Doris Kearns Goodwin: What we can learn from past presidents

Tłumaczenie: Justyna Machowiak-Fracchioni Korekta: Marek Kasiak

So, indeed, I have spent my life

Muszę przyznać, że spędziłam życie

looking into the lives of presidents who are no longer alive.

przyglądając się prezydentom, których już z nami nie ma.

Waking up with Abraham Lincoln in the morning,

Budziłam sie o poranku wraz z Abrahamem Lincolnem

thinking of Franklin Roosevelt when I went to bed at night.

i myślałam o Franklinie Roosevelcie, kiedy kładłam się spać.

But when I try and think about what I've learned

Ale kiedy próbuję pomyśleć, czego nauczyłam się

about the meaning in life, my mind keeps wandering back

o sensie życia, nieuchronnie wracam myślami

to a seminar that I took when I was a graduate student at Harvard

do seminarium, w którym uczestniczyłam jako studentka Harvardu

with the great psychologist Erik Erikson.

prowadzonego przez wielkiego psychologa Erika Eriksona.

He taught us that the richest and fullest lives

Nauczył nas, że najbogatsze i najpełniejsze życia

attempt to achieve an inner balance between three realms:

podejmują próbę osiągnięcia wewnętrznej równowagi w trzech dziedzinach:

work, love and play.

pracy, miłości i rozrywce.

And that to pursue one realm to the disregard of the other,

I że poświęcenie się jednemu z tych obszarów ze szkodą dla pozostałych

is to open oneself to ultimate sadness in older age.

prowadzi do niewypowiedzianego smutku w podeszłym wieku.

Whereas to pursue all three with equal dedication,

Podczas gdy dążenie do zaspokojenia wszystkich trzech w jednakowym stopniu

is to make possible a life filled not only with achievement,

oznacza wypełnienie życia nie tylko osiągnięciami,

but with serenity.

ale też szczęściem.

So since I tell stories, let me look back

Jako że jestem opowiadaczem historii, pozwólcie mi spojrzeć

on the lives of two of the presidents I've studied to illustrate this point --

na życia dwóch prezydentów, którym poświęciłam studia, aby zilustrować tę tezę -

Abraham Lincoln and Lyndon Johnson.

Abrahama Lincolna i Lyndona Johnsona.

As for that first sphere of work,

Jeżeli chodzi o sferę pracy,

I think what Abraham Lincoln's life suggests

myślę, że życie Abrahama Lincolna sugeruje,

is that fierce ambition is a good thing.

że zapalczywa ambicja jest dobrą cechą.

He had a huge ambition.

Miał przeogromną ambicję.

But it wasn't simply for office or power or celebrity or fame --

Ale nie chodziło mu o urząd lub władzę, uznanie czy sławę -

what it was for was to accomplish something worthy enough in life

lecz o osiągnięcie w życiu czegoś dostatecznie wartościowego,

so that he could make the world a little better place for his having lived in it.

tak by świat stał się odrobinę lepszy dzięki faktowi, że w nim żył.

Even as a child, it seemed, Lincoln dreamed heroic dreams.

Już jako dziecko, wydaje nam się, Lincoln miał heroiczne marzenia.

He somehow had to escape that hard-scrabble farm

Musiał w jakiś sposób uciec od tego zgrzebnego gospodarstwa,

from which he was born.

w którym się urodził.

No schooling was possible for him,

Nie miał możliwości kształcenia się

except a few weeks here, a few weeks there.

poza kilkoma tygodniami tu i tam.

But he read books in every spare moment he could find.

Ale czytał książki w każdym wolnym momencie.

It was said when he got a copy of the King James Bible

Mówi się, że kiedy dostał kopię Biblii Króla Jamesa

or "Aesop's Fables," he was so excited he couldn't sleep.

czy "Bajki Ezopa", był tak podekscytowany, że nie mógł spać.

He couldn't eat.

Nie mógł jeść.

The great poet Emily Dickinson once said,

Wielka poetka Emily Dickinson powiedziała:

"There is no frigate like a book to take us lands away."

"Nie ma lepszego statku nad książkę, która zabiera nas w nieznane strony świata."

How true for Lincoln.

Jakże prawdziwe, gdy mówimy o Lincolnie.

Though he never would travel to Europe,

Mimo że nigdy nie odbył podróży po Europie,

he went with Shakespeare's kings to merry England,

bywał z królami Szekspira w radosnej Anglii,

he went with Lord Byron's poetry to Spain and Portugal.

pojechał wraz z poezją Lorda Byrona do Hiszpanii i Portugalii.

Literature allowed him to transcend his surroundings.

Literatura pozwoliła mu wyrwać się z otoczenia.

But there were so many losses in his early life

Ale doswiadczył tak wielu strat we wczesnych latach swojego życia,

that he was haunted by death.

że miał obsesję na temat śmierci.

His mother died when he was only nine years old;

Jego matka zmarła, gdy miał tylko dziewięć lat.

his only sister, Sarah, in childbirth a few years later;

Jego jedyna siostra, Sarah, podczas porodu kilka lat później.

and his first love, Ann Rutledge, at the age of 22.

I jego pierwsza miłość, Ann Rutledge, w wieku 22 lat.

Moreover, when his mother lay dying,

Ponadto, gdy jego matka leżała na łożu śmierci,

she did not hold out for him the hope

nie dodała mu otuchy i nadziei,

that they would meet in an afterworld.

że spotkają się na tamtym świecie.

She simply said to him,

Powiedziała mu po prostu:

"Abraham, I'm going away from you now, and I shall never return."

