The age of genetic wonder | Juan Enriquez

Çeviri: Zeynep Aladağ Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

So let me with start with Roy Amara.

Roy Amara ile başlayalım.

Roy's argument is that most new technologies tend to be overestimated

Roy yeni teknolojilerin etkilerinin

başlangıçta abartılmaya müsait olduğunu

in their impact to begin with,

ama zaman içinde onlara alışmamız nedeniyle

and then they get underestimated in the long term

küçümsenmeye başladığını iddia ediyor.

because we get used to them.

Mucize ve merak dolu günler.

These really are days of miracle and wonder.

Paul Simon'ın müthiş şarkısını hatırlayın.

You remember that wonderful song by Paul Simon?

There were two lines in it.

İki dizesi vardı.

So what was it that was considered miraculous back then?

Olağanüstü olduğunu düşündüren şey neydi?

Slowing down things -- slow motion --

Nesneleri yavaşlatmak

and the long-distance call.

ve uzak mesafeleri aramak.

Because, of course, you used to get interrupted by operators

Çünkü tabii ki aramalarınızı bölüp size,

who'd tell you, "Long distance calling. Do you want to hang up?"

"Uzun mesafe görüşmesi.

Kapatmak ister misiniz?"

diyen operatörlere alışkınsınız.

And now we think nothing of calling all over the world.

Artık dünya çapında bir şey aramıyoruz.

Aslında okuma ve programlama dünyasında da

Well, something similar may be happening

with reading and programming life.

benzer şeyler gerçekleşiyor olabilir.

But before I unpack that,

Ama bu konuyu açmadan önce

teleskoplar üzerine konuşalım.

let's just talk about telescopes.

Telescopes were overestimated originally in their impact.

Teleskoplar fazlasıyla abartılmıştı.

This is one of Galileo's early models.

Bu Galileo'nun ilk modellerinden biri.

People thought it was just going to ruin all religion.

İnsanlar bunun tüm dinleri yok edeceğini düşünmüşlerdi.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

So we're not paying that much attention to telescopes.

Anladığınız üzere teleskoplara o kadar da önem vermiyoruz.

But, of course, telescopes launched 10 years ago, as you just heard,

Şüphesiz on sene önce çıkmış teleskoplarla

could take this Volkswagen, fly it to the moon,

bu Volkswagen'i aya yollayabilir

and you could see the lights on that Volkswagen light up on the moon.

ve Volkswagen'in üstündeki ışıkların ayı aydınlatmasını görebilirdiniz.

And that's the kind of resolution power that allowed you to see

İşte bu size uzak güneşlerin etrafında dolanan minik toz parçalarını görmeyi

little specks of dust floating around distant suns.

mümkün kılacak türde bir çözünürlük kuvveti.

Imagine for a second that this was a sun a billion light years away,

Varsayalım ki bu bir milyar ışık yılı uzaklığındaki bir güneş

and you had a little speck of dust that came in front of it.

ve onun önünde küçük bir toz parçası var.

That's what detecting an exoplanet is like.

Güneş sisteminin dışında bir gezegen öyle keşfedilir.

And the cool thing is, the telescopes that are now being launched

Havalı olan kısmıysa şimdiki teleskoplar

would allow you to see a single candle lit on the moon.

Ay'ın üstünde yanan bir mumu dahi görmenizi sağlayabilir.

And if you separated it by one plate,

Bir plakayla teleskobu bölmüş olsaydınız

you could see two candles separately at that distance.

aynı mesafede birbirinden bağımsız iki mum görebilirdiniz.

And that's the kind of resolution that you need

O minik toz zerreciğini fotoğraflamak,

to begin to image that little speck of dust

Güneş'in etrafında dolanırken

as it comes around the sun

mavi-yeşil bir iz bırakıp bırakmadığını görmek için

and see if it has a blue-green signature.

ihtiyacınız olan çözünürlük işte bu kadar.

And if it does have a blue-green signature,

Eğer mavi-yeşil bir iz bırakıyorsa

it means that life is common in the universe.

bu evrende yaşam olduğu anlamına gelir.

