A lesson in turning adversaries into allies | Leah Garcés

Transcriber: Ivana Korom Reviewer: Joanna Pietrulewicz

Translator: Olger Muci Reviewer: Helena Bedalli

In the summer of 2014,

Në verën e vitit 2014,

I found myself sitting across from a man

E gjeta veten të ulur përballë një burri

who, by every definition, was my enemy.

i cili, sipas çdo përkufizimi, ishte armiku im.

His name was Craig Watts,

Emri i tij ishte Craig Watts,

and he's a chicken factory farmer.

dhe është një fermer në fabrikë pulash.

My career is devoted to protecting farmed animals

Karriera ime është përkushtuar në mbrojtjen e kafshëve

and ending factory farming.

dhe dhënit fund të blegtorisë intensive.

And up until this point in my life,

Dhe deri në këtë pikë të jetën time,

I had spent every waking moment

kisha kaluar çdo moment

standing up against everything this man stood for,

duke qëndruar kundër gjithçkaje ky njeri qëndronte,

and now, I was in his living room.

dhe tani, isha në dhomën e tij të ndenjes.

The day I met Craig Watts

Ditën kur takova Craig Watts,

he had been raising chickens for 22 years

ai kishte rritur pula për 22 vjet

for a company called Perdue,

për një kompani të quajtur Perdue,

the fourth largest chicken company in the entire country.

kompania e katërt më e madhe e pulave ne vend.

And as a young man,

Dhe që i ri,

he had yearned for this way to stay on the land

ai kishte dëshirë për këtë mënyrë të jetuari,

in one of the poorest counties in the state.

në një nga shtetet më të varfër në Amerike.

So when the chicken industry came to town,

Kështu që kur industria e pulave erdhi në qytet,

he thought, "This is a dream come true."

ai mendoi: "Kjo është një ëndër e bërë realitet".

He took a quarter of a million dollar loan out,

Ai mori çerek millioni dollar hua,

and he built these chicken houses.

dhe ai ndërtoi këto kotece pulash.

Perdue would give him a flock, he'd raise them,

Perdue do ti jepte një tufë, ai do ti rriste ato,

and each flock he'd get paid,

dhe do të paguhej për secilën tufë,

and then he'd pay off in small increments that loan,

dhe pastaj ai do të paguante paratë e marra hua,

like a mortgage.

si një kredi.

But pretty soon, the chickens got sick.

Por shumë shpejt, pulat u sëmurën.

It's a factory farm, after all,

Në fund të fundit është një fermë,

there are 25,000 chickens

ka 25,000 pula,

that are stuffed wall-to-wall,

që janë të ngjeshura mur më mur,

living on their own feces, breathing ammonia-laden air.

duke jetuar me jashtëqitjet e tyre, duke thithur ajër të ngarkuar me amoniak

And when chickens get sick, some of them die.

Dhe kur pulat sëmuren, disa prej tyre ngordhin.

And you don't get paid for dead chickens,

Dhe ti nuk paguhesh për pulat e ngordhura,

and Craig started to struggle to pay off his loan,

dhe Craig filloi të luftonte për të paguar huanë e tij,

he realized he made a mistake,

ai e kuptoi se bëri gabim,

but he was all but an indentured servant at this stage.

por ai s'ishte asgjë përveç një shërbëtor me kontrate në këtë pikë.

When I met him, he was at a breaking point.

Kur e takova, ai ishte në një pikë thyerje.

The payments seemed never-ending.

Pagesat dukeshin të pafundme.

As did the death,

Ashtu si edhe ngordhjet,

despair and illness of his chickens.

dëshpërimi dhe sëmundjet e pulave të tij.

Now, if we humans tried to think of some super unjust,

Tani, nëse ne përpiqemi të mendojmë për disa sisteme super të padrejtë,

unfair, filthy and cruel food system,

të ndyrë dhe të ligë të ushqimit,

we could not have thought of anything worse than factory farming.

nuk mund të kishim menduar ndonjë më të keqe se blegtoria në fabrikë.

Eighty billion farmed animals around the world annually

Tetëdhjetë miliardë kafshë të kultivuara nëpër botë çdo vit

are raised and slaughtered.

rriten dhe theren.

They're stuffed in cages and warehouses never to see the light of day.

Ata janë të futur në kafaze dhe magazina për të parë kurrë më dritën e diellit.

And that's not just a problem for those farmed animals.

Dhe ky nuk është vetëm një problem për ato kafshë.