"Abrahamie, odchodzę daleko od ciebie i juz nigdy nie wrócę."

As a result he became obsessed with the thought

W rezultacie obsesyjnie myślał o tym,

that when we die our life is swept away -- dust to dust.

że kiedy umieramy, z naszego życia nie pozostaje nic, zostaje starte na proch.

But only as he grew older did he develop

Dopiero kiedy dorósł odnalazł

a certain consolation from an ancient Greek notion --

pewne pocieszenie w starożytnym greckim powiedzeniu -

but followed by other cultures as well --

ale obecnym tez w innych kulturach -

that if you could accomplish something worthy in your life,

że jeśli zdoła się osiągnąć w życiu coś wartościowego,

you could live on in the memory of others.

będzie się żyło w pamięci innych.

Your honor and your reputation would outlive your earthly existence.

Twój honor i reputacja przeżyją twoje ziemskie życie.

And that worthy ambition became his lodestar.

Taka wartościowa ambicja stała się jego gwiazdą przewodnią.

It carried him through the one significant depression that he suffered

Przeprowadziła go przez silną depresję, której nabawił się

when he was in his early 30s.

jako trzydziestolatek.

Three things had combined to lay him low.

Trzy czynniki złożyły się na jego cierpienie.

He had broken his engagement with Mary Todd,

Zerwał zaręczyny z Mary Todd,

not certain he was ready to marry her,

niepewny, czy chce ją poślubić,

but knowing how devastating it was to her that he did that.

ale wiedząc, jak dewastujące było dla niej jego posunięcie.

His one intimate friend, Joshua Speed, was leaving Illinois

Jego bliski przyjaciel, Joshua Speed, opuszczał Illinois,

to go back to Kentucky because Speed's father had died.

aby wrócić do Kentucky, po śmierci swojego ojca.

And his political career in the state legislature

Jego kariera w legislaturze stanu

was on a downward slide.

była w odwrocie.

He was so depressed that friends worried he was suicidal.

Lincoln był w depresji na tyle poważnej, że jego przyjaciele obawiali się, że mógłby targnąć się na własne życie.

They took all knives and razors and scissors from his room.

Usunęli wszystkie noże, żyletki i nożyczki z jego pokoju,

And his great friend Speed went to his side and said,

a jego bliski przyjaciel Speed zbliżył się do niego i powiedział:

"Lincoln, you must rally or you will die."

"Lincoln, musisz startować lub umrzesz."

He said that, "I would just as soon die right now,

Usłyszał następującą odpowiedź: "Umarłbym i od razu,

but I've not yet done anything to make any human being

ale nie zrobiłem jeszcze niczego, aby każdy człowiek

remember that I have lived."

zapamiętał, że żyłem."

So fueled by that ambition, he returned to the state legislature.

Karmiony taką ambicją powrócił do stanowej legislatury.

He eventually won a seat in Congress.

Koniec końców wygrał miejsce w Kongresie.

He then ran twice for the Senate, lost twice.

Startował potem dwukrotnie w wyborach do Senatu, dwukrotnie przegrał.

"Everyone is broken by life," Ernest Hemingway once said,

"Każdy jest złamany przez życie" powiedział raz Ernest Hemingway

"but some people are stronger in the broken places."

"ale niektórzy ludzie stają się silniejsi w złamanych miejscach."

So then he surprised the nation with an upset victory

Więc potem zaskoczył naród niespodziewanym zwycięstwem

for the presidency over three far more experienced,

w wyścigu po prezydenturę nad trzema dużo bardziej doświadczonymi,

far more educated, far more celebrated rivals.

dużo lepiej wykształconymi, dużo sławniejszymi rywalami.

And then when he won the general election,

I kiedy wygrał wybory,

he stunned the nation even more

zaskoczył naród jeszcze bardziej,

by appointing each of these three rivals into his Cabinet.

nominując każdego ze swych przeciwników na członka Gabinetu.

It was an unprecedented act at the time because everybody thought,

Był to bezprecedensowy ruch i wszyscy myśleli:

"He'll look like a figurehead compared to these people."

"Będzie wyglądał jak figurant przy tych ludziach."

They said, "Why are you doing this, Lincoln?"

Pytali: "Dlaczego to robisz, Lincoln?"

He said, "Look, these are the strongest

Odpowiedział: "Spójrzcie, to są najsilniejsi

and most able men in the country.

i najzdolniejsi ludzie w państwie.

The country is in peril. I need them by my side."

Kraj jest w niebezpieczeństwie. Potrzebuję ich u swego boku."

But perhaps my old friend Lyndon Johnson

Ale być może mój stary przyjaciel Lyndon Johnson

might have put it in less noble fashion:

mógłby to wyjasnić w mniej szlachetny sposób:

"Better to have your enemies inside the tent pissing out,

"Lepiej mieć swoich wrogów w namiocie, sikajacych na zewnątrz,

than outside the tent pissing in."

niż poza namiotem i sikajacych do srodka."

(Laughter)

(Śmiech)

But it soon became clear that Abraham Lincoln

Szybko okazało sie jasne, że Abraham Lincoln

would emerge as the undisputed captain of this unruly team.

wyrośnie na niedyskutowanego przywódcę tego trudnego do zarządzania zespołu.

For each of them soon came to understand

Ponieważ każdy z nich prędko zrozumiał,

that he possessed an unparalleled array of

że Lincoln posiadał nieporównywalny zasób

emotional strengths and political skills

siły emocjonalnej i zdolności politycznych,

that proved far more important than the thinness of his external résumé.

które okazały się dużo ważniejsze, niż jego marne "zewnętrzne" osiągnięcia.