The first time you ever see a blue-green signature on a distant planet,

Uzak bir gezegende mavi-yeşil bir iz gördüğünüz ilk anda

it means there's photosynthesis there,

orada fotosentez olduğunu,

there's water there,

su olduğunu anlarsınız.

and the chances that you saw the only other planet with photosynthesis

Fotosentezin olduğu başka bir gezegeni görme ihtimaliniz sıfıra yakındır.

are about zero.

And that's a calendar-changing event.

Takvimleri değiştirecek bir etkinlik.

There's a before and after we were alone in the universe:

Evrende yalnız oluşumuzun öncesi ve sonrası var:

forget about the discovery of whatever continent.

kıtaların keşfini falan unutun.

So as you're thinking about this,

Siz bunun hakkında düşündükçe

we're now beginning to be able to image most of the universe.

evreni hayal edebilmeye başlıyoruz.

And that is a time of miracle and wonder.

Bu mucize ve harikayla dolu bir an.

And we kind of take that for granted.

Bunu bahşedilmiş olarak algılıyoruz.

Something similar is happening in life.

Hayatta da benzer bir şeyler oluyor.

So we're hearing about life in these little bits and pieces.

Hayatı küçük ıvır zıvırlar olarak duyarız.

We hear about CRISPR, and we hear about this technology,

CRISPR ve CRISPR teknolojisi hakkında

and we hear about this technology.

bir şeyler duymuşuzdur.

But the bottom line on life is that life turns out to be code.

Ancak en temelinde hayat kodlara dönüşür.

And life as code is a really important concept because it means,

Kodlarla yaşam önemli bir kavramdır

just in the same way as you can write a sentence

çünkü bir cümleyi İngilizce, Fransızca

in English or in French or Chinese,

veya Çincede yazdığınız gibi yazabileceğiniz,

just in the same way as you can copy a sentence,

kopyalayabileceğiniz,

just in the same way as you can edit a sentence,

düzenleyebileceğiniz,

just in the same way as you can print a sentence,

yazdırabileceğiniz anlamına gelir.

you're beginning to be able to do that with life.

Bunları yaşam üzerinde de yapmaya başlamak üzereyiz.

It means that we're beginning to learn how to read this language.

Bu dili nasıl okuyabileceğimizi öğrenmeye başlamak üzereyiz.

And this, of course, is the language that is used by this orange.

Bu portakalın kullandığı bir dil.

So how does this orange execute code?

Peki portakal bu kodu nasıl çalıştırdı?

It doesn't do it in ones and zeroes like a computer does.

Bilgisayarların yaptığı gibi

bir ve sıfırlar kullanarak değil.

It sits on a tree, and one day it does:

Portakallar bir ağaçta asılı dururlar

plop!

ve bir gün pat diye düşerler!

And that means: execute.

Bu çalıştır demektir.

AATCAAG: make me a little root.

AATCAAG: bana minik bir kök yap.

TCGACC: make me a little stem.

TCGACC: bana minik bir gövde yap.

GAC: make me some leaves. AGC: make me some flowers.

GAC: bana birkaç yaprak yap. AGC: bana birkaç çiçek yap.

And then GCAA: make me some more oranges.

Son olarak GCAA: bana daha çok portakal yap.

If I edit a sentence in English on a word processor,

Eğer bir kelime işlemcisinde İngilizce bir cümleyi düzenlersem

then what happens is you can go from this word to that word.

bir kelimeden diğer kelimeye geçebilirim.

If I edit something in this orange

Eğer bu portakalda bir şeyi düzenlersem

and put in GCAAC, using CRISPR or something else that you've heard of,

ve CRISPR veya başka bir teknolojiyi kullanarak GCAAC'nin içine koyarsam

then this orange becomes a lemon,

bu portakal bir limona

or it becomes a grapefruit,

ya da greyfurta

or it becomes a tangerine.

veya bir mandalinaya dönüşür.

And if I edit one in a thousand letters,

Binlerce harften birini değiştirirsem

you become the person sitting next to you today.

bugün yanınızdaki insana dönüşebilirsiniz.

