What it takes to make change | Jacqueline Novogratz

Vertaald door: Kees Kruyswijk Nagekeken door: Peter Van de Ven

A few years ago, I found myself in Kigali, Rwanda

Een paar jaar terug was ik in Kigali in Rwanda.

presenting a plan to bring off-grid solar electricity

Ik presenteerde daar een plan om zonne-energie te introduceren

to 10 million low-income East Africans.

bij tien miljoen Oostafrikanen met een laag inkomen.

As I waited to speak to the president and his ministers,

Toen ik de president en zijn kabinet zou gaan toespreken,

I thought about how I'd arrived in that same place 30 years before.

dacht ik terug aan mijn aankomst op die plek, 30 jaar daarvoor.

A 25-year-old who left her career in banking

Ik was 25 en had een carrière als bankier opgegeven

to cofound the nation's first microfinance bank

om daar de eerste bank voor microkredieten te starten,

with a small group of Rwandan women.

samen met een groepje Rwandese vrouwen.

And that happened just a few months after women had gained the right

Dat was net een paar maanden nadat vrouwen het recht hadden verkregen

to open a bank account without their husband's signature.

om een bankrekening te openen zonder de handtekening van hun man.

Just before I got on stage,

Vlak voordat ik het podium op moest,

a young woman approached me.

stapte een jonge vrouw op me af.

"Ms. Novogratz," she said,

"Mevrouw Novogratz," zei ze,

"I think you knew my auntie."

"ik denk dat u mijn tante hebt gekend."

"Really?

"O ja?

What was her name?"

Hoe heette zij?"

She said, "Felicula."

Ze zei: "Felicula."

I could feel tears well.

Ik voelde tranen opkomen.

One of the first women parliamentarians in the country,

Als een van de eerste vrouwelijke parlementsleden in het land

Felicula was a cofounder,

was Felicula mede-oprichter geweest,

but soon after we'd established the bank,

maar kort na de oprichting van de bank

Felicula was killed in a mysterious hit-and-run accident.

was Felicula omgekomen bij een mysterieus hit-and-run ongeval.

Some associated her death to a policy she had sponsored

Sommigen brachten haar dood in verband met beleid dat zij had voorgestaan

to abolish bride price,

om de bruidsschat af te schaffen:

or the practice of paying a man for the hand of his daughter in marriage.

de betaling die een man ontvangt voor de hand van zijn dochter.

I was devastated by her death.

Ik was door haar dood enorm van streek geweest.

And then a few years after that,

En een paar jaar later,

after I'd left the country,

toen ik het land verlaten had,

Rwanda exploded in genocide.

barstte in Rwanda de genocide los.

And I have to admit there were times

En eerlijk gezegd waren er tijden

when I thought about all the work so many had done,

dat ik aan al het werk dacht dat door zoveel mensen was verzet,

and I wondered what it had amounted to.

en me afvroeg wat het had opgeleverd.

I turned back to the woman.

Ik keek de vrouw weer aan.

"I'm sorry, would you tell me who you are again?"

"Sorry, wilt u zeggen wie u ook alweer bent?"

She said, "Yes, my name is Monique,

Zij zei: "Jazeker, ik heet Monique.

and I'm the deputy governor of Rwanda's National Bank."

Ik ben de vicepresident van de Nationale Bank van Rwanda."

If you had told me when we were just getting started

Als je mij toen we begonnen had verteld

that within a single generation,

dat binnen één enkele generatie

a young woman will go on to help lead her nation's financial sector,

een jonge vrouw de financiële sector van haar land zou helpen aansturen,

I'm not sure I would have believed you.

zou ik je vast niet hebben geloofd.

And I understood that I was back in that same place

Ik begreep dat ik weer op diezelfde plek was

to continue work Felicula had started but could not complete in her lifetime.

om het werk van Felicula voort te zetten dat zij niet had kunnen afmaken.

And that it was to me to recommit

En dat ik me opnieuw moest inzetten

to dreams so big I might not complete them in mine.

voor dromen die te groot zijn om ze tijdens mijn leven te realiseren.