For one thing, he possessed an uncanny ability

Wyróżniał się na pewno trudną do pojęcia zdolnością

to empathize with and to think about other peoples' point of view.

empatii i stawiania się w sytuacji innych ludzi.

He repaired injured feelings that might have escalated

Reperował zranione uczucia, które mogły eskalować

into permanent hostility.

w trwała wrogość.

He shared credit with ease,

Z łatwością obdzielał zaufaniem,

assumed responsibility for the failure of his subordinates,

przyjmował odpowiedzialność za niepowodzenia swoich podopiecznych,

constantly acknowledged his errors and learned from his mistakes.

nieustannie przyznawał sie do własnych potknięć i uczył się na błedach.

These are the qualities we should be looking for in our candidates in 2008.

To sa cechy, których należało by szukać w naszych kandydatach 2008.

(Applause)

(Brawa)

He refused to be provoked by petty grievances.

Nie dawał sie prowokować małostkowym narzekaniom.

He never submitted to jealousy or brooded over perceived slights.

Nigdy nie popadł w zazdrość, nie rozpamiętywał krzywd.

And he expressed his unshakeable convictions

I wyrażał swoje niezachwiane przekonania

in everyday language, in metaphors, in stories.

w codziennym języku, metaforach, opowieściach.

And with a beauty of language -- almost as if

Okraszając je nieskazitelnym językiem, zupełnie jakby

the Shakespeare and the poetry he had so loved as a child

Szekspir i poezja, którą tak uwielbiał za młodu

had worked their way into his very soul.

odcisnęły trwałe piętno w jego duszy.

In 1863, when the Emancipation Proclamation was signed,

W 1863, kiedy podpisano Proklamację Emancypacji,

he brought his old friend, Joshua Speed, back to the White House,

Lincoln zaprosił swego starego przyjaciela, Joshuę Speeda do Białego Domu

and remembered that conversation of decades before, when he was so sad.

i przypomniał rozmowę sprzed dekad, kiedy był tak bardzo zasmucony.

And he, pointing to the Proclamation, said,

Wskazujac na Proklamację powiedział:

"I believe, in this measure, my fondest hopes will be realized."

"Wierzę, że w tym akcie zrealizują się moje najskrytsze nadzieje."

But as he was about to put his signature on the Proclamation

Ale kiedy miał złożyć swój podpis na Proklamacji,

his own hand was numb and shaking

jego dłoń była zdrętwiała i drżała,

because he had shaken a thousand hands that morning at a New Year's reception.

bo rankiem podczas przyjęcia noworocznego wymienił tysiące uścisków.

So he put the pen down.

Odłożył więc pióro i powiedział:

He said, "If ever my soul were in an act, it is in this act.

"Jeżeli kiedykolwiek moja dusza była w jakimś akcie, to jest to właśnie ten dokument.

But if I sign with a shaking hand,

Ale jeśli podpiszę drżącą dłonią,

posterity will say, 'He hesitated.'"

to potomni powiedzą: <Zawahał się.>"

So he waited until he could take up the pen

Odczekał więc, aż mógł wziąć pióro

and sign with a bold and clear hand.

pewną dłonią i złożyć wyraźny podpis.

But even in his wildest dreams,

Ale nawet w najśmielszych marzeniach

Lincoln could never have imagined

Lincoln nie mógłby sobie nigdy wyobrazić,

how far his reputation would reach.

jak daleko sięgnie jego sława.

I was so thrilled to find an interview with the great Russian writer,

Byłam tak bardzo wzruszona, gdy znalazłam wywiad z wielkim rosyjskim pisarzem,

Leo Tolstoy, in a New York newspaper in the early 1900s.

Lwem Tołstojem, w nowojorskiej gazecie z początku XX wieku.

And in it, Tolstoy told of a trip that he'd recently made

W wywiadzie tym Tołstoj opowiadał o podróży, jaką odbył niewiele wcześniej

to a very remote area of the Caucasus,

do bardzo odległego miejsca na Kaukazie,

where there were only wild barbarians,

gdzie żyli tylko dzicy barbarzyńcy,

who had never left this part of Russia.

którzy nigdy nie wyjeżdżali z tej części Rosji.

Knowing that Tolstoy was in their midst,

Na wieść o tym, że przebywa wśród nich Tołstoj,

they asked him to tell stories of the great men of history.

poprosili go o opowieści o sławnych ludziach w historii.

So he said, "I told them about Napoleon

Powiedział:"Opowiedziałem im o Napoleonie,

and Alexander the Great and Frederick the Great

o Aleksandrze Wielkim i Fryderyku Wielkim,

and Julius Caesar, and they loved it.

o Juliuszu Cezarze - i byli bardzo zadowoleni.

But before I finished, the chief of the barbarians stood up and said,

Ale nim skończyłem, wódz plemienia wstał i powiedział:

'But wait, you haven't told us about the greatest ruler of them all.

<Czekaj, nie opowiedziałeś nam jeszcze o największym z największych.

We want to hear about that man who spoke with a voice of thunder,

Chcemy posłuchać o mężczyźnie, który miał głos jak dzwon,

who laughed like the sunrise,

który śmiał się, jakby wschodziło słońce,

who came from that place called America, which is so far from here,

który przyjechał z tego miejsca zwanego Ameryką, które jest tak daleko stąd,

that if a young man should travel there,

że gdyby młody mężczyzna wybrał się w podróż do tego miejsca,

he would be an old man when he arrived.

dotarłby tam jako starzec.