Be more careful where you sit.

Oturduğunuz yere dikkat edin.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

What's happening on this stuff is it was really expensive to begin with.

Sorun şu ki bu çalışması oldukça pahalı bir teknolojiydi.

It was like long-distance calls.

Uzun mesafe telefon görüşmesi gibi.

But the cost of this is dropping 50 percent faster than Moore's law.

Ancak fiyatı Moore yasasından %50 daha hızlı düşüyor.

The first $200 full genome was announced yesterday by Veritas.

İlk 200$ tam genomu dün Veritas duyurdu.

And so as you're looking at these systems,

Bu sistemlere bakıyoruz,

it doesn't matter, it doesn't matter, it doesn't matter, and then it does.

önemsiz , önemsiz, önemsiz ve sonra önemli.

So let me just give you the map view of this stuff.

Size bunun haritasını göstereyim.

This is a big discovery.

Bu büyük bir keşif.

There's 23 chromosomes.

Burada 23 kromozom var.

Cool.

Güzel.

Let's now start using a telescope version, but instead of using a telescope,

Şimdi bir teleskop uyarlaması kullanalım fakat teleskop yerine

let's use a microscope to zoom in

kromozomların yetersizliklerine,

on the inferior of those chromosomes,

yani Y kromozomuna

which is the Y chromosome.

odaklanmak için mikroskop kullanalım.

It's a third the size of the X. It's recessive and mutant.

Y kromozomu, X kromozomunun üçte biri büyüklüğündedir.

Çekiniktir ve mutasyonludur.

But hey,

Fakat sadece bir erkek.

just a male.

And as you're looking at this stuff,

Bunlara baktıkça

here's kind of a country view

mesela bu ülkeler düzeyinde,

at a 400 base pair resolution level,

400 baz çift çözünürlük düzeyinde görüntüdür.

and then you zoom in to 550, and then you zoom in to 850,

Önce 550 kez yakınlaştıralım. Daha sonra 850 kez yakınlaştıralım.

and you can begin to identify more and more genes as you zoom in.

Yakınlaştırdıkça daha çok geni tanımlamaya başlarsınız.

Then you zoom in to the state level,

Sonra eyaletler seviyesine yaklaştırırsanız,

and you can begin to tell who's got leukemia,

kimin lösemisi olduğunu, lösemiye nasıl yakalandıklarını,

how did they get leukemia, what kind of leukemia do they have,

ne çeşit lösemileri olduğunu,

what shifted from what place to what place.

neyin nereden nereye kaydığını söyleyebilirsiniz.

And then you zoom in to the Google street view level.

Sonra Google sokak görünümü seviyesinde yakınlaştırırsınız.

So this is what happens if you have colorectal cancer

Eğer kolon kanseriniz varsa ortaya bu görüntü çıkar.

for a very specific patient on the letter-by-letter resolution.

Bu görüntü bir hastanın harf harf çözünürlükteki görüntüsüdür.

So what we're doing in this stuff is we're gathering information

Yaptığımız, bilgileri bir araya getirerek

and just generating enormous amounts of information.

büyük boyutta bir bilgi havuzu oluşturmak.

This is one of the largest databases on the planet

Bu evrendeki en geniş veri havuzudur.

and it's growing faster than we can build computers to store it.

Bu veri havuzu onları depolayabileceğimiz bilgisayarlar

inşa edebilmemizden daha hızlı büyür.

You can create some incredible maps with this stuff.

Bunlarla akıl almaz haritalar oluşturabilirsiniz.

You want to understand the plague and why one plague is bubonic

Vebanın ne olduğunu ve neden bir türün hıyarcıklı olduğunu

anlamak istersiniz,

and the other one is a different kind of plague

diğeri farklı bir tür veba

and the other one is a different kind of plague?

ve diğeri de farklı bir tür veba?

Well, here's a map of the plague.

İşte bu bir veba haritası.

Some are absolutely deadly to humans,

Bazıları insanlar için ölümcül,

some are not.

bazıları değil.

