How to rob a bank (from the inside, that is) | William Black

Tłumaczenie: A. Konstancja Wiszniewska Korekta: Rysia Wand

So today's top chef class is in how to rob a bank,

Dziś Top Chef nauczy was, jak obrabować bank.

and it's clear that the general public needs guidance,

Jasno widać, że ogół społeczeństwa potrzebuje wskazówek,

because the average bank robbery nets

bo przeciętny napad na bank przynosi na czysto

only 7,500 dollars.

zaledwie 7500 dolarów.

Rank amateurs who know nothing

Kompletni amatorzy,

about how to cook the books.

którzy nie wiedzą, jak fałszować księgi.

The folks who know, of course,

Oczywiście ci, którzy wiedzą,

run our largest banks,

kierują największymi bankami.

and in the last go-around,

Według ostatnich szacunków

they cost us over 11 trillion dollars.

kosztowali nas ponad 11 bilionów dolarów.

That's what 11 trillion looks like.

Tak wygląda 11 bilionów dolarów.

That's how many zeros?

Ile to zer?

And cost us over 10 million jobs as well.

Kosztowali nas też ponad 10 milionów miejsc pracy.

So our task is to educate ourselves

Musimy się kształcić,

so that we can understand

żeby zrozumieć,

why we have these recurrent,

dlaczego wciąż powraca

intensifying financial crises,

nasilający się kryzys finansowy,

and how we can prevent them in the future.

i jak mu zapobiec w przyszłości.

And the answer to that is

Odpowiedzią na to jest

that we have to stop epidemics of control fraud.

powstrzymanie epidemii nadużyć kontroli.

Control fraud is what happens

Nadużycie kontroli ma miejsce,

when the people who control,

kiedy ludzie, którzy nadzorują,

typically a CEO,

zazwyczaj dyrektor naczelny,

a seemingly legitimate entity,

jednostka na pozór praworządna,

use it as a weapon to defraud.

używa nadzoru jako narzędzia defraudacji.

And these are the weapons of mass destruction

To broń masowego rażenia

in the financial world.

w świecie finansowym.

They also follow in finance a particular strategy,

Mamy tu do czynienia ze szczególną strategią,

because the weapon of choice in finance

bo w finansach ulubioną bronią

is accounting,

jest księgowość.

and there is a recipe for accounting

Istnieje przepis na przekręt księgowy

control fraud, and how it occurs.

i okoliczności jego powstania.

And we discovered this recipe

Odkryliśmy ten przepis

in quite an odd way that I'll come back to in a moment.

w dość dziwny sposób; jeszcze do tego wrócę.

First ingredient in the recipe: grow like crazy;

Pierwszy składnik przepisu: rozwijaj się jak szalony;

second, by making or buying really crappy loans,

drugi: organizuj albo kupuj fatalne kredyty,

but loans that are made at a very high interest rate

ale o bardzo wysokiej stopie procentowej

or yield;

lub o wysokim zysku;

trzeci:

three, while employing extreme leverage --

stosuj ekstremalną dźwignię finansową,

that just means a lot of debt --

co po prostu oznacza duży dług,

compared to your equity;

w porównaniu do udziału;

and four, while providing only trivial loss reserves

i cztery: utrzymuj jak najmniejszą rezerwę na wypadek strat,

against the inevitable losses.

dodajmy: strat nieuchronnych.

If you follow those four simple steps,

Jeśli wykonasz te cztery proste kroki,

and any bank can follow them,

a każdy bank może to zrobić,

then you are mathematically guaranteed

wtedy masz matematyczną gwarancję,

to have three things occur.

że zdarzą się trzy rzeczy.

The first thing is

Po pierwsze

you will report record bank profits --

bank odnotuje rekordowe zyski,

not just high, record.

nie tylko wysokie, rekordowe.

Two, the CEO will immediately be made incredibly wealthy

Po drugie, dyrektor naczelny niesamowicie się wzbogaci

by modern executive compensation.

dzięki współczesnemu systemowi wynagrodzeń dla managerów.

And three, farther down the road,

Po trzecie, jakiś czas potem

the bank will suffer catastrophic losses

bank poniesie katastrofalne straty

and will fail unless it is bailed out.

i upadnie,

o ile nie zostanie dofinansowany.