Animal agriculture,

Agrikultura e kafshëve,

it accounts for more greenhouse gas emissions

sjell më shumë emetimet e gazeve serrë

than all of the planes, trains and automobiles put together.

se të gjithë aeroplanët, trenat dhe automobilat të bashkuar.

And one third of our arable land is used

Dhe një e treta e tokave tona bujqësore përdoret për

to grow feed to feed factory-farmed animals,

të rritur ushqim për kafshët në fabrika,

rather than ourselves.

sesa për veten tonë.

And all that land is sprayed with immeasurable chemicals.

Dhe e gjithë ajo tokë është e spërkatur me kimikate të pamatshme.

And ecologically important habitats,

Dhe habitate të rëndësishme ekologjikisht,

like the Amazon,

si Amazona,

are cut down and are burnt,

priten dhe digjen,

all so we can feed and house farmed animals.

vetëm që të mund të ushqejmë dhe strehojmë këto kafshë.

By the time my three kids grow up,

Në kohën kur tre fëmijët e mi të rriten,

there's very unlikely to be polar bears,

ka shumë pak gjasa të ketë arinj polare,

Sumatran elephants, orangutans.

Elefantë sumatranë, orangutangë.

In my lifetime,

Në jetën time,

the number of birds, amphibians, reptiles and mammals has halved.

numri i zogjve, amfibëve, zvarranikëve dhe gjitarëve është përgjysmuar.

And the main culprit

Dhe fajtori kryesor

is our global appetite for meat, dairy and eggs.

është oreksi ynë global për mish, qumësht dhe vezë.

And for me, up until this point,

Dhe për mua, deri në këtë pikë,

the villain was Craig Watts.

zuzari ishte Craig Watts.

Ndërkohë që isha ulur atje në dhomën e tij të ndenjes,

And as I sat there in his living room,

my fear and my anger turned into something else.

frika dhe zemërimi im u kthyen në diçka tjetër.

Shame.

Turp.

My whole life I had spent blaming him,

Gjithë jetën time e kisha kaluar duke e fajësuar atë,

hating him,

duke e urryer atë,

I even wished him ill.

unë madje i uroja që të sëmurej.

I had never once

Unë kurrë nuk kisha

thought about his struggle, his choices.

menduar për vështirësitë e tij, zgjedhjet e tij.

Could he be a potential ally?

A mund të ishte ai një aleat i mundshëm?

I never had thought

Asnjëherë nuk e kisha menduar

he feels as trapped as the chickens.

ai ndihej po aq i bllokuar sa pulat.

So we had been sitting there for hours

Kështu që ne ishim ulur atje me orë të tëra

and the midday turned into afternoon,

dhe mesdita u kthye në pasdite,

turned into dusk, turned into darkness,

u kthye në muzg, u kthye në errësirë,

and he suddenly said,

dhe ai papritmas tha,

"OK, are you ready to see the chickens?"

"Në rregull, a jeni gati ti shihni pulat?"

So under the cover of darkness,

Pra, nën mbulesën e errësirës,

we walked towards one of these long, gray houses.

ecëm drejt njërës nga këto kotece të larta, gri.

And he swung open the door

Dhe ai hapi derën

and we stepped inside,

ne u futëm brenda,

and we were hit with this overpowering smell

dhe u goditëm me këtë erë mbizotëruese

and every muscle in my body tensed up

dhe çdo muskul në trupin tim u tensionua

and I coughed and my eyes teared.

unë u kollita dhe sytë e mi lotuan.

I was too overwhelmed by my own physical discomfort,

Isha tepër e mbingarkuar nga sikleti im fizik,

I didn't even look around at first,

Unë as nuk pash përreth në fillim,

but when I did,

por kur e bëra,

what I saw brought me to tears.

ajo që pashë më bëri të përlotem.

Tens of thousands of newly hatched chicks

Dhjetëra mijëra pula të sapo çelura

in this darkened warehouse

në këtë depo të errësuar

with nowhere to go and nothing to do.

me askund për të shkuar dhe asgjë për të bërë.

Over the next few months, I returned many times,

Gjatë muajve të ardhshëm, u ktheva shume herë,

with filmmaker Raegan Hodge,

me regjisorin Raegan Hodge,

to record, to understand,

për të regjistruar, për të kuptuar,

to build trust with Craig.

për të krijuar besim me Craig-un.

And I walked his houses with him

Dhe unë eca me të në kotecet e tij

as he picked up dead and dying birds,

ndërsa merrte zogj të ngordhur dhe që po ngordhnin,

birds with messed-up legs and trouble breathing

zogj me këmbë të çrregullta dhe probleme me frymëmarrjen

and difficulty walking.

dhe vështirësi në të ecur.

