Michel Laberge: How synchronized hammer strikes could generate nuclear fusion

388,824 views ・ 2014-04-22

TED


Proszę kliknąć dwukrotnie na poniższe angielskie napisy, aby odtworzyć film.

Tłumaczenie: Weronika Wołłejszo Korekta: Małgorzata Ciborska
00:13
Wow, this is bright.
0
13090
2031
Jasno tutaj!
00:15
It must use a lot of power.
1
15121
2991
Na pewno zużywa to mnóstwo energii.
00:18
Well, flying you all in here
2
18112
1492
Wasz przylot tu
00:19
must have cost a bit of energy too.
3
19604
2448
również kosztował trochę energii.
00:22
So the whole planet needs a lot of energy,
4
22052
2918
Cała planeta potrzebuje ogromnych ilości energii,
00:24
and so far we've been running mostly on fossil fuel.
5
24970
2901
którą na razie pozyskujemy głównie z paliw kopalnych.
00:27
We've been burning gas.
6
27871
2049
Spalamy gaz.
00:29
It's been a good run.
7
29920
1387
Całkiem niezły start.
00:31
It got us to where we are, but we have to stop.
8
31307
2868
Dzięki temu jesteśmy tutaj, ale musimy przestać.
00:34
We can't do that anymore.
9
34175
2154
Nie możemy już tego robić.
00:36
So we are trying different types of energy now,
10
36329
2281
Próbujemy różnych rodzajów energii.
00:38
alternative energy,
11
38610
1214
Źródeł alternatywnych.
00:39
but it proved quite difficult to find something
12
39824
2498
Okazuje się jednak, że trudno znaleźć
00:42
that's as convenient and as cost-effective
13
42322
2801
coś tak wygodnego i ekonomicznego,
00:45
as oil, gas and coal.
14
45123
2817
jak ropa, gaz i węgiel.
00:47
My personal favorite is nuclear energy.
15
47940
4090
Moim ulubieńcem jest energia jądrowa.
00:52
Now, it's very energy-dense,
16
52030
2601
Jest bardzo wydajna energetycznie,
00:54
it produces solid, reliable power,
17
54631
2481
tworzy stabilną, pewną energię
00:57
and it doesn't make any CO2.
18
57112
2383
i nie wydziela dwutlenku węgla.
00:59
Now we know of two ways
19
59495
1492
Znamy dwa sposoby pozyskiwania energii jądrowej.
01:00
of making nuclear energy: fission and fusion.
20
60987
5174
Fuzja jądrowa i rozszczepienie jądra atomowego.
Rozszczepienie polega na tym, że bierzesz duże jądro atomowe,
01:06
Now in fission, you take a big nucleus,
21
66161
2345
01:08
you break it in part, in two,
22
68506
1635
rozbijasz je na dwie części,
01:10
and it makes lots of energy,
23
70141
1547
co uwalnia mnóstwo energii.
01:11
and this is how the nuclear reactor today works.
24
71688
2213
Tak działają dzisiejsze reaktory jądrowe.
01:13
It works pretty good.
25
73901
1409
To działa całkiem nieźle.
01:15
And then there's fusion.
26
75310
2154
Jest jeszcze fuzja.
01:17
Now, I like fusion. Fusion's much better.
27
77464
2406
Lubię fuzję, jest dużo lepsza.
01:19
So you take two small nuclei,
28
79870
1694
Masz dwa malutkie jądra atomowe,
01:21
you put it together, and you make helium,
29
81564
2506
łączysz je ze sobą w jeden atom helu,
01:24
and that's very nice.
30
84070
1358
no i wszystko pięknie.
01:25
It makes lots of energy.
31
85428
1546
Masz sporo energii.
01:26
This is nature's way of producing energy.
32
86974
2600
W ten sposób natura produkuje energię.
01:29
The sun and all the stars in the universe
33
89574
2408
Słońce i wszystkie gwiazdy we wszechświecie
01:31
run on fusion.
34
91982
2245
istnieją dzięki fuzji.
01:34
Now, a fusion plant
35
94227
1896
Elektrownia działająca w ten sposób
01:36
would actually be quite cost-effective
36
96123
2315
byłaby bardzo wydajna.
01:38
and it also would be quite safe.
37
98438
1990
Byłaby też dość bezpieczna.
01:40
It only produces short term radioactive waste,
38
100428
4433
Produkuje tylko krótkożyciowe odpady radioaktywne,
01:44
and it cannot melt down.
39
104861
2032
a rdzeń reaktora nie może stopnieć.
01:46
Now, the fuel from fusion comes from the ocean.
40
106893
2527
Paliwo do fuzji pochodzi z oceanu.
