,

from 10 to the minus six

10'dan eksi 6'ya kadar,

to 10 to the eight,

10'dan sekize kadar,

14 orders of spatial magnitude.

14 sıra alansal büyüklük.

In time, from milliseconds to millennia,

Zaman içinde, milisaniyelerden bin yıllara,

again around 14 orders of magnitude.

yine 14 büyüklük sıralarında.

What does that mean?

Bu ne demek?

Okay, well if you think about how

Tamam, eğer bu şeyleri nasil

you can calculate these things,

hesapladığınızı düşünürseniz,

you can take what you can see,

gördüğünüz şeyi alabilirsiniz,

okay, I'm going to chop it up

tamam, bunu bir çok küçük

into lots of little boxes,

kutucuğa böleceğim,

and that's the result of physics, right?

ve bu da fiziğin sonucudur, değil mi?

And if I think about a weather model,

Ve eğer aşağı yukarı beş sıra büyüklüğünde ölçülmüş

that spans about five orders of magnitude,

bir hava modeli düşünürsem,

from the planet to a few kilometers,

gezegenden bir kaç kilometreye,

and the time scale

ve bir kaç dakikadan 10 güne kadarki, belki bir ay

from a few minutes to 10 days, maybe a month.

zaman ölçüsü.

We're interested in more than that.

Biz bundan fazlasıyla ilgileniyoruz.

We're interested in the climate.

Biz iklimle ilgileniyoruz.

That's years, that's millennia,

Bu yıllar, bu bin yıl,

and we need to go to even smaller scales.

ve bizim daha da küçük ölçülere inmemiz lazım.

The stuff that we can't resolve,

Çözemediğimiz şeyleri,

the sub-scale processes,

alt-ölçü işlemleri,

we need to approximate in some way.

bir şekilde yaklaşıklamamız lazım.

That is a huge challenge.

Bu çok büyük bir görev.

Climate models in the 1990s

1990'lardaki iklim modelleri

took an even smaller chunk of that,

ondan daha da küçük bir parça aldı,

only about three orders of magnitude.

sadece yaklaşık üç sıra büyüklüğünde,

Climate models in the 2010s,

2010'lardaki iklim modelleri,

kind of what we're working with now,

bizim şu an birlikte çalıştığımız gibi,

four orders of magnitude.

dört sıra büyüklüğünde.

We have 14 to go,

14 tane kaldı

and we're increasing our capability

ve her on yılda bir, bir fazla büyüklük sırası

of simulating those at about

üretme

one extra order of magnitude every decade.

kabiliyetine ulaşıyoruz.

One extra order of magnitude in space

Uzayda bir ekstra büyüklük sırası

is 10,000 times more calculations.

10,000 kere daha fazla hesaplamadır.

And we keep adding more things,

Ve sürekli daha fazla şey ekliyoruz,

more questions to these different models.

bu değişik modellere daha çok soru.

So what does a climate model look like?

Peki bir iklim modeli neye benziyor?

This is an old climate model, admittedly,

Bu eski bir iklim modeli, açıkçası,

a punch card, a single line of Fortran code.

bir delikli kart, Fortran kodunun tek bir sırası.

We no longer use punch cards.

Artık delikli kart kullanmıyoruz.

We do still use Fortran.

Hala Fortran kullanıyoruz.

New-fangled ideas like C

C gibi yeni moda fikirler

really haven't had a big impact

o kadar da büyük bir etki yaratmadı

on the climate modeling community.

iklim modelleme camiasına.

But how do we go about doing it?

Ama bunu nasıl yapabiliriz?

How do we go from that complexity that you saw

Gördüğünüz karmaşıklıktan

to a line of code?

bir sıra koda nasıl gideriz?

We do it one piece at a time.

Bunu parça parça yaparız.

This is a picture of sea ice

Bu Kuzey Kutbunun üzerinden uçarken çekilmiş

taken flying over the Arctic.

bir buzulun resmi.