And all of this we caught on film.

Dhe të gjitha këto i kapëm në film.

And then we decided to do something

Dhe pastaj vendosëm të bënim diçka

Nuk mendoj se as ai, as unë prisnim të bënim kur u takuam për herë të parë.

I don't think either he or I ever expected to do when we first met.

We decided to release that footage.

Ne vendosëm ti publikonim ato pamje.

And that was really risky for both of us.

Dhe kjo ishte vërtet e rrezikshme për të dy.

It was risky for him because he could lose his income,

Ishte e rrezikshme për të sepse ai mund të humbiste të ardhurat e tij,

his home, his land, his neighbors hating him.

shtëpinë e tij, tokën e tij, që fqinjët e tij ta urrenin.

And I could risk getting my organization sued,

Dhe unë mund të rrezikoj duke paditur organizatën time,

or being the reason that he would lose everything,

ose duke qene arsyeja që ai do të humbte gjithçka,

but we had to do it anyway.

por gjithsesi duhej ta bënim.

"The New York Times" broke the story

"The New York Times" e shpërtheu historinë

and within 24 hours,

dhe brenda 24 orëve,

a million people had seen our video.

një milion njerëz e kishin parë videon tonë.

It went viral by every definition,

Ajo u bë virale nga çdo përkufizim,

and suddenly we had this global platform

dhe papritmas kishim këtë platformë globale

for talking about factory farming.

për të folur për blegtorinë në fabrikë.

And working with Craig got me thinking.

Dhe puna me Craig më shtyu të mendoja.

What other unlikely allies are out there?

Cilët aleatë të tjerë të mundshëm janë atje?

What other progress,

Çfarë përparimi tjetër,

what other lessons can I learn if I cross those enemy lines?

çfarë mësimesh të tjera mund të mësoj nëse i kaloj ato vija armike?

The first lesson I learned

Mësimi i parë që mora

is that we have to become comfortable with being uncomfortable.

është se duhet të ndihemi rehat me të qenit në siklet.

Only talking to people who agree with us,

Vetëm duke biseduar me njerëzit që janë dakort me ne,

it's not going to get us to the solution.

nuk do të na çojë te zgjidhja.

We have to be willing to enter other people's space.

Ne duhet të jemi të gatshëm të flasim me këta persona.

Because quite often,

Sepse shpesh,

the enemy has the power to change the problem

armiku ka fuqinë për të ndryshuar problemin

që ne jemi duke u përpjekur për të zgjidhur.

that we're trying to solve.

In my case, I'm not in charge of a single chicken.

Në rastin tim, unë nuk jam përgjegjëse e ndonjë pule.

Fermeri është dhe kështu janë kompanitë e mishit.

The farmer is and so are the meat companies.

So I need to enter their space if I want to solve the problem.

Kështu që më duhet të komunikoj me ta nëse dua ta zgjidh problemin.

And a couple of years after working with Craig,

Dhe nja dy vjet pasi punova me Craig,

I did something again I never expected to do.

Unë përsëri bëra diçka që kurrë nuk prisja të bëja.

I sat down with an even bigger so-called enemy:

U ula me një edhe më të madh të ashtuquajtur armik:

Jim Perdue himself.

Vetë Jim Perdue.

The man I had made the villain of my viral video.

Njeriu që kisha bërë horr të videos time virale.

And again, through difficult conversations

Dhe përsëri, përmes bisedave të vështira

and being uncomfortable,

dhe duke qenë në siklet,

Perdue came out with the first animal care policy

Perdue doli me politikën e parë të kujdesit për kafshët

of any poultry company.

të ndonjë ndërmarrje pulash.

In it, they agreed to do

Në të, ata ranë dakord të bënin

some of the things we had criticized them for not doing in the viral video,

disa nga gjërat që i kishim kritikuar që nuk po bënin në videon virale,

like put windows into houses.

si të vendosnin dritare në kotecet.

And pay for them.

Dhe të paguajnë për ato.

And that was a really important lesson for me.

Dhe ky ishte me të vërtetë mësim i rëndësishëm për mua.

The second lesson

Mësimi i dytë

is that when we sit down to negotiate

është se kur ulemi të negociojmë

with the enemy,

me armikun,

we need to remember, there's a human being in front of us

ne duhet të kujtojmë që, ndodhet një qenie njerezore para nesh

that very likely has more in common with us

që ka shumë të ngjarë të ketë më shumë të përbashkëta me ne

than we care to admit.

sesa duam të pranojmë.