And that's a hint as to how

Oto wskazówka,

we discovered this recipe,

jak odkryliśmy ten przepis,

because we discovered it through an autopsy process.

bo odkryliśmy go w procesie autopsji.

During the savings and loan debacle in 1984,

W roku 1984 podczas fiaska kas oszczędnościowo-pożyczkowych

we looked at every single failure,

przyjrzeliśmy się każdej porażce,

and we looked for common characteristics,

szukając cech wspólnych.

and we discovered this recipe was common

Odkryliśmy obecność tego schematu

to each of these frauds.

we wszystkich przypadkach nadużyć.

In other words, a coroner could find these things

Innymi słowy, koroner potwierdził,

because this is a fatal recipe

że to przepis na klęskę,

that will destroy the banks

która zniszczy banki,

as well as the economy.

jak również gospodarkę.

And it also turns out to be precisely

Okazuje się, że dokładnie to samo

what could have stopped this crisis,

mogło powstrzymać kryzys,

the one that cost us 11 trillion dollars

który kosztował nas 11 bilionów dolarów

just in the household sector,

tylko w sektorze gospodarstw domowych,

that cost us 10 million jobs,

kosztował także 10 milionów miejsc pracy.

was the easiest financial crisis by far

Ten kryzys finansowy

był naprawdę łatwy do uniknięcia,

to have avoided completely

if we had simply learned the lessons

gdybyśmy tylko wyciągnęli wnioski

of epidemics of control fraud,

z epidemii nadużyć kontroli,

particularly using this recipe.

zwłaszcza według tego przepisu.

So let's go to this crisis,

Przejdźmy do tego kryzysu

and the two huge epidemics

i dwóch potężnych epidemii

of loan origination fraud that drove the crisis --

oszukańczych pożyczek, które napędziły kryzys:

appraisal fraud and liar's loans --

zawyżania wycen i pożyczek kłamców.

and what we're going to see

Zobaczymy, że w obu przypadkach

in looking at both of these is

we got warnings that were incredibly early

mieliśmy niezwykle wczesne ostrzeżenia

about these frauds.

na temat tych oszustw.

We got warnings that we could have taken advantage of easily,

Dostawaliśmy ostrzeżenia łatwe do wykorzystania,

because back in the savings and loan debacle,

bo fiasko oszczędności i pożyczek

we had figured out how to respond

nauczyło nas, jak reagować,

and prevent these crises.

by zapobiec kryzysom.

And three, the warnings were unambiguous.

Po trzecie, ostrzeżenia były jednoznaczne.

They were obvious that what was going on

Było oczywiste, że to, co się dzieje,

was an epidemic of accounting control fraud building up.

jest rosnącą epidemią nadużyć kontroli księgowości.

Let's take appraisal fraud first.

Zajmijmy się najpierw oszustwem wyceny.

This is simply where you inflate the value

Wystarczy tylko zawyżyć wartość

of the home that is being pledged

domu zadeklarowanego

as security for the loan.

jako zabezpieczenie kredytu.

In 2000, the year 2000,

W roku 2000, czyli na rok przed upadkiem Enronu

that is over a year before Enron fails, by the way,

the honest appraisers got together a formal petition

uczciwi rzeczoznawcy wystosowali formalną petycję,

begging the federal government to act,

błagając o działanie zarówno rząd federalny

and the industry to act,

jak i sektor finansowy,

to stop this epidemic of appraisal fraud.

żeby powstrzymać epidemię oszustw wyceny.

And the appraisers explained how it was occurring,

Rzeczoznawcy wyjaśnili, jak się to odbywa,

that banks were demanding that appraisers

że banki żądają od rzeczoznawców

inflate the appraisal,

zawyżenia wyceny.

and that if the appraisers refused to do so,

Jeśli rzeczoznawcy odmawiali,

they, the banks, would blacklist

banki wpisywały na czarną listę

honest appraisers

uczciwych rzeczoznawców

and refuse to use them.

i odmawiały korzystania z ich usług.

Now, we've seen this before

Widzieliśmy to wcześniej

in the savings and loan debacle,

przy fiasku pożyczek i oszczędności.

and we know that this kind of fraud

Wiemy, że ten rodzaj oszustwa

can only originate from the lenders,

mogą zapoczątkować jedynie kredytodawcy,

and that no honest lender would ever inflate

a żaden uczciwy kredytodawca

nie zawyży wyceny,

the appraisal,

because it's the great protection against loss.

bo to potężna ochrona na wypadek straty.

