Why civilians suffer more once a war is over | Margaret Bourdeaux

Tłumaczenie: Dorota Kmieć Korekta: Rysia Wand

So have you ever wondered what it would be like

Czy kiedyś myśleliście, jak żyłoby się

to live in a place with no rules?

w państwie bez żadnych zasad?

That sounds pretty cool.

Brzmi świetnie.

(Laughter)

(Śmiech)

You wake up one morning, however,

Budzisz się pewnego ranka

and you discover that the reason there are no rules

i odkrywasz, że nie ma zasad,

bo nie ma rządu, nie ma żadnych praw.

is because there's no government, and there are no laws.

In fact, all social institutions have disappeared.

Wszystkie instytucje społeczne zniknęły.

So there's no schools,

Nie ma szkół,

there's no hospitals,

nie ma szpitali,

there's no police,

nie ma policji,

there's no banks,

nie ma banków,

there's no athletic clubs,

nie ma klubów sportowych,

there's no utilities.

nie ma prądu czy gazu.

Well, I know a little bit about what this is like,

Mniej więcej wiem, jak to jest,

because when I was a medical student in 1999,

bo w 1999 roku jako studentka medycyny

I worked in a refugee camp in the Balkans during the Kosovo War.

pracowałam w obozie dla uchodźców podczas wojny domowej w Kosowie.

When the war was over,

Kiedy wojna się skończyła,

nieoczekiwanie dostałam zgodę od uniwersytetu medycznego

I got permission -- unbelievably -- from my medical school

to take some time off

na krótki urlop, żeby podążyć za niektórymi rodzinami,

and follow some of the families that I had befriended in the camp

z którymi zaprzyjaźniłam się w obozie,

back to their village in Kosovo,

do ich rodzinnego Kosowa,

and understand how they navigated life in this postwar setting.

dowiedzieć się, jak radzą sobie w powojennych warunkach.

Postwar Kosovo was a very interesting place

Powojenne Kosowo było bardzo interesujące,

because NATO troops were there,

bo stacjonowały tam wojska NATO,

mostly to make sure the war didn't break out again.

przede wszystkim żeby dopilnować, że wojna nie wybuchnie na nowo.

But other than that, it was actually a lawless place,

Ale poza tym było to miasto bezprawia

and almost every social institution, both public and private,

i prawie wszystkie instytucje społeczne, zarówno publiczne jak prywatne,

had been destroyed.

zostały zniszczone.

So I can tell you

Mogę wam powiedzieć,

that when you go into one of these situations and settings,

że wyjazd w takie miejsce

it is absolutely thrilling ...

jest absolutnie fascynujący...

for about 30 minutes,

przez jakieś 30 minut,

because that's about how long it takes before you run into a situation

bo mniej więcej wtedy zdarza się coś,

where you realize how incredibly vulnerable you are.

co uświadamia wam, jak bardzo jesteście bezbronni.

For me, that moment came when I had to cross the first checkpoint,

Dla mnie tym momentem było przekroczenie punktu kontrolnego.

and I realized as I drove up

Podjeżdżając zdałam sobie sprawę,

that I would be negotiating passage through this checkpoint

że będę musiała wynegocjować przejazd przez punkt kontrolny

with a heavily armed individual

z mocno uzbrojonym osobnikiem,

who, if he decided to shoot me right then and there,

który, jeśli postanowi mnie na miejscu zastrzelić,

actually wouldn't be doing anything illegal.

właściwie nie popełni przestępstwa.

But the sense of vulnerability that I had was absolutely nothing

Ale moje poczucie zagrożenia bladło

in comparison to the vulnerability of the families that I got to know

w porównaniu z poczuciem zagrożenia rodzin,

over that year.

które znałam przez rok.

You see, life in a society where there are no social institutions

Życie w społeczeństwie, w którym nie ma instytucji społecznych,

is riddled with danger and uncertainty,

jest pełne zagrożeń i niepewności.

and simple questions like, "What are we going to eat tonight?"

