John Walker: Re-creating great performances

Tłumaczenie: Piotr Ożga Korekta: Marek Kasiak

Ninety-nine percent of us have the dream of listeners.

99% ludzi marzy jak słuchacze.

Not being the musicians -- the listeners, right?

Nie jesteśmy muzykami, słuchamy.

And we crave one thing,

I marzenie mamy jedno,

even though we kind of don't know it all the time.

choć często nieświadome.

We crave to be in the room with the musician

Chcemy przebywać w pokoju z muzykiem

the day it was recorded, the day it was played.

w dniu w którym nagrywał album.

And we go to live concerts, and we get that as much as we can.

Chodzimy więc na koncerty i dostajemy tego tyle, ile możemy.

But then we listen to the other 99 percent of our stuff recorded.

Ale wtedy słuchamy 99 procent pozostałych nagrań.

And it turns out the further back you go in history,

Okazuje się, że im dalej wstecz pójdziemy,

the little rougher it sounds.

tym gorzej one brzmią.

And so we said, there's a solution to this.

Na szczęście, mamy na to radę.

Let's separate the performance, as a thing,

Oddzielmy występ, jako rzecz,

out from the recording, which was how it was made.

od nagrania, czyli od jego zapisu.

You know, the thing with microphones in the room and all that day.

Wiecie, od całego dnia siedzenia przy mikrofonach.

But the performance itself was how the musicians worked their fingers,

Ale sam występ, to jak artysta poruszał palcami

and what instruments they were using.

i jakiego instrumentu używał.

And it's the data hidden inside the recording.

To są dane ukryte w nagraniu.

In order to do this, it's a lot of hardware and software

Aby to wydobyć, korzystamy z masy urządzeń i oprogramowania,

that runs in a very high resolution.

działającego bardzo precyzyjnie.

And Yamaha makes an incredible thing called the Disklavier Pro

Yamaha stworzyła niesamowity wynalazek zwany Disklavier Pro,

that looks like a nice grand piano there.

który wygląda tak jak to pianino...

And you probably didn't realize it's going to do all these things --

prawdopodobnie nie zdawaliście sobie sprawy z tego co to robi...

but full of solenoids, and fiber optics, and computers

jest pełne solenoidów, światłowodów i komputerów

and all this kind of stuff. The highest resolution out of Japan.

i innej elektroniki najwyższej jakości z Japonii.

And this just didn't work until we could cross this line that says high-definition.

To nie działałoby, gdybyśmy nie doszli do terminu "wysoka jakość".

And we were able to cross this line, called the uncanny valley,

Mogliśmy przekroczyć tą granicę, zwaną dziwaczną doliną,

in terms of -- artificial intelligence terms.

odnoszącą się do sztucznej inteligencji.

We have a process where we, you know,

Przeprowadzamy proces w którym

kind of put it into the computer and digitize it, and then a whole lot of analysis.

wrzucamy nagrania do komputera, a później analizujemy.

And we look at every single note,

Patrzymy na każdą nutę

and all the attributes of those notes:

i jej wszystkie właściwości:

how hard they were struck, and how they were held down,

jak mocno zostały zagrane, jak długo przytrzymane

and how you move the fingers.

i jak muzyk poruszał palcami.

So we had to develop a whole new science of how you move your fingers.

Musieliśmy powołać nową dziedzinę nauki, o tym jak muzyk porusza palcami.

And, you know, it's a thing your piano teacher teaches you,

Wiecie, to jest rzecz, której uczy nauczyciel gry na pianinie,

but we never had a science behind these kinds of things.

ale nigdy nie było to zbadane naukowo.

I'm going to start with Glenn Gould.

Na początek zaprezentuję Glenna Goulda.

He died 25 years ago this year, and was born 75 years ago this year.

Zmarł 25 lat temu, a urodził się 75 lat temu. (licząc od 2007 roku)

Was a beloved pianist, maybe the great cult pianist of the twentieth century.

Był cenionym pianistą, możliwe że jednym z kultowych pianistów 20 wieku.

He just got tired of being in front of an audience,

Męczyło go granie dla publiczności,

and felt like -- a performing monkey was, in fact, his term.

czuł się jak "występująca małpa", tak to określił.

So he stepped back, and did nothing but the crafting of his work.

Zrobił więc krok wstecz i nie robił nic innego niż ćwiczenia.

And Gould's specialty was playing Bach.

Jego specjalności były utwory Bacha.

His maybe most famous recording

Jedno z jego chyba najbardziej znanych nagrań

was something called "The Goldberg Variations."

nazywało się "The Goldberg Variations".

Bach only wrote themes and variations one time.

Bach napisał tematy i wariacje tylko raz.

He wrote some early pieces,

Napisał parę utworów wcześnie w życiu,

but late in his life, in his mature period,

ale jako dorosły stwierdził,

he said, "Here's a theme -- 30 variations."