So this was an incredibly early warning, 2000.

Niezwykle wczesne ostrzeżenie, rok 2000,

It was something we'd seen before,

które widzieliśmy wcześniej,

and it was completely unambiguous.

więc było całkowicie jednoznaczne.

This was an epidemic of accounting control fraud

Epidemia nadużyć kontroli księgowości

led by the banks.

pod przewodnictwem banków.

What about liar's loans?

A pożyczki kłamców?

Well, that warning actually comes earlier.

Ostrzeżenie pojawia się jeszcze wcześniej.

The savings and loan debacle is basically

Fiasko pożyczek i oszczędności miało miejsce

the early 1980s through 1993,

we wczesnych latach 80. do 1993 r.

and in the midst of fighting that wave

W trakcie walki z tą falą

of accounting control fraud,

nadużyć kontroli w księgowości

in 1990, we found that a second front

w 1990 roku odkryliśmy, że zaczyna się

of fraud was being started.

drugi front oszustwa.

And like all good financial frauds in America,

Jak wszystkie dobre oszustwa finansowe w USA,

it began in Orange County, California.

zaczęło się w Kalifornii, w hrabstwie Orange.

And we happened to be the regional regulators for it.

Byliśmy tam regulatorem regionalnym.

And our examiners said,

Nasi inspektorzy mówili,

they are making loans without even checking

że udziela się tam kredytów,

what the borrower's income is.

nawet nie sprawdzając dochodu kredytobiorcy.

This is insane, it has to lead to massive losses,

To chore i prowadzi do ogromnych strat,

and it only makes sense for entities engaged

a ma sens tylko dla instytucji

zamieszanych w nadużycia kontroli księgowej.

in these accounting control frauds.

And we said, yeah, you're absolutely right,

Przyznaliśmy im rację

and we drove those liar's loans

i wyrzuciliśmy pożyczki kłamców

out of the industry in 1990 and 1991,

z sektora finansów w latach 1990 -1991.

but we could only deal with the industry

Jednak mogliśmy zająć się tylko obszarem,

we had jurisdiction over,

nad którym mieliśmy jurysdykcję,

which was savings and loans,

czyli pożyczkami i oszczędnościami.

and so the biggest and the baddest of the frauds,

Największy i najgorszy oszust, kasa oszczędnościowo-pożyczkowa

Long Beach Savings, voluntarily gave up

Long Beach Savings, dobrowolnie zrezygnowała

its federal savings and loan charter,

z przywilejów federalnych

gave up federal deposit insurance,

i federalnego ubezpieczenia depozytów,

converted to become a mortgage bank

przekształciła się w bank hipoteczny,

for the sole purpose of escaping our jurisdiction,

tylko po to, żeby uciec przed naszą jurysdykcją.

and changed its name to Ameriquest,

Zmienili nazwę na Ameriquest,

and became the most notorious

stając się najbardziej osławionym

of the liar's loans frauds early on,

z wczesnych oszustów pożyczkowych.

and to add to that,

Na dodatek

they deliberately predated upon minorities.

celowo żerowali na mniejszościach.

So we knew again about this crisis.

Czyli znów wiedzieliśmy o kryzysie,

We'd seen it before. We'd stopped it before.

jaki widzieliśmy i zatrzymaliśmy już wcześniej.

We had incredibly early warnings of it,

Mieliśmy niezwykle wczesne ostrzeżenia,

and it was absolutely unambiguous

całkowicie jednoznaczne,

that no honest lender would make loans in this fashion.

że żaden uczciwy kredytodawca nie udziela w ten sposób kredytu.

So let's take a look at the reaction

Spójrzmy na reakcję

of the industry and the regulators

sektora finansowego, regulatorów,

and the prosecutors to these clear

i prokuratorów na wyraźne, wczesne ostrzeżenia,

early warnings that could have prevented the crisis.

które mogły zapobiec kryzysowi.

Start with the industry.

Zacznijmy od sektora.

The industry responded between 2003 and 2006

Odpowiedzią sektora w latach 2003 / 2006

by increasing liar's loans

było zwiększenie pożyczek kłamców

by over 500 percent.

o ponad 500%.

These were the loans

To były kredyty,

that hyperinflated the bubble

które nadmuchały bańkę

and produced the economic crisis.

i stworzyły kryzys gospodarczy.