We can look at all of the different equations

Hepimiz buzulun büyümesindeki

that go into making the ice grow

ya da erimesi veya şekil değiştirmesindeki

or melt or change shape.

değişik denklemlere bakabiliriz.

We can look at the fluxes.

Değişkenliğine bakabiliriz.

We can look at the rate at which

Karın buza dönüşmesinin oranına bakabiliriz,

snow turns to ice, and we can code that.

ve bunu kodlayabiliriz de.

We can encapsulate that in code.

Biz bunu kod içinde özetleyebiliriz.

These models are around

Bu modeller yaklaşık

a million lines of code at this point,

bir milyon sıra koddur bu esnada,

and growing by tens of thousands of lines of code

ve her yıl

every year.

onbinlerce sıra koda ulaşır.

So you can look at that piece,

Yani bu parçaya bakabilirsiniz,

but you can look at the other pieces too.

ama öbür parçalara da bakabilirsiniz.

What happens when you have clouds?

Bulut olduğunda ne olur?

What happens when clouds form,

Bulutlar oluştuğunda ne olur,

when they dissipate, when they rain out?

ya dağıldıklarında, yağmura dönüştüklerinde?

That's another piece.

O başka bir parça.

What happens when we have radiation

Güneşten gelen radyasyon

coming from the sun, going through the atmosphere,

olduğunda ne olur, atmosferden geçerken,

being absorbed and reflected?

emilirken ve yansıtılırken?

We can code each of those very small pieces as well.

Bunların hepsini de çok küçük parçalara kodlayabiliriz.

There are other pieces:

Başka parçalar da var:

the winds changing the ocean currents.

okyanus akımlarını değiştiren

We can talk about the role of vegetation

Bitki örtüsünün topraklardaki suyun

in transporting water from the soils

atmosfere tekrar taşınmasındaki

back into the atmosphere.

rolünü konuşabiliriz.

And each of these different elements

Ve bütün bu değişik elementleri

we can encapsulate and put into a system.

özetleyip bir sistemin içine sokabiliriz.

Each of those pieces ends up adding to the whole.

Her bir parça birleşip bir bütünü oluşturur.

And you get something like this.

Ve bunun gibi bir şey elde edersiniz.

You get a beautiful representation

İklim sisteminde neler olduğuna dair

of what's going on in the climate system,

güzel bir tasvir elde edersiniz,

where each and every one of those

ortaya çıkan her bir şekilleri

emergent patterns that you can see,

görebilmenizde,

the swirls in the Southern Ocean,

Güney okyanusun girdaplarını,

the tropical cyclone in the Gulf of Mexico,

Meksika Körfezi'ndeki tropik hortumu,

and there's two more that are going to pop up

ve Pasifik'te ortaya çıkabilecek olan

in the Pacific at any point now,

iki tane daha var,

those rivers of atmospheric water,

atmosferik suların nehirlerini,

all of those are emergent properties

bütün bunlar benim bahsettiğim küçük ölçü işlemlerle

that come from the interactions

olan iletişimden

of all of those small-scale processes I mentioned.

ortaya çıkan özelliklerdir.

There's no code that says,

Hiç bir kod,

"Do a wiggle in the Southern Ocean."

"Güney Okyanus'unda bir kıpırdasana." demez.

There's no code that says, "Have two

Hiç bir kod, " İki tane

tropical cyclones that spin around each other."

birbiri etrafında dönen tropik hortum yapsana." demez.

All of those things are emergent properties.

Bütün bunlar ortaya çıkan özellikler.

This is all very good. This is all great.

Bütün bunlar iyi. Harika.

But what we really want to know

Ama bizim bilmek istediğimiz şey

is what happens to these emergent properties

sistemi tekmelediğimizde

when we kick the system?

bu ortaya çıkan özelliklere ne olur?

When something changes, what happens to those properties?

Bir şey değiştiğinde bu özelliklere ne olur?

And there's lots of different ways to kick the system.

Ve sisteme tekme atmanın değişik yolları var.

