Anand Giridharadas: A tale of two Americas. And the mini-mart where they collided

624,815 views ・ 2015-03-24

TED


Proszę kliknąć dwukrotnie na poniższe angielskie napisy, aby odtworzyć film.

Tłumaczenie: Ewa Stein Korekta: Rysia Wand
00:12
"Where are you from?" said the pale, tattooed man.
0
12884
5459
"Skąd jesteś?" - zapytał mnie blady, wytatuowany człowiek.
00:19
"Where are you from?"
1
19583
3520
"Skąd jesteś?"
00:24
It's September 21, 2001,
2
24453
3040
21 września 2001 roku,
00:28
10 days after the worst attack on America since World War II.
3
28533
5082
10 dni po najgorszym ataku na USA od czasu drugiej wojny światowej.
00:34
Everyone wonders about the next plane.
4
34715
4225
Wszyscy myślą o kolejnym samolocie.
00:38
People are looking for scapegoats.
5
38940
2742
Ludzie szukają winowajców.
00:42
The president, the night before, pledges to
6
42762
3728
Dzień wcześniej prezydent obiecuje
00:46
"bring our enemies to justice or bring justice to our enemies."
7
46490
5254
"postawić wrogów przed sądem lub sprowadzić sąd do nich".
00:52
And in the Dallas mini-mart,
8
52934
5559
W Dallas, w małym supermarkecie
00:58
a Dallas mini-part surrounded by tire shops and strip joints
9
58493
5773
otoczonym sklepami z oponami i klubami ze striptizem,
01:04
a Bangladeshi immigrant works the register.
10
64266
4007
imigrant z Bangladeszu pracuje przy kasie.
01:08
Back home, Raisuddin Bhuiyan was a big man, an Air Force officer.
11
68273
7042
U siebie w kraju Raisuddin Bhuiyan był ważną figurą, oficerem lotnictwa.
01:15
But he dreamed of a fresh start in America.
12
75315
3604
Ale marzył mu się nowy początek w Ameryce.
01:18
If he had to work briefly in a mini-mart to save up for I.T. classes
13
78919
5298
Nawet jeśli oznaczało to pracę w sklepie, by zarobić na kursy komputerowe
01:24
and his wedding in two months, so be it.
14
84217
2588
i własny ślub mający się odbyć za 2 miesiące.
01:27
Then, on September 21, that tattooed man enters the mart.
15
87605
5180
21 września wytatuowany mężczyzna wchodzi do sklepu.
01:32
He holds a shotgun.
16
92785
2261
Trzyma w ręku broń.
01:36
Raisuddin knows the drill:
17
96496
1663
Raisuddin wie, co robić:
01:38
puts cash on the counter.
18
98159
2669
kładzie gotówkę na ladzie.
01:42
This time, the man doesn't touch the money.
19
102058
4461
Tym razem jednak mężczyzna nie bierze pieniędzy.
01:46
"Where are you from?" he asks.
20
106519
4471
"Skąd jesteś?" - pyta.
01:50
"Excuse me?" Raisuddin answers.
21
110990
5202
"Słucham?" - Raisuddin odpowiada.
01:56
His accent betrays him.
22
116192
4125
Zdradza go własny akcent.
02:00
The tattooed man, a self-styled true American vigilante,
23
120317
5017
Wytatuowany człowiek, typowy członek samozwańczej straży obywatelskiej,
02:05
shoots Raisuddin in revenge for 9/11.
24
125334
4749
strzela do Raisuddina w ramach zemsty za 11 września.
02:10
Raisuddin feels millions of bees stinging his face.
25
130083
4649
Raisuddin czuje, jakby miliony pszczół kąsały mu twarz;
02:15
In fact, dozens of scalding, birdshot pellets puncture his head.
26
135982
6297
to kilkadziesiąt kulek śrutu wbija mu się w głowę.
02:22
Behind the counter, he lays in blood.
27
142279
3580
Leży zakrwawiony za ladą.
02:25
He cups a hand over his forehead to keep in the brains
28
145859
4491
Dłońmi zakrywa głowę, próbując utrzymać w środku mózg,
02:30
on which he'd gambled everything.
29
150350
2778
który jest dla niego wszystkim.
02:34
He recites verses from the Koran, begging his God to live.
30
154298
6559
Recytuje wersy z Koranu, błagając swego Boga o przeżycie.
02:40
He senses he is dying.
31
160857
4315
Czuje, że umiera.
02:45
He didn't die.
32
165172
2518
Nie umarł.