By 2006, half of all the loans called subprime

Do 2006 roku połowa wszystkich kredytów "subprime"

were also liar's loans.

była jednocześnie pożyczkami kłamcy.

They're not mutually exclusive, it's just that together,

Nie wykluczają sie wzajemnie, ale razem

they're the most toxic combination

stanowią najbardziej toksyczną kombinację,

you can possibly imagine.

jaką można sobie wyobrazić.

By 2006, 40 percent of all the loans

Do 2006 roku 40% wszystkich kredytów

made that year, all the home loans made that year,

udzielonych w tym roku i wszystkie kredyty mieszkaniowe

were liar's loans,

były pożyczkami kłamców,

40 percent.

40%.

And this is despite a warning

Mimo ostrzeżeń branżowych ekspertów

from the industry's own antifraud experts

do spraw nadużyć finansowych,

that said that these loans were an open invitation

że te pożyczki

są otwartym zaproszeniem dla oszustów

to fraudsters,

and that they had a fraud incidence

a oszustwa następują w 90% przypadków,

of 90 percent,

nine zero.

dziewięć zero.

In response to that, the industry

W odpowiedzi sektor finansowy

first started calling these loans liar's loans,

po raz pierwszy nazwał je pożyczkami kłamców,

which lacks a certain subtlety,

może mało subtelnie,

and second, massively increased them,

a po drugie, potężnie je zwiększył.

and no government regulator ever

Żaden regulator rządowy nigdy

required or encouraged any lender

nie wymagał ani nie zachęcał kredytodawców

to make a liar's loan

do udzielania pożyczek kłamców,

or anyone to purchase a liar's loan,

ani inwestorów do kupowania pożyczki kłamców,

and that explicitly includes Fannie and Freddie.

co jasno dotyczy towarzystw kredytów hipotecznych Fannie i Freddie.

This came from the lenders

Inicjatywa wyszła od kredytodawców,

because of the fraud recipe.

bo istniał przepis na oszustwo.

What happened to appraisal fraud?

A oszustwa wyceny?

It expanded remarkably as well.

Również znacznie wzrosły.

By 2007, when a survey of appraisers was done,

W 2007 roku w sondażu rzeczoznawców

90 percent of appraisers reported

90% rzeczoznawców zgłosiło,

that they had been subject to coercion

że poddawani są naciskom.

from the lenders trying to get them

Kredytodawcy próbowali zmusić ich

to inflate an appraisal.

do zawyżenia wyceny.

In other words, both forms of fraud

Innymi słowy obie formy oszustwa

became absolutely endemic and normal,

stały się całkowicie endemiczne i normalne,

and this is what drove the bubble.

i właśnie to nadmuchało bańkę.

What happened in the governmental sector?

Co działo się w sektorze rządowym?

Well, the government, as I told you,

Rząd, jak już mówiłem...

when we were the savings and loan regulators,

Jako regulator oszczędności i pożyczek,

we could only deal with our industry,

mogliśmy zajmować się tylko swoim sektorem.

and if people gave up their federal deposit insurance,

Jeśli ktoś nie chciał federalnej ochrony wkładów,

we couldn't do anything to them.

nic nie mogliśmy im zrobić.

Congress, it may strike you as impossible,

Kongres, może uznacie to za niemożliwe,

but actually did something intelligent in 1994,

ale w 1994 roku wykonał inteligentne posunięcie,

and passed the Home Ownership and Equity Protection Act

zatwierdzając ustawę o własności nieruchomości oraz ochronie własności,

that gave the Fed, and only the Federal Reserve,

która na wyłączność dała Rezerwie Federalnej

the explicit, statutory authority to ban liar's loans

wyraźne statutowe uprawnienia zakazania pożyczek kłamców

by every lender,

wszystkim kredytodawcom,

whether or not they had federal deposit insurance.

niezależnie od tego, czy mają federalną ochronę wkładów.

So what did Ben Bernanke and Alan Greenspan,

Co zrobili Ben Bernanke i Alan Greenspan,

as chairs of the Fed, do

jako szefowie Rezerwy Federalnej,

when they got these warnings

kiedy dostali ostrzeżenie,

that these were massively fraudulent loans

że te kredyty są mocno oszukańcze

and that they were being sold to the secondary market?

i sprzedaje się je na rynku wtórnym?