Tell us of that man. Tell us of Abraham Lincoln.'"

Opowiedz nam o tym człowieku. Opowiedz nam o Abrahamie Lincolnie.>"

He was stunned.

Tołstoj zaniemówił.

He told them everything he could about Lincoln.

I opowiedział im wszystko, co pamiętał o Lincolnie.

And then in the interview he said, "What made Lincoln so great?

I potem w tym wywiadzie pytał: "Co uczyniło Lincolna tak sławnym?

Not as great a general as Napoleon,

Nie był wielkim generałem jak Napoleon,

not as great a statesman as Frederick the Great."

ani wielkim mężem stanu jak Fryderyk Wielki."

But his greatness consisted, and historians would roundly agree,

Ale jego wielkość, historycy zgodnie by potwierdzili, leżała w

in the integrity of his character

integralności charakteru

and the moral fiber of his being.

i moralnym kręgosłupie.

So in the end that powerful ambition

W efekcie silna ambicja,

that had carried Lincoln through his bleak childhood had been realized.

która przeprowadziła Lincolna przez trudne dzieciństwo została zrealizowana.

That ambition that had allowed him to laboriously educate himself by himself,

Ta sama ambicja, ktora pozwoliła mu pieczołowicie wykształcić się na wlasną rękę,

to go through that string of political failures

przetrwać pasmo politycznych niepowodzeń

and the darkest days of the war.

i najciemniejsze dni wojny.

His story would be told.

Jego historia będzie opowiadana.

So as for that second sphere, not of work, but of love --

Jeżeli chodzi o drugą sferę - nie pracy, lecz miłości -

encompassing family, friends and colleagues --

obejmującą rodzinę, przyjaciół i współpracowników -

it, too, takes work and commitment.

ona też wymaga pracy i poświęceń.

The Lyndon Johnson that I saw in the last years of his life,

Lyndon Johnson, którego poznałam w ostatnich latach jego życia,

when I helped him on his memoirs,

gdy pomagałam mu spisać wspomnienia,

was a man who had spent so many years in the pursuit of

był człowiekiem, który spędził tak wiele lat w pogoni za

work, power and individual success,

pracą, władzą i indywidualnym sukcesem,

that he had absolutely no psychic or emotional resources left

że nie zostało mu żadnych psychicznych czy emocjonalnych zapasów,

to get him through the days

aby przetrwać dni,

once the presidency was gone.

kiedy prezydentura się skończyła.

My relationship with him began on a rather curious level.

Moja znajomość z nim zaczęła się w dość swoisty sposób.

I was selected as a White House Fellow when I was 24 years old.

Zostałam wybrana na asystentkę w Białym Domu kiedy miałam 24 lata.

We had a big dance at the White House.

Odbył sie wielki bal.

President Johnson did dance with me that night.

Prezydent Johnson zatańczył ze mną tego wieczoru.

Not that peculiar --

I nie ma w tym nic dziwnego -

there were only three women out of the 16 White House Fellows.

wśród 16 asystentów były tylko 3 kobiety.

But he did whisper in my ear that he wanted me

Ale wyszeptał mi do ucha, ze chiałby,

to work directly for him in the White House.

abym w Białym Domu pracowała bezpośrednio dla niego.

But it was not to be that simple.

Nie było to takie proste.

For in the months leading up to my selection,

Ponieważ w miesiącach poprzedzających mój wybór,

like many young people, I'd been active

jak wiele młodych ludzi angażowałam się

in the anti-Vietnam War movement,

w ruch przeciwko wojnie w Wietnamie

and had written an article against Lyndon Johnson,

i napisałam artykuł przeciwko Lyndonowi Johnsonowi,

which unfortunately came out in The New Republic

który niefortunnie ukazał sie w The New Republic

two days after the dance in the White House.

na dwa dni przed wspomnianym balem w Białym Domu.

(Laugher)

(Śmiech)

And the theme of the article was how to remove Lyndon Johnson from power.

Tematem artykułu było jak odsunąć Lyndona Johnsona od władzy.

(Laughter)

(Śmiech)

So I was certain he would kick me out of the program.

Więc byłam przekonana, że wyrzuci mnie z programu.

But instead, surprisingly, he said,

Ale wręcz przeciwnie, zaskakująco powiedział:

"Oh, bring her down here for a year,

"Przyślijcie ją do mnie na rok,

and if I can't win her over, no one can."

jeśli nie zdołam jej przekonać, to nikomu sie to nie uda."

So I did end up working for him in the White House.

Skończyłam więc pracując dla niego w Białym Domu.

Eventually accompanied him to his ranch to help him on those memoirs,

W końcu towarzyszyłam mu też na jego ranczu, by pomóc w tych wspomnieniach,

never fully understanding why he'd chosen me to spend so many hours with.

nigdy w pełnie nie rozumiejąc, dlaczego wybrał właśnie mnie, żeby spędzić ze mną te wszystkie godziny.

I like to believe it was because I was a good listener.

Chcę wierzyć, że to z uwagi na to, że byłam dobrym słuchaczem.

He was a great storyteller.

Był wielkim opowiadaczem.

Fabulous, colorful, anecdotal stories.

Wyśmienitych, barwnych, anegdotycznych historii.

There was a problem with these stories, however,

Był jednak jeden mały problem z jego opowieściami,

which I later discovered, which is that half of them weren't true.

który później odkryłam, połowa z nich mijała się z prawdą.

But they were great, nonetheless.

Ale pomimo tego były wspaniałe.