That night I decided to write a letter to the next generation

Daarop besloot ik een brief te schrijven aan de volgende generatie,

because so many have passed on their wisdom and knowledge to me,

omdat zovelen hun wijsheid en kennis aan mij hebben doorgegeven.

because I feel a growing sense of urgency

En omdat voor mijn gevoel de tijd gaat dringen

that I might not finish the work I came to do,

en ik het werk niet kan afmaken waarvoor ik gekomen ben.

and because I want to pass that forward

En omdat ik dat wil doorgeven

to everyone who wants to create change in this world

aan alle mensen die in deze wereld veranderingen tot stand willen brengen

in ways that only they can do.

op manieren die alleen zij kunnen doen.

That generation is in the streets.

Die generatie bevolkt de straten.

They are crying urgently for wholesale change

Zij laten hun indringende roep horen om totale verandering,

against racial injustice,

weg van door racisme gevoed onrecht,

religious and ethnic persecution,

vervolging vanwege religie en etniciteit,

catastrophic climate change

catastrofale klimaatverandering

and the cruel inequality that has left us more divided

en de wrede ongelijkheid

die ons méér verdeeldheid en neiging tot verdeeldheid heeft gebracht

and divisive than ever in my lifetime.

dan ik ooit heb meegemaakt.

But what would I say to them?

Maar wat had ik hun te zeggen?

I'm a builder, so I started by focusing on technical fixes,

Ik ben bouwkundige, dus ik begon met me te richten op technische dossiers.

but our problems are too interdependent,

Maar onze problemen hangen teveel samen,

too entangled.

en zijn te sterk met elkaar vervlochten.

We need more than a system shift.

Wij hebben meer nodig dan een systeemverandering.

We need a mind shift.

We moeten anders gaan denken.

Plato wrote that a country cultivates what it honors.

Plato schreef dat een land koestert wat het hoog acht.

For too long, we have defined success based on money, power and fame.

Al te lang hebben we succes gedefinieerd in termen van geld, macht en roem.

Now we have to start the hard, long work of moral revolution.

Nu moeten we de moeilijke langetermijntaak van een morele revolutie aanpakken.

By that I mean putting our shared humanity

Daarmee bedoel ik dat we het samen mens-zijn

and the sustainability of the earth at the center of our systems,

en het duurzame beheer van de aarde centraal stellen in ons denken

and prioritizing the collective we,

en ons gemeenschappelijk belang prioriteit geven

not the individual I.

boven ons individuele belang.

What if each of us gave more to the world than we took from it?

Als wij allemaal meer aan de aarde geven dan we van haar hebben genomen,

Everything would change.

zou alles anders worden.

Now cynics might say that sounds too idealistic,

Cynici zouden kunnen zeggen: dat klinkt veel te idealistisch.

but cynics don't create the future.

Maar cynici zijn niet degenen die de toekomst vormgeven.

And though I've learned the folly of unbridled optimism,

En hoewel ik uit ervaring weet hoe dwaas ongebreideld optimisme is,

I stand with those who hold to hard-edged hope.

sta ik schouder aan schouder met hen die de hoop niet hebben laten varen.

I know that change is possible.

Ik weet dat dingen kunnen veranderen.

The entrepreneurs and change agents with whom my team and I have worked

De ondernemers en veranderingsmanagers met wie we als team hebben samengewerkt,

have impacted more than 300 million low-income people,

hebben meer dan 300 miljoen mensen met een laag inkomen geholpen

and sometimes reshaped entire sectors to include the poor.

en soms hele sectoren van een samenleving hervormd ten gunste van de armen.

But you can't really talk about moral revolution

Maar je kunt zo'n proces geen morele revolutie noemen

without grounding it in practicality and meaning,

als het niet is gebaseerd op uitvoerbaarheid en moraliteit.

and that requires an entirely new set of operating principles.

En dat vereist een nieuw geheel van uitvoeringsprincipes.