Odpowiedzi na podstawowe pytania, takie jak: "Co będziemy dziś jeść"?,

are very complicated to answer.

stają się bardzo skomplikowane.

Questions about security, when you don't have any security systems,

Pytania o bezpieczeństwo, gdy nie istnieją systemy bezpieczeństwa,

are terrifying.

są przerażające.

Is that altercation I had with the neighbor down the block

Czy sprzeczka z sąsiadem z bloku

going to turn into a violent episode that will end my life

przerodzi się w akt przemocy, zakończony moją śmiercią

lub śmiercią mojej rodziny?

or my family's life?

Health concerns when there is no health system

Zagrożenia dla zdrowia, gdy nie ma systemu opieki zdrowotnej,

are also terrifying.

również stają się przerażające.

I listened as many families had to sort through questions like,

Wiele rodzin musiało zmierzyć się z pytaniami:

"My infant has a fever. What am I going to do?"

"Moje dziecko gorączkuje. Co mam zrobić"?,

"My sister, who is pregnant, is bleeding. What should I do?

"Moja ciężarna siostra krwawi. Co robić"?,

Who should I turn to?"

"Do kogo się zwrócić"?,

"Where are the doctors, where are the nurses?

"Gdzie są lekarze, gdzie pielęgniarki"?,

If I could find one, are they trustworthy?

"Jeśli już kogoś znajdę, czy mogę mu zaufać"?,

How will I pay them? In what currency will I pay them?"

"Jak zapłacę? Jakiej waluty użyć"?,

"If I need medications, where will I find them?

"Gdzie znaleźć potrzebne lekarstwa?",

If I take those medications, are they actually counterfeits?"

"Czy zażyty lek nie okaże się podróbką"?.

And on and on.

I tak bez końca.

So for life in these settings,

W takich warunkach

the dominant theme, the dominant feature of life,

dominuje jeden temat, jeden element życia:

is the incredible vulnerability that people have to manage

niewyobrażalne zagrożenie, z którym ludzie muszą sobie radzić

day in and day out,

dzień za dniem,

because of the lack of social systems.

z powodu braku systemu socjalnego.

And it actually turns out

Okazuje się,

that this feature of life is incredibly difficult to explain

że ten element życia bardzo trudno wyjaśnić

and be understood by people who are living outside of it.

i zrozumieć innym ludziom spoza obszaru konfliktu.

I discovered this when I left Kosovo.

Odkryłam to, kiedy opuściłam Kosowo,

I came back to Boston, I became a physician,

wróciłam do Bostonu, zostałam lekarką,

I became a global public health policy researcher.

pracownikiem naukowym w zakresie zdrowia publicznego na świecie.

I joined the Harvard Medical School

Rozpoczęłam pracę w Harvard Medical School,

and Brigham and Women's Hospital Division of Global Health.

i Birmingham Women's Hospital, w dziale zdrowia globalnego.

And I, as a researcher,

Jako pracownik naukowy

really wanted to get started on this problem right away.

chciałam zająć się tym problemem od razu.

I was like, "How do we reduce the crushing vulnerability

Zaczęłam się zastanawiać, jak zredukować miażdżącą bezbronność

of people living in these types of fragile settings?

ludzi żyjących w tych niestabilnych regionach.

Is there any way we can start to think about

Czy da się wymyślić,

how to protect and quickly recover

jak chronić i szybko odbudować

the institutions that are critical to survival,

instytucje niezbędne dla przeżycia,

like the health system?"

jak system opieki zdrowotnej?

And I have to say, I had amazing colleagues.

Muszę przyznać, że trafiłam na wspaniałych współpracowników.

But one interesting thing about it was,

Co ciekawe,

this was sort of an unusual question for them.

to pytanie wydało im się dziwne.

They were kind of like, "Oh, if you work in war,

Pytali: "Jeśli pracujesz w regionie konfliktu militarnego,

doesn't that mean you work on refugee camps,

czy nie oznacza to, że pracujesz w obozie dla uchodźców,

and you work on documenting mass atrocities?" --

dokumentując masowe zbrodnie?",

which is, by the way, very, very, very important.

co oczywiście jest bardzo, bardzo istotne.