02:47
His right eye left him.
33
167690
3316
Stracił prawe oko.
02:51
His fiancée left him.
34
171006
3585
Zostawiła go narzeczona.
02:54
His landlord, the mini-mart owner, kicked him out.
35
174591
4100
Właściciel jego mieszkania i pracodawca wyrzucił go na ulicę.
02:58
Soon he was homeless and 60,000 dollars in medical debt,
36
178691
5313
Wkrótce jest bezdomny, z 60 tys. długu za leczenie,
03:04
including a fee for dialing for an ambulance.
37
184004
4202
w tym opłatę za przewóz karetką.
03:09
But Raisuddin lived.
38
189996
2462
Ale Raisuddin przeżył.
03:12
And years later, he would ask what he could do to repay his God
39
192458
5995
Wiele lat później zapytał, jak odpłacić swojemu Bogu,
03:18
and become worthy of this second chance.
40
198453
2759
a tym samym zasłużyć na tę drugą szansę.
03:21
He would come to believe, in fact,
41
201792
2091
Doszedł do wniosku,
03:23
that this chance called for him to give a second chance
42
203883
5728
że jego szansa wymaga dania drugiej szansy człowiekowi,
03:29
to a man we might think deserved no chance at all.
43
209611
4573
który według powszechnej opinii w ogóle na nią nie zasługuje.
03:35
Twelve years ago, I was a fresh graduate seeking my way in the world.
44
215544
6088
12 lat temu byłem świeżo upieczonym absolwentem szukającym własnej drogi.
03:41
Born in Ohio to Indian immigrants,
45
221632
2500
Urodziłem się w rodzinie indyjskich imigrantów w Ohio.
03:44
I settled on the ultimate rebellion against my parents,
46
224132
3267
Zbuntowałem się przeciw rodzicom
03:47
moving to the country they had worked so damn hard to get out of.
47
227399
5030
i wyprowadziłem się do kraju,
z którego oni tak bardzo starali się wydostać.
03:52
What I thought might be a six-month stint in Mumbai stretched to six years.
48
232429
5591
Z planowanych 6 miesięcy w Bombaju zrobiło się 6 lat.
03:58
I became a writer and found myself amid a magical story:
49
238020
4645
Zostałem pisarzem i znalazłem się w centrum magicznej historii:
04:02
the awakening of hope across much of the so-called Third World.
50
242665
4517
narodzin nadziei w tak zwanym Trzecim Świecie.
04:07
Six years ago, I returned to America and realized something:
51
247182
5056
6 lat temu wróciłem do Ameryki i zdałem sobie sprawę z jednego:
04:12
The American Dream was thriving,
52
252238
3064
amerykańskie marzenie kwitło,
04:15
but only in India.
53
255302
3523
ale tylko w Indiach.
04:18
In America, not so much.
54
258825
3445
W Ameryce nie za bardzo.
04:22
In fact, I observed that America was fracturing
55
262270
3823
Zauważyłem, że Ameryka dzieli się
04:26
into two distinct societies:
56
266093
2234
na dwa zróżnicowane społeczeństwa:
04:28
a republic of dreams and a republic of fears.
57
268327
4639
republikę marzeń i republikę strachu.
04:32
And then, I stumbled onto this incredible tale of two lives
58
272966
3351
Natknąłem się na opowieść o dwóch życiach
04:36
and of these two Americas that brutally collided in that Dallas mini-mart.
59
276317
7323
dwóch Ameryk, które tak brutalnie zderzyły się w markecie w Dallas.
04:43
I knew at once I wanted to learn more,
60
283640
2401
Od razu wiedziałem, że chcę dowiedzieć się więcej
04:46
and eventually that I would write a book about them,
61
286041
2771
i że kiedyś napiszę o nich książkę.
04:48
for their story was the story of America's fracturing
62
288812
3882
Bo jest to historia podziału Ameryki
04:52
and of how it might be put back together.
63
292694
5586
i tego, jak można ją złożyć w jedną całość.
04:58
After he was shot, Raisuddin's life grew no easier.
64
298280
3980
Życie Raisuddina po postrzale nie było łatwe.
05:02
The day after admitting him, the hospital discharged him.
65
302260
4700
Szpital wypisał go po jednym dniu.
05:06
His right eye couldn't see.
66
306960
1978
Nie widział na prawe oko.
05:08
He couldn't speak.
67
308938
1608
Nie mógł mówić.
05:10
Metal peppered his face.
68
310546
3119
Metal przeorał mu twarz.