Let me share just three.

Ik noem er een drietal.

The first is moral imagination.

Het eerste is: morele verbeeldingskracht.

Too often we use the lens only of our own imagination,

Te vaak zien we dingen enkel door de bril van onze eigen ideeën,

even when designing solutions

zelfs wanneer we oplossingen bedenken

for people whose lives are completely different from our own.

voor mensen wier leven hemelsbreed van het onze verschilt.

Moral imagination starts by seeing others as equal to ourselves,

Morele verbeeldingskracht begint ermee dat wij de ander als onze gelijke zien,

neither above nor below us,

niet als meerdere of als mindere,

neither idealizing nor victimizing.

niet als lichtend voorbeeld maar ook niet als slachtoffer.

It requires immersing in the lives of others,

Het vereist dat we gaan staan naast anderen in hún leven

understanding the structures that get in their way

en de structuren gaan begrijpen die hun in de weg zitten

and being honest about where they might be holding themselves back.

en eerlijk benoemen waar ze misschien zichzelf in de weg zitten.

That requires deep listening from a place of inquiry,

Dat vereist aandachtig luisteren met de houding van een onderzoeker

not certainty.

en niet als een stel betweters.

Several years ago I sat with a group of women weavers

Een paar jaar geleden zat ik met een groep weefsters

outside in a rural village in Pakistan.

in de openlucht, in een dorpje op het platteland van Pakistan.

The day was hot ...

Het was heet die dag…

over 120 degrees in the shade.

tegen de 50° in de schaduw.

I wanted to tell the women about a company my organization had invested in

Ik wilde hun vertellen over een bedrijf waar mijn organisatie in had geïnvesteerd,

that was bringing solar light to millions of people across India and East Africa,

dat aan miljoenen in India en Oost Afrika licht op zonne-energie verschafte.

and I had seen the transformative power of that light

Ik had de transformatie gezien die het tot gevolg had gehad:

to allow people to do things so many of us just take for granted.

mensen konden dingen doen die velen van ons vanzelfsprekend vinden.

"We have this light" I said,

"Wij hebben dit licht", zei ik,

"costs about seven dollars.

"en het kost zo 'n zeven dollar.

People say it's amazing.

Mensen vinden het fantastisch.

If we could convince the company to bring those products to Pakistan,

Als we dit bedrijf kunnen overhalen deze producten naar Pakistan te brengen,

would you all be interested?"

zouden jullie geïnteresseerd zijn?"

The women stared,

Ze staarden voor zich uit

and then a big woman whose hands knew hard work looked at me,

Toen keek een grote vrouw met eeltige werkhanden mij aan,

wiped the sweat off her face and said,

veegde het zweet van haar gezicht en zei:

"We don't want a light.

"Wij willen geen licht.

We're hot.

Wij hebben het heet.

Bring us a fan."

Breng ons een ventilator."

"Fan," I said.

"Een ventilator", zei ik.

"We don't have a fan.

"We hebben geen ventilator.

We have a light.

We kunnen licht brengen.

But if you had this light, your kids can study at night,

En bij dat licht kunnen 's avonds jullie kinderen leren,

you can work more -- "

En jullie meer werken --"

She cut me off.

Ze viel me in de rede.

"We work enough. We're hot.

"We werken genoeg. We hebben het heet.

Bring us a fan."

Breng ons een ventilator."

That straight-talking conversation deepened my moral imagination.

Door dat niet mis te verstane gesprek groeide mijn morele verbeeldingskracht.

And I remember lying --

Die avond lag ik in bed,

sweltering in my bed in my tiny guest house that night,

badend in het zweet door de hitte in het kleine huisje waar ik logeerde,

so grateful for the clickety-clack of the fan overhead.

en ik was dankbaar voor het geratel van de ventilator aan het plafond.

And I thought, "Of course.

En ik dacht: natuurlijk!

Electricity.

Elektriciteit.

A fan.

Een ventilator.

Dignity."

Waardigheid.