Remember, there's no fraud exorcist.

Pamiętajcie: nie ma egzorcystów od oszustw.

Once it starts out a fraudulent loan,

Jak już powstanie oszukańcza pożyczka,

it can only be sold to the secondary market

można ją tylko sprzedać na rynku wtórnym

through more frauds,

przez więcej oszustw,

lying about the reps and warrantees,

kłamiąc o "oświadczeniach i gwarancjach stron".

and then those people are going to produce

Potem proponują ci

zabezpieczenia na bazie hipoteki

mortgage-backed securities

and exotic derivatives

i egzotyczne instrumenty pochodne,

which are also going to be supposedly backed

ponoć też zabezpieczone

by those fraudulent loans.

przez te same oszukańcze pożyczki.

So the fraud is going to progress

Oszustwo będzie szło dalej

through the entire system,

przez cały system,

hyperinflate the bubble, produce a disaster.

nadmuchując bańkę, stwarzając katastrofę.

And remember, we had experience with this.

Pamiętajcie, mamy już doświadczenie.

We had seen significant losses,

Widzieliśmy znaczne straty

and we had experience of competent regulators

i mamy doświadczenie kompetentnych regulatorów

in stopping it.

w powstrzymaniu ich.

Greenspan and Bernanke refused

Greenspan i Bernanke odmówili

to use the authority under the statute

skorzystania z władzy statutowej,

to stop liar's loans.

żeby powstrzymać pożyczki kłamców.

And this was a matter first of dogma.

Przede wszystkim była to kwestia dogmatów.

They're just horrifically opposed

Byli potwornie przeciwni

to anything regulatory.

jakiejkolwiek regulacji.

But it is also the international competition in laxity,

Do tego dochodzi międzynarodowa rywalizacja w pobłażliwości,

the race to the bottom

wyścig na dno

between the United States and the United Kingdom,

między USA i Wielką Brytanią,

the city of London, in particular,

zwłaszcza londyńskim City.

and the city of London won that race to the bottom,

Londyn zwyciężył w wyścigu na dno,

but it meant that all regulation in the West

a znaczyło to, że wszelkie regulacje na Zachodzie

was completely degraded

całkowicie się zdegradowały

in this stupid competition to be

w głupiej rywalizacji

who could have the weakest regulation.

o najsłabsze regulacje.

So that was the regulatory response.

Taka była odpowiedź regulatorów.

What about the response of the prosecutors

A co z reakcją prokuratorów

after the crisis,

po kryzysie,

after 11 trillion dollars in losses,

po stracie 11 bilionów dolarów,

after 10 million jobs lost,

stracie 10 milionów miejsc pracy,

a crisis in which the losses and the frauds

po kryzysie, w którym straty i oszustwa

were more than 70 times larger

były ponad 70 razy większe

than the savings and loan debacle?

niż fiasko oszczędności i pożyczek?

Well, in the savings and loan debacle,

W fiasku oszczędności i pożyczek

our agency that regulated savings and loans, OTS,

nasza agencja regulująca oszczędności i pożyczki, OTS,

made over 30,000 criminal referrals,

skierowała ponad 30 000 spraw do sądu

produced over 1,000 felony convictions

ze skutkiem ponad 1000 orzeczeń ciężkiego przestępstwa,

just in cases designated as major,

tylko w sprawach uznanych za poważne.

and that understates the degree of prioritization,

Nie oddaje to w pełni sytuacji ze względu na hierarchizację,

because we worked with the FBI

ponieważ pracowaliśmy z FBI

to create the list of the top 100 fraud schemes,

nad listą 100 głównych technik oszustwa,

the absolute worst of the worst, nationwide.

tych najgorszych w skali kraju.

Roughly 300 savings and loans involved,

Z grubsza dotyczyło to 300 kas oszczędnościowo-pożyczkowych,

roughly 600 senior officials.

około 600 urzędników wyższego stopnia.

Virtually all of them were prosecuted.

Prawie wszystkich postawiono w stan oskarżenia.

We had a 90 percent conviction rate.

Mieliśmy 90% wyroków skazujących.

It's the greatest success against

To największy sukces przeciwko

elite white collar criminals ever,

elitarnym przestępcom w białych kołnierzykach,

and it was because of this understanding

który wynikał ze zrozumienia

of control fraud

mechanizmu nadużyć kontroli

and the accounting control fraud mechanism.

i nadużyć kontroli księgowej.