05:13
But he had no insurance, so they bounced him.
69
313665
4181
Ale nie był ubezpieczony, więc go wyrzucili.
05:17
His family in Bangladesh begged him, "Come home."
70
317846
4124
Rodzina w Bangladeszu błagała go o powrót.
05:23
But he told them he had a dream to see about.
71
323070
3158
Ale odpowiedział, że musi spełnić swoje marzenie.
05:27
He found telemarketing work,
72
327148
2551
Znalazł pracę w telemarketingu,
05:29
then he became an Olive Garden waiter,
73
329699
3275
następnie został kelnerem w Olive Garden,
05:32
because where better to get over his fear of white people than the Olive Garden?
74
332974
4120
bo to jest idealne miejsce, by pokonać strach przed białymi ludźmi.
05:37
(Laughter)
75
337094
3340
(Śmiech)
05:40
Now, as a devout Muslim, he refused alcohol,
76
340434
4557
Jako pobożny muzułmanin nie pił alkoholu,
05:44
didn't touch the stuff.
77
344991
2197
nawet go nie dotykał.
05:47
Then he learned that not selling it would slash his pay.
78
347188
5027
Dowiedział się jednak,
że odmowa sprzedaży alkoholu zmniejsza mu pensję,
05:52
So he reasoned, like a budding American pragmatist,
79
352215
3791
więc sobie wytłumaczył jak amerykański pragmatyk:
05:56
"Well, God wouldn't want me to starve, would he?"
80
356006
4132
"Boże, nie chcesz bym głodował, prawda?".
06:00
And before long, in some months, Raisuddin was that Olive Garden's
81
360138
3268
Niebawem Raisuddin był najlepszym sprzedawcą alkoholu
06:03
highest grossing alcohol pusher.
82
363406
4071
w Olive Garden.
06:07
He found a man who taught him database administration.
83
367477
3887
Ktoś nauczył go obsługi bazy danych administracyjnych.
06:11
He got part-time I.T. gigs.
84
371364
2122
Załapał dorywczą pracę jako informatyk.
06:13
Eventually, he landed a six-figure job at a blue chip tech company in Dallas.
85
373486
5232
Ostatecznie znalazł świetnie płatną pracę w firmie komputerowej w Dallas.
06:20
But as America began to work for Raisuddin,
86
380048
4768
Gdy wszystko zaczęło mu się układać w USA,
06:24
he avoided the classic error of the fortunate:
87
384816
4037
uniknął typowego błędu popełnianego przez ludzi sukcesu,
06:28
assuming you're the rule, not the exception.
88
388853
3924
czyli nie uznał swojej sytuacji za normę, tylko za wyjątek.
06:32
In fact, he observed that many with the fortune of being born American
89
392777
5799
Zauważył, że wielu z tych, co mieli szczęście urodzić się w Ameryce,
06:38
were nonetheless trapped in lives that made second chances like his impossible.
90
398576
6722
żyje w pułapce, która uniemożliwiała radykalne zmiany.
06:45
He saw it at the Olive Garden itself,
91
405298
3431
Widział to w Olive Garden,
06:48
where so many of his colleagues had childhood horror stories
92
408729
3510
gdzie wielu z jego współpracowników przeżyło horror w dzieciństwie,
06:52
of family dysfunction, chaos, addiction, crime.
93
412239
4717
dysfunkcyjne rodziny, chaos, uzależnienia, przestępstwa.
06:56
He'd heard a similar tale about the man who shot him
94
416956
4451
Podobne rzeczy słyszał o człowieku, który go postrzelił,
07:01
back when he attended his trial.
95
421407
2652
w trakcie jego procesu sądowego.
07:04
The closer Raisuddin got to the America he had coveted from afar,
96
424059
5730
Im bardziej Raisuddin zbliżał się do Ameryki, której tak pożądał,
07:09
the more he realized there was another, equally real, America
97
429789
4184
tym bardziej dostrzegał inną, równie realną Amerykę,
07:13
that was stingier with second chances.
98
433973
4322
która nie była tak hojna w dawaniu drugich szans.
07:19
The man who shot Raisuddin grew up in that stingier America.
99
439595
6295
Człowiek, który postrzelił Raisuddina wychował się w tej Ameryce.
07:25
From a distance, Mark Stroman was always the spark of parties,
100
445890
5090
Na pierwszy rzut oka Mark Stroman był zawsze w centrum imprez,
07:30
always making girls feel pretty.
101
450980
3563
przy nim dziewczyny czuły się ładne.