01:49
In the ocean, you can extract the fuel
41
109420
1818
Z oceanu można wydobyć paliwo
01:51
for about one thousandth of a cent
42
111238
1890
za około jedną tysięczną centa
01:53
per kilowatt-hour, so that's very, very cheap.
43
113128
2331
za kilowatogodzinę, więc wychodzi bardzo tanio.
01:55
And if the whole planet would run on fusion,
44
115459
3388
Jeśli cała planeta byłaby zasilana fuzją,
01:58
we could extract the fuel from the ocean.
45
118847
1444
czerpalibyśmy paliwo z oceanu
02:00
It would run for billions and billions of years.
46
120291
3264
i starczyłoby go na miliardy lat.
02:03
Now, if fusion is so great, why don't we have it?
47
123555
3772
Skoro fuzja jest taka fajna, to czemu jej jeszcze nie mamy?
02:07
Where is it?
48
127327
1336
Gdzie się podziewa?
02:08
Well, there's always a bit of a catch.
49
128663
1848
Zawsze jest jakiś haczyk.
02:10
Fusion is really, really hard to do.
50
130511
3238
Bardzo trudno przeprowadzić fuzję.
02:13
So the problem is, those two nuclei,
51
133749
2484
Problemem są dwa jądra atomowe,
02:16
they are both positively charged,
52
136233
1628
oba mają dodatnie ładunki,
02:17
so they don't want to fuse.
53
137861
1791
dlatego nie chcą się połączyć.
02:19
They go like this. They go like that.
54
139652
1777
Lecą sobie tak albo tak.
02:21
So in order to make them fuse,
55
141429
964
Więc żeby zrobić fuzję,
02:22
you have to throw them at each other with great speed,
56
142393
2187
musimy rzucić je na siebie z ogromną prędkością.
02:24
and if they have enough speed,
57
144580
913
Jeśli będą dosyć szybkie,
02:25
they will go against the repulsion,
58
145493
1834
oprą się wzajemnemu odpychaniu,
02:27
they will touch, and they will make energy.
59
147327
2153
zetkną się i stworzą energię.
02:29
Now, the particle speed
60
149480
2407
Prędkość cząsteczek
02:31
is a measure of the temperature.
61
151887
1770
jest mierzalna przez temperaturę.
02:33
So the temperature required for fusion
62
153657
1742
Temperatura potrzebna do fuzji
02:35
is 150 billion degrees C.
63
155399
3162
wynosi 150 miliardów stopni Celsjusza.
02:38
This is rather warm,
64
158561
1831
To raczej ciepło,
02:40
and this is why fusion is so hard to do.
65
160392
3446
dlatego fuzja jest tak trudna.
02:43
Now, I caught my little fusion bug
66
163838
2025
Załapałem bakcyla do fuzji,
02:45
when I did my Ph.D. here at the University of British Columbia,
67
165863
3670
kiedy zrobiłem doktorat tutaj, na Uniwersytecie Kolumbii Brytyjskiej.
02:49
and then I got a big job in a laser printer place
68
169533
3052
Później dostałem świetną pracę w puncie wydruków laserowych,
02:52
making printing for the printing industry.
69
172585
2538
pracującym dla przemysłu drukarskiego.
02:55
I worked there for 10 years,
70
175123
2252
Pracowałem tam przez 10 lat.
02:57
and I got a little bit bored,
71
177375
1680
Trochę się znudziłem.
02:59
and then I was 40, and I got a mid-life crisis,
72
179055
2953
Pod czterdziestkę dopadł mnie kryzys wieku średniego.
03:02
you know, the usual thing:
73
182008
1633
No wiecie, standardowe kwestie.
03:03
Who am I? What should I do?
74
183641
2459
Kim jestem? Co powinienem robić?
03:06
What should I do? What can I do?
75
186100
2586
Co mogę zrobić?
03:08
And then I was looking at my good work,
76
188686
2052
Wtedy spojrzałem na swoją pracę.
03:10
and what I was doing is I was cutting the forests
77
190738
2051
Przyczyniałem się do wycinania lasów
03:12
around here in B.C.
78
192789
1355
tutaj, w Kolumbii Brytyjskiej.
03:14
and burying you, all of you,
79
194144
1594
Zasypywałem was wszystkich
03:15
in millions of tons of junk mail.
80
195738
3442
milionami ton niechcianych reklam.
03:19
Now, that was not very satisfactory.
81
199180
1935
To nie dawało mi satysfakcji.
03:21
So some people buy a Porsche.
82
201115
2265
Niektórzy kupują sobie Porsche.
03:23
Others get a mistress.
83
203380
2771
Inni szukają kochanek.
03:26
But I've decided to get my bit
84
206151
1674
Ja zdecydowałem się rozwiązać problem
03:27
to solve global warming and make fusion happen.