(Laughter)

(Śmiech)

So I think that part of his attraction for me was that I loved listening to his tall tales.

Więc myślę, że częściowo przyciągał go do mnie fakt, że uwielbiałam jego opowieści.

But I also worried that part of it was that I was then a young woman.

Ale martwiłam się też, że znaczenie miało równiez to, że byłam młodą kobietą.

And he had somewhat of a minor league womanizing reputation.

A on miał w pewien sposób reputację kobieciarza.

So I constantly chatted to him about boyfriends,

Więc nieustannie opowiadałam mu o moich chłopakach,

even when I didn't have any at all.

nawet jesli akurat żadnego nie miałam.

Everything was working perfectly,

Wszystko odbywało się zgodnie z planem,

until one day he said he wanted to discuss our relationship.

aż do dnia, kiedy powiedział, że chciałby porozmawiać o naszej relacji.

Sounded very ominous when he took me nearby to the lake,

Zabrzmiało to dość niepokojąco, kiedy zabrał mnie nad jezioro,

conveniently called Lake Lyndon Baines Johnson.

zbiegiem okoliczności noszące imię Lyndona Baines Johnsona.

And there was wine and cheese and a red-checked tablecloth --

Było wino, sery, obrus w biało-czerwoną kratkę,

all the romantic trappings.

wszystkie romantyczne pułapki.

And he started out,

I zaczął tak:

"Doris, more than any other woman I have ever known ... "

"Doris, najbardziej ze wszystkich kobiet, które znam ..."

And my heart sank.

Poczułam serce w gardle.

And then he said,

I potem dokończył:

"You remind me of my mother."

"Przypominasz mi moją matkę."

(Laughter)

(Śmiech)

It was pretty embarrassing, given what was going on in my mind.

Było to dośc żenujące, biorąc pod uwagę, co działo sie w mojej głowie.

But I must say, the older I've gotten,

Ale muszę powiedzieć, że im jestem starsza,

the more I realize what an incredible privilege it was

tym bardziej rozumiem, jak niewyobrażalnym przywilejem było

to have spent so many hours with this aging lion of a man.

móc spędzić tak wiele godzin z tym starzejącym się mężczyzną.

A victor in a thousand contests,

Zwycięzca w tysiącach konkursów

three great civil rights laws, Medicare, aid to education.

trzy wielkie ustawy o prawach cywilnych, Medicare, pomoc edukacji.

And yet, roundly defeated in the end by the war in Vietnam.

I mimo wszystko, pokonany w końcu przez wojnę w Wietnamie.

And because he was so sad and so vulnerable,

Poniewaz był taki smutny i słaby,

he opened up to me in ways he never would have

otworzył się przede mną w sposób, który nigdy nie byłby możliwy,

had I known him at the height of his power --

gdybym znała go u szczytu kariery -

sharing his fears, his sorrows and his worries.

dzieląc swe obawy, smutki i niepokoje.

And I'd like to believe that the privilege fired within me

Lubię myśleć, że ten przywilej pozwolił mi

the drive to understand the inner person behind the public figure,

zrozumieć wewnętrzną osobę ukrytą za publiczną figurą,

that I've tried to bring to each of my books since then.

którą próbuję przemycić w każdej z moich książek od tego czasu.

But it also brought home to me the lessons

Ale to też przypomniało mi lekcje,

which Erik Erikson had tried to instill in all of us

które Erik Erikson próbował wbić nam wszystkim do głowy,

about the importance of finding balance in life.

o ważności znalezienia równowagi w życiu.

For on the surface, Lyndon Johnson should have had

Z jednej strony Lyndon Johnson powinien był mieć

everything in the world to feel good about in those last years,

wszystko, co w świecie możliwe, aby czuć się dobrze w tych ostatnich latach,

in the sense that he had been elected to the presidency;

został wybrany na prezydenta.

he had all the money he needed to pursue

Miał dość pieniędzy na zakup

any leisure activity he wanted;

jakiejkolwiek rozrywki, której by zachciał.

he owned a spacious ranch in the countryside, a penthouse in the city,

Posiadał przestronne ranczo na wsi, apartament w mieście.

sailboats, speedboats.

Jachty, motorówki.

He had servants to answer any whim,

Miał służących odpowiadającyh na każde skinienie

and he had a family who loved him deeply.

i miał rodzinę, która głęboko go kochała.

And yet, years of concentration solely on work and individual success

Ale mimo tego, lata koncentracji wyłącznie na pracy i indywidualnym sukcesie

meant that in his retirement he could find no solace

oznaczały, że na emeryturze nie mógł odnależć pocieszenia

in family, in recreation, in sports or in hobbies.

w rodzinie, rekreacji, sporcie czy hobby.

It was almost as if the hole in his heart was so large

To było prawie tak, jakby dziura w jego sercu była tak wielka,

that even the love of a family, without work, could not fill it.

że nawet miłość rodziny, bez pracy, nie była w stanie jej wypełnić.

As his spirits sagged, his body deteriorated

Jego siły słabły, ciało się poddawało,

until, I believe, he slowly brought about his own death.

aż, jak sądzę, powoli sam zbłiżył się do śmierci.

In those last years, he said he was so sad

W tych ostatnich latach mówił, że był tak smutny,

watching the American people look toward a new president and forgetting him.

widząc Amerykanów, którzy patrzyli już na nowego prezydenta i zapominali o nim.

He spoke with immense sadness in his voice,

Mówił z przeogromnym smutkiem w głosie,

saying maybe he should have spent more time with his children,

że być może powinien był spędzać więcej czasu z dziećmi,

and their children in turn.

i wnukami później.