And note, by the way, as you go to the bottom of this,

Dikkat edin, haritanın aşağısına indikçe

how does it compare to tuberculosis?

vebanın tüberkülozdan farkı nedir?

So this is the difference between tuberculosis and various kinds of plagues,

Tüberküloz ve farklı vebalar arasındaki fark budur.

and you can play detective with this stuff,

Bu haritayla dedektifçilik oynayabilirsiniz.

because you can take a very specific kind of cholera

Mesela Haiti'yi etkilemiş

that affected Haiti,

bir kolerayı ele alabilir;

and you can look at which country it came from,

hangi ülkeden geldiğine,

hangi bölgeden geldiğine, hangi askerin onu muhtemelen

which region it came from,

and probably which soldier took that from that African country to Haiti.

bir Afrika ülkesinden Haiti'ye taşıdığına bakabilirsiniz.

Zoom out.

Uzaklaştırın.

It's not just zooming in.

Sadece yakınlaşmıyor.

This is one of the coolest maps ever done by human beings.

Bu insanlık tarihinin en harika haritası.

What they've done is taken all the genetic information they have

Bilim insanları bildikleri tüm türlere ait

about all the species,

tüm bilgileri aldılar,

and they've put a tree of life on a single page

yakınlaştırıp uzaklaştıracağınız tek bir sayfada,

that you can zoom in and out of.

tek bir yaşam ağacında topladılar.

So this is what came first, how did it diversify, how did it branch,

Bu ortaya çıkan ilk şey onun nasıl çeşitlendiği, nasıl dallandığı,

genomun ne kadar geniş olduğu

how large is that genome,

on a single page.

ve hepsi tek bir sayfada.

It's kind of the universe of life on Earth,

Dünya'daki hayatın evreni

and it's being constantly updated and completed.

ve düzenli olarak güncellenip tamamlanıyor.

And so as you're looking at this stuff,

Bu haritaya baktığınızda en önemli değişikliğin

the really important change is the old biology used to be reactive.

eski biyolojinin tepkisel olması olduğunu görebilirsiniz.

You used to have a lot of biologists that had microscopes,

Eskiden mikroskopları, büyüteçleri mercekleri olan birçok biyoloğumuz vardı

and they had magnifying glasses and they were out observing animals.

ve bu biyologlar hayvanları inceliyorlardı.

The new biology is proactive.

Yeni biyoloji önetkindir.

You don't just observe stuff, you make stuff.

Olayları sadece gözlemlemezsiniz, olayları siz yaparsınız.

And that's a really big change

Bu çok büyük bir gelişme

because it allows us to do things like this.

çünkü bunun gibi şeyler yapmamıza izin verir.

And I know you're really excited by this picture.

Biliyorum ki resim için çok heyecanlısınız.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

It only took us four years and 40 million dollars

Bu resmi yapmak sadece dört yılımızı

to be able to take this picture.

ve 40 milyon dolarımızı aldı.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And what we did

Bir hücredeki tüm genetik kodu çıkardık --

is we took the full gene code out of a cell --

not a gene, not two genes, the full gene code out of a cell --

sadece tek bir geni değil,

tüm genetik kodu çıkardık--

built a completely new gene code,

tamamıyla yeni bir genetik kod yaptık,

inserted it into the cell,

bu kodu hücreye yerleştirdik,

figured out a way to have the cell execute that code

hücrenin bu kodu çalıştırmasını sağladık

and built a completely new species.

ve yeni bir tür meydana getirdik.

So this is the world's first synthetic life form.

Bu dünya üzerindeki ilk insan yapımı tür.

And so what do you do with this stuff?

Peki onunla ne yapıyoruz?

Well, this stuff is going to change the world.

Bu dünyayı değiştirecek türden bir şey.

Let me give you three short-term trends

Size üç kısa vadeli trendi tanıtayım

in terms of how it's going to change the world.

ve dünyayı değiştireceklerini göstereyim.

The first is we're going to see a new industrial revolution.

Yeni bir endüstriyel devrimi göreceğiz.

And I actually mean that literally.

Tam anlamıyla endüstriyel devrim.