Flash forward to the current crisis.

Przejdźmy do obecnego kryzysu.

The same agency, Office of Thrift Supervision,

Ta sama agencja, Urząd Nadzoru Oszczędności, OTS,

which was supposed to regulate

która miała regulować

many of the largest makers of liar's loans

wiele największych instytucji pożyczek kłamców

in the country,

w kraju udzielanych do dziś,

has made, even today -- it no longer exists,

już nie istnieje,

but as of a year ago,

ale rok temu

it had made zero criminal referrals.

nie skierowała żadnych spraw do sądu.

The Office of the Comptroller of the Currency,

Urząd Kontrolera Waluty,

which is supposed to regulate the largest national banks,

który reguluje największe banki krajowe,

has made zero criminal referrals.

nie skierował żadnych spraw do sądu.

The Fed appears to have made

Rezerwa Federalna nie skierowała

zero criminal referrals.

żadnych spraw do sądu.

The Federal Deposit Insurance Corporation

Federalna Korporacja ds. Ubezpieczenia Depozytów

is smart enough to refuse to answer the question.

jest na tyle sprytna, że odmawia odpowiedzi na pytania.

Without any guidance from the regulators,

Bez pomocy ze strony regulatorów

there's no expertise in the FBI

FBI brak ekspertyzy,

żeby prowadzić dochodzenia w skomplikowanych oszustwach;

to investigate complex frauds.

It isn't simply that they've had

nie dlatego, że mieli

to reinvent the wheel

odkrywać Amerykę,

of how to do these prosecutions;

prowadząc takie dochodzenia;

they've forgotten that the wheel exists,

zapomnieli, że Ameryka jest już odkryta.

and therefore, we have zero prosecutions,

Dlatego mamo zero oskarżeń

and of course, zero convictions,

oraz, oczywiście, zero wyroków skazujących

of any of the elite bank frauds,

w tych elitarnych oszustwach bankowych,

the Wall Street types,

dla typów z Wall Street,

that drove this crisis.

którzy napędzili ten kryzys.

With no expertise coming from the regulators,

Bez ekspertyzy biegłych regulatorów

the FBI formed what it calls a partnership

FBI stworzyła coś, co nazywa partnerstwem

with the Mortgage Bankers Association in 2007.

ze Stowarzyszeniem Bankowców Hipotecznych w roku 2007.

The Mortgage Bankers Association

Stowarzyszenie Bankowców Hipotecznych

is the trade association of the perps.

jest zrzeszeniem branżowym podejrzanych.

And the Mortgage Bankers Association

Stowarzyszenie Bankowców Hipotecznych

set out, it had the audacity and the success

zaczęlo zuchwale i z powodzeniem

to con the FBI.

oszukiwać FBI.

It had created a supposed definition

Stworzyli niby definicję

of mortgage fraud, in which, guess what,

oszustwa hipotecznego, w którym, nie zgadniecie,

its members are always the victim

jego uczestnicy są zawsze ofiarą,

and never the perpetrators.

a nigdy sprawcą.

And the FBI has bought this hook, line, sinker,

FBI łyknęło to w całości,

rod, reel and the boat they rode out in.

w całej rozciągłości.

And so the FBI,

FBI pod wodzą prokuratora generalnego,

under the leadership of an attorney general

who is African-American

Afro-Amerykanina,

and a president of the United States who is African-American,

i prezydenta USA, Afro-Amerykanina,

have adopted the Tea Party definition of the crisis,

przyjęła definicję kryzysu a la Partia Herbaciana,

in which it is the first virgin crisis in history,

według której jest to pierwszy, dziewiczy kryzys w historii

conceived without sin in the executive ranks.

poczęty bez grzechu na szczeblu ścisłego kierownictwa.

And it's those oh-so-clever hairdressers

Ci jakże sprytni fryzjerzy

who were able to defraud the poor, pitiful banks,

umieli oszukać biedne, godne politowania banki,

who lack any financial sophistication.

którym przecież brak rozeznania finansowego.

It is the silliest story you can conceive of,

Najgłupsza historia, jaką można sobie wyobrazić,

and so they go and they prosecute the hairdressers,

a jednak idą i oskarżają fryzjerów,

and they leave the banksters alone entirely.

a bankierów zostawiają w spokoju.