But it was too late.

Ale było za późno.

Despite all that power, all that wealth,

Pomimo całej władzy, całego bogactwa

he was alone when he finally died --

był sam, kiedy w końcu umarł -

his ultimate terror realized.

ziściła się jego największa obawa.

So as for that third sphere of play,

Jeśli zaś chodzi o trzecią sferę rozrywki,

which he never had learned to enjoy,

z której nigdy nie nauczył się korzystać,

I've learned over the years

zrozumiałam z biegiem lat,

that even this sphere requires a commitment of time and energy --

że nawet ta dziedzina wymaga poświęcenia czasu i energii.

enough so that a hobby, a sport, a love of music,

Wystarczająco by hobby, sport, miłość do muzyki

or art, or literature, or any form of recreation,

lub sztuki, lub literatury, lub jakiejkolwiek formy rekreacji,

can provide true pleasure, relaxation and replenishment.

mogło zapewnić prawdziwą przyjemność, relaks i uzupełnienie.

So deep, for instance, was Abraham Lincoln's love of Shakespeare,

Tak głęboka była na przykład miłość Abrahama Lincolna do Szekspira,

that he made time to spend more than a hundred nights in the theater,

która sprawiła, że spędził więcej niż sto wieczorów w teatrze,

even during those dark days of the war.

nawet podczas ciemnych dni wojny.

He said, when the lights went down and a Shakespeare play came on,

Mówił, że kiedy gaszono światła i zaczynało się przedstawienie sztuki Szekspira,

for a few precious hours he could imagine himself

na kilka cennych godzin mógł wyobrazić sobie siebie

back in Prince Hal's time.

w czasach Księcia Hala.

But an even more important form of relaxation for him,

Ale jeszcze ważniejszą formą relaksu była dla niego,

that Lyndon Johnson never could enjoy,

Lyndon Johnson nigdy jej nie zaznał,

was a love of -- somehow -- humor,

miłość, nazwijmy to, humoru.

and feeling out what hilarious parts of life can produce

I wyczucie, że zabawne momenty w życiu mogą być

as a sidelight to the sadness.

świetlistą przeciwwagą dla smutku.

He once said that he laughed so he did not cry,

Raz powiedział, że śmieje się, aby nie płakać.

that a good story, for him, was better than a drop of whiskey.

Że dobra historia była dla niego lepsza niż kieliszek whisky.

His storytelling powers had first been recognized

Jego zdolności krasomówcze dały o sobie znać po raz pierwszy

when he was on the circuit in Illinois.

kiedy był w okręgu w Illinois.

The lawyers and the judges would travel

Prawnicy i sędziowei podróżowali

from one county courthouse to the other,

od jednego sądu okręgowego do drugiego

and when anyone was knowing Lincoln was in town,

i kiedy tylko dowiadywali się, że Lincoln jest w mieście,

they would come from miles around to listen to him tell stories.

przybywali i z dalekich stron, aby posłuchać jego historii.

He would stand with his back against a fire

Stawał zwrócony plecami do kominka

and entertain the crowd for hours with his winding tales.

i zabawiał tłumy godzinami opowiadając swoje historie.

And all these stories became part of his memory bank,

Wszystkie te opowieści stały się częścią jego pamięci,

so he could call on them whenever he needed to.

mógł więc przywoływać je, kiedy tylko były potrzebne.

And they're not quite what you might expect from our marble monument.

I nie są to zupełnie historie, których można by się spodziewać po marmurowym posągu.

One of his favorite stories, for example,

Jedna z jego ulubionych, na przykład,

had to do with the Revolutionary War hero, Ethan Allen.

opowiadała o bohaterze rewolucji amerykańskiej Ethanie Allenie.

And as Lincoln told the story,

Jak opowiadał Lincoln,

Mr. Allen went to Britain after the war.

pan Allen pojechał do Wielkiej Brytanii po wojnie.

And the British people were still upset

A Brytyjczycy byli ciągle rozgoryczeni

about losing the Revolution,

po przegraniu rewolucji,

so they decided to embarrass him a little bit

więc postanowili go trochę zakłopotać,

by putting a huge picture of General Washington

umieszczając wielki portret generała Waszyngtona

in the only outhouse, where he'd have to encounter it.

w jedynym wychodku, tak by na pewno go zobaczył.

They figured he'd be upset about the indignity

Myśleli, że go zdenerwują niegodnym

of George Washington being in an outhouse.

umieszczeniem Georga Washingtona w wychodku.

But he came out of the outhouse not upset at all.

Ale on wyszedł z toalety niewzruszony.

And so they said, "Well, did you see George Washington in there?"

Wiec zapytali: "Widziałeś tam w środku Georga Washingtona?"

"Oh, yes," he said, "perfectly appropriate place for him."

"O tak" odpowiedział "perfekcyjnie dobrane miejsce dla niego"

"What do you mean?" they said.

"Co masz na myśli?" zapytali.

"Well," he said, "there's nothing to make an Englishman shit

"Cóż" odrzekł "nie ma nic, co pomogłoby wypróżnić się Anglikowi

faster than the sight of General George Washington."

szybciej niż widok generała Georga Washingtona."

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Brawa)

So you can imagine, if you are in the middle of a tense cabinet meeting --

Więc można sobie wyobrazić, że podczas poważnego rządowego spotkania -

and he had hundreds of these stories --

a znał on setki podobnych historii -

you would have to relax.

można było się zrelaksować.