85
207825
4263
globalnego ocieplenia i doprowadzić do fuzji.
03:32
Now, so the first thing I did
86
212088
1731
Zacząłem od przejrzenia literatury
03:33
is I looked into the literature and I see,
87
213819
2429
i sprawdzenia, jak działa fuzja.
03:36
how does fusion work?
88
216248
2742
03:38
So the physicists have been working on fusion for a while,
89
218990
3142
Fizycy od dawna pracują nad fuzją.
03:42
and one of the ways they do it
90
222132
1316
Jednym ze sposobów jest
03:43
is with something called a tokamak.
91
223448
2306
tak zwany "tokamak".
03:45
It's a big ring of magnetic coil,
92
225754
2730
To wielki pierścień
03:48
superconducting coil,
93
228484
1326
nadprzewodzących cewek magnetycznych
03:49
and it makes a magnetic field
94
229810
1350
tworzący pole magnetyczne
03:51
in a ring like this,
95
231160
1788
w pierścieniu jak ten,
03:52
and the hot gas in the middle,
96
232948
1392
z zamkniętym w środku gorącym gazem,
03:54
which is called a plasma, is trapped.
97
234340
2130
który nazywamy plazmą.
03:56
The particles go round and round and round
98
236470
1748
Cząsteczki pędzą w kółko
03:58
the circle at the wall.
99
238218
1440
przy ściance.
03:59
Then they throw a huge amount of heat in there
100
239658
1528
W końcu wrzuca się dużą ilość ciepła,
04:01
to try to cook that to fusion temperature.
101
241186
2474
usiłując doprowadzić do temperatury fuzji.
04:03
So this is the inside of one of those donuts,
102
243660
2328
Tak wygląda środek jednego z tych pączków,
04:05
and on the right side you can see
103
245988
1332
a po prawej stronie
04:07
the fusion plasma in there.
104
247320
2140
widać fuzję plazmy.
04:09
Now, a second way of doing this
105
249460
2248
Drugim sposobem
04:11
is by using laser fusion.
106
251708
2400
jest użycie laserów do fuzji.
W laserowej fuzji macie malutką piłeczkę pingpongową,
04:14
Now in laser fusion, you have a little ping pong ball,
107
254108
2120
04:16
you put the fusion fuel in the center,
108
256228
2046
wsadzacie paliwo fuzji w środek,
04:18
and you zap that with a whole bunch of laser around it.
109
258274
2930
otaczacie je masą laserów dookoła.
04:21
The lasers are very strong, and it squashes
110
261204
1704
Lasery bardzo mocno i szybko
04:22
the ping pong ball really, really quick.
111
262908
1726
ściskają piłeczkę.
04:24
And if you squeeze something hard enough,
112
264634
1955
Jeśli ściśniesz coś wystarczająco mocno,
04:26
it gets hotter,
113
266589
1375
temperatura wzrośnie.
04:27
and if it gets really, really fast,
114
267964
1396
A robiąc to bardzo szybko,
04:29
and they do that in one billionth of a second,
115
269360
2318
a one robią to w jedną miliardową sekundy,
04:31
it makes enough energy and enough heat
116
271678
1903
wytwarza się dość energii i ciepła,
04:33
to make fusion.
117
273581
1336
żeby zrobić fuzję.
04:34
So this is the inside of one such machine.
118
274917
2077
To wnętrze jednej z takich maszyn.
04:36
You see the laser beam and the pellet
119
276994
1843
Widzicie wiązkę lasera i osad
04:38
in the center.
120
278837
1549
w samym środku.
04:40
Now, most people think that fusion is going nowhere.
121
280386
2962
Większość osób uważa, że fuzja zmierza donikąd.
04:43
They always think that the physicists are in their lab
122
283348
2932
Myślą, że fizycy siedzą w laboratoriach,
04:46
and they're working hard, but nothing is happening.
123
286280
1815
pracują ciężko, a nic się nie dzieje.
04:48
That's actually not quite true.
124
288095
1520
To nie do końca prawda.
04:49
This is a curve of the gain in fusion
125
289615
1992
To wykres wzrostu ilości w fuzji
04:51
over the last 30 years or so,
126
291607
2192
przez ostatnie 30 lat.
04:53
and you can see that we're making now
127
293799
1558
Widzicie, że robimy teraz
04:55
about 10,000 times more fusion than we used to
128
295357
2833
około 10 000 razy więcej fuzji,
04:58
when we started.
129
298190
1074
niż kiedy zaczynaliśmy.
04:59
That's a pretty good gain.
130
299264
995
Całkiem niezły postęp.