So in the same way as Switzerland and Germany and Britain

İsviçre, Almanya ve Britanya'nın

changed the world with machines like the one you see in this lobby,

makinelerle dünyayı değiştirmesi

created power --

ve güç oluşturması gibi,

in the same way CERN is changing the world,

CERN yeni aletler kullanarak dünyayı ve evreni değiştirecek.

using new instruments and our concept of the universe --

Aynı şekilde programlanabilir yaşam formları da

dünyayı değiştirecek.

programmable life forms are also going to change the world

because once you can program cells

Bilgisayar çipinizi programlayabildiğiniz gibi

in the same way as you program your computer chip,

bir hücreyi programlayabilirseniz

then you can make almost anything.

her şeyi yapabilirsiniz.

So your computer chip can produce photographs,

Bilgisayar çipiniz fotoğraflar üretebilir;

can produce music, can produce film,

müzikler, filmler, aşk mektupları,

can produce love letters, can produce spreadsheets.

tablolar üretebilir.

It's just ones and zeroes flying through there.

Bunlar sadece ortalıkta dolanan birler ve sıfırlardan ibarettir.

If you can flow ATCGs through cells,

Eğer ATCG'ler oradan oraya uçuşabilirse

then this software makes its own hardware,

bu yazılım kendi donanımını oluşturmaya başlar

which means it scales very quickly.

ve çok kolay ölçeklenebilir.

No matter what happens,

Ne olursa olsun,

eğer bir cep telefonunu yatağınızın kenarında bırakırsanız

if you leave your cell phone by your bedside,

you will not have a billion cell phones in the morning.

ertesi sabah milyarlarca cep telefonuyla uyanmazsınız.

But if you do that with living organisms,

Fakat aynısını yaşayan organizmalara yaparsanız

you can make this stuff at a very large scale.

bir süre sonra daha çok yaşayan organizmanız olur.

One of the things you can do is you can start producing

2025 itibariyle yapabileceğiniz şeylerden biri de

ticari değeri olan karbon salınımı dengeli yakıtlar

close to carbon-neutral fuels

on a commercial scale by 2025,

üretmeye başlamaktır.

which we're doing with Exxon.

Ekson ile yaptığımız şey budur.

But you can also substitute for agricultural lands.

Tarım alanlarının yerini de alabilirsiniz.

Instead of having 100 hectares to make oils or to make proteins,

Yağ veya protein üretmek için 100 hektarlık bir alan yerine

you can make it in these vats

bu tankların içinde hektar başına

at 10 or 100 times the productivity per hectare.

10 ile 100 kat arasında daha fazla verimlilikle üretim yapılabilir.

Or you can store information, or you can make all the world's vaccines

Bilgi depolayabilir ya da

bu üç tankın içinde tüm dünyanın aşılarını üretebilirsiniz.

in those three vats.

Or you can store most of the information that's held at CERN in those three vats.

CERN'deki verilerin neredeyse tamamını bu üç tankın içinde depolayabilirsiniz.

DNA is a really powerful information storage device.

DNA çok güçlü bir depolama aygıtıdır.

Second turn:

İkinci devrim:

you're beginning to see the rise of theoretical biology.

teorik biyolojinin yükselişine tanık olacağız.

So, medical school departments are one of the most conservative places on earth.

Tıp fakülteleri dünya üzerindeki en tutucu yerlerden biridir.

The way they teach anatomy is similar to the way they taught anatomy

Bugün anatomiyi öğretme biçimleri ile

100 sene önceki anatomiyi öğretme biçimleri aynıdır.

100 years ago.

"Welcome, student. Here's your cadaver."

"Hoş geldin öğrenci. İşte kadavran."

Tıp fakültelerinin eksik oldukları nokta

One of the things medical schools are not good at is creating new departments,

yeni departmanlar oluşturmaktaki başarısızlıklarıdır.

which is why this is so unusual.

Bu yüzden bu durum oldukça sıra dışıdır.