So between his nightly treks to the theater,

Pomiędzy nocnymi wypadami do teatru,

his story telling, and his extraordinary sense of humor

opowiadaniem historii i ponadprzeciętnym poczuciem humoru,

and his love of quoting Shakespeare and poetry,

cytowanej z uwielbieniem poezji Szekspira,

he found that form of play which carried him through his days.

Lincoln znalazł ten rodzaj rozrywki, który towarzyszył mu podczas życia.

In my own life, I shall always be grateful

W moim własnym życiu, będę zawsze wdzięczna

for having found a form of play in my irrational love of baseball.

za znalezienie formy rozrywki w mojej irracjonalnej miłości do baseballu.

Which allows me, from the beginning of spring training

Pozwala mi to od początku wiosennych treningów

to the end of the fall,

aż do późnej jesieni

to have something to occupy my mind and heart

zająć głowę i serce czymś

other than my work.

innym niz praca.

It all began when I was only six years old,

Wszystko zaczęło się, gdy miałam sześć lat

and my father taught me that mysterious art of keeping score

i mój ojciec odkrył przede mną tajniki tej sekretnej sztuki punktacji

while listening to baseball games --

podczas słuchania meczy baseballa.

so that when he went to work in New York during the day,

Tak abym, podczas gdy on jeździł do pracy w Nowym Jorku w ciągu dnia,

I could record for him the history of that afternoon's

mogła dla niego rejestrować historię popołudniowych

Brooklyn Dodgers game.

meczów Brooklyn Dodgers.

Now, when you're only six years old,

Otóż, kiedy masz tylko sześć lat

and your father comes home every single night

i twój ojciec wraca do domu każdego wieczoru,

and listens to you -- as I now realize that I, in excruciating detail,

i cię słucha - i teraz zdaję sobie sprawę, że w najmniejszym detalu

recounted every single play of every inning

opisywałam każdą akcję

of the game that had just taken place that afternoon.

tego meczu, któy rozgrywał się wcześniej popołudniem.

But he made me feel I was telling him a fabulous story.

Ale on dawał mi odczuć, że opowiadałam fascynującą historię.

It makes you think there's something magic about history

To sprawia, że myślisz, że jest coś magicznego w historii,

to keep your father's attention.

która przykuwa uwagę twojego ojca.

In fact, I'm convinced I learned the narrative art

Właściwie jestem przekonana, że nauczyłam sie sztuki narracji

from those nightly sessions with my father.

podczas tych nocnych posiedzeń z tatą.

Because at first, I'd be so excited I would blurt out,

Ponieważ na początku byłam tak podekscytowana, że wyrzucałam z siebie:

"The Dodgers won!" or, "The Dodgers lost!"

"Dodgers wygrali!" albo "Dodgers przegrali!"

Which took much of the drama of this two-hour telling away.

Co odbierało dużo dramatyzmu z tej dwugodzinnej opowieści.

(Laughter)

(Śmiech)

So I finally learned you had to tell a story

Więc w końcu nauczyłam się, jak opowiadac historie

from beginning to middle to end.

od początku poprzez środek do końca.

I must say, so fervent was my love

I musze powiedzieć, że moja miłość do

of the old Brooklyn Dodgers in those days

starych Brooklyn Dodgers w owym czasie była tak zaślepiająca,

that I had to confess in my first confession

że podczas mojej pierwszej spowiedzi musiałam wyznać

two sins that related to baseball.

dwa grzechy związane z baseballem.

The first occurred because the Dodgers' catcher, Roy Campanella,

Pierwszy miał miejsce ponieważ łapacz Dodgersów, Roy Campanella

came to my hometown of Rockville Centre, Long Island,

przyjechał do mojego miasteczka Rockville Centre, Long Island

just as I was in preparation for my first Holy Communion.

podczas gdy przygotowywałam się do Pierwszej Komunii Świętej.

And I was so excited --

I byłam tak podekscytowana -

first person I'd ever see outside of Ebbets Field.

pierwsza osoba, którą ujrzę poza Ebbets Field.

But it so happened he was speaking in a Protestant Church.

Ale stało się tak, że przemawiał on w kościele protenstanckim.

When you are brought up as a Catholic, you think

Kiedy wychowano cię na katolika, myślisz,

that if you ever set foot in a Protestant Church,

że jak tylko postawisz nogę w kościele protestanckim,

you'll be struck dead at the threshold.

zabije cię grom z jasnego nieba na samym wejściu.

So I went to my father in tears, "What are we going to do?"

Pobiegłam więc do mojego ojca we łzach, "Co poczniemy?"

He said, "Don't worry. He's speaking in a parish hall.

Odpowiedział: "Nie martw się. Przemawia w hallu parafii.

We're sitting in folding chairs. He's talking about sportsmanship.

Siedzimy na składanych krzesłach. Opowiada o sportowym zachowaniu.

It's not a sin."

To nie grzech."

But as I left that night, I was certain that somehow

Ale kiedy potem wyszliśmy do domu, byłam przekonana, że w jakiś sposób

I'd traded the life of my everlasting soul

przehandlowałam życie swej nieśmiertelnej duszy

for this one night with Roy Campanella.

za tę jedną noc z Royem Campanella.

(Laughter)

(Śmiech)

And there were no indulgences around that I could buy.

I nie było wokół żadnego wyrozumienia, które mogłabym kupić.

So I had this sin on my soul when I went to my first confession.

Miałam więc ten grzech w swojej duszy, gdy przystąpiłam do pierwszej spowiedzi.

I told the priest right away.