"Mam temat... 30 wariacji."

In fact, the theme isn't even the melody, it's the bass line.

Tak na prawdę temat nie jest melodią, tylko linią basową.

And Gould recorded it in two major recordings that you may know about,

Gould nagrał to na dwóch nagraniach o których mogliście słyszeć,

one in mono, and one in stereo.

jedno w mono, drugie w stereo.

And the one in mono, by the way, he used the pedal,

Tak na marginesie, w nagraniu mono używał pedału,

and as he got older, he said, "No, no, wait a minute.

później stwierdził, "Nie nie, chwila.

I'm going to get very scientific about this, and not use the pedal."

Zrobię to naukowo i nie będę używał pedału."

What I'd like you to hear live is the 1955 version,

Chciałbym żebyście posłuchali wersji z 1955 roku,

and we'll play the first couple pieces of it.

odtworzymy początek tego nagrania.

Glenn Gould, 1955.

Glenn Gould, 1955.

(Music)

(Muzyka)

How about that?

I co wy na to?

(Applause)

(Aplauz)

So let me tell you a little bit how this was done.

Opowiem wam jak to zostało zrobione.

First of all, let me get you to the end step.

Na początek, końcowy etap.

This is -- we have a fairly complex process

To dosyć złożony proces,

that, you know, software and musicians and so on,

wykorzystujemy oprogramowanie i muzyków,

but when we're all done, we know that the ear is the final arbiter.

a gdy wszystko jest zrobione, pozwalamy uszom osądzić.

We can play the original in one ear, and a new recording in the other.

Możemy odtworzyć oryginał w jednym uchu i nowe nagranie w drugim.

So I'm going to do this for you right now, what you just heard.

Zrobię to dzisiaj dla was.

And in the right speaker is going to be the original recording,

W prawym głośniku będzie puszczone oryginalne nagranie,

and the left speaker is going to be the new recording,

a w lewym nowe...

actually of an instrument just like that one,

nagrane na instrumencie takim jak to

and I'm going to play them together at the same time.

i puszczę je w tym samym momencie.

(Music)

(Muzyka)

That's the original. [Unclear] That's the two together.

To jest oryginał.

(Music)

(Muzyka)

Before "Jurassic Park,"

Przed Parkiem Jurajskim

there was no science for how skin hung off of muscle, right?

nie było badań o tym jak skóra trzyma się mięśni, prawda?

So, in the video world,

Więc w filmach

we've been able to invent, in our lifetimes, natural behavior.

potrafiliśmy wykreować naturalne zachowania.

And this is kind of another example

To jest kolejny przypadek

of putting a science behind natural behavior.

wykreowania naturalnego zachowania.

And then you heard the original.

Potem usłyszeliście oryginał.

Ultimately, I started with the experience.

Właściwie, zaczynałem już z doświadczeniem.

And the experience is: I want to be in the room and hear the musicians.

Jest nim chęć przebywania w studiu i słuchania muzyków na żywo.

Lots of you can afford to buy one of these.

Wielu z was może sobie na to pozwolić.

But, if not, there is now high-definition surround sound.

Jeśli nie, możecie skorzystać z wysokiej jakości systemu surround-sound.

And I got to tell you, if you haven't heard high-definition surround,

Jeżeli nie słyszeliście jeszcze przestrzennego dźwięku wysokiej jakości

go down to your audio dealer, your audiophile dealer.

to zapraszam do sklepu z płytami.

It's so involving compared to regular stereo.

To zupełnie inna bajka niż stereo.

But if you don't have that, maybe you can listen on your headphones.

Ewentualnie możecie użyć zwykłych słuchawek.

And so on the same disk we have five recordings --

Na tej płycie jest pięć nagrań.

Sony has five recordings.

Na tej płycie jest pięć nagrań.

And you could listen in headphones

Możecie posłuchać na słuchawkach

with this thing called binaural recording.

czegoś co nazywamy nagrywaniem binauralnym.

And it's a dummy head that sits in front of the instrument,

Oto manekinowa głowa siedząca przy instrumencie,

and it's got microphones where the ears are.

ma mikrofony w miejscach uszu.

And when you put on headphones, and you listen to this,

I kiedy założysz słuchawki i posłuchasz takiego nagrania,

you're inside of Glenn Gould's body.

poczujesz się jak Glenn Gould.

And it is a chuckle until, you know, the musicians,

To wydaje się śmieszne, ale muzycy,

who are musicians who play the piano, listen to this, say,

a tak właściwie pianiści, którzy słuchają tego nagrania mówią,

"I can't believe it! It's just what it's like to play the piano."

"Nie wierzę! To tak jakbym teraz siedział przy pianinie."