07:34
Always working, no matter what drugs or fights he'd had the night before.
102
454543
4596
Zawsze pracował, nawet po nocach spędzonych na używkach i bójkach.
07:39
But he'd always wrestled with demons.
103
459139
4105
Zawsze zmagał się z demonami.
07:43
He entered the world through the three gateways
104
463244
2505
Wszedł na ten świat przez 3 portale,
07:45
that doom so many young American men:
105
465749
2722
które prześladują tylu młodych w USA:
07:48
bad parents, bad schools, bad prisons.
106
468471
4869
źli rodzice, złe szkoły, złe więzienia.
07:53
His mother told him, regretfully, as a boy
107
473340
3531
Mama powiedziała mu w dzieciństwie,
07:56
that she'd been just 50 dollars short of aborting him.
108
476871
5343
że zabrakło jej zaledwie 50 dolarów na jego aborcję.
08:02
Sometimes, that little boy would be at school,
109
482214
5864
Zdarzyło się, że jako chłopiec
08:08
he'd suddenly pull a knife on his fellow classmates.
110
488078
4501
wyciągnął nóż na kolegę z klasy.
08:12
Sometimes that same little boy would be at his grandparents',
111
492579
3608
Czasami ten sam chłopiec odwiedzał dziadków,
08:16
tenderly feeding horses.
112
496187
2747
czule karmiąc konie.
08:18
He was getting arrested before he shaved,
113
498934
2445
Do aresztu trafił, zanim zaczął się golić;
08:21
first juvenile, then prison.
114
501379
2426
najpierw poprawczak, potem więzienie.
08:23
He became a casual white supremacist
115
503805
3139
Stał się typowym białym faszystą,
08:26
and, like so many around him, a drug-addled and absent father.
116
506944
5712
z uzależnieniami i nieobecnym ojcem.
08:32
And then, before long, he found himself on death row,
117
512656
4908
Niedługo potem został skazany na śmierć,
08:37
for in his 2001 counter-jihad, he had shot not one mini-mart clerk,
118
517564
6124
bo w swojej walce z dżihadem w 2001 roku
08:43
but three.
119
523688
1908
strzelał do trzech pracowników.
08:45
Only Raisuddin survived.
120
525596
2288
Tylko Raisuddin przeżył.
08:48
Strangely, death row was the first institution
121
528944
4864
Co niezwykłe, cela śmierci była pierwszą instytucją,
08:53
that left Stroman better.
122
533808
3533
która poprawiła charakter Stromana.
08:57
His old influences quit him.
123
537341
2228
Oderwał się od starych wpływów.
08:59
The people entering his life were virtuous and caring:
124
539569
3656
Spotkał ludzi szlachetnych i opiekuńczych:
09:03
pastors, journalists, European pen-pals.
125
543225
4764
pastorów, dziennikarzy, korespondencyjnych kolegów z Europy.
09:07
They listened to him, prayed with him, helped him question himself.
126
547989
6293
Słuchali go, modlili się z nim, pomagali w odnalezieniu siebie.
09:14
And sent him on a journey of introspection and betterment.
127
554282
5146
Wysłali go w podróż samo-ulepszenia i introspekcji.
09:19
He finally faced the hatred that had defined his life.
128
559428
4934
Ostatecznie zmierzył się z nienawiścią, która uformowała jego życie.
09:24
He read Viktor Frankl, the Holocaust survivor
129
564362
2891
Przeczytał Viktora Frankla, ocalałego z Holokaustu,
09:27
and regretted his swastika tattoos.
130
567253
3380
i pożałował, że ma tatuaż ze swastyką.
09:30
He found God.
131
570633
2292
Znalazł Boga.
09:32
Then one day in 2011, 10 years after his crimes,
132
572925
4227
W 2011 roku, 10 lat po zbrodni,
09:37
Stroman received news.
133
577152
2439
Stroman otrzymał wiadomość.
09:39
One of the men he'd shot, the survivor, was fighting to save his life.
134
579591
7793
Człowiek, który przeżył jego strzał,
walczy teraz o jego życie.
09:47
You see, late in 2009, eight years after that shooting,
135
587384
5789
W 2009 roku, 8 lat po strzelaninie,
09:53
Raisuddin had gone on his own journey, a pilgrimage to Mecca.
136
593173
6023
Raisuddin odbył własną podróż, pielgrzymkę do Mekki.
09:59
Amid its crowds, he felt immense gratitude,
137
599196
4254
W otoczeniu tłumu doznał przeogromnej wdzięczności,
10:03
but also duty.