And I learned this firsthand

Dhe këtë e mësova drejpërdrejt

when I was invited to visit at a major poultry company's headquarters.

kur më ftuan për vizitë në selinë e një kompanie të madhe pulash.

And it was the first time that my organization had been invited,

Dhe ishte hera e parë që organizata ime ishte ftuar,

and any organization had been invited, to visit with them.

dhe ndonjë organizatë ishte ftuar, për ti vizituar ata.

And as we walked through the corridor,

Dhe ndërsa ecnim nëpër korridor,

kishte njerëz të cilët po vështronin nga kabinat e tyre për të marrë një vështrim

there were literally people who were peeking our from the cubicles

to get a quick look at what does an animal rights activist look like,

të shpejtë se si duket një aktivist për të drejtat e kafshëve,

and we walked --

dhe ne ecëm -

I look like this, so I don't know what they were expecting.

Unë dukem kështu, kështu që nuk e di çfarë prisnin.

(Laughter)

(Te qeshura)

But as we walked into the boardroom,

Por ndërsa hynim në sallën e bordit,

there was an executive who was in charge, sitting there.

kishte një ekzekutiv i cili ishte përgjegjës, i ulur atje.

And his arms were crossed

me krahët e tij ishin kryqëzuar

and he did not want me to be there.

dhe ai nuk donte që unë të isha atje.

And I flipped open my laptop,

Dhe unë hapa laptopin tim,

and my background photo came up,

dhe doli fotoja në sfond,

and it was a picture of my three kids.

dhe ishte një foto e tre fëmijëve të mi.

My daughter clearly looks different than my sons.

Vajza ime duket qartë ndryshe nga djemtë e mi.

And when he saw that photo he uncrossed his arms

Dhe kur e pa atë foto, i zgjidhi krahët

and he tilted his head and he leaned forward and he said,

anoi kokën dhe u përkul përpara dhe tha,

"Are those your kids?"

"A janë këta fëmijët tuaj?"

And I said, "Yeah.

Unë thashë: "Po.

I just got back from adopting my daughter -- "

Sapo u ktheva nga birësimi i vajzës sime - "

And I babbled on way too much for a professional meeting.

Dhe fola shumë gjatë për këtë për një takim profesional.

And he stopped me and he said,

Ai më ndaloi dhe tha,

"I have two adopted kids."

"Unë kam dy fëmijë të birësuar".

And for the next 20 minutes,

Dhe për 20 minutat e ardhshme,

we just talked about that.

biseduam per këtë.

We talked about adoption and being a parent

Ne folëm për birësimin dhe të qenit prind

and in those moments,

dhe në ato momente,

we forgot who we were supposed to be

harruam kush duhet të ishim

at that table.

në atë tryezë.

And the walls came down,

Dhe muret u shembën,

and a bridge was built and we crossed this divide.

dhe një urë u ndërtua dhe ne e kaluam këtë ndarje.

And more progress was made with that company

Dhe shumë përparim është bërë me atë kompani

because of that human connection that we made.

për shkak të kësaj lidhjeje që bëmë.

My last lesson for you

Mësimi im i fundit për ju

is that when we sit down with the so-called enemy,

është se kur ulemi me të ashtuquajturin armik,

we need to look for the win-win.

ne kemi nevojë të kërkojmë për një fitore të përbashkët.

Instead of going in with farmers like Craig Watts

Në vend që të merrem me fermerë si Craig Watts

duke menduar, "Unë duhet ti largoj ata nga blegtoria, "

and thinking, "I need to put them out of farming,"

I started to think how can I help them be different kinds of farmers,

Fillova të mendoj se si mund ti ndihmoj ata të jenë lloje të ndryshëm fermerësh,

like, growing hemp or mushrooms.

si, rritja e kërpit ose kërpudhave.

And a farmer I later worked with did exactly that.

Dhe një fermer me të cilin punova më vonë bëri pikërisht atë.

He did do the exposé with me and filmed,

Ai bëri ekspozen me mua dhe filmoi,

and we went with "The New York Times" again,

dhe shkuam në "The New York Times" përsëri,

but he went beyond that.

por ai shkoi përtej kësaj.

He quit chicken factory farming,

Ai e la rritjen e pulave

and it turns out

dhe rezulton

that those big, long, gray warehouses

se ato kotece të mëdha, të larta, gri

are the perfect environment

janë mjedisi perfekt

for growing something else.

për rritjen e diçkaje tjetër.