And when I now visit our companies

En wanneer ik nu onze bedrijven bezoek,

who've reached over 100 million people with light and electricity

die meer dan 100 miljoen mensen van elektriciteit hebben voorzien --

and it's a really hot place,

en als het daar echt heet is

and if there's a rooftop system,

en er zit een aansluiting in het dak,

there is also a fan.

dan is er ook een ventilator.

But moral imagination is also needed to rebuild and heal our countries.

Morele verbeeldingskracht is ook nodig om onze landen te herbouwen en te genezen.

My nation is roiling as it finally confronts

Mijn land wordt onrustig wanneer het eindelijk onder ogen ziet

what it's not wanted to see.

wat het nooit heeft willen zien.

It would be impossible to deny the legacy of American slavery

We kunnen onmogelijk de erfenis van de slavernij in Amerika ontkennen

if all of us truly immersed in the lives of Black people.

als we ons allemaal oprecht inleven in het leven van de zwarte mensen.

Every nation begins the process of healing

Ieder volk kan de weg naar herstel inslaan

when its people begin to see each other

als de mensen elkaar echt gaan zien

and to understand that it is in that work that are planted the seeds

en gaan begrijpen dat in dat proces de zaadjes geplant worden

of our individual and collective transformation.

van persoonlijke en collectieve verandering.

Now that requires acknowledging the light and shadow,

Daarvoor is nodig dat we oog hebben voor het licht en de schaduw,

the good and evil that exist in every human being.

voor het goede en het duistere dat in ieder mens leeft.

In our world we have to learn to partner with those

In onze wereld moeten we leren om daarmee te werken,

even whom we consider our adversaries.

zelfs wanneer we ze als tegenstander zien.

Dat brengt mij op het tweede principe:

This leads to the second principle:

holding opposing values in tension.

laat de spanning bestaan tussen elkaar tegensprekende waarden.

Too many of our leaders today stand on one corner or the other,

Onze hedendaagse leiders staan teveel tegenover elkaar;

shouting.

ze staan naar elkaar te schreeuwen.

Moral leaders reject the wall of either-or.

Morele leiders verwerpen gedwongen keuzes tussen het een en het ander.

They're willing to acknowledge a truth or even a partial truth

Ze zijn bereid om de juistheid in te zien, eventueel een gedeeltelijke juistheid,

in what the other side believes.

in de overtuigingen van de ander.

And they gain trust by making principled decisions

Zij bouwen vertrouwen op door principieel te zijn bij hun besluiten

in service of other people,

en daarbij erop uit te zijn anderen te dienen,

not themselves.

in plaats van zichzelf.

To succeed in my work has required holding the tension

Om succes te hebben in mijn werk moest ik de spanning laten bestaan

between the power of markets to enable innovation and prosperity

tussen enerzijds marktwerking, die innovatie en welvaart bevordert,

and their peril to allow for exclusion

en anderzijds het gevaar dat het leidt tot uitsluiting,

and sometimes exploitation.

en soms tot uitbuiting.

Those who see the sole purpose of business as profit

Mensen die uitsluitend zaken willen doen vanwege de winst die het oplevert,

are not comfortable with that tension,

voelen zich niet thuis in dat spanningsveld,

nor are those who have no trust in business at all.

evenals mensen die niets moeten hebben van een zakelijke aanpak.

But standing on either side negates the creative, generative potential

Maar aan één kant staan houdt je blind voor het creatieve, vruchtbare potentieel

of learning to use markets without being seduced by them.

dat zit in het gebruik maken van de markt zonder te vallen voor de verleidingen.

Take chocolate.

Neem bijvoorbeeld chocola,

een product met een jaaromzet van honderd miljard dollar,

It's a hundred-billion-dollar industry

dependent on the labor of about five million smallholder farming families

steunend op de arbeid van ruwweg vijf miljoen gezinsbedrijfjes

who receive only a tiny fraction of that 100 billion.

die maar een minieme fractie van die honderd miljard dollar krijgen.

In fact, 90 percent of them make under two dollars a day.