Isaac Kohane has now created a department based on informatics, data, knowledge

Isaac Kohane Harvard Tıp Fakültesi'nde

informatik, veri ve bilgiye dayalı bir departman oluşturmaya çalışıyor.

at Harvard Medical School.

And in a sense, what's beginning to happen is

Sonuçta biyoloji

biology is beginning to get enough data

aynı gözlemsel ve deneysel fizikte kullanıldığı gibi,

that it can begin to follow the steps of physics,

fiziğin adımlarını takip edebileceği

which used to be observational physics

kadar çok veri toplamaya başladı

and experimental physicists,

ve teorik biyolojinin

and then started creating theoretical biology.

temellerini attı.

Well, that's what you're beginning to see

Elinizde çok sayıda tıbbi kayıt olduğu için

because you have so many medical records,

bir süre sonra bunları görmeye başlarsınız,

because you have so much data about people:

çünkü elinizde insanlar hakkında çok fazla veri vardır:

you've got their genomes, you've got their viromes,

genomlarına, viromlarına,

you've got their microbiomes.

mikrobiyomlarına sahipsinizdir.

And as this information stacks,

Bu bilgiler biriktikçe

you can begin to make predictions.

tahminler yapmaya başlayabilirsiniz.

The third thing that's happening is this is coming to the consumer.

Üçüncü devrimse tüm bu gelişmelerin bir alıcısının olması olacaktır.

So you, too, can get your genes sequenced.

Siz bile genlerinizi sıralanmış bir şekilde satın alabilirsiniz.

And this is beginning to create companies like 23andMe,

Bu durum 23andMe gibi şirketleri ortaya çıkarır.

and companies like 23andMe are going to be giving you

Bu gibi şirketler size

more and more and more data,

sadece yakınlarınız hakkında değil,

not just about your relatives,

siz ve bedeniniz hakkında bilgiler verebilir.

but about you and your body,

and it's going to compare stuff,

Bu bilgileri kıyaslayabilir,

and it's going to compare stuff across time,

bu gibi bilgileri zamana göre de kıyaslayabilir.

and these are going to become very large databases.

Bu bilgiler oldukça geniş veri tabanları oluşturabilir.

But it's also beginning to affect a series of other businesses

Aynı zamanda birçok farklı iş kolunu da

in unexpected ways.

beklenmedik bir şekilde etkileyebilir.

Normally, when you advertise something, you really don't want the consumer

Normalde bir ürünün reklamını yaptığınızda,

to take your advertisement into the bathroom to pee on.

müşterinin reklamınızı işemek için tuvalete götürmesini pek de istemezsiniz,

Unless, of course, if you're IKEA.

eğer IKEA değilseniz.

Because when you rip this out of a magazine and you pee on it,

Çünkü reklamı dergiden yırtıp üzerine işerseniz,

it'll turn blue if you're pregnant.

eğer hamileyseniz rengi maviye döner.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And they'll give you a discount on your crib.

Ve size beşik için bir indirim kuponu verirler.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Right? So when I say consumer empowerment,

Değil mi? Müşteri güçlenmesi dediğimde

and this is spreading beyond biotech,

ve bunun tüm biyoteknolojiye yayıldığını söylediğimde

I actually really mean that.

aslında bunda çok ciddiyim.

We're now beginning to produce, at Synthetic Genomics,

Şu an Synthetic Genomics'te

desktop printers

bir hücre tasarlamanıza yarayan,

that allow you to design a cell,

o hücreyi basmanızı sağlayan,

print a cell,

hücrede programı çalıştırmanıza olanak veren yazıcılar üretiyoruz.

execute the program on the cell.

We can now print vaccines

Artık bir uçak henüz yere inmeden

real time as an airplane takes off

gereken aşıları

yazıcılarımızdan bastırabiliriz.

before it lands.

We're shipping 78 of these machines this year.

Bu sene makinelerin 78 tanesini naklediyoruz.

This is not theoretical biology. This is printing biology.

Bu teorik biyoloji değil. Bu baskı biyolojisi.

Let me talk about two long-term trends

Size uzun vadede sizi de etkileyecek

that are coming at you over a longer time period.

iki uzun vadeli trendden bahsetmeme izin verin.