And so, while lions are roaming the campsite,

Lwy szaleją po obozowisku,

the FBI is chasing mice.

a FBI ściga myszy.

What do we need to do?

Co trzeba zrobić?

What can we do in all of this?

Co można zrobić z tym wszystkim?

We need to change the perverse incentive structures

Musimy zmienić kuriozalny system motywacyjny wynagradzania,

that produce these recurrent epidemics

który powoduje nawracającą epidemię

of accounting control fraud

nadużyć kontroli księgowej,

that are driving our crises.

napędzającej kryzys.

So we have to first get rid

Najpierw musimy pozbyć się

of the systemically dangerous institutions.

instytucji niebezpiecznych systemowo.

These are the so-called too-big-to-fail institutions.

To o nich mówią "zbyt duże, aby upaść".

We need to shrink them to the point,

Musimy skurczyć je do takiego rozmiaru

within the next five years,

w ciągu następnych pięciu lat,

that they no longer pose a systemic risk.

żeby nie stwarzały ryzyka systemowego.

Right now, they are ticking time bombs

Teraz to bomby z tykającym zapalnikiem,

that will cause a global crisis

które spowodują kryzys globalny,

as soon as the next one fails --

jeśli tylko kolejna padnie.

not if, when.

Nie "jeśli" tylko "kiedy".

Second thing we need to do is completely reform

Po drugie trzeba przeprowadzić całkowitą reformę

modern executive and professional compensation,

wynagrodzenia managerów i specjalistów,

which is what they use to suborn the appraisers.

wykorzystywanego do przekupywania ekspertów.

Remember, they were pressuring the appraisers

Pamiętajcie, naciskali rzeczoznawców

through the compensation system,

przez system wynagrodzeń,

trying to produce what we call a Gresham's dynamic,

próbując stworzyć tak zwaną dynamikę Greshama,

in which bad ethics drives good ethics

gdzie zła etyka

out of the marketplace.

wypiera dobrą etykę z rynku.

And they largely succeeded,

W większości się to udało,

which is how the fraud became endemic.

przez co oszustwo stało się endemiczne.

And the third thing that we need to do

Po trzecie musimy zająć się problemem deregulacji

is deal with what we call the three D's:

deregulation, desupervision,

braku nadzoru

and the de facto decriminalization.

i de facto dekryminalizacji oszustw finansowych.

Because we can make

Te trzy zmiany mogą dramatycznie zmniejszyć

all three of these changes, and if we do so,

we can dramatically reduce

how often we have a crisis

częstotliwość kryzysów

and how severe those crises are.

i ich rozmiar.

That is not simply critical to our economy.

To ważne nie tylko dla naszej gospodarki.

You can see what these crises do to inequality

Widzicie, co kryzys robi z nierównością

and what they do to our democracy.

i z demokracją.

They have produced crony capitalism,

Powoduje kapitalizm kolesi,

American-style,

w stylu amerykańskim,

in which the largest financial institutions

w którym największe instytucje finansowe

are the leading financial donors of both parties,

są głównymi sponsorami obu partii.

and that's the reason why

Właśnie dlatego

even after this crisis,

nawet po kryzysie 70 razy większym

70 times larger than the savings and loan crisis,

niż kryzys kas oszczędnościowo-pożyczkowych,

we have no meaningful reforms

nie mamy znaczących reform

in any of the three areas that I've talked about,

w żadnym z trzech obszarów, o których mówiłem,

other than banning liar's loans,

oprócz zakazu pożyczek kłamców,

which is good,

co jest dobre,

but that's just one form of ammunition

ale to tylko jeden rodzaj amunicji

for this fraud weapon.

do walki z oszustami.

There are many forms of ammunition they can use.

Jest wiele rodzajów amunicji.

That's why we need to learn

Dlatego musimy się nauczyć,

what the bankers have learned:

tego, czego nauczyli się bankierzy:

the recipe for the best way to rob a bank,

przepisu na najlepszy sposób obrabowania banku,

so that we can stop that recipe,

żeby go powstrzymać,

because our legislators,

bo nasi ustawodawcy,

who are dependent on political contributions,

zależni od politycznych datków,

will not do it on their own.

nie zrobią tego sami z siebie.

Thank you very much.

Dziękuję bardzo.

(Applause)

(Brawa)