There are wobbles in the Earth's orbit

Dünya'nın yörüngesinde sallantılar var

over hundreds of thousands of years

iklimi değiştiren

that change the climate.

yüzlerce ve binlerce yıldır olan.

There are changes in the solar cycles,

Güneşin döngüsünde her 11 ve daha fazla yılda bir olan, iklimi değiştiren,

every 11 years and longer, that change the climate.

değişiklikler oluyor.

Big volcanoes go off and change the climate.

Büyük volkanlar patlar ve iklimi değiştirir.

Changes in biomass burning, in smoke,

Biokütlenin yanmasında değişiklikler, dumanda,

in aerosol particles, all of those things

aerosol parçacıklarında, bütün bunlar

change the climate.

iklimi değiştirir.

The ozone hole changed the climate.

Ozon deliği iklimi değiştirdi.

Deforestation changes the climate

Ormanların yok edilmesi iklimi değiştirir,

by changing the surface properties

yeryüzü özelliklerini değiştirerek

and how water is evaporated

ve suyun nasıl buharlaştığını

and moved around in the system.

ve sistemin içinde hareket etmesini değiştirerek.

Contrails change the climate

Jet duman izleri iklimi

by creating clouds where there were none before,

hiç olmadığı zaman bulut oluşturarak değiştirir,

and of course greenhouse gases change the system.

ve tabii ki sera gazları sistemi değiştirir.

Each of these different kicks

Bütün bu değişik tekmeler

provides us with a target

bize sistemi anlayıp anlamadığımızı

to evaluate whether we understand

test etmek için

something about this system.

bir hedef verir.

So we can go to look at

Yani gidip

what model skill is.

model yeteneğinin ne olduğuna bakabiliriz.

Now I use the word "skill" advisedly:

Şimdi ben "yetenek" kelimesini düşünüp taşınarak kullanıyorum:

Models are not right or wrong; they're always wrong.

Modeller ne doğrudur ne yanlıştır: onlar her zaman yanlış.

They're always approximations.

Her zaman tahmindirler.

The question you have to ask

Sizin sormanız gereken soru

is whether a model tells you more information

bir model sizin vereceğinizden daha fazla bilgi

than you would have had otherwise.

verip vermeyeceği midir.

If it does, it's skillful.

Eğer veriyorsa, yeteneklidir.

This is the impact of the ozone hole

Bu ozon deliğinin

on sea level pressure, so low pressure, high pressures,

deniz seviyesi basıncına bir darbedir, yani düşük basınç, yüksek basınçlar,

around the southern oceans, around Antarctica.

güney okyanusların etrafında, kuzey kutbunun etrafında.

This is observed data.

Bu incelenmiş bilgidir.

This is modeled data.

Bu modellenmiş bilgidir.

There's a good match

İyi bir uyuşmadır

because we understand the physics

çünkü biz stratosferdeki sıcaklıkları kontrol eden

that controls the temperatures in the stratosphere

fiziği anliyoruz

and what that does to the winds

ve onun güney okyanuslardaki

around the southern oceans.

rüzgarlara ne yaptığını da.

We can look at other examples.

Başka örneklere de bakabiliriz.

The eruption of Mount Pinatubo in 1991

1991'de meydana gelen Mount Pinatubo'nun patlaması

put an enormous amount of aerosols, small particles,

inanılmaz bir miktarda aerosol, küçük parçacıklar koydu

into the stratosphere.

stratosferin içine.

That changed the radiation balance of the whole planet.

Bu da bütün gezegenin radyasyon dengesini değiştirdi.

There was less energy coming in than there was before,

Daha önceye göre daha az enerji girişi vardı,

so that cooled the planet,

bu da gezegeni soğuttu,

and those red lines and those green lines,

ve o kırmızı çizgiler ve o yeşil çizgiler,

those are the differences between what we expected

onlar bizim beklentimizle

and what actually happened.

aslında ne olduğu arasındaki farktır.