So it took me a while to explain why I was so passionate about this issue,

Wyjaśnianie, dlaczego tak mi zależy, zajęło mi trochę czasu,

until about six years ago.

aż 6 lat temu

That's when this landmark study

przełomowe badania,

that looked at and described the public health consequences of war

które opisywały jak konflikt zbrojny wpływa na system opieki zdrowotnej,

was published.

zostały opublikowane.

They came to an incredible, provocative conclusion.

Badacze doszli do prowokującego wniosku.

These researchers concluded

Odkryto, że większość zgonów

that the vast majority of death and disability from war

i przypadków kalectwa

happens after the cessation of conflict.

zdarza się po zakończeniu wojny.

So the most dangerous time to be a person living in a conflict-affected state

Najbardziej niebezpiecznym okresem

is after the cessation of hostilities;

jest czas po zakończeniu konfliktu,

it's after the peace deal has been signed.

kiedy traktat pokojowy jest już podpisany.

It's when that political solution has been achieved.

kiedy polityczne rozwiązania są gotowe.

That seems so puzzling, but of course it's not,

To wydaje się dziwne, ale tak naprawdę nie jest,

because war kills people by robbing them of their clinics,

bo wojna zabija ludzi, okradając ich z klinik,

of their hospitals,

szpitali,

of their supply chains.

łańcuchów logistycznych.

Their doctors are targeted, are killed; they're on the run.

Lekarze stają się celem ataku, są zabijani, muszą uciekać.

And more invisible and yet more deadly is the destruction

Tym samym jeszcze mniej widoczna i bardziej śmiertelna staje się destrukcja

of the health governance institutions and their finances.

rządowej służby zdrowia i jej funduszy.

So this is really not surprising at all to me.

Dlatego mnie to wcale nie zaskakuje.

But what is surprising and somewhat dismaying,

Co zadziwiające i trochę niepokojące,

is how little impact this insight has had,

te badania miały niewielki oddźwięk

in terms of how we think about human suffering and war.

w kontekście tego, jak myślimy o ludzkim cierpieniu i wojnie.

Let me give you a couple examples.

Podam wam parę przykładów.

Last year, you may remember,

Może pamiętacie, jak w zeszłym roku

Ebola hit the West African country of Liberia.

wirus Eboli dotarł do Liberii w Afryce Zachodniej.

There was a lot of reporting about this group, Doctors Without Borders,

Wiele mówiono o Lekarzach bez Granic,

sounding the alarm and calling for aid and assistance.

alarmowano i nawoływano do pomocy i wsparcia.

But not a lot of that reporting answered the question:

Jednak nie informowano,

Why is Doctors Without Borders even in Liberia?

dlaczego właściwie Lekarze bez Granic są w Liberii.

Doctors Without Borders is an amazing organization,

Lekarze bez Granic to wspaniała organizacja,

dedicated and designed to provide emergency care in war zones.

specjalnie poświęcona niesieniu pomocy w rejonach konfliktów zbrojnych.

Liberia's civil war had ended in 2003 --

Wojna domowa w Liberii skończyła się w 2003 roku,

that was 11 years before Ebola even struck.

11 lat przed pojawieniem się wirusa Eboli.

When Ebola struck Liberia,

Kiedy Ebola dotarła do Liberii,

there were less than 50 doctors in the entire country

w całym kraju było mniej niż 50 lekarzy

of 4.5 million people.

na 4,5 miliona mieszkańców.

Doctors Without Borders is in Liberia

Lekarze bez Granic są w Liberii,

because Liberia still doesn't really have a functioning health system,

bo Liberia ciągle nie ma sprawnej służby zdrowia,

11 years later.

11 lat po wojnie.

When the earthquake hit Haiti in 2010,

Kiedy trzęsienie ziemi uderzyło w Haiti w 2010 roku,

the outpouring of international aid was phenomenal.

fala międzynarodowej pomocy była nieprawdopodobna.