05:00
As a matter of fact, it's as fast
131
300259
1986
Tak się składa, że postęp wzrasta,
05:02
as the fabled Moore's Law
132
302245
1700
jak legendarne prawo Moore'a,
05:03
that defined the amount of transistors
133
303945
2204
które definiuje ilość tranzystorów,
05:06
they can put on a chip.
134
306149
1517
które możemy zmieścić w czipie.
05:07
Now, this dot here is called JET,
135
307666
3005
Ta kropka tutaj nazywa się JET,
05:10
the Joint European Torus.
136
310671
1423
od projektu Joint European Torus.
05:12
It's a big tokamak donut in Europe,
137
312094
2430
To wielki tokamak w Europie,
05:14
and this machine in 1997
138
314524
3070
a ta maszyna w 1997 roku
05:17
produced 16 megawatts of fusion power
139
317594
3224
wyprodukowała 16 megawatów energii,
05:20
with 17 megawatts of heat.
140
320818
2158
zużywając 17 megawatów ciepła.
05:22
Now, you say, that's not much use,
141
322976
1805
Pewnie powiecie, że to kiepsko,
05:24
but it's actually pretty close,
142
324781
1711
ale to niezły wynik.
05:26
considering we can get
143
326492
1040
Zakładając, że wyciągamy
05:27
about 10,000 times more than we started.
144
327532
2307
około 10 000 razy więcej, niż kiedy zaczynaliśmy.
05:29
The second dot here is the NIF.
145
329839
2613
Drugą kropką jest NIF.
05:32
It's the National Ignition Facility.
146
332452
2286
Narodowy Zakład Zapłonu, czyli National Ignition Facility.
05:34
It's a big laser machine in the U.S.,
147
334738
2526
To wielka laserowa maszyna w Stanach.
05:37
and last month they announced
148
337264
1277
W zeszłym miesiącu ogłosili,
05:38
with quite a bit of noise
149
338541
1853
z całkiem sporym rozmachem,
05:40
that they had managed to make more fusion energy
150
340394
2158
że udało im się stworzyć więcej energii
05:42
from the fusion
151
342552
1590
za pomocą fuzji,
05:44
than the energy that they put in the center of the ping pong ball.
152
344142
2856
niż energia, którą włożyli do środka pingpongowej piłeczki.
05:46
Now, that's not quite good enough,
153
346998
1825
Wiem, to nie do końca wystarczy,
05:48
because the laser to put that energy in
154
348823
1700
ponieważ energia wejściowa lasera
05:50
was more energy than that,
155
350523
1732
była większa od wyjściowej,
05:52
but it was pretty good.
156
352255
2040
ale w porządku.
05:54
Now this is ITER,
157
354295
1727
Tu jest ITER,
05:56
pronounced in French: EE-tairh.
158
356022
2058
wymawiamy z francuskiego: ii-teir.
05:58
So this is a big collaboration of different countries
159
358080
3131
Wynik współpracy wielu krajów
06:01
that are building a huge magnetic donut
160
361211
1855
przy budowaniu dużego magnetycznego pączka
06:03
in the south of France,
161
363066
1944
na południu Francji,
06:05
and this machine, when it's finished,
162
365010
2008
a ta maszyna, kiedy ją skończą,
06:07
will produce 500 megawatts of fusion power
163
367018
2778
wyprodukuje 500 megawatów energii z fuzji,
06:09
with only 50 megawatts to make it.
164
369796
2400
przy zużyciu 50 megawatów.
06:12
So this one is the real one.
165
372196
1186
Jej się uda.
06:13
It's going to work.
166
373382
732
Ona będzie działać.
06:14
That's the kind of machine that makes energy.
167
374114
2192
To typ maszyny, która wytworzy energię.
06:16
Now if you look at the graph, you will notice
168
376306
1756
Widząc wykres, zauważycie,
06:18
that those two dots are a little bit
169
378062
1505
że te dwie kropki są trochę
06:19
on the right of the curve.
170
379567
1042
po prawej stronie.
06:20
We kind of have fallen off the progress.
171
380609
1936
Nieco wypadliśmy z postępu.
06:22
Actually, the science to make those machines
172
382545
1989
Nauka tworzenia tych maszyn
06:24
was really in time
173
384534
1536
była na czas,
06:26
to produce fusion during that curve.
174
386070
2836
aby stworzyć fuzję i nie wypaść z krzywej.
06:28
However, there has been a bit of politics going on,
175
388906
2739
Jednak wmieszała się polityka,
06:31
and the will to do it was not there,
176
391645
2132
a woli postępu zabrakło,
06:33
so it drifted to the right.
177
393777
1678
więc wykres zjechał na prawo.