Except now you're inside Glenn Gould's body playing the piano,

Możesz się poczuć jakbyś był w skórze Glenna Goulda grającego na pianinie

and it feels like your fingers are making the decisions

i możesz poczuć że twoje palce podejmują decyzje

and moving through the whole process.

i biorą udział w procesie twórczym.

It's a game changer.

To zupełny przełom.

Here's now something we know in spectacular quality.

To jest coś co już znamy, ale w spektakularnej jakości.

The whole process is very sensitive to temperature and humidity.

Cały proces jest zależny od temperatury i wilgotności powietrza.

What you heard today was not perfect.

To co słyszeliście przed chwilą nie było doskonałe.

It's an amalgam of wood, and cast iron, and felt,

Takie rzeczy jak amalgam, drewno, żeliwo, filc,

and steel strings, and all these,

stalowe struny i inne

and they're all amazingly sensitive to temperature and humidity.

są strasznie wrażliwe na temperaturę i wilgotność powietrza.

So when you go into the recording session,

Kiedy więc nagrywamy,

you get to stop after every piece and rebuild the piano if you need to.

musimy robić przerwę po każdym utworze na przegląd pianina.

There's the whole action there, sitting, kind of, on the side,

Wszystko schodzi na drugi plan,

and the dummy head and our recording engineers

a manekinowa głowa i dźwiękowcy przyglądają się

standing around while we rebuild the piano.

przyglądają się przeglądowi pianina.

Without putting dates next to these things,

Bez określania ile czasu to zajmuje,

step-by-step music will be turned into data,

krok po kroku zamieniamy muzykę w dane,

like every field that's occurred in the past 35 or 40 years.

tak jak wszystko inne od jakiś 35 czy 40 lat.

Audio has come very late to this game --

Muzyka weszła bardzo późno do tej gry

I'm not talking about digitizing, and bits, and re-mastering.

i nie mówię tu o digitalizacji, bitach czy re-masteringu...

I'm talking about turn it into the data that it was made from,

Mówię o zmienianiu jej w dane z których została stworzona,

which is how it was performed.

czyli jak została zagrana.

And audio came very late because our ears are so hard to fool --

Standard audio pojawił się dosyć późno, ponieważ trudno oszukać nasze uszy...

they're high-resolution, and they're wired straight to our emotions,

one odbierają w wysokiej jakości, wyczuwają emocje

and you can't trick them very easily.

i nie można ich tak łatwo oszukać.

Your eyes are pretty happy with some color and movement, you know.

Oczy zadowalają się odrobiną koloru i ruchu, to wszystko.

All right, there's this episode of "Star Trek."

No dobra, teraz będzie odcinek Star Treka.

(Laughter)

(Śmiech)

I get it -- it was all just laid in for me yesterday there.

Specjalnie go tu dla mnie wczoraj odłożyli.

The episode of "Star Trek" for me was James Daly played Methuselah --

Chodzi mi konkretnie o odcinek "Nieśmiertelny" z Jamesem Daly'm,

remember this one?

pamiętacie to?

And at some point he's dancing with his --

W pewnym momencie James tańczy z jego...

and I won't ruin the episode for you, from 1967.

nie będę wam zdradzał odcinka z 1967 roku.

Right, do you know where I'm going?

Ok, wiecie do czego zmierzam?

And Nimoy, I'm sorry, Spock sits down at the piano,

Wtedy Nimoy, przepraszam, Spock siada przy pianinie

and he starts playing this Brahms waltz, and they all dance to it.

i zaczyna grać walc Brahmsa, a wszyscy zaczynają do tego tańczyć.

And then Spock turns round, he goes,

Wtedy Spock obraca się i mówi,

"James, I know all of the Brahms waltzes,

"James, znam wszystkie walce Brahmsa

and I don't believe this is one of them in the category."

i nie mogę uwierzyć że to jest jeden z nich."

That's where I'm at.

I o to mi właśnie chodzi.

I want to hear the waltzes Brahms didn't write.

Chcę posłuchać walców których Brahms nie napisał.

I want to hear the pieces that Horowitz didn't play.

Chcę usłyszeć utwory których Horowitz nie zagrał.

But I believe we're on a path now, when we get to data,

Wierzę, że jesteśmy na dobrej drodze aby zdobyć informacje

that we can distill styles, and templates, and formulas, and all these kinds of things,

które pomogą nam odizolować style, szablony, formy i inne tego typu rzeczy...

again, that you've seen happen in the computer graphics world.

ponownie, tak jak to się stało w grafice komputerowej.

It's now coming in this world.

To się już dzieje,

The transition will be this one.

tak będzie wyglądać ta przemiana.

It says right now, we think music is notes and how they're played.

Teraz możemy pojmować muzykę jako nuty i to jak zostały zagrane.

And I believe this is coming.

Wierzę że to nadejdzie.