But did you know that only two percent of that funding

Ale czy wiedzieliście, że tylko 2% tych funduszy

went to rebuild Haitian public institutions,

przeznaczono na odbudowę publicznych instytucji,

including its health sector?

łącznie z sektorem zdrowotnym?

From that perspective,

Z tego powodu

Haitians continue to die from the earthquake even today.

mieszkańcy Haiti wciąż umierają z powodu trzęsienia ziemi, nawet teraz.

I recently met this gentleman.

Poznałam ostatnio tego pana.

This is Dr. Nezar Ismet.

To dr Nezar Ismet.

He's the Minister of Health in the northern autonomous region of Iraq,

Jest ministrem zdrowia

w autonomicznym regionie północnego Iraku, Kurdystanie.

in Kurdistan.

Here he is announcing that in the last nine months,

Właśnie oznajmia, że przez ostatnie 9 miesięcy

his country, his region, has increased from four million people

w jego państwie i regionie liczba mieszkańców wzrosła

z 4 do 5 milionów ludzi.

to five million people.

That's a 25 percent increase.

To wzrost o 25%.

Thousands of these new arrivals have experienced incredible trauma.

Tysiące nowoprzybyłych doświadczyło ogromnej traumy.

His doctors are working 16-hour days without pay.

Jego lekarze pracują 16 godzin na dobę, bez wynagrodzenia.

His budget has not increased by 25 percent;

Budżet nie wzrósł o 25%,

it has decreased by 20 percent,

raczej zmniejszył się o 20%,

as funding has flowed to security concerns and to short-term relief efforts.

bo fundusze przeznaczono na bezpieczeństwo oraz krótkofalową pomoc humanitarną.

When his health sector fails --

Kiedy sektor zdrowotny upadnie,

and if history is any guide, it will --

a jeśli historia nas czegoś uczy, to upadnie na pewno,

how do you think that's going to influence

jak według was wpłynie to

the decision making of the five million people in his region

na decyzje 5 milionów ludzi w tym regionie,

as they think about whether they should flee

którzy zastanawiają się, czy uciec

that type of vulnerable living situation?

z tego niebezpiecznego miejsca zamieszkania?

So as you can see, this is a frustrating topic for me,

Jak widzicie, ten temat mnie irytuje.

and I really try to understand:

Naprawdę staram się zrozumieć,

Why the reluctance to protect and support

skąd ta niechęć do ochrony i wsparcia

indigenous health systems and security systems?

lokalnego systemu opieki zdrowotnej i systemu bezpieczeństwa.

I usually tier two concerns, two arguments.

Zwykle chodzi o dwa poziomy obaw, dwa argumenty.

The first concern is about corruption,

Pierwsza obawa dotyczy korupcji,

and the concern that people in these settings are corrupt

obawiamy się, że ludzie w tych regionach są skorumpowani

and they are untrustworthy.

i nie można im ufać.

And I will admit that I have met unsavory characters

Muszę przyznać, że spotkałam podejrzanych osobników,

working in health sectors in these situations.

pracujących w służbie zdrowia w tych rejonach.

But I will tell you that the opposite is absolutely true

Jednak powiem wam, że ludzie dobrej woli jak najbardziej istnieją,

in every case I have worked on,

w każdym przypadku, z jakim miałam do czynienia,

from Afghanistan to Libya, to Kosovo, to Haiti, to Liberia --

od Afganistanu po Libię, Kosowo, Haiti i Liberię.

I have met inspiring people,

Spotkałam inspirujących ludzi,

who, when the chips were down for their country,

którzy w trudnej sytuacji, dla swojego kraju,

they risked everything to save their health institutions.

ryzykują wszystko, aby ocalić instytucje służby zdrowia.

The trick for the outsider who wants to help

Komuś z zewnątrz, kto chce pomóc,

is identifying who those individuals are,

może być trudno zidentyfikować tych dobrych ludzi,

and building a pathway for them to lead.

stworzyć im warunki do przewodzenia.