(Laughter)

(Te qeshura)

(Applause)

(Duartrokitje)

That's hemp, people, that's hemp.

Ky është kërp, njerëz, është kërp.

(Laughter)

(Te qeshura)

Here is an environmentally friendly way to stay on the land,

Ja mënyra mjedisore për të mbajtur pronën,

to pay the bills,

për të paguar faturat,

that a vegan animal rights activist

që një aktivist vegan për të drejtat e kafshëve

and a chicken farmer can get behind.

dhe një fermer pulash mund të qëndrojnë pas.

(Laughter)

(Te qeshura)

And instead of thinking,

Dhe në vend që të mendosh,

how can I get these big meat companies out of business,

si mund ti çoj këto ndërmarrje të mëdha mishi jashtë biznesi,

I started thinking, how can I help them evolve into a different kind of business.

Fillova të mendoj, si mund t'i ndihmoj ata të evoluojnë në një lloj tjetër biznesi.

One where the protein doesn't come from slaughtered animals,

Një ku proteina nuk vjen nga kafshët e therura,

but rather, plants.

por, bimët.

And believe it or not,

Dhe besojeni apo jo,

these big companies are starting to move their ships in that direction.

këto kompani të mëdha po fillojnë të lëvizin në atë drejtim.

Cargill and Tyson and Perdue are adding plant-based proteins

Cargill dhe Tyson dhe Perdue po shtojnë proteina me bazë bimore

into their supply chain.

në zinxhirin e tyre të furnizimit.

And Perdue himself said that,

Dhe vetë Perdue tha se,

"Kompania jonë është një kompani e proteinave premium,

"Our company is a premium protein company,

and nothing about that says that it has to come from animals."

dhe asgjë për këtë nuk thotë se duhet të vijnë nga kafshët ".

And in my own home town of Atlanta,

Dhe në qytetin tim të lindjes në Atlanta,

KFC did a one-day trial with Beyond Meat,

KFC bëri një provë një-ditore me Beyond Meat,

for plant-based chicken nuggets.

për nugget pule me bazë bimore.

And it was insane,

Dhe ishte çmenduri,

there were lines wrapped around the corner,

kishte rradhë shumë të gjata,

there was traffic stopped in all directions,

ishte ndalur trafiku në të gjitha drejtimet,

you would think they were giving out free Beyoncé tickets.

do të mendonit se po jepnin bileta falas për Beyoncé.

People are ready for this shift.

Njerëzit janë gati për këtë ndryshim.

We need to build a big tent

Ne kemi nevojë për të ndërtuar një tendë të madhe

that everyone can get under.

që të gjithë mund të futemi.

From the chicken factory farmer,

Nga fermeri i fabrikës së pulave,

to the mega meat company,

tek kompanitë masive të mishit,

to the animal rights activist.

tek aktivisti për të drejtat e kafshëve.

And these lessons,

Dhe këto mësime,

they can apply to many causes,

mund të zbatohen për shumë drejtime,

whether it be with a problem with an ex,

nëse është një problem me një ish,

a neighbor or an in-law.

një fqinj ose një kunat.

Or with some of the biggest problems of exploitation and oppression,

Ose me disa nga problemet më të mëdha të shfrytëzimit dhe shtypjes,

like factory farming,

si blegtoria në fabrikë,

or misogyny or racism or climate change.

ose mizogjinia ose racizmi ose ndryshimi i klimës.

The world's smallest and biggest problems,

Problemet më të vogla dhe më të mëdha në botë,

they won't be solved by beating down our enemies

ato nuk do të zgjidhen duke rrahur armiqtë tanë

but by finding these win-win pathways together.

por duke i gjetur këto rrugë fituese së bashku.

It does require us

Na kërkohet ne

to let go of that idea of us versus them

të heqim dorë nga ajo ideja e ne kundër tyre

and realize there's only one us,

dhe të kuptojë se jemi vetëm një ne,

all of us,

të gjithë ne,

against an unjust system.

kundër një sistemi të padrejtë.

And it is difficult,

Dhe është e vështirë,

and messy, and uncomfortable.

dhe e çrregullt, dhe e pakëndshme.

But it is critical.

Por është kritike.

And maybe the only way

Dhe mbase mënyra e vetme

to build that compassionate food system

për të ndërtuar atë sistem ushqimor

that we all, from the chicken to the chicken farmer

që të gjithë, që nga pula tek fermeri i pulave

to the mega meat company, to all of us,

tek kompania mega e mishit, tek të gjithë ne,

deserve.

meritojnë

Thank you.

Faleminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)