06:35
ITER, for example, could have been built
178
395455
2056
ITER, na przykład, mógł być zbudowany
06:37
in 2000 or 2005,
179
397511
1851
już w 2000 albo 2005 roku,
06:39
but because it's a big international collaboration,
180
399362
2445
jednak wymagała wiele międzynarodowej współpracy,
06:41
the politics got in and it delayed it a bit.
181
401807
2448
wmieszała się polityka, powodując opóźnienia.
06:44
For example, it took them about three years
182
404255
1624
Na przykład trzy lata zajęła decyzja,
06:45
to decide where to put it.
183
405879
1568
gdzie budować.
06:47
Now, fusion is often criticized
184
407447
2536
Fuzja jest często krytykowana,
06:49
for being a little too expensive.
185
409983
1600
bo jest zbyt droga.
06:51
Yes, it did cost
186
411583
1541
Tak, będzie kosztować
06:53
a billion dollars or two billion dollars a year
187
413124
2036
miliard lub dwa miliardy dolarów rocznie,
06:55
to make this progress.
188
415160
1193
żeby stworzyć postęp.
06:56
But you have to compare that to the cost
189
416353
1590
Jednak trzeba to porównać do kosztów
06:57
of making Moore's Law.
190
417943
1240
tworzenia prawa Moore'a.
06:59
That cost way more than that.
191
419183
1888
To dużo większy koszt.
07:01
The result of Moore's Law
192
421071
1518
Wynikiem prawa Moore'a
07:02
is this cell phone here in my pocket.
193
422589
1936
jest ten telefon w mojej kieszeni.
07:04
This cell phone, and the Internet behind it,
194
424525
2229
Komórka i internet, z którym się łączy,
07:06
cost about one trillion dollars,
195
426754
2680
kosztowały około biliona dolarów,
07:09
just so I can take a selfie
196
429434
3231
tylko żebym mógł zrobić sobie zdjęcie
07:12
and put it on Facebook.
197
432665
2574
i wrzucić je na Facebooka.
07:15
Then when my dad sees that,
198
435239
1501
Kiedy mój tata to zobaczy,
07:16
he'll be very proud.
199
436740
3180
będzie bardzo dumny.
07:19
We also spend about 650 billion dollars a year
200
439920
3908
Wydajemy również około 650 miliardów dolarów rocznie
07:23
in subsidies for oil and gas
201
443828
2302
na subsydia dla ropy, gazu
07:26
and renewable energy.
202
446130
1630
i energii odnawialnej.
07:27
Now, we spend one half of a percent of that on fusion.
203
447760
4174
Dotychczas wydaliśmy pół procenta tego na fuzję.
07:31
So me, personally, I don't think it's too expensive.
204
451934
2648
Osobiście nie uważam, że to zbyt drogo.
07:34
I think it's actually been shortchanged,
205
454582
1780
Uważam, że to promocja,
07:36
considering it can solve all our energy problems
206
456362
2392
zakładając, że to może rozwiązać problemy energetyczne
07:38
cleanly for the next couple of billions of years.
207
458754
2674
na najbliższe kilka miliardów lat.
07:41
Now I can say that, but I'm a little bit biased,
208
461428
2660
Mógłbym tak powiedzieć, ale jestem trochę stronniczy,
07:44
because I started a fusion company
209
464088
1888
bo założyłem firmę zajmującą się fuzją,
07:45
and I don't even have a Facebook account.
210
465976
2558
a nawet nie mam konta na Facebooku.
07:48
So when I started this fusion company in 2002,
211
468534
5383
Kiedy zaczynałem swoją firmę w 2002 roku,
07:53
I knew I couldn't fight with the big lads.
212
473917
2842
wiedziałem, że nie mogę walczyć z wielkimi graczami.
07:56
They had much more resources than me.
213
476759
1577
Mają dużo więcej środków niż ja.
07:58
So I decided I would need to find a solution
214
478336
2240
Więc zdecydowałem się znaleźć rozwiązanie,
08:00
that is cheaper and faster.
215
480576
1887
które jest tańsze i szybsze.
08:02
Now magnetic and laser fusion
216
482463
1910
Magnetyczna i laserowa fuzja
08:04
are pretty good machines.
217
484373
1431
to całkiem spore maszyny.
08:05
They are awesome pieces of technology,
218
485804
1441
To jest niesamowita technologia,
08:07
wonderful machines, and they have shown
219
487245
1874
niesamowite maszyny, które pokazały,
08:09
that fusion can be done.
220
489119
1479
że fuzja jest możliwa.
08:10
However, as a power plant,
221
490598
1954
Jednak nie sądzę, by były dobre
08:12
I don't think they're very good.
222
492552
1871
do masowej produkcji energii.
08:14
They're way too big, way too complicated,
223
494423
2057
Są zbyt duże, zbyt skomplikowane,
08:16
way too expensive,
224
496480
1138
zbyt drogie,
08:17
and also, they don't deal very much
225
497618
1756
no i nie mają wiele wspólnego
08:19
with the fusion energy.