That is exactly what happened in Afghanistan.

Tak właśnie stało się w Afganistanie.

One of the unsung and untold success stories

Jedna z niedocenionych i nieopisanych historii sukcesu USA,

of our nation-building effort in Afghanistan

wysiłek włożony w budowę narodu w Afganistanie,

involved the World Bank in 2002 investing heavily

dotyczył Banku Światowego, który w 2002 roku silnie zainwestował

in identifying, training and promoting Afghani health sector leaders.

w identyfikację, szkolenie i promocję afgańskich liderów służby zdrowia.

These health sector leaders have pulled off an incredible feat

Liderzy dokonali niewiarygodnych czynów

in Afghanistan.

w Afganistanie.

They have aggressively increased access to health care

Dynamicznie zwiększyli dostęp do opieki zdrowotnej

for the majority of the population.

dla większości populacji.

They are rapidly improving the health status

Szybko polepszył się status zdrowotny

of the Afghan population,

populacji afgańskiej,

which used to be the worst in the world.

dotychczas najgorszy na świecie.

In fact, the Afghan Ministry of Health does things

Właściwie afgańskie Ministerstwo Zdrowia dokonuje rzeczy,

that I wish we would do in America.

których życzyłabym sobie dla USA.

They use things like data to make policy.

Wykorzystuje dane w ustanawianiu zasad.

It's incredible.

(Laughter)

To niewiarygodne.

(Śmiech)

The other concern I hear a lot about is:

Inna obawa, o której wiele słyszę to:

"We just can't afford it, we just don't have the money.

"Nie stać nas, nie mamy pieniędzy.

It's just unsustainable."

To po prostu niemożliwe".

I would submit to you that the current situation

Twierdzę, że obecna sytuacja

and the current system we have

i obecny system

is the most expensive, inefficient system we could possibly conceive of.

są najbardziej kosztowne i najmniej wydajne, jakie można sobie wyobrazić.

The current situation is that when governments like the US --

Obecnie

rząd USA

lub zbiór rządów jak Komisja Europejska

or, let's say, the collection of governments

that make up the European Commission --

co roku wydają 15 miliardów dolarów

every year, they spend 15 billion dollars

on just humanitarian and emergency and disaster relief worldwide.

tylko na pomoc humanitarną i w przypadku klęsk żywiołowych

na świecie.

That's nothing about foreign aid, that's just disaster relief.

To nie pomoc zagraniczna, to tylko pomoc w przypadku klęsk żywiołowych.

Ninety-five percent of it goes to international relief agencies,

95% z tych środków zasila organizacje humanitarne,

that then have to import resources into these areas,

które następnie muszą dostarczyć środki w odpowiednie rejony

i sklecić jakiś tymczasowy system służby zdrowia,

and knit together some type of temporary health system, let's say,

which they then dismantle and send away when they run out of money.

który potem demontują i odsyłają, gdy kończą się pieniądze.

So our job, it turns out, is very clear.

Wychodzi na to, że cel naszej pracy jest jasny.

Jako eksperci społeczności zdrowia globalnego,

We, as the global health community policy experts,

our first job is to become experts in how to monitor

mamy stać się specjalistami w monitorowaniu

the strengths and vulnerabilities of health systems

zalet i wad systemów ochrony zdrowia

in threatened situations.

w zagrożonych rejonach.

Kiedy widzimy, że lekarze uciekają,

And that's when we see doctors fleeing,

when we see health resources drying up,

gdy kończą się zasoby opieki zdrowotnej,

when we see institutions crumbling --

gdy instytucje znikają,

that's the emergency.

to właśnie jest sytuacja kryzysowa.

That's when we need to sound the alarm and wave our arms.

Wtedy trzeba bić na alarm, machać rękami.

OK?

Dobrze?

Not now.

Nie teraz.

Everyone can see that's an emergency, they don't need us to tell them that.

Wszyscy wiedzą, że to sytuacja kryzysowa, nie trzeba nam tego mówić.