The first one is, we're starting to redesign species.

İlk olarak türleri yeniden tasarlamaya başlıyoruz.

And you've heard about that, right?

Bunu önceden de duymuştunuz, değil mi?

We're redesigning trees. We're redesigning flowers.

Ağaçları, çiçekleri, yoğurdu, peyniri,

We're redesigning yogurt,

cheese, whatever else you want.

istediğiniz her şeyi

yeniden tasarlıyoruz.

And that, of course, brings up the interesting question:

Bu akıllara şu ilginç soruyu getiriyor:

How and when should we redesign humans?

Ne zaman ve nasıl insanları da yeniden tasarlamaya başlarız?

And a lot of us think, "Oh no, we never want to redesign humans."

Çoğunuz şöyle düşünüyor:

"Ah hayır, asla insanları yeniden tasarlamak istemeyiz."

Unless, of course, if your child has a Huntington's gene

Eğer çocuğunuzun Huntington geni yoksa

and is condemned to death.

ve ölüme mahkum değilse hepiniz böyle düşünüyorsunuz.

Or, unless if you're passing on a cystic fibrosis gene,

Ya da kistik fibroz geni taşıyorsanız

in which case, you don't just want to redesign yourself,

sadece kendinizi değil,

you want to redesign your children and their children.

çocuklarınızı ve onların çocuklarını da tasarlamak istersiniz.

And these are complicated debates and they're going to happen in real time.

Bunlar karışık tartışmalar ve ileride gerçekten yaşanacaklar.

I'll give you one current example.

Size güncel bir örnek vereyim.

One of the debates going on at the National Academies today

Bugünlerde Milli Akademi'de dönen tartışmalardan biri

is you have the power to put a gene drive into mosquitoes

sivrisineklere ekleyeceğimiz bir gen parçası ile

so that you will kill all the malaria-carrying mosquitoes.

sıtma virüsü taşıyan tüm sivrisinekleri öldürebileceğimiz yönünde.

Now, some people say,

Bazılarınız "Bu ekosistemi çok uç bir noktada etkilemek,

"That's going to affect the environment in an extreme way, don't do it."

bunu yapmamalıyız." diyebilir.

Other people say,

Bazılarınız "Bu hastalık her yıl milyonlarca kişiyi öldüren bir hastalık.

"This is one of the things that's killing millions of people yearly.

Sen kim oluyorsun da ülkemdeki çocukları kurtaramayacağımı söylüyorsun." diyebilir.

Who are you to tell me that I can't save the kids in my country?"

And why is this debate so complicated?

Bu tartışma neden bu kadar karışık?

Because as soon as you let this loose in Brazil

Çünkü buna Brezilya'da ya da Güney Florida'da izin verdiğiniz anda

or in Southern Florida --

tüm dünyaya yayılmaya başladığını görürsünüz.

mosquitoes don't respect walls.

You're making a decision for the world

Bir gen değişikliği yaptığınızda

when you put a gene drive into the air.

tüm dünya adına bir karar verirsiniz.

This wonderful man won a Nobel Prize,

Bu harika adam bir Nobel Ödülü kazandı.

and after winning the Nobel Prize

Ödülünü aldıktan sonra gezegenimizde hayatın nasıl başladığını

he's been worrying about

how did life get started on this planet

ve diğerlerinde de başlamasının ne kadar olası olduğunu merak etmeye başladı.

and how likely is it that it's in other places?

So what he's been doing is going around to this graduate students

Master öğrencilerine çeşitli görevler veriyordu.

and saying to his graduate students,

"Build me life but don't use any modern chemicals or instruments.

"Bana yaşamı yaratın ama modern kimyasallar ve aletler kullanmayın.

Build me stuff that was here three billion years ago.

Bana üç milyar yıl önce de dünyada olan şeyler yaratın.

You can't use lasers. You can't use this. You can't use that."

Lazerler kullanmayın. Bunu kullanmayın. Şunu kullanmayın."

He gave me a vial of what he's built about three weeks ago.