Od razu powiedziałam wszystko księdzu.

He said, "No problem. It wasn't a religious service."

Odpowiedział: "Nie ma problemu. To nie była msza."

But then, unfortunately, he said, "And what else, my child?"

Ale potem, niestety, dodał: "Coś jeszcze, moje dziecko?"

And then came my second sin.

I nadszedł czas na mój drugi grzech.

I tried to sandwich it in between talking too much in church,

Spróbowałam wcisnąć go pomiędzy gadanie w kościele,

wishing harm to others, being mean to my sisters.

życzenie zła innym, bycie niemiłym dla siostry.

And he said, "To whom did you wish harm?"

I wtedy zapytał: "Komu życzyłaś źle?"

And I had to say that I wished that various New York Yankees players

I musiałam wyznać, że chciałam, aby różni gracze New York Yankees

would break arms, legs and ankles --

połamali ręce, nogi i skręcili kostki -

(Laughter)

(Śmiech)

-- so that the Brooklyn Dodgers could win their first World Series.

- tak by Brooklyn Dodgers mogli po raz pierwszy wygrac World Series.

He said, "How often do you make these horrible wishes?"

Zapytał: "Jak często miewasz te okropne życzenia?"

And I had to say, every night when I said my prayers.

I musiałam odpowiedzieć, że każdej nocy, podczas pacierza.

(Laughter)

(Śmiech)

So he said, "Look, I'll tell you something.

Powiedział więc: "Zobacz, coś ci powiem.

I love the Brooklyn Dodgers, as you do,

Kibicuję z uwielbieniem Dodgersom tak, jak ty

but I promise you some day they will win fairly and squarely.

i obiecuję ci, że pewnego dnia absolutnie wygrają.

You do not need to wish harm on others to make it happen."

Nie musisz życzyć innym szkody, aby to sie stało."

"Oh yes," I said.

"O tak" powiedziałam.

But luckily, my first confession -- to a baseball-loving priest!

Ale szczęście, moja pierwsza spowiedź - u księdza fana baseballu!

(Laughter)

(Śmiech)

Well, though my father died of a sudden heart attack

Cóż, mimo że mój ojciec zmarł na niespodziewany atak serca

when I was still in my 20s,

kiedy miałam dwadzieścia lat,

before I had gotten married and had my three sons,

zanim wyszłam za mąż i powiłam trzech synów,

I have passed his memory -- as well as his love of baseball -- on to my boys.

przekazałam wspomnienie o nim - jak również jego miłość do baseballu - moim chłopcom.

Though when the Dodgers abandoned us to come to L.A.,

I nawet kiedy Dodgersi opuścili nas i przenieśli się do L.A.

I lost faith in baseball until I moved to Boston

straciłam wiarę w baseball dopóki nie przeprowadziłam się do Bostonu

and became an irrational Red Sox fan.

i zostałam irracjonalnym fanem Red Socks.

And I must say, even now, when I sit with my sons

I muszę powiedzieć, że nawet teraz, kiedy siedze z moimi synami

with our season tickets,

i naszymi biletami na cały sezon,

I can sometimes close my eyes against the sun

czasami wystawiam zamknięte oczy do słońca

and imagine myself, a young girl once more, in the presence of my father,

i wyobrażam sobie siebie, raz jeszcze małą dziewczynkę, w towarzystwie mojego ojca,

watching the players of my youth on the grassy fields below:

oglądającą graczy mojej młodości na trawiastym boisku poniżej.

Jackie Robinson, Roy Campanella, Pee Wee Reese, and Duke Snider.

Jackie Robinson, Roy Campanella, Pee Wee Reese i Duke Snider.

I must say there is magic in these moments.

Musze powiedzieć, że jest magia w tych chwilach.

When I open my eyes and I see my sons

Kiedy otwieram oczy i widzę moich synów

in the place where my father once sat,

w miejscu, które kiedyś zajmował mój ojciec.

I feel an invisible loyalty and love

Czuję niewidzialną lojalność i miłość,

linking my sons to the grandfather whose face they never had a chance to see,

łączącą moich synów z dziadkiem, którego twarzy nie było im dane nigdy ujrzeć,

but whose heart and soul they have come to know

ale którego serce i duszę poznali

through all the stories I have told.

dzięki wszystkim moim opowieściom.

Which is why, in the end, I shall always be grateful for this curious love of history,

To właśnie dlatego powinnam być zawsze wdzięczna tej ciekawej miłości do historii,

allowing me to spend a lifetime looking back into the past.

która pozwoliła mi spędzić życie oglądając się wstecz na przeszłość.

Allowing me to learn from these large figures

Pozwoliła mi uczyć się od tych wielkich osobistości

about the struggle for meaning for life.

o walce o sens życia.

Allowing me to believe that the private people

Pozwoliła mi uwierzyć, że zarówno normalni ludzie,

we have loved and lost in our families,

których kochalismy i straciliśmy w naszych rodzinach,

and the public figures we have respected in our history,

jak i osoby publiczne, które szanowaliśmy w naszej historii,

just as Abraham Lincoln wanted to believe,

jak Abraham Lincoln chciał wierzyć,

really can live on, so long as we pledge

naprawdę mogą żyć dłużej, tak długo jak obiecamy

to tell and to retell the stories of their lives.

opowiadać i raz jeszcze opowiadać historie ich życia.

Thank you for letting me be that storyteller today.

Dziekuję za umożliwienie mi bycia dziś opowiadaczem tych historii.

(Applause)

(Brawa)

Thank you.

Dziękuję.