138
603450
1795
a także poczucia obowiązku.
10:05
He recalled promising God, as he lay dying in 2001,
139
605245
3789
Przypomniała mu się obietnica, którą złożył Bogu, gdy sądził, że umiera,
10:09
that if he lived, he would serve humanity all his days.
140
609034
5200
że jeśli przeżyje,
to spędzi resztę życia w służbie ludzkości.
10:14
Then, he'd gotten busy relaying the bricks of a life.
141
614234
5295
Potem zajęła go odbudowa własnego życia,
10:19
Now it was time to pay his debts.
142
619529
3383
aż przyszedł czas, by spłacić długi.
10:23
And he decided, upon reflection, that his method of payment
143
623982
3890
Po namyśle doszedł do wniosku, że spłatą będzie
10:27
would be an intervention in the cycle of vengeance
144
627872
3263
interwencja w cykl nienawiści
10:31
between the Muslim and Western worlds.
145
631135
2859
między światem Zachodu a muzułmanami.
10:33
And how would he intervene?
146
633994
2695
Jak zamierzał to zrobić?
10:36
By forgiving Stroman publicly in the name of Islam
147
636689
4302
Najpierw publicznie wybaczył Stromanowi w imię Islamu
10:40
and its doctrine of mercy.
148
640991
1740
i jego nauk.
10:42
And then suing the state of Texas and its governor Rick Perry
149
642731
6561
Następnie pozwał do sądu stan Teksas i jego gubernatora, Ricka Perry'ego,
10:49
to prevent them from executing Stroman,
150
649292
3705
żeby uniemożliwić im egzekucję Stromana,
10:52
exactly like most people shot in the face do.
151
652997
3114
tak jak to robią inne ofiary postrzałów.
10:56
(Laughter)
152
656111
2364
(Śmiech)
10:58
Yet Raisuddin's mercy was inspired not only by faith.
153
658475
7226
Litości Raisuddina nie motywowała tylko wiara.
11:05
A newly minted American citizen, he had come to believe that Stroman
154
665701
6058
Jako nowo zaprzysiężony obywatel USA doszedł do wniosku,
że Stroman to wytwór problemów Ameryki,
11:11
was the product of a hurting America that couldn't just be lethally injected away.
155
671759
6980
których nie da się pokonać śmiertelnym zastrzykiem.
11:18
That insight is what moved me to write my book "The True American."
156
678739
4465
To przekonanie zainspirowało mnie
do napisania książki "Prawdziwy Amerykanin".
11:23
This immigrant begging America to be as merciful to a native son
157
683204
4647
Historia imigranta błagającego USA
o okazanie rodzonemu synowi tyle samo łaski,
11:27
as it had been to an adopted one.
158
687851
3757
ile doświadczył syn przybrany.
11:32
In the mini-mart, all those years earlier,
159
692768
2853
W tym markecie przed laty
11:35
not just two men, but two Americas collided.
160
695621
4426
zderzyło się nie dwóch ludzi, ale dwie Ameryki.
11:40
An America that still dreams, still strives,
161
700047
2921
Prosperująca Ameryka, z marzeniami
11:42
still imagines that tomorrow can build on today,
162
702968
4079
i wiarą, że jutro można budować w oparciu o dzień dzisiejszy,
11:47
and an America that has resigned to fate,
163
707047
3099
i Ameryka zrezygnowana
11:50
buckled under stress and chaos, lowered expectations,
164
710146
3134
ugięta przez stres i chaos, o obniżonych oczekiwaniach,
11:53
an ducked into the oldest of refuges:
165
713280
3138
zepchnięta do ostatniej ostoi:
11:56
the tribal fellowship of one's own narrow kind.
166
716418
3800
wąsko rozumianej plemienności.
12:00
And it was Raisuddin, despite being a newcomer,
167
720218
2670
To Raisuddin, mimo statutu przybysza,
12:02
despite being attacked,
168
722888
1327
mimo ataku,
12:04
despite being homeless and traumatized,
169
724215
2873
mimo bezdomności i traumy, jaką przeżył,
12:07
who belonged to that republic of dreams
170
727088
3404
należał do republiki marzeń,
12:10
and Stroman who belonged to that other wounded country,
171
730492
4611
Stroman należał do tej drugiej połowy kraju, tej zranionej,
12:15
despite being born with the privilege of a native white man.
172
735103
5315
choć urodził się jako uprzywilejowany biały.