226
499374
1274
z energią fuzyjną.
08:20
When you make fusion, the energy comes out
227
500648
1758
Kiedy dokonujesz fuzji, uzyskujesz energię
08:22
as neutrons, fast neutrons comes out of the plasma.
228
502406
2668
w postaci szybkich neutronów powstających w plazmie.
08:25
Those neutrons hit the wall of the machine.
229
505074
2260
Te neutrony uderzają w ścianę maszyny.
08:27
It damages it.
230
507334
1385
Niszczą ją.
08:28
And also, you have to catch the heat from those neutrons
231
508719
1964
Trzeba też złapać energię z neutronów
08:30
and run some steam to spin a turbine somewhere,
232
510683
2433
i użyć pary, żeby zakręcić jakąś turbiną,
08:33
and on those machines,
233
513116
1284
a w tych maszynach,
08:34
it was all a bit of an afterthought.
234
514400
2631
wpadliśmy na to trochę po fakcie.
08:37
So I decided that surely there is a better way of doing that.
235
517031
3151
Pomyślałem, że istnieje jakiś lepszy sposób na fuzję.
08:40
So back to the literature,
236
520182
1284
Wróciłem do książek,
08:41
and I read about the fusion everywhere.
237
521466
1992
czytałem o fuzji wszędzie.
08:43
One way in particular attracted my attention,
238
523458
2722
Jeden przypadek w szczególności zwrócił moją uwagę,
08:46
and it's called magnetized target fusion,
239
526180
2090
nazwano go magnetycznym celem fuzji,
08:48
or MTF for short.
240
528270
2588
albo w skrócie MTF.
08:50
Now, in MTF, what you want to do
241
530858
2442
W MTF chodzi o to,
08:53
is you take a big vat
242
533300
1970
że bierzesz wielką kadź
08:55
and you fill that with liquid metal,
243
535270
2016
i wypełniasz ją płynnym metalem,
08:57
and you spin the liquid metal
244
537286
1520
zaczynasz kręcić płynny metal,
08:58
to open a vortex in the center,
245
538806
1648
aż wir otworzy środek,
09:00
a bit like your sink.
246
540454
1136
tak jak w zlewie.
09:01
When you pull the plug on a sink, it makes a vortex.
247
541590
2104
Wyciągając korek w zlewie, tworzysz wir.
09:03
And then you have some pistons driven by pressure
248
543694
2396
Dokładasz kilka tłoków napędzanych ciśnieniem,
09:06
that goes on the outside,
249
546090
1476
które wychodzi na zewnątrz,
09:07
and this compresses the liquid metal
250
547566
1920
co zwiększa ciśnienie w płynnym metalu
09:09
around the plasma, and it compresses it,
251
549486
1762
dookoła plazmy, ściskając ją,
09:11
it gets hotter, like a laser,
252
551248
1654
co powoduje wzrost temperatury,
09:12
and then it makes fusion.
253
552902
1226
jak z laserem, i mamy fuzję.
09:14
So it's a bit of a mix
254
554128
920
To taki miks między magnetyczną fuzją
09:15
between a magnetized fusion
255
555048
1655
09:16
and the laser fusion.
256
556703
1983
i fuzją laserową.
09:18
So those have a couple of very good advantages.
257
558686
2773
W tym jest kilka korzyści.
09:21
The liquid metal absorbs all the neutrons
258
561459
2343
Ciekły metal wchłania neutrony
09:23
and no neutrons hit the wall,
259
563802
1756
i żaden neutron nie uderza o ścianę,
09:25
and therefore there's no damage to the machine.
260
565558
2136
przez co nie psuje się maszyna.
09:27
The liquid metal gets hot,
261
567694
1456
Ciekły metal nagrzewa się,
można go przepompować do wymiennika ciepła,
09:29
so you can pump that in a heat exchanger,
262
569150
2000
09:31
make some steam, spin a turbine.
263
571150
1880
uzyskać parę, która ruszy turbiną.
09:33
So that's a very convenient way of doing
264
573030
1179
To wygodny sposób
09:34
this part of the process.
265
574209
1260
na tę część procesu.
09:35
And finally, all the energy to make the fusion happen
266
575469
3591
W końcu cała energia doprowadzająca do fuzji
09:39
comes from steam-powered pistons,
267
579060
2135
pochodzi od tłoków napędzanych parą,
09:41
which is way cheaper than lasers
268
581195
1656
co jest dużo tańsze niż lasery
09:42
or superconducting coils.
269
582851
1894
albo nadprzewodzące cewki.