The models are skillful,

Modeller yeteneklidir,

not just in the global mean,

sadece global olarak değil,

but also in the regional patterns.

ama bölgesel kalıplarda da.

I could go through a dozen more examples:

Bir düzine daha örnek verebilirim:

the skill associated with solar cycles,

güneş döngüleriyle ilgili olan yetenek,

changing the ozone in the stratosphere;

stratosferdeki ozonu değiştiren;

the skill associated with orbital changes

6,000 yıldan uzun süreli

over 6,000 years.

yörüngesel hareketlerle ilgili yetenek.

We can look at that too, and the models are skillful.

Ona da bakabiliriz, ve o modeller yeteneklidir.

The models are skillful in response to the ice sheets

O modeller 20,000 yıl önceki

20,000 years ago.

buz tabakalarına karşılık yeteneklidir.

The models are skillful

O modeller 20. yüzyıl trendlerine gelince

when it comes to the 20th-century trends

yeteneklidir

over the decades.

on yıllar boyunca.

Models are successful at modeling

Modeller Kuzey Atlantik'te göl patlamalarını

lake outbursts into the North Atlantic

modellemede başarılı

8,000 years ago.

8,000 yıl önce olan.

And we can get a good match to the data.

Ve bilgilere iyi bir eşleşme bulabiliriz.

Each of these different targets,

Her bir hedef,

each of these different evaluations,

her bir değerlendirme,

leads us to add more scope

bizi bu modellere

to these models,

daha fazla kapsam eklemeye götürür,

and leads us to more and more

ve bizi daha da fazla ilginç sorular sormak için

complex situations that we can ask

daha da fazla karmaşık durumlara

more and more interesting questions,

yönlendirir,

like, how does dust from the Sahara,

mesela, turuncunun içinde görebildiğimiz

that you can see in the orange,

Sahara'dan gelen toz nasıl

interact with tropical cyclones in the Atlantic?

Atlantik'ten gelen tropik kasırgalarla etkileşir?

How do organic aerosols from biomass burning,

Nasıl biokütle yanmasından ortaya çıkan orrganik aerosoller,

which you can see in the red dots,

ki kırmızı noktalarda görebildiğiniz,

intersect with clouds and rainfall patterns?

bulutlarla ve yağmur şekilleriyle karşılaşır?

How does pollution, which you can see

Nasıl hava kirliliği, ki

in the white wisps of sulfate pollution in Europe,

Avrupa'nın beyaz sülfat kirliliği tutamlarında görebilirsiniz,

how does that affect the temperatures at the surface

bu nasıl yeryüzündeki sıcaklıkları nasıl etkiler,

and the sunlight that you get at the surface?

ve yeryüzündeki güneş ışınlarını?

We can look at this across the world.

Buna bütün dünya üzerinden bakabiliriz.

We can look at the pollution from China.

Çin'deki hava kirliliğine bakabiliriz.

We can look at the impacts of storms

Atmosferin içindeki deniz tuzu parçacıklarına olan

on sea salt particles in the atmosphere.

etkilerine bakabiliriz.

We can see the combination

Bütün bu değişik şeylerin

of all of these different things

hep beraber oluşmasının

happening all at once,

kombinasyonlarına bakabiliriz,

and we can ask much more interesting questions.

ve çok daha ilginç sorular sorabiliriz.

How do air pollution and climate coexist?

Hava kirliliği ve iklim nasıl bir arada var olur?

Can we change things

Hava kirliliğini aynı anda etkileyen şeyleri

that affect air pollution and climate at the same time?

değiştirebilir miyiz?

The answer is yes.

Cevap evet.

So this is a history of the 20th century.

Peki bu 20. yüzyılın tarihidir.

The first one is the model.

Birincisi model.

The weather is a little bit different

Hava durumu

to what actually happened.

olan bitenden biraz farklı.

The second one are the observations.

İkincisi gözlemlerdir.

And we're going through the 1930s.

Ve 1930'lardan geçiyoruz.