12:20
I realized these men's stories formed an urgent parable about America.
173
740418
6286
Zrozumiałem, że te dwie historie tworzą parabolę o Ameryce.
12:26
The country I am so proud to call my own
174
746704
4019
Mój kraj, z którego jestem tak dumny,
12:30
wasn't living through a generalized decline
175
750723
3866
nie przechodził przez powszechny upadek
12:34
as seen in Spain or Greece, where prospects were dimming for everyone.
176
754589
7094
jak Hiszpania czy Grecja, gdzie szanse malały równo dla wszystkich.
12:41
America is simultaneously the most and the least successful country
177
761683
4997
Ameryka jest jednocześnie najbardziej i najmniej udanym krajem
12:46
in the industrialized world.
178
766680
2347
w rozwiniętym świecie.
12:49
Launching the world's best companies,
179
769027
2544
Tu rodzą się najlepsze firmy na świecie,
12:51
even as record numbers of children go hungry.
180
771571
3399
a jednocześnie rekordowa liczba dzieci głoduje.
12:54
Seeing life-expectancy drop for large groups,
181
774970
4155
Dla wielu grup średnia życia spada,
12:59
even as it polishes the world's best hospitals.
182
779125
3706
choć są tu najlepsze szpitale na świecie.
13:02
America today is a sprightly young body,
183
782831
4303
Dzisiejsza Ameryka to prężne, młode ciało,
13:07
hit by one of those strokes that sucks the life from one side,
184
787134
5818
któremu wylew wyssał życie z jednej połowy,
13:12
while leaving the other worryingly perfect.
185
792952
3488
podczas gdy druga pozostała niepokojąco idealna.
13:17
On July 20, 2011, right after a sobbing Raisuddin
186
797430
6626
20 lipca 2011 roku, tuż po tym, jak zapłakany Raisuddin
13:24
testified in defense of Stroman's life,
187
804056
2299
zeznawał w obronie życia Stromana,
13:26
Stroman was killed by lethal injection by the state he so loved.
188
806355
6324
Stroman otrzymał śmiertelny zastrzyk od stanu, który tak ukochał.
13:32
Hours earlier, when Raisuddin still thought he could still save Stroman,
189
812679
4553
Kilka godzin wcześniej,
kiedy Raisuddin jeszcze wierzył, że może go uratować,
13:37
the two men got to speak for the second time ever.
190
817232
2968
rozmawiali ze sobą po raz drugi w życiu.
13:40
Here is an excerpt from their phone call.
191
820200
3392
Oto fragmenty ich rozmowy telefonicznej.
13:43
Raisuddin: "Mark, you should know that I am praying for God,
192
823592
5858
Raisuddin: "Mark, musisz wiedzieć, że modlę się o Boga,
13:49
the most compassionate and gracious.
193
829450
3043
litościwego i łaskawego.
13:52
I forgive you and I do not hate you.
194
832493
2468
Przebaczam ci, nie czuję do ciebie nienawiści.
13:54
I never hated you."
195
834961
2991
Nigdy nie czułem do ciebie nienawiści".
13:57
Stroman: "You are a remarkable person.
196
837952
4444
Stroman: "Jesteś wyjątkowym człowiekiem.
14:02
Thank you from my heart.
197
842396
2117
Dziękuję ci z całego serca.
14:04
I love you, bro."
198
844513
2887
Kocham cię, bracie".
14:07
Even more amazingly, after the execution,
199
847400
3918
Co więcej, po egzekucji
14:11
Raisuddin reached out to Stroman's eldest daughter, Amber,
200
851318
4212
Raisuddin skontaktował się z najstarszą córką Stromana, Amber,
14:15
an ex-convinct and an addict.
201
855530
2743
recydywistką, osobą uzależnioną
14:18
and offered his help.
202
858273
1787
i zaoferował jej pomoc.
14:20
"You may have lost a father," he told her,
203
860060
2998
Powiedział jej: "Straciłaś ojca,
14:23
"but you've gained an uncle."
204
863058
3542
ale zyskałaś wujka".
14:26
He wanted her, too, to have a second chance.
205
866600
5883
Chciał, żeby i ona dostała drugą szansę.
14:32
If human history were a parade,
206
872483
5135
Gdyby historia ludzkości przypominała paradę,
14:37
America's float would be a neon shrine to second chances.
207
877618
6707
Amerykę reprezentowałby błyszczący ołtarz drugich szans.