Because what you've just heard was a computer playing data --

Ponieważ teraz słyszeliście komputer odtwarzający dane,

no Glenn Gould in the room.

a nie Glenna Goulda.

But yet, it was human.

Ale to było już bardzo bliskie.

And I believe you'll get to the next step, the real dream of listeners.

Mam nadzieję że pójdziecie o krok dalej w stronę prawdziwego marzenia.

Every time you listen to a recording today,

Za każdym razem gdy słuchacie utworu,

every time you take out your iPod and whatever,

za każdym razem gdy włączacie iPoda albo coś innego,

every time you listen to it, it's the same thing -- it's frozen.

za każdym razem słuchacie tego samego... jakby było zamrożone.

Wouldn't it be cool if every time you listened, it could be different?

Czy nie byłoby to świetne gdybyście za każdym razem słuchali czegoś innego?

This morning, you're sadder, you want to hear your song,

Tego dnia jesteś smutniejszy, chcesz usłyszeć piosenkę,

the same song, played sadder than you did yesterday.

tą samą, ale zagraną smutniej niż wczoraj.

You want to hear it played by different musicians.

Chcesz jej słuchać w wykonaniach różnych muzyków.

You want to hear it in different rooms and whatever.

Chcesz jej słuchać w innych pokojach i otoczeniach.

We've seen all these "Star Treks," and they're all holodeck episodes as well.

Oglądaliście pewnie Star Treka, w każdym odcinku był holodek.

Every time I listen to that, I get goose bumps.

Za każdym razem gdy tego słucham dostaję gęsiej skórki.

It's so amazing, it's so exciting.

To takie fascynujące i ekscytujące.

Every time I listen to that recording it's like, "Oh my God,

Za każdym razem gdy słucham tego nagrania, o mój Boże,

I can't believe I'm in the same room. I can't believe this is happening."

nie mogę uwierzyć że jestem w tym samym pomieszczeniu. Nie wierzę że to się dzieje.

It's a way better experience

To lepsza metoda odczuwania

than whatever you're used to listening to, in whatever form.

niż najlepszy sprzęt z którego kiedykolwiek korzystałeś.

And lastly, I will wrap up with one minute of Art Tatum.

Na koniec, powiem o Art Tatum.

So I've really overshot my budget here.

Na prawdę przekroczyłem tu budżet.

We made a new recording of him

Zrobiliśmy jego nowe nagranie,

playing in the Shrine Auditorium in September.

gdy grał w Shrine Auditorium we wrześniu.

It was a concert he recorded in the Shrine Auditorium in 1949.

To był koncert nagrany w Shrine Auditorium w 1949 roku.

And I've got to tell you, we have this lab

Laboratorium w którym wszystko

where we build and measure everything, back in Raleigh, North Carolina,

tworzymy i mierzymy jest w Raleigh w Północnej Karolinie,

and we flew out to Los Angeles.

musieliśmy więc polecieć do Los Angeles.

And as the president of the company,

Jako dyrektor tej firmy

I didn't feel real comfortable about where we were.

nie byłem z tego powodu zadowolony.

That's a real uncomfortable feeling,

To na prawdę stresujące

when all the equipment's come out and a whole Sony team,

gdy cały sprzęt i ludzie od Sony jadą w trasę,

and people are going to be sitting there in the audience.

a na widowni będą siedzieć ludzie.

And we put the piano on the sweet spot of the stage in the Shrine,

Postawiliśmy pianino w tym samym miejscu na scenie w Shrine...

which has not changed since 1949, still seats 6,000 people.

która się za bardzo nie zmieniła od 1949 roku, cały czas ma 6,000 miejsc...

And on the sweet spot on the stage, Tatum starts playing ...

i na tym miejscu Tatum zaczęło grać...

and every note, every beat, every slur, every accent, every pedal

każda nuta, każde uderzenie, każde legato, każdy akcent, każde użycie pedału

was perfect, because he played it for that room on that day.

było idealne, ponieważ to zostało nagrane w tym samym pomieszczeniu.

And we captured all that data all over again.

Zebraliśmy całe dane od nowa.

And I want you to hear that right now.

Chcę żebyście to usłyszeli.

And fortunately, it's right in here.

Na szczęście mam to tutaj...

This is an encore he used to do.

to będzie utwór który grywał jako bis.

It's one minute long.

Trwa minutę.

It's an Irish jig, and I want you to hear his humor.

to irlandzki gigue, chcę żebyście wychwycili jego humor.

(Music)

(Muzyka)

(Applause)

(Aplauz)

And that's just what the live audience did.

Tak właśnie robiła wtedy publiczność.

(Applause)

(Aplauz)

So thank you very much, Michael, thank you for the opportunity.

Dziękuję bardzo, Michael, dziękuję za taką możliwość.