09:44
Now, this was all very good
270
584745
1488
Wszystko fajnie,
09:46
except for the problem that it didn't quite work.
271
586233
2504
ale nie do końca działało.
09:48
(Laughter)
272
588737
1870
(Śmiech)
09:50
There's always a catch.
273
590607
1296
Zawsze jest jakiś haczyk.
09:51
So when you compress that,
274
591903
1514
Podczas sprężania
09:53
the plasma cools down
275
593417
1924
plazma się ochładza
09:55
faster than the compression speed,
276
595341
1628
szybciej niż prędkość kompresji.
09:56
so you're trying to compress it,
277
596969
1313
Próbujesz kompresować,
09:58
but the plasma cooled down and cooled down and cooled down
278
598282
2335
ale plazma ochładza się cały czas,
10:00
and then it did absolutely nothing.
279
600617
1941
aż w końcu nie robi nic.
10:02
So when I saw that, I said, well, this is such a shame,
280
602558
2035
Kiedy to zobaczyłem, powiedziałem: "szkoda".
10:04
because it's a very, very good idea.
281
604593
1750
To taki świetny pomysł.
10:06
So hopefully I can improve on that.
282
606343
2354
Mam nadzieję, że mogę go ulepszyć.
10:08
So I thought about it for a minute,
283
608697
1095
Pomyślałem przez minutę.
10:09
and I said, okay, how can we make that work better?
284
609792
2077
Jak można to ulepszyć?
10:11
So then I thought about impact.
285
611869
1858
Wtedy pomyślałem o uderzeniu.
10:13
What about if we use a big hammer
286
613727
1834
Może by tak użyć wielkiego młotka,
10:15
and we swing it and we hit the nail like this,
287
615561
2532
wziąć zamach i uderzyć jak w gwóźdź
10:18
in the place of putting the hammer on the nail
288
618093
1974
w miejscu przyłożenia młotka do gwoździa,
10:20
and pushing and try to put it in? That won't work.
289
620067
2195
starając się go popchnąć?
To nie zadziała,
10:22
So what the idea is
290
622262
1931
Chodzi więc o to,
10:24
is to use the idea of an impact.
291
624193
1744
żeby użyć siły zderzenia.
10:25
So we accelerate the pistons with steam,
292
625937
2082
Przyspieszymy ruch tłoków dzięki parze,
10:28
that takes a little bit of time,
293
628019
1279
co zajmie trochę czasu,
10:29
but then, bang! you hit the piston,
294
629298
1983
ale wtedy, bam! uderzasz tłok i bum!
10:31
and, baff!, all the energy is done instantly,
295
631281
2552
Cała energia wyzwala się naraz,
10:33
down instantly to the liquid,
296
633833
1596
naraz przechodzi do płynu
10:35
and that compresses the plasma much faster.
297
635429
2050
i kompresuje plazmę dużo szybciej.
10:37
So I decided, okay, this is good, let's make that.
298
637479
2448
Zdecydowałem, że to jest dobre, warto sprawdzić w praktyce.
10:39
So we built this machine in this garage here.
299
639927
3725
Zbudowaliśmy tę maszynę w garażu.
10:43
We made a small machine
300
643652
1085
Zrobiliśmy małą maszynę,
10:44
that we managed to squeeze
301
644737
1972
która potrafiła ściskać
10:46
a little bit of neutrons out of that,
302
646709
1648
trochę neutronów,
10:48
and those are my marketing neutrons,
303
648357
2201
a to są moje marketingowe neutrony.
10:50
and with those marketing neutrons,
304
650558
1443
Dzięki marketingowym neutronom
10:52
then I raised about 50 million dollars,
305
652001
2599
zebrałem 50 milionów dolarów,
10:54
and I hired 65 people. That's my team here.
306
654600
2890
no i zatrudniłem 65 osób.
To moja ekipa.
10:57
And this is what we want to build.
307
657490
1582
A to chcemy zbudować.
10:59
So it's going to be a big machine,
308
659072
1514
Będzie to duża maszyna.
11:00
about three meters in diameter,
309
660586
1474
Około 3 metrów w obwodzie.
11:02
liquid lead spinning around,
310
662060
1802
Płynny metal krążący dookoła.
11:03
big vortex in the center,
311
663862
1592
Wielki wir w środku.
11:05
put the plasma on the top and on the bottom,
312
665454
2320
Umieścimy plazmę na górze i dole.
11:07
piston hits on the side,
313
667774
1426
Tłoki uderzą w bok.
11:09
bang!, it compresses it,
314
669200
1510
Kompresja
11:10
and it will make some energy,
315
670710
1284
i stworzymy trochę energii.
11:11
and the neutron will come out in the liquid metal,
316
671994
2392
Neutrony uderzą w płynny metal.