14:44
But America, generous with second chances to the children of other lands,
208
884325
5700
Ale Ameryka hojnie obdarowuje dzieci z innych krajów,
14:50
today grows miserly with first chances to the children of its own.
209
890025
6216
a swoim własnym coraz bardziej skąpi szansy na dobre życie.
14:56
America still dazzles at allowing anybody to become an American.
210
896241
4927
Ameryka ciągle olśniewa tym, że każdy może dostać obywatelstwo.
15:01
But it is losing its luster at allowing every American to become a somebody.
211
901168
6643
Ale nie każdy dostaje równe szanse, by osiągnąć coś w życiu.
15:07
Over the last decade, seven million foreigners gained American citizenship.
212
907811
4772
Przez ostatnie 10 lat
7 milionów ludzi otrzymało obywatelstwo USA.
15:12
Remarkable.
213
912583
2024
Niesamowite.
15:14
In the meanwhile, how many Americans gained a place in the middle class?
214
914607
5305
Tymczasem ilu Amerykanów weszło do klasy średniej?
15:19
Actually, the net influx was negative.
215
919912
3770
Okazuje się, że wynik jest ujemny.
15:23
Go back further, and it's even more striking:
216
923682
2299
Im dalej się zagłębimy, tym robi się gorzej.
15:25
Since the 60s, the middle class has shrunk by 20 percent,
217
925981
5231
Od lat 60. klasa średnia skurczyła się o 20%,
15:31
mainly because of the people tumbling out of it.
218
931212
3352
głównie z powodu odpływu ludzi.
15:34
And my reporting around the country tells me the problem is grimmer
219
934564
3662
Raporty z całego kraju mówią, że problem przerasta
15:38
than simple inequality.
220
938226
2413
zwykłą nierówność.
15:40
What I observe is a pair of secessions from the unifying center of American life.
221
940639
5935
Obserwuję rozłam jednolitego centrum życia w Ameryce.
15:46
An affluent secession of up, up and away,
222
946574
3528
Jedna frakcja idzie coraz wyżej
15:50
into elite enclaves of the educated and into a global matrix
223
950102
3432
w elity wyedukowanych, w globalną sieć pracy
15:53
of work, money and connections,
224
953534
2783
pieniędzy i znajomości.
15:56
and an impoverished secession of down and out
225
956317
4098
Druga frakcja spada coraz niżej,
16:00
into disconnected, dead-end lives
226
960415
2744
w samotne życie bez nadziei,
16:03
that the fortunate scarcely see.
227
963159
4024
które szczęśliwcy rzadko widzą.
16:07
And don't console yourself that you are the 99 percent.
228
967183
5285
Nie pocieszaj się, że należysz do tych 99%.
16:13
If you live near a Whole Foods,
229
973918
4586
Jeśli mieszkasz w pobliżu Whole Foods,
16:18
if no one in your family serves in the military,
230
978504
3663
jeśli nikt z twoich krewnych nie służy w wojsku,
16:22
if you're paid by the year, not the hour,
231
982167
5219
jeśli naliczają ci płacę rocznie, a nie od godziny,
16:27
if most people you know finished college,
232
987386
3397
jeśli większość znajomych ukończyła studia,
16:30
if no one you know uses meth,
233
990783
2322
jeśli nie znasz żadnych narkomanów,
16:33
if you married once and remain married,
234
993105
2180
jeśli masz na koncie tylko jedno małżeństwo,
16:35
if you're not one of 65 million Americans with a criminal record --
235
995285
4342
jeśli nie masz kryminalnej przeszłości, w przeciwieństwie do 65 mln Amerykanów,
16:39
if any or all of these things describe you,
236
999627
3782
jeśli któryś z tych opisów pasuje do ciebie,
16:43
then accept the possibility that actually,
237
1003409
2867
to musisz przyjąć do wiadomości,
16:46
you may not know what's going on
238
1006276
2423
że być może nie masz pojęcia, co się dzieje,
16:48
and you may be part of the problem.
239
1008699
5889
i że sam jesteś częścią problemu.
16:54
Other generations had to build a fresh society after slavery,
240
1014588
5988
Dawne pokolenia musiały budować nowe społeczeństwo po upadku niewolnictwa,
17:00
pull through a depression, defeat fascism,
241
1020576
4264
przetrwać kryzys, walczyć z faszyzmem,
17:04
freedom-ride in Mississippi.
242
1024840
2729
walczyć o równouprawnienie w Missisipi.