In feite verdient 90% van hen minder dan twee dollar per dag.

But there's a generation of new entrepreneurs

Een nieuwe generatie ondernemers

that is trying to change that.

probeert daar verandering in te brengen.

They start by understanding the production costs of the farmers.

Zij nemen de productiekosten van de boeren als uitgangspunt

They agree to a price that allows the farmers to actually earn income

en komen een prijs overeen die een inkomen voor de boeren toelaat

in a way that will sustain their lives.

waar die vervolgens van kunnen leven.

Sometimes including revenue-share and ownership models,

Soms wordt winstdeling afgesproken of een speciaal eigendomsmodel,

building a community of trust.

op onderling vertrouwen gebaseerd gedeeld eigendom.

Now are these companies as profitable

Zijn deze bedrijven nu even winstgevend

as those that focus solely on shareholder value?

als bedrijven die enkel maximale winst voor de eigenaren beogen?

Possibly not in the short term.

Niet op korte termijn.

But these entrepreneurs are focused on solving problems.

Maar deze ondernemers denken oplossingsgericht.

They're tired of easy slogans like "doing well by doing good."

Ze zijn de simpele motto's zat, zoals: "goed draaien door het goede te doen".

They know they have to be financially sustainable,

Ze weten dat de financiële continuïteit op orde moet zijn.

and they are insisting on including the poor and the vulnerable

En ze willen beslist de armen en kwetsbaren opnemen

in their definition of success.

in hun definitie van succes.

And that brings me to the third principle:

En daarmee kom ik op het derde principe:

accompaniment.

begeleiding.

It's actually a Jesuit term that means to walk alongside:

Die term komt van de jezuïeten en betekent: met iemand meelopen.

I'll hold a mirror to you, help you see your potential,

Ik help je om goed zicht te krijgen op je potentieel.

maybe more than you see it yourself.

Misschien ziet de ander meer dan jij zelf.

I'll take on your problem but I can't solve it for you --

Ik hoor je probleem aan maar ik kan het niet voor je oplossen --

that you have to learn to do.

dat moet je zelf leren.

For example, in Harlem there's an organization

In Harlem, bijvoorbeeld,

zit een organisatie met de naam City Health Works.

called City Health Works

that hires local residents

Zij huren plaatselijke inwoners in

with no previous health care experience,

die geen ervaring hebben in de zorg.

trains them to work with other residents

Die trainen ze om te werken met andere bewoners,

so that they can better control chronic diseases like gout,

zodat ze bepaalde chronische ziektes kunnen indammen, zoals jicht,

hypertension, diabetes.

hoge bloeddruk en diabetes.

I had the great pleasure of meeting Destini Belton,

Ik vond het fijn om Destini Belton te ontmoeten,

one of the health workers,

een gezondheidswerker,

who explained her job to me.

die mij over haar werk vertelde.

She said that she checks in on clients,

Zij gaat bij cliënten op huisbezoek,

checks their vital signs,

controleert hun vitale functies,

takes them grocery shopping,

doet boodschappen met hen,

goes on long walks,

gaat met hen wandelen

has conversations.

en voert gesprekken met hen.

She told me, "I let them know somebody has their back."

Zij zei tegen mij: "Ik vertel ze dat ze op iemand kunnen terugvallen."

And the results have been astounding.

De gevolgen zijn verbazingwekkend.

Patients are healthier, hospitals less burdened.

De patiënten zijn gezonder, de ziekenhuizen zijn minder belast.

As for Destini,

En wat Destini zelf betreft,

she tells me her family and she are healthier.

ze zegt dat haar familie en zijzelf in betere gezondheid verkeren.

"And," she adds, "I love that I get to contribute to my community."

"En ik vind het heerlijk om bij te dragen aan het welzijn van onze gemeenschap."

All of us yearn to be seen,

We verlangen er allemaal naar om gezien te worden,

to count.

om mee te tellen.

The work of change,

Verandering tot stand brengen,

of moral revolution,

een morele revolutie veroorzaken,

is hard.

is moeilijk.