11:14
going to go in a steam engine and make the turbine,
317
674386
2600
Silnik parowy włączy turbinę.
11:16
and some of the steam will go back
318
676986
1506
Trochę pary wróci
11:18
to fire the piston.
319
678492
998
wystrzelić w tłoki.
11:19
We're going to run that about one time per second,
320
679490
1890
Chcemy przejść cały cykl raz na sekundę,
11:21
and it will produce 100 megawatts of electricity.
321
681380
5384
co wytworzy około 100 megawatów elektryczności.
11:26
Okay, we also built this injector,
322
686764
1685
Zbudowaliśmy też wtryskiwacz.
11:28
so this injector makes the plasma to start with.
323
688449
2287
Wytwarza on plazmę.
11:30
It makes the plasma at about
324
690736
1715
Dzieje się to w letniej temperaturze
11:32
a lukewarm temperature of three million degrees C.
325
692451
3975
3 milionów stopni Celsjusza.
11:36
Unfortunately, it doesn't last quite long enough,
326
696426
2207
Niestety nie wytrzymuje zbyt długo,
11:38
so we need to extend the life of the plasma a little bit,
327
698633
3135
więc musieliśmy przedłużyć życie plazmy.
11:41
but last month it got a lot better,
328
701768
1632
W zeszłym miesiącu było lepiej.
11:43
so I think we have the plasma compressing now.
329
703400
2585
Wydaje mi się, że plazma się kompresuje.
11:45
Then we built a small sphere, about this big,
330
705985
2556
Później zbudowaliśmy sferę o takiej mniej więcej wielkości.
11:48
14 pistons around it,
331
708541
1466
14 tłoków dookoła.
11:50
and this will compress the liquid.
332
710007
2324
Układ ten wytworzy nacisk na płyn.
11:52
However, plasma is difficult to compress.
333
712331
2105
Jednak plazmę trudno skompresować.
11:54
When you compress it,
334
714436
789
Podnosisz ciśnienie,
11:55
it tends to go a little bit crooked like that,
335
715225
2552
zazwyczaj wykrzywia się w ten sposób,
11:57
so you need the timing of the piston
336
717777
1608
więc trzeba zgrać wszystkie tłoki
11:59
to be very good,
337
719385
1096
idealnie.
12:00
and for that we use several control systems,
338
720481
2672
Do tego wykorzystujemy kilka systemów kontroli.
12:03
which was not possible in 1970,
339
723153
2202
To nie byłoby możliwe w 1970 roku,
12:05
but we now can do that
340
725355
1392
ale teraz można to zrobić.
12:06
with nice, new electronics.
341
726747
3292
Dzięki fajnej, nowej elektronice.
12:10
So finally, most people think that fusion
342
730039
2529
W końcu większość ludzi myśli,
12:12
is in the future and will never happen,
343
732568
2152
że fuzja jest przyszłością i nigdy się nie zdarzy.
12:14
but as a matter of fact, fusion is getting very close.
344
734720
3094
Tak się składa, że ten typ energii jest już bardzo blisko.
12:17
We are almost there.
345
737814
1076
Prawie ją mamy.
12:18
The big labs have shown that fusion is doable,
346
738890
2637
Wielkie laboratoria pokazały, że fuzja jest możliwa,
12:21
and now there are small companies that are thinking about that,
347
741527
2307
a teraz małe firmy też tak myślą.
12:23
and they say, it's not that it cannot be done,
348
743834
2361
Ich zdaniem nie jest to niewykonalne,
12:26
but it's how to make it cost-effectively.
349
746195
2105
pozostaje kwestia, jak zrobić to ekonomicznie.
12:28
General Fusion is one of those small companies,
350
748300
2153
General Fusion jest jedną z małych firm,
12:30
and hopefully, very soon, somebody, someone,
351
750453
3318
mam nadzieję, że niedługo ktoś
12:33
will crack that nut,
352
753771
1283
wpadnie, jak to zrobić,
a może nawet będzie to General Fusion.
12:35
and perhaps it will be General Fusion.
353
755054
1574
12:36
Thank you very much.
354
756628
1779
Bardzo dziękuję.
12:38
(Applause)
355
758407
4180
(Brawa)
O tej stronie

Na tej stronie poznasz filmy z YouTube, które są przydatne do nauki języka angielskiego. Zobaczysz lekcje angielskiego prowadzone przez najlepszych nauczycieli z całego świata. Kliknij dwukrotnie na angielskie napisy wyświetlane na stronie każdego filmu, aby odtworzyć film od tego miejsca. Napisy przewijają się synchronicznie z odtwarzaniem filmu. Jeśli masz jakieś uwagi lub prośby, skontaktuj się z nami za pomocą formularza kontaktowego.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7