Bana üç hafta önce oluşturduğu şeyden küçük bir şişe verdi.

What has he built?

Ne meydana getirmişti?

He's built basically what looked like soap bubbles that are made out of lipids.

Lipitlerden meydana gelmiş sabun köpüğü gibi görünen bir oluşum.

He's built a precursor of RNA.

Bir mesajcı RNA oluşturmuştu.

He's had the precursor of the RNA be absorbed by the cell

Bu mesajcı RNA'nın hücre içine girmesini sağladı

and then he's had the cells divide.

ve hücre bölünmeye başladı.

We may not be that far --

İsterseniz on yıl deyin, isterseniz yirmi yıl.

call it a decade, maybe two decades --

from generating life from scratch

Sıfırdan yaşayan bir organizma yaratmakta henüz ilerleme kaydetmiş olmayabiliriz.

out of proto-communities.

Second long-term trend:

İkinci uzun vadeli trend:

we've been living and are living through the digital age --

Dijital çağda yaşıyoruz.

we're starting to live through the age of the genome

Genom çağında, biyoloji, CRISPR,

and biology and CRISPR and synthetic biology --

sentetik biyoloji çağında yaşamaya başlıyoruz.

and all of that is going to merge into the age of the brain.

Bunların hepsi beyin çağında birleşecek.

So we're getting to the point where we can rebuild most of our body parts,

Vücudumuzun çoğu parçasını yeniden yapabileceğimiz bir döneme doğru gidiyoruz

in the same way as if you break a bone or burn your skin, it regrows.

Bir kemiğiniz kırıldığında

ya da deriniz yandığında tekrardan gelişebilecek.

We're beginning to learn how to regrow our tracheas

Nefes borularımızı, mesanelerimizi

nasıl yeniden yapabileceğimizi öğreniyoruz.

or how to regrow our bladders.

Both of those have been implanted in humans.

Bunların ikisi de insanlara nakledildi.

Tony Atala is working on 32 different organs.

Tony Atala 32 farklı organ üzerinde çalışıyor.

But the core is going to be this,

Öz bu olacak,

because this is you and the rest is just packaging.

çünkü bu sizsiniz ve kalan her şey sadece bir ambalaj.

Nobody's going to live beyond 120, 130, 140 years

Biz bu durumu düzeltmediğimiz sürece

unless if we fix this.

hiç kimse 120-140 yıldan fazla yaşayamaz.

And that's the most interesting challenge.

Bu da en ilginç meydan okuma.

That's the next frontier, along with:

Bu bir sonraki sınırımız.

"How common is life in the universe?"

"Evrende yaşam ne kadar yaygındır?"

"Where did we come from?"

"Nereden geldik?"

and questions like that.

ve bunun gibi birçok soru.

Let me end this with an apocryphal quote from Einstein.

Bunu Einstein'den,

doğruluğundan şüpheli olduğum bir alıntıyla bitirmeme izin verin.

[You can live as if everything is a miracle,

or you can live as if nothing is a miracle.]

"Her şey senin seçimine bağlı.

It's your choice.

You can focus on the bad, you can focus on the scary,

Korkunç ve kötü olana odaklanabilirsin

and certainly there's a lot of scary out there.

ve emin ol ki dışarıda korkacak çok şey var.

But use 10 percent of your brain to focus on that, or maybe 20 percent,

İster beyninin %10'unu kullanıyor ol ister %20 ya da %30'unu.

or maybe 30 percent.

But just remember,

Ancak unutmayın ki

we really are living in an age of miracle and wonder.

gerçekten de mucizenin ve harikanın çağında yaşıyoruz.

We're lucky to be alive today. We're lucky to see this stuff.

Bugünde yaşıyor olduğumuz için şanslıyız. Bu şeyleri gördüğümüz için şanslıyız.

We're lucky to be able to interact with folks like the folks

Bu odadaki eşyaları inşa eden kişilerle

who are building all the stuff in this room.

insan gibi etkileşimde bulunabildiğimiz için şanslıyız.

So thank you to all of you, for all you do.

O yüzden tüm yaptıklarınız için hepinize teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)