17:07
The moral challenge of my generation, I believe,
243
1027569
2527
Moralnym wyzwaniem mojego pokolenia
17:10
is to reacquaint these two Americas,
244
1030096
3117
jest połączenie tych dwóch Ameryk,
17:13
to choose union over secession once again.
245
1033213
5179
wybranie jedności nad podziałami.
17:18
This ins't a problem we can tax or tax-cut away.
246
1038392
3945
Tego nie zmienimy reformą podatków,
17:22
It won't be solved by tweeting harder, building slicker apps,
247
1042337
4190
częstszymi tweetami, zgrabną aplikacją
17:26
or starting one more artisanal coffee roasting service.
248
1046527
4438
lub kolejną firmą oferującą palenie wyselekcjonowanej kawy.
17:30
It is a moral challenge that begs each of us in the flourishing America
249
1050965
6267
Naszym obowiązkiem moralnym w tej lepszej, kwitnącej Ameryce
17:37
to take on the wilting America as our own,
250
1057232
4095
jest pomóc tej, która upada,
17:41
as Raisuddin tried to do.
251
1061327
3015
tak jak próbował to zrobić Raisuddin.
17:44
Like him, we can make pilgrimages.
252
1064342
2581
Tak jak on możemy udać się na pielgrzymkę.
17:46
And there, in Baltimore and Oregon and Appalachia,
253
1066923
3523
Potem gdzieś w Baltimore, Oregon, Appalachach,
17:50
find new purpose, as he did.
254
1070446
2492
tak jak on odnaleźć nowy cel życia.
17:52
We can immerse ourselves in that other country,
255
1072938
3259
Możemy wejść w tę inną, gorszą część naszego kraju,
17:56
bear witness to its hopes and sorrows,
256
1076197
3777
doświadczyć jej nadziei i smutków,
17:59
and, like Raisuddin, ask what we can do.
257
1079974
6855
i jak Raisuddin zapytać, co my możemy zrobić.
18:06
What can you do?
258
1086829
3126
Co ty możesz zrobić?
18:09
What can you do?
259
1089955
1751
Co ty możesz zrobić?
18:11
What can we do?
260
1091706
1973
Co my możemy zrobić?
18:13
How might we build a more merciful country?
261
1093679
5047
Jak możemy zbudować łaskawszy kraj?
18:18
We, the greatest inventors in the world,
262
1098726
4207
My, najwięksi wynalazcy na świecie
18:22
can invent solutions to the problems of that America, not only our own.
263
1102933
5015
możemy znaleźć rozwiązania dla tej Ameryki.
18:27
We, the writers and the journalists, can cover that America's stories,
264
1107948
3402
My, pisarze i dziennikarze możemy spisać historie tej Ameryki,
18:31
instead of shutting down bureaus in its midst.
265
1111350
3596
zamiast chować się za biurokracją.
18:34
We can finance that America's ideas,
266
1114946
3244
Możemy sfinansować jej rozwiązania,
18:38
instead of ideas from New York and San Francisco.
267
1118190
3215
a nie te z Nowego Jorku, San Francisco.
18:41
We can put our stethoscopes to its backs,
268
1121405
2845
Możemy ją uzdrowić,
18:44
teach there, go to court there, make there, live there, pray there.
269
1124250
6225
nauczać tam, tam sprawować sądy, tam produkować, mieszkać i modlić się.
18:50
This, I believe, is the calling of a generation.
270
1130475
4797
To jest, moim zdaniem, prawdziwe powołanie naszego pokolenia.
18:55
An America whose two halves learn again
271
1135272
3486
Ameryka, której dwie połowy nauczą się ponownie
18:58
to stride, to plow, to forge, to dare together.
272
1138758
5646
kroczyć razem, pracować i marzyć razem.
19:06
A republic of chances, rewoven, renewed,
273
1146374
5725
Odnowiona, odtworzona republika
19:12
begins with us.
274
1152099
3678
zaczyna się od nas.
19:15
Thank you.
275
1155777
1839
Dziękuję,
19:17
(Applause)
276
1157616
4947
(Brawa)
O tej stronie

Na tej stronie poznasz filmy z YouTube, które są przydatne do nauki języka angielskiego. Zobaczysz lekcje angielskiego prowadzone przez najlepszych nauczycieli z całego świata. Kliknij dwukrotnie na angielskie napisy wyświetlane na stronie każdego filmu, aby odtworzyć film od tego miejsca. Napisy przewijają się synchronicznie z odtwarzaniem filmu. Jeśli masz jakieś uwagi lub prośby, skontaktuj się z nami za pomocą formularza kontaktowego.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7