There's variability, there are things going on,

Bir değişkenlik var, bir şeyler oluyor,

but it's all kind of in the noise.

ama hepsi sanki gürültünün içinde.

As you get towards the 1970s,

1970'lere yaklaştığınızda,

things are going to start to change.

her şey değişmeye başlayacak.

They're going to start to look more similar,

Daha benzer görünmeye başlayacaklar,

and by the time you get to the 2000s,

ve 2000'lere geldiğinizde,

you're already seeing the patterns of global warming,

küresel ısınmanın şekillerini görmeye başlıyorsunuz bile,

both in the observations and in the model.

hem gözlemlerde hem de modelde.

We know what happened over the 20th century.

20. yüzyılda ne olduğunu biliyoruz.

Right? We know that it's gotten warmer.

Değil mi? Isındığını biliyoruz.

We know where it's gotten warmer.

Nerede ısındığını biliyoruz.

And if you ask the models why did that happen,

Ve eğer modellere bunun neden olduğunu sorarsanız,

and you say, okay, well, yes,

ve tamam, peki, evet,

basically it's because of the carbon dioxide

sonuç olarak bizim atmosfere koyduğumuz

we put into the atmosphere.

karbon dioksitten dersiniz.

We have a very good match

Günümüze kadar

up until the present day.

iyi bir eşleşme var.

But there's one key reason why we look at models,

Ama bizim modellere bakmamızın bir temel nedeni var

and that's because of this phrase here.

ve o da buradaki aşama nedeniyledir.

Because if we had observations of the future,

Çünkü eğer gelecek hakkında gözlemlerimiz olsaydı,

we obviously would trust them more than models,

onlara kesinlikle modellerden daha çok güvenirdik.

But unfortunately,

Ama ne yazık ki,

observations of the future are not available at this time.

şu anda gelecek hakkında gözlem yapmak mümkün değil.

So when we go out into the future, there's a difference.

Yani, biz geleceğe gittiğimizde, bir fark var.

The future is unknown, the future is uncertain,

Gelecek bilinmiyor, gelecek belirsiz,

and there are choices.

ve seçenekler var.

Here are the choices that we have.

İşte sahip olduğumuz seçenekler.

We can do some work to mitigate

Karbon dioksitin atmosferin içine göndermeyi

the emissions of carbon dioxide into the atmosphere.

azaltıcı işler yapabiliriz.

That's the top one.

Bu en önemlisi.

We can do more work

Daha da azaltmak için

to really bring it down

daha fazla çalışabiliriz

so that by the end of the century,

ki yüzyılın sonuna kadar,

it's not much more than there is now.

şu ankinden bir farkı olmasın.

Or we can just leave it to fate

Ya da her şeyi kadere bırakıp

and continue on

her zamanki gibi bir düşünceyle

with a business-as-usual type of attitude.

devam edebiliriz.

The differences between these choices

Bu seçenekler arasındaki fark

can't be answered by looking at models.

modellere bakarak cevaplanamaz.

There's a great phrase

Ozonun azalmasına yardım ettiği için

that Sherwood Rowland,

kimya Nobel Ödülü almış olan

who won the Nobel Prize for the chemistry

Sherwood Rowland'ın ,

that led to ozone depletion,

müthiş bir sözü vardır

when he was accepting his Nobel Prize,

Nobel Ödülü'nü alırken söylediği,

he asked this question:

bu soruyu sordu:

"What is the use of having developed a science

"Tahminler yapabilecek kadar gelişmiş bir

well enough to make predictions if, in the end,

ilmin ne faydası vardır,

all we're willing to do is stand around

eğer hepimizin tek yapmak istediği şey öylece durmak

and wait for them to come true?"

ve tahminlerin gerçekleşmesini beklemekse?

The models are skillful,

Modeller yeteneklidir,

but what we do with the information from those models

ama modellerin bilgisiyle ne yapmak istediğiniz

is totally up to you.

tamamen size kalmış.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)