But we don't change in the easy times.

Maar we veranderen niet als alles goed gaat.

We change in the difficult times.

We veranderen in zware tijden.

In fact, I've come to see discomfort as a proxy for progress.

Ik ben ongemak gaan zien als een teken van vooruitgang.

But there's one more thing.

Maar er is nog iets.

There's something I wish I'd known when I was just starting out

Iets wat ik graag had geweten -- vroeger, toen ik begon,

so many years ago.

vele jaren geleden:

No matter how hard it gets,

hoe moeilijk het ook wordt,

there's always beauty to be found.

er is altijd schoonheid te vinden.

I remember now what seems a long time ago,

Ik denk aan iets wat lang geleden gebeurde.

spending an entire day talking to woman after woman

Ik had met allerlei vrouwen gepraat, een hele dag lang, één voor één,

in the Mathare Valley slum in Nairobi, Kenya.

in Mathare Valley, een sloppenwijk in Nairobi.

I listened to their stories of struggle and survival

Ik had de verhalen aangehoord over hun strijd om te overleven,

as they talked about losing children,

over de kinderen die ze waren verloren,

of fighting violence and hunger,

over hun verzet tegen geweld en honger,

sometimes feeling like they wouldn't even survive.

soms twijfelend of ze het zouden overleven.

And right before I left,

Vlak voor mijn vertrek

a huge rainstorm poured down.

kwam er een enorme plensbui.

And I was sitting in my little car as the wheels stuck in the mud

Toen ik daar zat in mijn autootje, de wielen diep in de modder,

thinking, "I'm never getting out of here,"

en dacht: hier kom ik nooit weg --

when suddenly there was a tap on my window --

werd er op het raam geklopt.

a woman who was beckoning me to follow her,

Een vrouw wenkte mij om mee te gaan.

and I did.

Dat deed ik.

Jumped out through the rainstorm,

Ik stapte uit in de stortbui.

we went down this little muddy path,

We liepen samen over een modderig pad,

through a rickety metal door,

gingen door een rammelende metalen deur

inside a shack

en kwamen in een loods,

where a group of women were dancing with abandon.

waar een stel vrouwen met overgave aan het dansen waren.

I jumped in and found myself lost in the rhythm and the color and the smiles

Ik sprong ertussen en liet me meenemen in het ritme en de kleuren en het gelach.

and suddenly I realized:

En ineens besefte ik:

this is what we do as human beings.

dit is wat wij mensen doen

When we're broken,

als we erdoorheen zitten,

when we feel that we are failing or are in despair,

of vinden dat we gefaald hebben, of wanhopig zijn --

we dance.

we gaan dansen.

We sing.

En zingen.

We pray.

En bidden.

Beauty resides too in showing up,

Schoonheid bestaat ook in komen opdagen,

in paying attention,

in aandacht schenken,

in being kind when we feel like being anything but kind.

en in vriendelijk zijn als we daar totaal geen zin in hebben.

Look at the explosion of art and music and poetry

Kijk maar naar de onstuimige groei van muziek en poëzie

in this moment of our collective crisis.

in deze algemeen gedeelde crisistijd.

It is in the darkest times

Juist in donkere tijden

that we have the chance to find our deepest beauty.

krijgen we de kans om in onszelf de verborgen schoonheid te ontdekken.

So let this be our moment

Laat dit voor ons het moment zijn

to move forward

om te besluiten verder te gaan

with the fierce urgency of a new generation

met de krachtige dadendrang van een nieuwe generatie,

fortified with our most profound and collective wisdom.

gesterkt door onze diepgevoelde, gedeelde wijsheid.

And ask yourself:

En vraag jezelf af:

what can you do with the rest of today

wat kun jij doen met de rest van deze dag,

and the rest of your life

en met de rest van je leven,

to give back more to the world than you take?

zodat je aan de wereld méér teruggeeft dan je aan haar onttrekt?

Thank you.

Dank je wel.