Number two:

Po drugie:

places like where I work at Harvard need to take their cue

miejsca takie jak Harvard, gdzie pracuję,

powinny czerpać z doświadczenia Banku Światowego w Afganistanie.

from the World Bank experience in Afghanistan,

Powinniśmy i będziemy budować

and we need to -- and we will --

build robust platforms to support health sector leaders like these.

solidną platformę wsparcia dla liderów sektora zdrowia.

Ci ludzie ryzykują życie.

These people risk their lives.

I think we can match their courage with some support.

Można wspomóc ich odwagę odrobiną wsparcia.

Number three:

Po trzecie:

we need to reach out and make new partnerships.

trzeba poszukać nowych partnerów.

W naszym centrum zdrowia globalnego

At our global health center,

we have launched a new initiative with NATO and other security policy makers

rozpoczęliśmy nową inicjatywę, wraz z NATO i politykami,

to explore with them what they can do to protect health system institutions

aby badać możliwości ochrony instytucji systemu zdrowia

during deployments.

podczas rozmieszczania wojsk.

Chcemy, aby zrozumieli,

We want them to see

that protecting health systems and other critical social institutions

że ochrona systemu zdrowia i innych niezbędnych instytucji

jest integralną częścią ich misji.

is an integral part of their mission.

It's not just about avoiding collateral damage;

Nie chodzi tylko o uniknięcie zniszczeń na skutek działań wojennych,

it's about winning the peace.

ale o wygranie pokoju.

But the most important partner we need to engage is you,

Jednak najbardziej potrzebujemy was,

the American public, and indeed, the world public.

Amerykanów

i ludzi z całego świata.

Because unless you understand the value of social institutions,

Nie rozumiejąc wartości instytucji społecznych,

takich jak służba zdrowia w niestabilnych rejonach,

like health systems in these fragile settings,

nie wesprzecie prób ich ratowania.

you won't support efforts to save them.

You won't click on that article

Nie klikniecie na artykuł

that talks about "Hey, all those doctors are on the run in country X.

o lekarzach uciekających z kraju X.

I wonder what that means.

"Ciekawe, co to znaczy.

Ciekawe, jak to wpłynie

I wonder what that means

for that health system's ability to, let's say, detect influenza."

na system opieki zdrowotnej, na przykład wykrywanie wirusa grypy.

"Hmm, it's probably not good." That's what I'd tell you.

To chyba nie dobrze".

Właśnie o tym mówię.

Up on the screen,

Na ekranie

I've put up my three favorite American institution defenders and builders.

widać moje trzy ulubione postacie, obrońcy i konstruktorzy.

Over here is George C. Marshall,

To jest George C. Marshall,

he was the guy that proposed the Marshall Plan

który zaproponował Plan Marshalla,

to save all of Europe's economic institutions after World War II.

żeby uratować europejskie instytucje ekonomiczne po II Wojnie Światowej.

And this Eleanor Roosevelt.

To Eleanor Roosevelt.

Her work on human rights really serves as the foundation

Jej praca nad prawami człowieka stanowi fundament

for all of our international human rights organizations.

wszystkich międzynarodowych organizacji praw człowieka.

Moim ulubieńcem jest Ben Franklin,

Then my big favorite is Ben Franklin,

who did many things in terms of creating institutions,

który zrobił wiele jeśli chodzi o budowanie instytucji,

but was the midwife of our constitution.

i, co najważniejsze, wspierał narodziny konstytucji USA.

And I would say to you

Powiem wam jeszcze,

that these are folks who, when our country was threatened,

że ci ludzie, w sytuacji zagrożenia USA

or our world was threatened,

lub zagrożenia świata,

they didn't retreat.

nie wycofali się.

Nie debatowali nad budową murów.

They didn't talk about building walls.

Mówili o budowaniu instytucji,

They talked about building institutions to protect human security,

aby chronić ludzkie bezpieczeństwo

for their generation and also for ours.

dla ówczesnych i teraźniejszych pokoleń.

Uważam, że nasze pokolenie powinno zrobić to samo.

And I think our generation should do the same.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)